Χαρακτηρίστηκε ως η αποδόμηση του αμερικανικού ονείρου, η ταινία που άλλαξε την ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου. Το 1941 στα 25 του χρόνια, ο Όρσον Ουέλς ήταν ήδη διάσημος θεατρικός ηθοποιος και επικεφαλής θιάσου και σκηνοθέτης. Ήδη από το 1938 είχε προκαλέσει σοκ στην Αμερική με τη ραδιοφωνική μεταφορά του Πολέμου των Κόσμων, του Χ.Τζ.Γουέλς, κάνοντας τον κόσμο να πιστεύει, ότι επίκειται εισβολή εξωγήινων, γεγονός, που έβγαλε πλήθος αμερικανών στους δρόμους. Αποτέλεσμα ήταν να προκληθεί πανικός.
Ιδιοφυέστατος, όπως είχε χαρακτηριστεί, το 1940 επεξεργάστηκε υπό άκρα μυστικότητα το σενάριο της πρώτης του ταινίας και ξεκίνησε τα γυρίσματα του Πολίτη Κέιν. Τον καιρό που προβλήθηκε στην Αμερική, η ταινία είχε ισχνή εμπορική απήχηση και δεν έτυχε θερμής υποδοχής από τους κριτικούς. Η εκτόξευσή του επήλθε με την προβολή του στην Ευρώπη, μετά το τέλος του Πολέμου. Χαρακτηρίστηκε μεγαλοφυής και κατέστη μία από τις διασημοτερες ταινίες όλων των εποχών και μία από τις 10 καλύτερες στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου.
Περιστρέφεται γύρω από τη νοσταλγία της παιδικής ηλικίας, ανατρέποντας ολοκληρωτικά τους μέχρι τότε αισθητικούς, συντακτικούς και δραματουργικούς κινηματογραφικούς κανόνες, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί μια πικρόχολη κριτική του αμερικανικού τρόπου ζωής και των αξιών της, καθώς κι ένα σπάνιο ψυχολογικό πορτραίτο μεγάλης διαύγειας και ακρίβειας.
Με τον Πολίτη Κέιν, ταινία που δικαιώνει απόλυτα την ακραία φραστική διατύπωση «κινηματογραφικό αριστούργημα» η έβδομη τέχνη εισήλθε θριαμβευτικά στην εποχή του μοντερνισμού.
«Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι δεν πρέπει να χάσετε αυτή την ταινία. Είναι κυνική, ειρωνική, μερικές φορές καταπιεστική και τόσο ρεαλιστική όσο το χαστούκι. Και, αν και δε μπορεί να δώσει μια καθαρά σαφή απάντηση, τουλάχιστον φέρνει στο μυαλό μια βαθιά ηθική σκέψη: Γιατί θα ωφεληθεί ένας άνθρωπος αν κερδίσει ολόκληρο τον κόσμο και χάσει την ψυχή του; Δείτε τον Πολίτη Κέιν για περισσότερες λεπτομέρειες.» έγραψαν για τον Πολίτη Κέιν οι New York Times, το 1941.
Σύνοψη
Η ταινία είναι ένα film à clef (φιλμ με κλειδί), που ερευνά τη ζωή του Τσαρλς Φόστερ Κέιν, ενός μεγιστάνα του τύπου, τον οποίο υποδύεται ο ίδιος ο Γουέλς. Ο Κέιν πεθαίνει και η τελευταία λέξη που βγαίνει από τα χείλη του πριν ξεψυχήσει, είναι η λέξη Rosebud (Ροδανθός). Η είδηση του θανάτου του μεταδίδεται σε όλο τον κόσμο κι ο Τζέρι Τόμπσον (Γουίλιαμ Άλαντ), δημοσιογράφος της εφημερίδας Newsreel, προσπαθεί να ανακαλύψει πληροφορίες για την ιδιωτική ζωή του Κέιν και προπάντων τη σημασία της τελευταίας του λέξης. Ο δημοσιογράφος παίρνει συνεντεύξεις από φίλους και συνεργάτες του μεγαλοεπιχειρηματία και η ζωή του Κέιν ξεδιπλώνεται στην οθόνη, σε μια σειρά από φλας μπακ
Με την τεχνική των φλας μπακ, ο Ουέλς επιλέγει να αφηγηθεί την ιστορία του ήρωά του ξεκινώντας από την παιδική του ηλικία και φτάνοντας στην αμύθητη περιουσία που έχτισε ως μεγιστάνας του Τύπου αλλά και την αποξένωση και απαξίωση που δέχτηκε λόγω της μεγαλομανίας και του εκκεντρικού του χαρακτήρα. Εκείνο που ξάφνιασε την εποχή εκείνη είναι ο μοντέρνος τρόπος κινηματογράφησης του Ουέλς, η πολυμορφία του ύφους, οι τεχνικές καινοτομίες και η αέναη φιλοσοφική αναζήτηση για τις σημαντικές ανθρώπινες αξίες.
