14 νέα τραγούδια υπό τον γενικό τίτλο «Ψεύτης Καιρός», εμφανίσεις με Γιώργο Νταλάρα & Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, αλλά κι ένα νέο μέλος στην οικογένεια, αποτέλεσαν την αφορμή για τη συνάντηση αυτή.
Ο Γιάννης Κότσιρας, λίγα μόλις χρόνια πριν συμπληρώσει τα 30 του στο χώρο, σε μια σημαντική στιγμή της ζωής του, μιλά για όλα με ειλικρίνεια, σε μια συνέντευξη που πραγματοποιήθηκε στην Ακτή Πειραιώς.
Ο «Ψεύτης Καιρός» είναι ο πρώτος σου πολυσυλλεκτικός δίσκος;
Είναι ο δεύτερος. Πολυσυλλεκτικός ήταν και τα «Ταξίδια φιλιά», όλοι οι άλλοι ήταν με έναν ή δυο δημιουργούς. Ο προηγούμενος ήταν με το Θάνο Μικρούτσικο & τον Οδυσσέα Ιωάννου, το «Και πάλι παιδί» ήταν με το Γιάννη Κωνσταντινίδη & το Νίκο Μωραΐτη κ.ο.κ.
Το δίσκο με το Θάνο Μικρούτσικο τον αγάπησα πολύ.
Ο δίσκος με το Θάνο μπορεί να μην ακούστηκε πολύ, αλλά αγοράστηκε πάρα πολύ, που σημαίνει ότι αγαπήθηκε από ένα κοινό, το οποίο το ενδιαφέρει όχι τόσο ν’ ακούσει αυτό που έχουμε συνηθίσει να λέμε «σουξέ», αλλά μια συνολική δουλειά, ένα έργο. Αυτό έχει λείψει στη μουσική κι αυτό είναι μια πολύ ουσιαστική επιτυχία. Ας μην πέφτουν τα φώτα της δημοσιότητας πάνω της, είναι μια πολύ μεγάλη επιτυχία.
Γιατί δεν προτίμησες, λοιπόν, πάλι έναν δημιουργό; Έτυχε ή δεν έβρισκες αρκετό υλικό για να συγκροτήσει μια ολοκληρωμένη δουλειά;
Κοίταξε, είχαν έρθει κάποια τραγούδια στα χέρια μου πριν από δύο χρόνια, τα οποία θεώρησα ότι πρέπει ν’ αρχίσουν να βγαίνουν. Συνάμα, ο δίσκος με το Θάνο από τη φύση του δεν είχε ως στόχο τη δημιουργία αυτού που λέμε τραγουδιών που θα ακούγονται πολύ. Ήταν ένα άλμπουμ με την παλιά λογική των δίσκων. Θεώρησα, λοιπόν, ότι μετά από δύο χρόνια, είναι μια καλή εποχή ν’ αρχίσω να βάζω σε τάξη τα σκόρπια τραγούδια που είχα. Στην πορεία ήρθαν κι άλλα και μάλιστα πολλά και καλά τραγούδια. Κάτι που παλιότερα ήταν πολύ πιο δύσκολο, δεν έβρισκα σκόρπια τόσα καλά τραγούδια. Τώρα είχα αρκετά για να γίνουν τουλάχιστον δύο CD. Διάλεξα αυτά που είχαν μια πιο κοντινή μουσική «συγγένεια» μεταξύ τους και τα επόμενα, που ας τα βάλω σε μια κατηγορία πιο «έντεχνα», αποτελούν ένα άλλο κομμάτι, μια άλλη άποψη. Θα βγουν κι αυτά σε 2-3 χρόνια.
Αυτό θα είναι το επόμενο δισκογραφικό σου βήμα, δηλαδή;
Δεν ξέρω αν θα είναι το επόμενο, αλλά ένα από τα επόμενα σίγουρα. Είναι τόσο ωραία τραγούδια, που δεν πρέπει να μένουν στα συρτάρια. Ειδικά σ’ αυτή την εποχή που η καλή μουσική μας λείπει και τη χρειαζόμαστε.
Ένα συγκινησιακά φορτισμένο γεγονός, όπως η γέννηση ενός παιδιού ή ο θάνατος ενός αγαπημένου, θεωρείς πως επηρεάζει τη γραφή σου; Και δεν εννοώ αν σου δίνει έμπνευση να γράψεις ένα τραγούδι, αυτό το έχεις κάνει ήδη, αλλά αν αλλάζει τον τρόπο που γράφεις ο ίδιος.
Δε μπορώ να το πω ακόμα, είναι πολύ νωρίς. Αυτό που μπορώ να σου πω είναι ότι αλλάζει ο τρόπος σκέψης και ουσιαστικά αλλάζει ο λόγος που ζεις, που δουλεύεις… Ο τρόπος με τον οποίο επιλέγεις κάποια πράγματα… Ας πούμε, δεν έχω πλέον στη ζωή μου και στη λογική μου το να κάνω ένα CD απλά για να το κάνω ή να βάλω κάποια τραγούδια μέσα, απλά για να συμπληρωθεί ο αριθμός. Δε ξέρω σε τι βαθμό έπαιξε ρόλο η γέννηση του μικρού, αλλά σίγουρα παίζει κι αυτό το ρόλο του, με την έννοια ότι δεν υπάρχει χρόνος και η πολυτέλεια για περιττά πράγματα.
Άλλωστε έχουμε γεμίσει από περιττά πράγματα…
Αυτό ακριβώς… Δεν υπάρχει λόγος να μπω στη διαδικασία να το κάνω κι εγώ αυτό, υπάρχει κόσμος που το κάνει καλά (γελάμε).
Μίλησέ μου για τον τίτλο του δίσκου.
Ο «Ψεύτης καιρός» δεν υπάρχει ως τίτλος τραγουδιού. Υπάρχει μια αναφορά, η οποία ήρθε στην πορεία από το Δημήτρη Υφαντή, με τη μορφή ενός ηπειρώτικου αμανέ, στο δικό του τραγούδι, το «Θυμάμαι». Μου ήρθε ως τίτλος του δίσκου, όμως, ενώ καθόμουν κι άκουγα τα τραγούδια με κλειστό τον ήχο, αλλά ανοιχτή την τηλεόραση, όπου υπήρχε ένα πάνελ με διάφορους πολιτικούς. Συνειδητοποίησα πόσο ψέμα υπάρχει γύρω μας. Ψέμα στην πολιτική, από παλιούς και νέους πολιτικούς, ψέμα στους πολίτες, στην καθημερινότητα, στους δημοσιογράφους, στην τηλεόραση, στα ραδιόφωνα… Εκείνη την ημέρα μάλιστα, επειδή άκουγα τα ντέμο, θυμάμαι καλά ότι ήταν Αύγουστος κι έκανε ψύχρα. Και λέω, ακόμα κι ο καιρός, τελικά μας κοροϊδεύει. Την αλήθεια την έβρισκα στα τραγούδια. Η μόνη αλήθεια και η μόνη σταθερά στην παρούσα φάση, είναι αυτά τα τραγούδια. Είναι οι άνθρωποι που την ώρα που γεννούν ένα τραγούδι, είναι η απόλυτη αλήθεια και δε μπορεί τίποτα να την επηρεάσει. Έβαλα, λοιπόν, τον τίτλο «Ψεύτης καιρός» για να τονίσω την αλήθεια της μουσικής.
Το ψέμα, είναι μόνο ψέμα ή το λες και καθοδήγηση, όσον αφορά στα μέσα;
Μπορεί να ξεκινούν με τη λογική να περιχαρακώσουν ή να καθοδηγήσουν τον κόσμο και την κοινή γνώμη, αλλά αυτό για να γίνει απαιτείται ψέμα. Το τελικό αποτέλεσμα είναι αυτό που εισπράττουμε, δηλαδή ένα τεράστιο ψέμα από παντού.
Είσαι από εκείνους τους λίγους, μάλλον, καλλιτέχνες που εξέφραζαν άποψη στα social media. Νομίζω πως το έχεις σταματήσει. Τι φταίει;
Υπάρχει τόσος θυμός, τόση ύβρις και τόσες αφορμές για διχασμό που δε θέλω να μπαίνω στη διαδικασία, ακόμα και λέγοντας την πιο ειλικρινή μου άποψη ή και δίκιο να ‘χω, να προσφέρω αφορμές που δημιουργούν κι άλλο διχασμό, φθόνο και βρισίδι. Και χωρίς να κάνεις τίποτα σε βρίζουν, οπότε είπα «το κόβω». Θα είμαι κι απολύτως ειλικρινής, ένας δεύτερος λόγος είναι ότι κυνηγήθηκα τρομερά το διάστημα 2011 - 2013, κάτι που με κούρασε πάρα πολύ κι ένωσα και τρομερά μόνος μου σε όλα τα επίπεδα. Θεώρησα ότι δεν αξίζει τον κόπο να το κάνω. Πιστεύω πως αν μπορούσε να αλλάξει κάτι, θα είχε αλλάξει το 2011 με την επιβολή του πρώτου μνημονίου. Απ’ τη στιγμή που μπήκαμε στο παιχνίδι, πρέπει να γίνει κάτι εντελώς ριζοσπαστικό για να φύγουμε απ’ αυτή την ιστορία, οπότε δε μπαίνω στη διαδικασία να τα βάλω με κανέναν. Αυτό που αισθάνομαι είναι πως ό,τι και να ψηφίσουμε, θα βγαίνει η ίδια πολιτική, απλά θα αλλάζει πρόσωπα και κουράστηκα πια. Έχω πολύ σοβαρότερα πράγματα στην προσωπική μου ζωή ν’ ασχοληθώ, πλέον.
Όταν λες κυνηγήθηκες; Εννοείς δέχτηκες φραστικές επιθέσεις;
Όχι μόνο αυτό! Κόπηκαν συνεντεύξεις μου, κυκλοφόρησαν ψέματα για μένα σε θέματα οικονομικού χαρακτήρα, έχασα συναυλίες… Υπήρξαν πάρα πολλοί λόγοι που, όχι μόνο εγώ, αλλά κι αρκετοί άλλοι συνάδελφοι, αισθανθήκαμε ότι «ενοχλήσαμε», ας το πω έτσι. Πρόσεξε, όμως, αυτό δε σημαίνει ότι δεν έχω αντίρρηση γι’ αυτά που συμβαίνουν τώρα. Έχω τεράστιες διαφωνίες, ακόμα μεγαλύτερες τώρα. Απλά, δεν έχω τη διάθεση να μπω στη διαδικασία να τις εκφράσω.
Παρ’ όλα αυτά, η σελίδα σου στο Facebook είναι πολύ ενεργή. Η σχέση σου με το κοινό σου ποια είναι;
Ναι, υπάρχει πολύς κόσμος και πολύς ενεργός κόσμος. Είναι ένας δημόσιος χώρος. Σαφώς είναι δικό μου το «σπίτι», αλλά έχει ανοιχτή την πόρτα του σε όλους. Μόνο αν ξεπεραστούν κάποια όρια θα «απαγορεύσω» σε κάποιον να σχολιάζει. Δηλαδή, μπαίνοντας σε πιο προσωπικά δεδομένα ή βρίζοντας ή χρησιμοποιώντας πολύ ακραίες ρατσιστικές εκφράσεις, εκεί θα παρέμβω. Η διάδραση αυτή με το κοινό, όσο δεν ξεπερνάει τα όρια, μου αρέσει πολύ. Και μέσα απ’ αυτή τη σελίδα, κάποιες φορές προβάλω κι άλλα πράγματα που πιστεύω, όπως κοινωνικές δράσεις ή συναδέρφους μου που μπορεί να χρειάζονται στήριξη.
Ανέφερες πρόσφατα ότι δε θα ήθελες ο γιος σου να γίνει καλλιτέχνης.
Κοίταξε, είναι πολύ περίεργη η δουλειά αυτή κι έχει πολλά αρνητικά γύρω της. Βλέποντας και την πορεία των πραγμάτων, πολύ περισσότερο, φαντάζομαι, όταν έχεις διάσημο μπαμπά. Αυτό κάνει ακόμα πιο δύσκολα τα πράγματα. Σαφώς, δε θα μπω εμπόδιο σε τίποτα και σε καμία περίπτωση. Δε θα ήμουν πολύ θετικός, αλλά ό,τι θέλει ας γίνει. Δεν θα τον έσπρωχνα μόνος μου προς τα εκεί. Θα τον σπρώξω προς όλες τις επιλογές κι ας διαλέξει. Τα έχω δει τα χαΐρια.
Πολύ σημαντικό αυτό που είπες, πως θα τον σπρώξεις προς πολλά πράγματα, γιατί δυστυχώς δεν ερχόμαστε σε επαφή με τα πάντα και τελικά δε μαθαίνουμε ποτέ αν θα μπορούσαμε να έχουμε γίνει καλοί σε κάτι απ’ αυτά με τα οποία δεν «συναντηθήκαμε».
Το σύστημα φταίει. Δυστυχώς, έχουμε πολύ κακή σχέση με την παιδεία σ’ αυτή τη χώρα, το πώς πρέπει να εκπαιδεύονται τα παιδιά. Είμαστε πάρα πολύ πίσω, ακόμα κι από τριτοκοσμικές χώρες. Κάποια στιγμή, σε μια συνέντευξη, ο Ισαάκ Σούσης είχε πει ότι στην ουσία, από την ώρα που θα πάει το παιδί στο σχολείο, του ευνουχίζουν τον τρόπο σκέψης του και ήταν απόλυτα σωστός. Εγώ θα προσπαθήσω, μέσα στα πλαίσια που μου επιτρέπεται πάντα, να συμπληρώνω τα κενά με έναν τρόπο που να μην καταπιέζω το ίδιο το παιδί.
Ποιες θα ήταν οι βασικές αρχές που θα προσπαθήσεις να του μεταδόσεις;
Η βασικότερη νομίζω είναι η δημοκρατία. Δημοκρατία είναι να μην θεωρείς κανέναν καλύτερο από τον άλλο, να μη βλέπεις τους ανθρώπους που δεν έχουν την ίδια θρησκεία, το ίδιο χρώμα, την ίδια νοοτροπία, το ίδιο πολίτευμα με σένα κατώτερους ή ανώτερους… Είναι μια βασική αρχή που έχω εφαρμόσει πάντα στη ζωή μου και θα ήθελα πάρα πολύ να την περάσω. Ή να αγαπάει πολύ την αλήθεια και τους ανθρώπους που χρήζουν βοήθειας. Όλα αυτά που εγώ τα είχα στη ζωή μου, μου τα πέρασαν οι γονείς μου και κυρίως η μητέρα μου, με την οποία είχα περισσότερο χρόνο, καθώς ο πατέρας μου ταξίδευε συνέχεια. Ανέκαθεν, μαζί με άλλους βέβαια, ήμασταν τα παιδιά που θα αντιδρούσαμε στο bullying, θα παίρναμε το μέρος των παιδιών που το βίωναν, θα κάναμε παρέα μαζί τους. Θα ήθελα αυτή την ισοτιμία και τη δημοκρατία, γιατί το θεωρώ ζήτημα δημοκρατίας, να μπορέσω να του την περάσω. Όλα ξεκινάνε από το σπίτι, πώς αντιμετωπίζεις την οικογένειά σου, τη γυναίκα σου, τα παιδιά σου, τους φίλους σου, τους ανθρώπους με τους οποίους έρχεσαι σε επαφή, τους εργάτες…
Τι θυμάσαι έντονα από τον πατέρα σου;
Θυμάμαι πάρα πολύ έντονα τον πατέρα μου να είναι φίλος με τους καμαρότους, ακόμα κι αν αυτοί ήταν Φιλιππινέζοι, αλλά και όλους, ακόμα κι αν δεν ήταν στο ίδιο αξίωμα μ’ εκείνον. Ποτέ δε μου πέρασε ότι είναι καλύτερος, ή χειρότερος ή σημαντικότερος. Κάθε δουλειά είχε για εκείνον την ίδια σημασία. Μπορώ να σου πω ότι κάποιες δουλειές που τις θεωρούμε υποδεέστερες, ειδικά στην Ελλάδα γιατί στο εξωτερικό δεν το έχω δει, είναι πολύ πιο σημαντικές, από άλλες που θεωρούνται σημαντικές. Προσωπικά, θεωρώ τον άνθρωπο που περισυλλέγει τα σκουπίδια μας έναν από τους πιο σημαντικούς και χρήσιμους ανθρώπους σε όλες τις κοινωνίες και σε όλο τον κόσμο.