Η εξπρεσιονιστική «πινελιά»
Είχε προσλάβει ως οπερατέρ τον συνεργάτη πολλών Γερμανών εξπρεσιονιστών σκηνοθετών, Gregg Toland. Στον οποίο κάποιοι αποδίδουν το κλειστοφοβικό φως και το βάθος πεδίου (depth of focus) στα πλάνα της ταινίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Toland εκείνη την εποχή δούλευε και σε άλλα δύο σχέδια. Στο “The Grapes of Wrath” (Τα Σταφύλια της Οργής – 1940) και στο “The Long Voyage Home” (1940), δύο ταινίες του John Ford, τον οποίο ο Όρσον Γουέλς ανέφερε συχνά πυκνά ως δάσκαλό του.
Ο Πολίτης Κέιν προτάθηκε για 9 βραβεία όσκαρ, μεταξύ των οποίων και για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας. Το βράδυ της απονομής, σύμφωνα με τον Ρόμπερτ Γουάιζ, κάθε φορά που γινόταν αναφορά στην ταινία το κοινό αποδοκίμαζε. Τα περισσότερα στελέχη του Χόλιγουντ δεν ήθελαν να προβληθεί η ταινία δεδομένες τις απειλές του Χερστ. Σύμφωνα με το περιοδικό Variety συστηματική καταψήφιση του Γουέλς από κομπάρσους που έλαβαν μέρος στην ψηφοφορία στοίχισε στον Γουέλς το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας,Σκηνοθεσίας και Α' Ανδρικού Ρόλου. Η ταινία κέρδισε τελικά το Όσκαρ Πρωτότυπου Σεναρίου, ενώ το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας πήγε στην ταινία του Τζον Φορντ Η κοιλάδα της κατάρας (How Green was my Valley, 1941).
Από τις 12 Οκτωβρίου σε αποκατεστημένη έκδοση
Το αριστούργημα του Όρσον Γουέλς έρχεται σε ψηφιακά αποκατεστημένη έκδοση στο STUDIO New Art Cinema από τις 12 Οκτωβρίου.
Σκηνοθεσία: Orson Welles
Σενάριο: Herman J. Mankiewicz, Orson Welles
Φωτογραφία: Gregg Toland
Μουσική: Bernard Hermann
Μοντάζ: Robert Wise
Με τους: Orson Welles, Joseph Cotton, Dorothy Comingore, Everett Sloane, Ray Collins, George Coulouris, Agnes Moorehead, Paul Stewart, Ruth Warrick, Erskine Sanford, William Alland
Ασπρόμαυρη, 119΄
Το τρέιλερ
Ιδιοφυέστατος, όπως είχε χαρακτηριστεί, το 1940 επεξεργάστηκε υπό άκρα μυστικότητα το σενάριο της πρώτης του ταινίας και ξεκίνησε τα γυρίσματα του Πολίτη Κέιν. Τον καιρό που προβλήθηκε στην Αμερική, η ταινία είχε ισχνή εμπορική απήχηση και δεν έτυχε θερμής υποδοχής από τους κριτικούς. Η εκτόξευσή του επήλθε με την προβολή του στην Ευρώπη, μετά το τέλος του Πολέμου. Χαρακτηρίστηκε μεγαλοφυής και κατέστη μία από τις διασημοτερες ταινίες όλων των εποχών και μία από τις 10 καλύτερες στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου.
Περιστρέφεται γύρω από τη νοσταλγία της παιδικής ηλικίας, ανατρέποντας ολοκληρωτικά τους μέχρι τότε αισθητικούς, συντακτικούς και δραματουργικούς κινηματογραφικούς κανόνες, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί μια πικρόχολη κριτική του αμερικανικού τρόπου ζωής και των αξιών της, καθώς κι ένα σπάνιο ψυχολογικό πορτραίτο μεγάλης διαύγειας και ακρίβειας.
Με τον Πολίτη Κέιν, ταινία που δικαιώνει απόλυτα την ακραία φραστική διατύπωση «κινηματογραφικό αριστούργημα» η έβδομη τέχνη εισήλθε θριαμβευτικά στην εποχή του μοντερνισμού.
«Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι δεν πρέπει να χάσετε αυτή την ταινία. Είναι κυνική, ειρωνική, μερικές φορές καταπιεστική και τόσο ρεαλιστική όσο το χαστούκι. Και, αν και δε μπορεί να δώσει μια καθαρά σαφή απάντηση, τουλάχιστον φέρνει στο μυαλό μια βαθιά ηθική σκέψη: Γιατί θα ωφεληθεί ένας άνθρωπος αν κερδίσει ολόκληρο τον κόσμο και χάσει την ψυχή του; Δείτε τον Πολίτη Κέιν για περισσότερες λεπτομέρειες.» έγραψαν για τον Πολίτη Κέιν οι New York Times, το 1941.