Τέτοιες «θέσεις» μπορούν μακροπρόθεσμα να οδηγήσουν ένα παιδί και σε ρατσιστικές τάσεις, πάνω σε ζητήματα που είναι καθαρά συμπτωματικά στις ζωές μας, όπως αν είμαστε Έλληνες, αν είμαστε ορθόδοξοι κτλ.
Ακριβώς. Είχα πρόσφατα μια συζήτηση με έναν πάτερ, ο οποίος, γι’ αυτά τα θέματα, μου έκανε μια ερώτηση. Μου είπε «αν προσευχηθεί ένας μουσουλμάνος στο δικό του θεό κι ένας χριστιανός στο δικό μας, ο δικός μας θεός ποιον θα ακούσει;». Η απάντηση ήταν και τους δύο θα τους ακούσει το ίδιο. Ήταν μια πολύ ωραία ερώτηση και μια ακόμα ωραιότερη απάντηση από έναν άνθρωπο της θρησκείας, που αμέσως σου δίνει να καταλάβεις πόσο πολλά προβλήματα έχουμε μέσα στον εγκέφαλό μας, σαν χώρα. Θεωρούμε προβληματικό όποιον έχει άλλο χρώμα, όποιον δεν ανήκει στη χώρα μας, όποιον πιστεύει σε άλλο θρήσκευμα… Γενικότερα, όποιος δεν είναι Έλληνας, είναι προβληματικός… Ε, αυτό είναι όχι απλώς ρατσιστικό, αλλά το αντιμετωπίζουμε και οι ίδιοι. Τα παιδιά που φεύγουν τώρα στο εξωτερικό, αντιμετωπίζουν αυτόν ακριβώς το ρατσισμό, ακόμα κι από τους ίδιους τους Έλληνες.
Εδώ στην Ακτή Πειραιώς, πόσο καιρό θα σας ακούμε ακόμα;
Απ’ την αρχή είχαμε πει να πάμε μέχρι τη γιορτή μας, δηλαδή 7 Γενάρη. Υπάρχουν γενικότερες υποχρεώσεις όλων μας, οπότε μπορεί να πάει μέχρι τις 14. Ο υπεύθυνος του μαγαζιού προσπαθεί να βρει τον τρόπο να μας κρατήσει παραπάνω, αλλά με τη μορφή τουλάχιστον που έχουμε σήμερα, το βλέπω μέχρι τις 7 ή 14 Γενάρη.
Έχουμε περιθώριο, λοιπόν.
Ναι, φαντάζομαι μέσα στις γιορτές θα προστεθούν κάποιες μέρες, οπότε θα προλάβει ο κόσμος να μας δει. Για μένα είναι μια ιστορική συνεργασία.
Ποιανού ήταν η ιδέα της σύμπραξης;
Η ιδέα ήταν του Γιώργου Νταλάρα. Με πήρε τηλέφωνο να ρωτήσει πώς θα μου φαινόταν μια συνεργασία και εγώ πρότεινα να πάμε στη βάση των τριών, με την προσθήκη του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, ο οποίος συμπληρώνει τις δυο γενιές, δηλαδή την απόσταση της 20ετίας που χωρίζει εμένα και το Γιώργο. Η Idra Kayne είναι η πρότασή μας προς τον κόσμο κι οφείλω να σου πω ότι αυτή ήταν μια ιδέα κατ’ εξοχήν του Γιώργου Νταλάρα, που ήθελε κάτι πραγματικά καινούριο να προτείνει. Ο Γιάννης Ζουγανέλης ήρθε μόνος του.
Αλήθεια; Το είπε στη συνέντευξη τύπου, αλλά δεν τον πολυπιστέψαμε!
Ήρθε μόνος του, κανονικότατα! Και η αλήθεια είναι πως ήταν μεγάλη μας χαρά, γιατί, όπως πολύ σωστά είπε και ο Λαυρέντης, η Ακτή Πειραιώς έχει ιστορία με το Ζουγανέλη. Και με το Λαυρέντη και με το Σάκη (Μπουλά). Ήταν αυτοί οι τρεις άνθρωποι που δούλεψαν εδώ πάρα πολλά χρόνια, τη στήσανε την Ακτή και δικαιωματικά του ανήκει ένα κομμάτι. Εγώ αν ήμουν ο ιδιοκτήτης, θα τον έβαζα ως υποχρεωτικό όρο σε όλα τα σχήματα (γελάμε).
Γιάννη, μια αρνητική κριτική για το σχήμα ή για το δίσκο, πώς θα την εισέπραττες;
Αναλόγως από πού προέρχεται. Έχω προλάβει μια περίοδο που υπήρχαν κριτικές για δίσκους και για παραστάσεις, που είχαν όλες σκοπιμότητες, είτε γιατί κάποιοι χρηματίζονταν, είτε για προσωπικούς λόγους. Υπήρχαν όμως και κριτικές εποικοδομητικές και ωραίες. Αυτό το πρόβλημα με τις κριτικές, οδήγησε στην παρούσα φάση να μην υπάρχουν κριτικές. Δεν ασχολούμαι. Ασχολούμαι με την κριτική της ίδιας της νύχτας, του feeling που εισπράττω. Και μάλιστα, αυτή ήταν και η κεντρική ιδέα της ίδιας της παρουσίασης του δίσκου. Όταν μου είπε η εταιρεία να παρουσιάσουμε το δίσκο είπα ναι, αλλά για να πάρουμε αντικειμενική κριτική πρέπει να είναι και ο κόσμος εκεί, όχι μόνο του χώρου μας. Αυτό κάναμε και φάνηκε πως ο δίσκος αγαπήθηκε στα 14 του τραγούδια. Είναι νωρίς, βέβαια, για να το λέω, αλλά το είδα στα μάτια και των συναδέλφων και του απλού κόσμου, ο οποίος ήρθε κι άκουσε τα τραγούδια πρώτη φορά ζωντανά. Είναι δύσκολο πράγμα να περνάς μιάμιση ώρα ακούγοντας άγνωστα τραγούδια.
Ήταν και πολύ ωραία η έκπληξη που μας έκανες, με το hidden track, το κομμάτι που δε γνωρίζαμε από πριν ότι συμπεριλαμβάνεται.
Ναι, είναι ένα τραγούδι που μπήκε τελευταία στιγμή στο δίσκο. Γράφτηκε την περίοδο που έφυγε ο πατέρας μου και δεν ήμουν σίγουρος αν θέλω να το βάλω στο CD, καθ’ όλη τη διάρκεια. Το γράψαμε και πολύ γρήγορα, δε μπορούσα να περνάω ώρες μ’ αυτό το τραγούδι, με το Βαγγέλη Μαχαίρα στο μπουζούκι και τον Κώστα Μιχαλό στις κιθάρες. Το είπαμε στο live, βέβαια μου κόπηκε προς το τέλος, πνίγηκα λίγο… Αλλά έχει κι αυτό το ρόλο του, έχει πολλή αλήθεια μέσα του αυτός ο δίσκος. Είναι ένα κομμάτι της ζωής μου και τον αγάπησα πολύ εγώ πρώτα, όπως και όλοι όσοι δούλεψαν γι’ αυτόν. Είμαι πολύ υπερήφανος γι’ αυτή τη δουλειά.
Εν τω μεταξύ, ανεβαίνει φέτος για τρίτη χρονιά η παράσταση για τη ζωή της Πηνελόπης Δέλτα, όπου έγραψες τη μουσική.
Πολύ σημαντικό που αντέχει η παράσταση αυτή. Μου άρεσε που άρεσε πάρα πολύ στον κόσμο και πήγε και την είδε. Και μου άρεσε που φώτισα μια κρυφή, δική μου πτυχή.
Αλήθεια, αυτό το CD πώς πήγε;
Δεν έχω ιδέα. Ήταν μια ιδέα της Λίας Χατζηδημητρίου & της Μαργαρίτας Μάτσα να εκδοθεί. Μου είπαν «είναι τόσο ωραία μουσική, όταν τελειώσει η παράσταση θα είναι στον αέρα, γιατί να μη μείνει κάπου;». Είχαν δίκιο. Και το τραγούδι άρεσε πολύ, αλλά υπάρχει και μια ορχηστρική άποψη, που γενικά από τραγουδιστές δεν τη βλέπεις να κατατίθεται. Δε ξέρω πώς πήγε και δε θέλω και να μάθω γιατί μπορεί να πικραθώ κιόλας (γελάμε). Γενικά, οι πωλήσεις πλέον είναι μια πίκρα μόνο και τίποτα παραπάνω.
Προσωπικά, πάντως, αυτό που εισπράττω από την πορεία σου, τα λίγα ομολογουμένως χρόνια που σε παρακολουθώ, είναι μια συνεχής ανοδική πορεία που δεν έχει απαραίτητα να κάνει με τρελές πωλήσεις, κοσμοπλημμύρες και τέτοια, αλλά με βήματα ουσίας.
Αυτό που μπορώ να σου πω είναι αυτό που είπε ο Τσιτσάνης, λίγες ώρες πριν φύγει, ότι το μόνο για το οποίο στεναχωριέται είναι ότι δεν έμαθε μουσική. Ήξερε μουσική ο Τσιτσάνης, ήταν ένας από τους λίγους λαϊκούς συνθέτες που ήξεραν πολύ καλά μουσική. Λοιπόν, το λέω με την έννοια ότι η μουσική δεν τελειώνει ποτέ. Και φέτος το ζω σε πολύ μεγάλο βαθμό με το Γιώργο Νταλάρα αυτό.
Δηλαδή;
Αν τον παρατηρήσεις και δεις τον τρόπο που δουλεύει, τον τρόπο που επιλέγει τα τραγούδια να πει, ή τον τρόπο που ενορχηστρώνει σε συνεργασία με τους ενορχηστρωτές, τουλάχιστον έχεις να μάθεις πάρα πολλά πράγματα. Είναι ένα τεράστιο σχολείο. Όσο ασχολείσαι με τη μουσική, τόσο μαθαίνεις. Δε ξέρω αν γίνεσαι καλύτερος, ότι έγραψα μια ορχηστρική μουσική για μια θεατρική παράσταση δε με βάζει σε άλλη κατηγορία, απλά σίγουρα ανακαλύπτεις τον ίδιο σου τον εαυτό. Πάντως, η κριτική που δέχτηκα για το συγκεκριμένο CD, από ανθρώπους του θεάτρου, ήταν εξαιρετική. Δεν το περίμενα.
Όταν ξεκίνησες την καριέρα σου είχες στόχο; Το ‘χες δει μακροπρόθεσμα;
Όχι, όχι. Δεν κάνω όνειρα σε σχέση με τη δουλειά. Ομολογώ ότι τα περισσότερά μου όνειρα σε σχέση με τη δουλειά, έχουν πραγματοποιηθεί. Έτυχε από πολύ νέος στο χώρο να συνεργαστώ με τους ανθρώπους που πάντα θαύμαζα, εκτός από εκείνους που είχαν ήδη φύγει από τη ζωή. Και βέβαια, μιλάω για το Θεοδωράκη, το Μαρκόπουλο, το Μικρούτσικο κι από τραγουδιστές την Αλεξίου, την Αρβανιτάκη, το Μητροπάνο, το Νταλάρα, το Λαυρέντη, τη Τσαλιγοπούλου… Θέλω να πω ότι υπάρχουν πράγματα που σου γεννιόνται μαθαίνοντας όλο και καλύτερα τη μουσική. Όσο καλύτερος γίνεσαι μαθαίνοντας, τα πράγματα έρχονται κι από μόνα τους. Για παράδειγμα, τώρα είμαι σε μια συζήτηση για κάποια δικά μου τραγούδια, που θα πει μια πολύ σπουδαία τραγουδίστρια του κόσμου, μια διεθνής τραγουδίστρια. Θα τα μεταφράσει και θα τα τραγουδήσουμε, ίσως και μαζί κάποια, στα ισπανικά.
Έρχονται τα πράγματα, αλλά κι εσύ δεν επαναπαύεσαι.
Μα το αγαπώ πολύ αυτό που κάνω. Ό,τι αγαπάς, δεν το αφήνεις να φύγει. Μπορεί να περάσεις κάποιες περιόδους πιο ήρεμες, πιο «καθισμένες», αλλά η ζωή μας κύκλους κάνει.
Θα άλλαζες κάτι από τα πρώτα σου χρόνια;
Απολύτως τίποτα. Η γνωριμία μου με τους ανθρώπους αυτούς, που έτυχε να συναντήσω στην αρχή της καριέρας μου, από τα πρώτα χρόνια, κι εννοώ το Χρήστο Κωνσταντίνου, μέχρι αργότερα το Δημήτρη Κοντογιάννη, το Στέλιο Βαμβακάρη, στη συνέχεια την Ευανθία Ρεμπούτσικα, τον Παναγιώτη Καλατζόπουλο, το Δαβαράκη, το Μιτζέλο, την Ελένη Ζιώγα, τον Άγγελο Σφακιανάκη… Δεν αλλάζω τίποτα. Θα ήμουν πρώτον πολύ αχάριστος και δεύτερον θα ήμουν ένας άλλος αν δεν υπήρχαν αυτοί οι άνθρωποι στη ζωή μου. Και δε νομίζω ότι θα ήμουν τόσο καλά με τον εαυτό μου. Είμαι πολύ ευτυχής και για τα λάθη μου και για τα καλά μου κι όλα αυτά βοηθούν στο να γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος. Πολύ περισσότερο οι δυσκολίες, τα προβλήματα και οι αποτυχίες σου. Η επιτυχία βοηθάει μόνο στο να σε αναγνωρίζει ο κόσμος και στο να ικανοποιήσει κάποιες φιλοδοξίες σου.
Το να σε αναγνωρίζει ο κόσμος μπορεί να είναι και πρόβλημα, βέβαια.
Πολλές φορές. Η αναγνωρισιμότητα είναι κάτι πολύ προσωρινό και πολύ ψεύτικο γιατί δεν είναι κάτι που, πώς να το πω, το αγοράζεις και σου μένει για πάντα. Θα περάσει μετά σε κάποιον άλλο, θα κάνουν άλλοι καλύτερα πράγματα από σένα… Κι αν θεωρήσεις ότι σου ανήκει, τότε θα ζηλεύεις τους άλλους και θα χάσεις το παιχνίδι. Εγώ δε ζηλεύω κανέναν, αντιθέτως όταν ένας συνάδελφός μου πάει καλά το χαίρομαι μέσα απ’ την καρδιά μου και μάλιστα, έχει τύχει συνάδελφοι να λάβουν από μένα συγχαρητήρια τηλεφωνήματα, τα οποία δεν τα πιστεύουνε! Όταν γίνεται κάτι καλό, χαίρομαι γιατί ξέρω ότι στο τέλος όλοι μας θα κερδίσουμε απ’ αυτό.
Για να κλείσουμε, από την εμπειρία που απέκτησες στα 26-27 χρόνια από τότε που πρωτοτραγούδησες, τι θα έλεγες σε ένα νέο καλλιτέχνη;
Σαν συμβουλή, αυτό που θα έδινα πάντα είναι να κοιταχτεί στον καθρέφτη και να σκεφτεί για ποιο λόγο ασχολείται με τη μουσική. Ασχολούμαι με τη μουσική για να με μάθει ο κόσμος ή ασχολούμαι γιατί αγαπάω, γιατί με εκφράζει, γιατί με πληροί σαν άνθρωπο; Αν αποφασίσει να ασχοληθεί με τη μουσική για να τον γνωρίσει ο κόσμος, να ξέρει ότι αυτό δε θα κρατήσει πολύ. Αν ασχοληθεί επειδή αγαπάει τη μουσική, αυτή θα είναι κάτι που δε θα τον προδώσει ποτέ. Χρειάζεται όμως υπομονή, επιμονή και πολύ «όχι».