Σύνοψη
Η ταινία είναι ένα film à clef (φιλμ με κλειδί), που ερευνά τη ζωή του Τσαρλς Φόστερ Κέιν, ενός μεγιστάνα του τύπου, τον οποίο υποδύεται ο ίδιος ο Γουέλς. Ο Κέιν πεθαίνει και η τελευταία λέξη που βγαίνει από τα χείλη του πριν ξεψυχήσει, είναι η λέξη Rosebud (Ροδανθός). Η είδηση του θανάτου του μεταδίδεται σε όλο τον κόσμο κι ο Τζέρι Τόμπσον (Γουίλιαμ Άλαντ), δημοσιογράφος της εφημερίδας Newsreel, προσπαθεί να ανακαλύψει πληροφορίες για την ιδιωτική ζωή του Κέιν και προπάντων τη σημασία της τελευταίας του λέξης. Ο δημοσιογράφος παίρνει συνεντεύξεις από φίλους και συνεργάτες του μεγαλοεπιχειρηματία και η ζωή του Κέιν ξεδιπλώνεται στην οθόνη, σε μια σειρά από φλας μπακ
Με την τεχνική των φλας μπακ, ο Ουέλς επιλέγει να αφηγηθεί την ιστορία του ήρωά του ξεκινώντας από την παιδική του ηλικία και φτάνοντας στην αμύθητη περιουσία που έχτισε ως μεγιστάνας του Τύπου αλλά και την αποξένωση και απαξίωση που δέχτηκε λόγω της μεγαλομανίας και του εκκεντρικού του χαρακτήρα. Εκείνο που ξάφνιασε την εποχή εκείνη είναι ο μοντέρνος τρόπος κινηματογράφησης του Ουέλς, η πολυμορφία του ύφους, οι τεχνικές καινοτομίες και η αέναη φιλοσοφική αναζήτηση για τις σημαντικές ανθρώπινες αξίες.
Η εξπρεσιονιστική «πινελιά»
Είχε προσλάβει ως οπερατέρ τον συνεργάτη πολλών Γερμανών εξπρεσιονιστών σκηνοθετών, Gregg Toland. Στον οποίο κάποιοι αποδίδουν το κλειστοφοβικό φως και το βάθος πεδίου (depth of focus) στα πλάνα της ταινίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Toland εκείνη την εποχή δούλευε και σε άλλα δύο σχέδια. Στο “The Grapes of Wrath” (Τα Σταφύλια της Οργής – 1940) και στο “The Long Voyage Home” (1940), δύο ταινίες του John Ford, τον οποίο ο Όρσον Γουέλς ανέφερε συχνά πυκνά ως δάσκαλό του.
Ο Πολίτης Κέιν προτάθηκε για 9 βραβεία όσκαρ, μεταξύ των οποίων και για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας. Το βράδυ της απονομής, σύμφωνα με τον Ρόμπερτ Γουάιζ, κάθε φορά που γινόταν αναφορά στην ταινία το κοινό αποδοκίμαζε. Τα περισσότερα στελέχη του Χόλιγουντ δεν ήθελαν να προβληθεί η ταινία δεδομένες τις απειλές του Χερστ. Σύμφωνα με το περιοδικό Variety συστηματική καταψήφιση του Γουέλς από κομπάρσους που έλαβαν μέρος στην ψηφοφορία στοίχισε στον Γουέλς το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας,Σκηνοθεσίας και Α' Ανδρικού Ρόλου. Η ταινία κέρδισε τελικά το Όσκαρ Πρωτότυπου Σεναρίου, ενώ το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας πήγε στην ταινία του Τζον Φορντ Η κοιλάδα της κατάρας (How Green was my Valley, 1941).
Από τις 12 Οκτωβρίου σε αποκατεστημένη έκδοση
Το αριστούργημα του Όρσον Γουέλς έρχεται σε ψηφιακά αποκατεστημένη έκδοση στο STUDIO New Art Cinema από τις 12 Οκτωβρίου.
Σκηνοθεσία: Orson Welles
Σενάριο: Herman J. Mankiewicz, Orson Welles
Φωτογραφία: Gregg Toland
Μουσική: Bernard Hermann
Μοντάζ: Robert Wise
Με τους: Orson Welles, Joseph Cotton, Dorothy Comingore, Everett Sloane, Ray Collins, George Coulouris, Agnes Moorehead, Paul Stewart, Ruth Warrick, Erskine Sanford, William Alland
Ασπρόμαυρη, 119΄
Το τρέιλερ