Οι φωτογραφίες είναι του Θοδωρή Ψιάχου.
Ο «Ψεύτης Καιρός» είναι ο πρώτος σου πολυσυλλεκτικός δίσκος;
Είναι ο δεύτερος. Πολυσυλλεκτικός ήταν και τα «Ταξίδια φιλιά», όλοι οι άλλοι ήταν με έναν ή δυο δημιουργούς. Ο προηγούμενος ήταν με το Θάνο Μικρούτσικο & τον Οδυσσέα Ιωάννου, το «Και πάλι παιδί» ήταν με το Γιάννη Κωνσταντινίδη & το Νίκο Μωραΐτη κ.ο.κ.
Το δίσκο με το Θάνο Μικρούτσικο τον αγάπησα πολύ.
Ο δίσκος με το Θάνο μπορεί να μην ακούστηκε πολύ, αλλά αγοράστηκε πάρα πολύ, που σημαίνει ότι αγαπήθηκε από ένα κοινό, το οποίο το ενδιαφέρει όχι τόσο ν’ ακούσει αυτό που έχουμε συνηθίσει να λέμε «σουξέ», αλλά μια συνολική δουλειά, ένα έργο. Αυτό έχει λείψει στη μουσική κι αυτό είναι μια πολύ ουσιαστική επιτυχία. Ας μην πέφτουν τα φώτα της δημοσιότητας πάνω της, είναι μια πολύ μεγάλη επιτυχία.
Γιατί δεν προτίμησες, λοιπόν, πάλι έναν δημιουργό; Έτυχε ή δεν έβρισκες αρκετό υλικό για να συγκροτήσει μια ολοκληρωμένη δουλειά;
Κοίταξε, είχαν έρθει κάποια τραγούδια στα χέρια μου πριν από δύο χρόνια, τα οποία θεώρησα ότι πρέπει ν’ αρχίσουν να βγαίνουν. Συνάμα, ο δίσκος με το Θάνο από τη φύση του δεν είχε ως στόχο τη δημιουργία αυτού που λέμε τραγουδιών που θα ακούγονται πολύ. Ήταν ένα άλμπουμ με την παλιά λογική των δίσκων. Θεώρησα, λοιπόν, ότι μετά από δύο χρόνια, είναι μια καλή εποχή ν’ αρχίσω να βάζω σε τάξη τα σκόρπια τραγούδια που είχα. Στην πορεία ήρθαν κι άλλα και μάλιστα πολλά και καλά τραγούδια. Κάτι που παλιότερα ήταν πολύ πιο δύσκολο, δεν έβρισκα σκόρπια τόσα καλά τραγούδια. Τώρα είχα αρκετά για να γίνουν τουλάχιστον δύο CD. Διάλεξα αυτά που είχαν μια πιο κοντινή μουσική «συγγένεια» μεταξύ τους και τα επόμενα, που ας τα βάλω σε μια κατηγορία πιο «έντεχνα», αποτελούν ένα άλλο κομμάτι, μια άλλη άποψη. Θα βγουν κι αυτά σε 2-3 χρόνια.
Αυτό θα είναι το επόμενο δισκογραφικό σου βήμα, δηλαδή;
Δεν ξέρω αν θα είναι το επόμενο, αλλά ένα από τα επόμενα σίγουρα. Είναι τόσο ωραία τραγούδια, που δεν πρέπει να μένουν στα συρτάρια. Ειδικά σ’ αυτή την εποχή που η καλή μουσική μας λείπει και τη χρειαζόμαστε.
Ένα συγκινησιακά φορτισμένο γεγονός, όπως η γέννηση ενός παιδιού ή ο θάνατος ενός αγαπημένου, θεωρείς πως επηρεάζει τη γραφή σου; Και δεν εννοώ αν σου δίνει έμπνευση να γράψεις ένα τραγούδι, αυτό το έχεις κάνει ήδη, αλλά αν αλλάζει τον τρόπο που γράφεις ο ίδιος.
Δε μπορώ να το πω ακόμα, είναι πολύ νωρίς. Αυτό που μπορώ να σου πω είναι ότι αλλάζει ο τρόπος σκέψης και ουσιαστικά αλλάζει ο λόγος που ζεις, που δουλεύεις… Ο τρόπος με τον οποίο επιλέγεις κάποια πράγματα… Ας πούμε, δεν έχω πλέον στη ζωή μου και στη λογική μου το να κάνω ένα CD απλά για να το κάνω ή να βάλω κάποια τραγούδια μέσα, απλά για να συμπληρωθεί ο αριθμός. Δε ξέρω σε τι βαθμό έπαιξε ρόλο η γέννηση του μικρού, αλλά σίγουρα παίζει κι αυτό το ρόλο του, με την έννοια ότι δεν υπάρχει χρόνος και η πολυτέλεια για περιττά πράγματα.
Άλλωστε έχουμε γεμίσει από περιττά πράγματα…
Αυτό ακριβώς… Δεν υπάρχει λόγος να μπω στη διαδικασία να το κάνω κι εγώ αυτό, υπάρχει κόσμος που το κάνει καλά (γελάμε).
Μίλησέ μου για τον τίτλο του δίσκου.
Ο «Ψεύτης καιρός» δεν υπάρχει ως τίτλος τραγουδιού. Υπάρχει μια αναφορά, η οποία ήρθε στην πορεία από το Δημήτρη Υφαντή, με τη μορφή ενός ηπειρώτικου αμανέ, στο δικό του τραγούδι, το «Θυμάμαι». Μου ήρθε ως τίτλος του δίσκου, όμως, ενώ καθόμουν κι άκουγα τα τραγούδια με κλειστό τον ήχο, αλλά ανοιχτή την τηλεόραση, όπου υπήρχε ένα πάνελ με διάφορους πολιτικούς. Συνειδητοποίησα πόσο ψέμα υπάρχει γύρω μας. Ψέμα στην πολιτική, από παλιούς και νέους πολιτικούς, ψέμα στους πολίτες, στην καθημερινότητα, στους δημοσιογράφους, στην τηλεόραση, στα ραδιόφωνα… Εκείνη την ημέρα μάλιστα, επειδή άκουγα τα ντέμο, θυμάμαι καλά ότι ήταν Αύγουστος κι έκανε ψύχρα. Και λέω, ακόμα κι ο καιρός, τελικά μας κοροϊδεύει. Την αλήθεια την έβρισκα στα τραγούδια. Η μόνη αλήθεια και η μόνη σταθερά στην παρούσα φάση, είναι αυτά τα τραγούδια. Είναι οι άνθρωποι που την ώρα που γεννούν ένα τραγούδι, είναι η απόλυτη αλήθεια και δε μπορεί τίποτα να την επηρεάσει. Έβαλα, λοιπόν, τον τίτλο «Ψεύτης καιρός» για να τονίσω την αλήθεια της μουσικής.
Το ψέμα, είναι μόνο ψέμα ή το λες και καθοδήγηση, όσον αφορά στα μέσα;
Μπορεί να ξεκινούν με τη λογική να περιχαρακώσουν ή να καθοδηγήσουν τον κόσμο και την κοινή γνώμη, αλλά αυτό για να γίνει απαιτείται ψέμα. Το τελικό αποτέλεσμα είναι αυτό που εισπράττουμε, δηλαδή ένα τεράστιο ψέμα από παντού.
Είσαι από εκείνους τους λίγους, μάλλον, καλλιτέχνες που εξέφραζαν άποψη στα social media. Νομίζω πως το έχεις σταματήσει. Τι φταίει;
Υπάρχει τόσος θυμός, τόση ύβρις και τόσες αφορμές για διχασμό που δε θέλω να μπαίνω στη διαδικασία, ακόμα και λέγοντας την πιο ειλικρινή μου άποψη ή και δίκιο να ‘χω, να προσφέρω αφορμές που δημιουργούν κι άλλο διχασμό, φθόνο και βρισίδι. Και χωρίς να κάνεις τίποτα σε βρίζουν, οπότε είπα «το κόβω». Θα είμαι κι απολύτως ειλικρινής, ένας δεύτερος λόγος είναι ότι κυνηγήθηκα τρομερά το διάστημα 2011 - 2013, κάτι που με κούρασε πάρα πολύ κι ένωσα και τρομερά μόνος μου σε όλα τα επίπεδα. Θεώρησα ότι δεν αξίζει τον κόπο να το κάνω. Πιστεύω πως αν μπορούσε να αλλάξει κάτι, θα είχε αλλάξει το 2011 με την επιβολή του πρώτου μνημονίου. Απ’ τη στιγμή που μπήκαμε στο παιχνίδι, πρέπει να γίνει κάτι εντελώς ριζοσπαστικό για να φύγουμε απ’ αυτή την ιστορία, οπότε δε μπαίνω στη διαδικασία να τα βάλω με κανέναν. Αυτό που αισθάνομαι είναι πως ό,τι και να ψηφίσουμε, θα βγαίνει η ίδια πολιτική, απλά θα αλλάζει πρόσωπα και κουράστηκα πια. Έχω πολύ σοβαρότερα πράγματα στην προσωπική μου ζωή ν’ ασχοληθώ, πλέον.
Όταν λες κυνηγήθηκες; Εννοείς δέχτηκες φραστικές επιθέσεις;
Όχι μόνο αυτό! Κόπηκαν συνεντεύξεις μου, κυκλοφόρησαν ψέματα για μένα σε θέματα οικονομικού χαρακτήρα, έχασα συναυλίες… Υπήρξαν πάρα πολλοί λόγοι που, όχι μόνο εγώ, αλλά κι αρκετοί άλλοι συνάδελφοι, αισθανθήκαμε ότι «ενοχλήσαμε», ας το πω έτσι. Πρόσεξε, όμως, αυτό δε σημαίνει ότι δεν έχω αντίρρηση γι’ αυτά που συμβαίνουν τώρα. Έχω τεράστιες διαφωνίες, ακόμα μεγαλύτερες τώρα. Απλά, δεν έχω τη διάθεση να μπω στη διαδικασία να τις εκφράσω.
Παρ’ όλα αυτά, η σελίδα σου στο Facebook είναι πολύ ενεργή. Η σχέση σου με το κοινό σου ποια είναι;
Ναι, υπάρχει πολύς κόσμος και πολύς ενεργός κόσμος. Είναι ένας δημόσιος χώρος. Σαφώς είναι δικό μου το «σπίτι», αλλά έχει ανοιχτή την πόρτα του σε όλους. Μόνο αν ξεπεραστούν κάποια όρια θα «απαγορεύσω» σε κάποιον να σχολιάζει. Δηλαδή, μπαίνοντας σε πιο προσωπικά δεδομένα ή βρίζοντας ή χρησιμοποιώντας πολύ ακραίες ρατσιστικές εκφράσεις, εκεί θα παρέμβω. Η διάδραση αυτή με το κοινό, όσο δεν ξεπερνάει τα όρια, μου αρέσει πολύ. Και μέσα απ’ αυτή τη σελίδα, κάποιες φορές προβάλω κι άλλα πράγματα που πιστεύω, όπως κοινωνικές δράσεις ή συναδέρφους μου που μπορεί να χρειάζονται στήριξη.
Ανέφερες πρόσφατα ότι δε θα ήθελες ο γιος σου να γίνει καλλιτέχνης.
Κοίταξε, είναι πολύ περίεργη η δουλειά αυτή κι έχει πολλά αρνητικά γύρω της. Βλέποντας και την πορεία των πραγμάτων, πολύ περισσότερο, φαντάζομαι, όταν έχεις διάσημο μπαμπά. Αυτό κάνει ακόμα πιο δύσκολα τα πράγματα. Σαφώς, δε θα μπω εμπόδιο σε τίποτα και σε καμία περίπτωση. Δε θα ήμουν πολύ θετικός, αλλά ό,τι θέλει ας γίνει. Δεν θα τον έσπρωχνα μόνος μου προς τα εκεί. Θα τον σπρώξω προς όλες τις επιλογές κι ας διαλέξει. Τα έχω δει τα χαΐρια.
Πολύ σημαντικό αυτό που είπες, πως θα τον σπρώξεις προς πολλά πράγματα, γιατί δυστυχώς δεν ερχόμαστε σε επαφή με τα πάντα και τελικά δε μαθαίνουμε ποτέ αν θα μπορούσαμε να έχουμε γίνει καλοί σε κάτι απ’ αυτά με τα οποία δεν «συναντηθήκαμε».
Το σύστημα φταίει. Δυστυχώς, έχουμε πολύ κακή σχέση με την παιδεία σ’ αυτή τη χώρα, το πώς πρέπει να εκπαιδεύονται τα παιδιά. Είμαστε πάρα πολύ πίσω, ακόμα κι από τριτοκοσμικές χώρες. Κάποια στιγμή, σε μια συνέντευξη, ο Ισαάκ Σούσης είχε πει ότι στην ουσία, από την ώρα που θα πάει το παιδί στο σχολείο, του ευνουχίζουν τον τρόπο σκέψης του και ήταν απόλυτα σωστός. Εγώ θα προσπαθήσω, μέσα στα πλαίσια που μου επιτρέπεται πάντα, να συμπληρώνω τα κενά με έναν τρόπο που να μην καταπιέζω το ίδιο το παιδί.
Ποιες θα ήταν οι βασικές αρχές που θα προσπαθήσεις να του μεταδόσεις;
Η βασικότερη νομίζω είναι η δημοκρατία. Δημοκρατία είναι να μην θεωρείς κανέναν καλύτερο από τον άλλο, να μη βλέπεις τους ανθρώπους που δεν έχουν την ίδια θρησκεία, το ίδιο χρώμα, την ίδια νοοτροπία, το ίδιο πολίτευμα με σένα κατώτερους ή ανώτερους… Είναι μια βασική αρχή που έχω εφαρμόσει πάντα στη ζωή μου και θα ήθελα πάρα πολύ να την περάσω. Ή να αγαπάει πολύ την αλήθεια και τους ανθρώπους που χρήζουν βοήθειας. Όλα αυτά που εγώ τα είχα στη ζωή μου, μου τα πέρασαν οι γονείς μου και κυρίως η μητέρα μου, με την οποία είχα περισσότερο χρόνο, καθώς ο πατέρας μου ταξίδευε συνέχεια. Ανέκαθεν, μαζί με άλλους βέβαια, ήμασταν τα παιδιά που θα αντιδρούσαμε στο bullying, θα παίρναμε το μέρος των παιδιών που το βίωναν, θα κάναμε παρέα μαζί τους. Θα ήθελα αυτή την ισοτιμία και τη δημοκρατία, γιατί το θεωρώ ζήτημα δημοκρατίας, να μπορέσω να του την περάσω. Όλα ξεκινάνε από το σπίτι, πώς αντιμετωπίζεις την οικογένειά σου, τη γυναίκα σου, τα παιδιά σου, τους φίλους σου, τους ανθρώπους με τους οποίους έρχεσαι σε επαφή, τους εργάτες…
Τι θυμάσαι έντονα από τον πατέρα σου;
Θυμάμαι πάρα πολύ έντονα τον πατέρα μου να είναι φίλος με τους καμαρότους, ακόμα κι αν αυτοί ήταν Φιλιππινέζοι, αλλά και όλους, ακόμα κι αν δεν ήταν στο ίδιο αξίωμα μ’ εκείνον. Ποτέ δε μου πέρασε ότι είναι καλύτερος, ή χειρότερος ή σημαντικότερος. Κάθε δουλειά είχε για εκείνον την ίδια σημασία. Μπορώ να σου πω ότι κάποιες δουλειές που τις θεωρούμε υποδεέστερες, ειδικά στην Ελλάδα γιατί στο εξωτερικό δεν το έχω δει, είναι πολύ πιο σημαντικές, από άλλες που θεωρούνται σημαντικές. Προσωπικά, θεωρώ τον άνθρωπο που περισυλλέγει τα σκουπίδια μας έναν από τους πιο σημαντικούς και χρήσιμους ανθρώπους σε όλες τις κοινωνίες και σε όλο τον κόσμο.
Τέτοιες «θέσεις» μπορούν μακροπρόθεσμα να οδηγήσουν ένα παιδί και σε ρατσιστικές τάσεις, πάνω σε ζητήματα που είναι καθαρά συμπτωματικά στις ζωές μας, όπως αν είμαστε Έλληνες, αν είμαστε ορθόδοξοι κτλ.
Ακριβώς. Είχα πρόσφατα μια συζήτηση με έναν πάτερ, ο οποίος, γι’ αυτά τα θέματα, μου έκανε μια ερώτηση. Μου είπε «αν προσευχηθεί ένας μουσουλμάνος στο δικό του θεό κι ένας χριστιανός στο δικό μας, ο δικός μας θεός ποιον θα ακούσει;». Η απάντηση ήταν και τους δύο θα τους ακούσει το ίδιο. Ήταν μια πολύ ωραία ερώτηση και μια ακόμα ωραιότερη απάντηση από έναν άνθρωπο της θρησκείας, που αμέσως σου δίνει να καταλάβεις πόσο πολλά προβλήματα έχουμε μέσα στον εγκέφαλό μας, σαν χώρα. Θεωρούμε προβληματικό όποιον έχει άλλο χρώμα, όποιον δεν ανήκει στη χώρα μας, όποιον πιστεύει σε άλλο θρήσκευμα… Γενικότερα, όποιος δεν είναι Έλληνας, είναι προβληματικός… Ε, αυτό είναι όχι απλώς ρατσιστικό, αλλά το αντιμετωπίζουμε και οι ίδιοι. Τα παιδιά που φεύγουν τώρα στο εξωτερικό, αντιμετωπίζουν αυτόν ακριβώς το ρατσισμό, ακόμα κι από τους ίδιους τους Έλληνες.
Εδώ στην Ακτή Πειραιώς, πόσο καιρό θα σας ακούμε ακόμα;
Απ’ την αρχή είχαμε πει να πάμε μέχρι τη γιορτή μας, δηλαδή 7 Γενάρη. Υπάρχουν γενικότερες υποχρεώσεις όλων μας, οπότε μπορεί να πάει μέχρι τις 14. Ο υπεύθυνος του μαγαζιού προσπαθεί να βρει τον τρόπο να μας κρατήσει παραπάνω, αλλά με τη μορφή τουλάχιστον που έχουμε σήμερα, το βλέπω μέχρι τις 7 ή 14 Γενάρη.
Έχουμε περιθώριο, λοιπόν.
Ναι, φαντάζομαι μέσα στις γιορτές θα προστεθούν κάποιες μέρες, οπότε θα προλάβει ο κόσμος να μας δει. Για μένα είναι μια ιστορική συνεργασία.
Ποιανού ήταν η ιδέα της σύμπραξης;
Η ιδέα ήταν του Γιώργου Νταλάρα. Με πήρε τηλέφωνο να ρωτήσει πώς θα μου φαινόταν μια συνεργασία και εγώ πρότεινα να πάμε στη βάση των τριών, με την προσθήκη του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, ο οποίος συμπληρώνει τις δυο γενιές, δηλαδή την απόσταση της 20ετίας που χωρίζει εμένα και το Γιώργο. Η Idra Kayne είναι η πρότασή μας προς τον κόσμο κι οφείλω να σου πω ότι αυτή ήταν μια ιδέα κατ’ εξοχήν του Γιώργου Νταλάρα, που ήθελε κάτι πραγματικά καινούριο να προτείνει. Ο Γιάννης Ζουγανέλης ήρθε μόνος του.
Αλήθεια; Το είπε στη συνέντευξη τύπου, αλλά δεν τον πολυπιστέψαμε!
Ήρθε μόνος του, κανονικότατα! Και η αλήθεια είναι πως ήταν μεγάλη μας χαρά, γιατί, όπως πολύ σωστά είπε και ο Λαυρέντης, η Ακτή Πειραιώς έχει ιστορία με το Ζουγανέλη. Και με το Λαυρέντη και με το Σάκη (Μπουλά). Ήταν αυτοί οι τρεις άνθρωποι που δούλεψαν εδώ πάρα πολλά χρόνια, τη στήσανε την Ακτή και δικαιωματικά του ανήκει ένα κομμάτι. Εγώ αν ήμουν ο ιδιοκτήτης, θα τον έβαζα ως υποχρεωτικό όρο σε όλα τα σχήματα (γελάμε).
Γιάννη, μια αρνητική κριτική για το σχήμα ή για το δίσκο, πώς θα την εισέπραττες;
Αναλόγως από πού προέρχεται. Έχω προλάβει μια περίοδο που υπήρχαν κριτικές για δίσκους και για παραστάσεις, που είχαν όλες σκοπιμότητες, είτε γιατί κάποιοι χρηματίζονταν, είτε για προσωπικούς λόγους. Υπήρχαν όμως και κριτικές εποικοδομητικές και ωραίες. Αυτό το πρόβλημα με τις κριτικές, οδήγησε στην παρούσα φάση να μην υπάρχουν κριτικές. Δεν ασχολούμαι. Ασχολούμαι με την κριτική της ίδιας της νύχτας, του feeling που εισπράττω. Και μάλιστα, αυτή ήταν και η κεντρική ιδέα της ίδιας της παρουσίασης του δίσκου. Όταν μου είπε η εταιρεία να παρουσιάσουμε το δίσκο είπα ναι, αλλά για να πάρουμε αντικειμενική κριτική πρέπει να είναι και ο κόσμος εκεί, όχι μόνο του χώρου μας. Αυτό κάναμε και φάνηκε πως ο δίσκος αγαπήθηκε στα 14 του τραγούδια. Είναι νωρίς, βέβαια, για να το λέω, αλλά το είδα στα μάτια και των συναδέλφων και του απλού κόσμου, ο οποίος ήρθε κι άκουσε τα τραγούδια πρώτη φορά ζωντανά. Είναι δύσκολο πράγμα να περνάς μιάμιση ώρα ακούγοντας άγνωστα τραγούδια.
Ήταν και πολύ ωραία η έκπληξη που μας έκανες, με το hidden track, το κομμάτι που δε γνωρίζαμε από πριν ότι συμπεριλαμβάνεται.
Ναι, είναι ένα τραγούδι που μπήκε τελευταία στιγμή στο δίσκο. Γράφτηκε την περίοδο που έφυγε ο πατέρας μου και δεν ήμουν σίγουρος αν θέλω να το βάλω στο CD, καθ’ όλη τη διάρκεια. Το γράψαμε και πολύ γρήγορα, δε μπορούσα να περνάω ώρες μ’ αυτό το τραγούδι, με το Βαγγέλη Μαχαίρα στο μπουζούκι και τον Κώστα Μιχαλό στις κιθάρες. Το είπαμε στο live, βέβαια μου κόπηκε προς το τέλος, πνίγηκα λίγο… Αλλά έχει κι αυτό το ρόλο του, έχει πολλή αλήθεια μέσα του αυτός ο δίσκος. Είναι ένα κομμάτι της ζωής μου και τον αγάπησα πολύ εγώ πρώτα, όπως και όλοι όσοι δούλεψαν γι’ αυτόν. Είμαι πολύ υπερήφανος γι’ αυτή τη δουλειά.
Εν τω μεταξύ, ανεβαίνει φέτος για τρίτη χρονιά η παράσταση για τη ζωή της Πηνελόπης Δέλτα, όπου έγραψες τη μουσική.
Πολύ σημαντικό που αντέχει η παράσταση αυτή. Μου άρεσε που άρεσε πάρα πολύ στον κόσμο και πήγε και την είδε. Και μου άρεσε που φώτισα μια κρυφή, δική μου πτυχή.
Αλήθεια, αυτό το CD πώς πήγε;
Δεν έχω ιδέα. Ήταν μια ιδέα της Λίας Χατζηδημητρίου & της Μαργαρίτας Μάτσα να εκδοθεί. Μου είπαν «είναι τόσο ωραία μουσική, όταν τελειώσει η παράσταση θα είναι στον αέρα, γιατί να μη μείνει κάπου;». Είχαν δίκιο. Και το τραγούδι άρεσε πολύ, αλλά υπάρχει και μια ορχηστρική άποψη, που γενικά από τραγουδιστές δεν τη βλέπεις να κατατίθεται. Δε ξέρω πώς πήγε και δε θέλω και να μάθω γιατί μπορεί να πικραθώ κιόλας (γελάμε). Γενικά, οι πωλήσεις πλέον είναι μια πίκρα μόνο και τίποτα παραπάνω.
Προσωπικά, πάντως, αυτό που εισπράττω από την πορεία σου, τα λίγα ομολογουμένως χρόνια που σε παρακολουθώ, είναι μια συνεχής ανοδική πορεία που δεν έχει απαραίτητα να κάνει με τρελές πωλήσεις, κοσμοπλημμύρες και τέτοια, αλλά με βήματα ουσίας.
Αυτό που μπορώ να σου πω είναι αυτό που είπε ο Τσιτσάνης, λίγες ώρες πριν φύγει, ότι το μόνο για το οποίο στεναχωριέται είναι ότι δεν έμαθε μουσική. Ήξερε μουσική ο Τσιτσάνης, ήταν ένας από τους λίγους λαϊκούς συνθέτες που ήξεραν πολύ καλά μουσική. Λοιπόν, το λέω με την έννοια ότι η μουσική δεν τελειώνει ποτέ. Και φέτος το ζω σε πολύ μεγάλο βαθμό με το Γιώργο Νταλάρα αυτό.
Δηλαδή;
Αν τον παρατηρήσεις και δεις τον τρόπο που δουλεύει, τον τρόπο που επιλέγει τα τραγούδια να πει, ή τον τρόπο που ενορχηστρώνει σε συνεργασία με τους ενορχηστρωτές, τουλάχιστον έχεις να μάθεις πάρα πολλά πράγματα. Είναι ένα τεράστιο σχολείο. Όσο ασχολείσαι με τη μουσική, τόσο μαθαίνεις. Δε ξέρω αν γίνεσαι καλύτερος, ότι έγραψα μια ορχηστρική μουσική για μια θεατρική παράσταση δε με βάζει σε άλλη κατηγορία, απλά σίγουρα ανακαλύπτεις τον ίδιο σου τον εαυτό. Πάντως, η κριτική που δέχτηκα για το συγκεκριμένο CD, από ανθρώπους του θεάτρου, ήταν εξαιρετική. Δεν το περίμενα.
Όταν ξεκίνησες την καριέρα σου είχες στόχο; Το ‘χες δει μακροπρόθεσμα;
Όχι, όχι. Δεν κάνω όνειρα σε σχέση με τη δουλειά. Ομολογώ ότι τα περισσότερά μου όνειρα σε σχέση με τη δουλειά, έχουν πραγματοποιηθεί. Έτυχε από πολύ νέος στο χώρο να συνεργαστώ με τους ανθρώπους που πάντα θαύμαζα, εκτός από εκείνους που είχαν ήδη φύγει από τη ζωή. Και βέβαια, μιλάω για το Θεοδωράκη, το Μαρκόπουλο, το Μικρούτσικο κι από τραγουδιστές την Αλεξίου, την Αρβανιτάκη, το Μητροπάνο, το Νταλάρα, το Λαυρέντη, τη Τσαλιγοπούλου… Θέλω να πω ότι υπάρχουν πράγματα που σου γεννιόνται μαθαίνοντας όλο και καλύτερα τη μουσική. Όσο καλύτερος γίνεσαι μαθαίνοντας, τα πράγματα έρχονται κι από μόνα τους. Για παράδειγμα, τώρα είμαι σε μια συζήτηση για κάποια δικά μου τραγούδια, που θα πει μια πολύ σπουδαία τραγουδίστρια του κόσμου, μια διεθνής τραγουδίστρια. Θα τα μεταφράσει και θα τα τραγουδήσουμε, ίσως και μαζί κάποια, στα ισπανικά.
Έρχονται τα πράγματα, αλλά κι εσύ δεν επαναπαύεσαι.
Μα το αγαπώ πολύ αυτό που κάνω. Ό,τι αγαπάς, δεν το αφήνεις να φύγει. Μπορεί να περάσεις κάποιες περιόδους πιο ήρεμες, πιο «καθισμένες», αλλά η ζωή μας κύκλους κάνει.
Θα άλλαζες κάτι από τα πρώτα σου χρόνια;
Απολύτως τίποτα. Η γνωριμία μου με τους ανθρώπους αυτούς, που έτυχε να συναντήσω στην αρχή της καριέρας μου, από τα πρώτα χρόνια, κι εννοώ το Χρήστο Κωνσταντίνου, μέχρι αργότερα το Δημήτρη Κοντογιάννη, το Στέλιο Βαμβακάρη, στη συνέχεια την Ευανθία Ρεμπούτσικα, τον Παναγιώτη Καλατζόπουλο, το Δαβαράκη, το Μιτζέλο, την Ελένη Ζιώγα, τον Άγγελο Σφακιανάκη… Δεν αλλάζω τίποτα. Θα ήμουν πρώτον πολύ αχάριστος και δεύτερον θα ήμουν ένας άλλος αν δεν υπήρχαν αυτοί οι άνθρωποι στη ζωή μου. Και δε νομίζω ότι θα ήμουν τόσο καλά με τον εαυτό μου. Είμαι πολύ ευτυχής και για τα λάθη μου και για τα καλά μου κι όλα αυτά βοηθούν στο να γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος. Πολύ περισσότερο οι δυσκολίες, τα προβλήματα και οι αποτυχίες σου. Η επιτυχία βοηθάει μόνο στο να σε αναγνωρίζει ο κόσμος και στο να ικανοποιήσει κάποιες φιλοδοξίες σου.
Το να σε αναγνωρίζει ο κόσμος μπορεί να είναι και πρόβλημα, βέβαια.
Πολλές φορές. Η αναγνωρισιμότητα είναι κάτι πολύ προσωρινό και πολύ ψεύτικο γιατί δεν είναι κάτι που, πώς να το πω, το αγοράζεις και σου μένει για πάντα. Θα περάσει μετά σε κάποιον άλλο, θα κάνουν άλλοι καλύτερα πράγματα από σένα… Κι αν θεωρήσεις ότι σου ανήκει, τότε θα ζηλεύεις τους άλλους και θα χάσεις το παιχνίδι. Εγώ δε ζηλεύω κανέναν, αντιθέτως όταν ένας συνάδελφός μου πάει καλά το χαίρομαι μέσα απ’ την καρδιά μου και μάλιστα, έχει τύχει συνάδελφοι να λάβουν από μένα συγχαρητήρια τηλεφωνήματα, τα οποία δεν τα πιστεύουνε! Όταν γίνεται κάτι καλό, χαίρομαι γιατί ξέρω ότι στο τέλος όλοι μας θα κερδίσουμε απ’ αυτό.
Για να κλείσουμε, από την εμπειρία που απέκτησες στα 26-27 χρόνια από τότε που πρωτοτραγούδησες, τι θα έλεγες σε ένα νέο καλλιτέχνη;
Σαν συμβουλή, αυτό που θα έδινα πάντα είναι να κοιταχτεί στον καθρέφτη και να σκεφτεί για ποιο λόγο ασχολείται με τη μουσική. Ασχολούμαι με τη μουσική για να με μάθει ο κόσμος ή ασχολούμαι γιατί αγαπάω, γιατί με εκφράζει, γιατί με πληροί σαν άνθρωπο; Αν αποφασίσει να ασχοληθεί με τη μουσική για να τον γνωρίσει ο κόσμος, να ξέρει ότι αυτό δε θα κρατήσει πολύ. Αν ασχοληθεί επειδή αγαπάει τη μουσική, αυτή θα είναι κάτι που δε θα τον προδώσει ποτέ. Χρειάζεται όμως υπομονή, επιμονή και πολύ «όχι».
Οι φωτογραφίες είναι του Θοδωρή Ψιάχου.
