Ο Μίκης, ο Χιώτης και το Ροδόσταμο

(ΣΠΑΝΙΟ ΗΧΗΤΙΚΟ ΚΑΙ VIDEO) Μανώλης Χιώτης: Γεννήθηκε στις 21 Μαρτίου 1921 στη Θεσσαλονίκη και πέθανε στις 20 Μαρτίου 1970.
logo radio
Ogdoo web radio
Live
 
Στα πρώτα χρόνια του ’60 ο Μανώλης Χιώτης συνεργάζεται σταθερά ως εκτελεστής με το Μίκη Θεοδωράκη. Σε συνέντευξή του στον υπογράφοντα, στις 30 Νοεμβρίου 2007, ο Μίκης Θεοδωράκης θυμάται ένα συγκλονιστικό περιστατικό:

Ερ: Νομίζω πως αξίζει τον κόπο να μας αφηγηθείτε ένα περιστατικό που συνέβη όταν ο Μανώλης Χιώτης και η παρέα του σας επισκέφθηκαν στις φυλακές του Ωρωπού, όπου ήσασταν κρατούμενος, το 1970, και σας τραγούδησαν το «Ροδόσταμο».
Μ.Θ: Για μένα που πιστεύω στην θεωρία της Συμπαντικής Αρμονίας, δηλαδή μιας μυστηριακής σχέσης στην οποία πιστεύω ότι οφείλεται η μουσική που γράφω, φαινόμενα όπως αυτό και πολλά άλλα, εξηγούνται, παρά το ότι για τους άλλους ακούγονται παράλογα. Πράγματι τη μέρα που ο Μανώλης Χιώτης θα ξεψυχούσε στο σπίτι του στον Ωρωπό, σπρωγμένος από ποια μυστηριακή δύναμη, ήρθε να με αποχαιρετήσει με το αγαπημένο μας τραγούδι, το «Ροδόσταμο»… Γνώριζε πως είμαι κλεισμένος στο στρατόπεδο, όπως γνώριζε και ότι η μουσική μου ήταν απαγορευμένη. Εν τούτοις ήρθε με δυο-τρεις φίλους του στον μώλο που βρίσκεται 100-150 μέτρα μακριά και βαδίζοντας τραγουδούσαν όλοι μαζί γυρισμένοι προς εμάς, για να τους ακούσουμε. Εμείς είχαμε πλαγιάσει μετά το μεσημεριανό γεύμα. Ακριβώς πάνω απ’ το κρεβάτι μου ήταν η σκοπιά. Σκύβει λοιπόν ο χωροφύλακας και μου λέει:

- Κύριε Μίκη, κύριε Μίκη, νομίζω ότι το τραγούδι αυτό είναι δικό σας.
- Ποιο τραγούδι;
- Να, εκεί στον μώλο…

Αμέσως βγαίνω έξω και πάω στο συρματόπλεγμα για να ακούσω και να δω. Πράγματι ήταν το «Ροδόσταμο». Σιγά-σιγά μαζεύτηκαν κι άλλοι κρατούμενοι.

- Ποιοι να ’ναι αυτοί;

Αυτοί προχωρούσαν αργά προς τη θάλασσα με τα πρόσωπα στραμμένα προς το Στρατόπεδο. Τότε αναγνώρισα τη φωνή του Χιώτη.

- Παιδιά, είναι ο Χιώτης.

Βγήκαν και οι χωροφύλακες και κάποιος βαθμοφόρος φάνηκε στον μώλο για να τους συλλάβει. Φαίνεται όμως, ότι μόλις γνώρισε τον Χιώτη, κάτι τους είπε και γύρισε πίσω. Τώρα η παρέα περπατά πάντοτε αργά προς την ξηρά και πάντοτε τραγουδώντας. Δεν μπορούσαμε φυσικά να δούμε τα πρόσωπά τους. Εγώ όμως με τη φαντασία μου έβλεπα καθαρά το πρόσωπο του αγαπημένου μου φίλου και συνεργάτη.

Την άλλη μέρα διαβάσαμε την τραγική είδηση στις εφημερίδες: «Χθες το απόγευμα και ώρα τάδε ο Μανώλης Χιώτης άφησε την τελευταία του πνοή στο σπίτι του στον Ωρωπό …» (1). Στο ηχητικό, που βρίσκεται στο τέλος του κειμένου, ακούτε το συγκεκριμένο απόσπασμα.

Το «Ροδόσταμο» λοιπόν, σε στίχους του Νίκου Γκάτσου, ήταν το αγαπημένο τραγούδι του Χιώτη και του Μίκη. Οι στίχοι του οποίου όμως, δόθηκαν για πρώτη φορά για μελοποίηση στο Μάνο Χατζιδάκι. Η Μαρία Φαραντούρη θυμάται το σχετικό περιστατικό:

Κάποτε ο Χατζιδάκις ετοιμαζόταν να ταξιδέψει στο Παρίσι. Ο Νίκος (Γκάτσος) του έδωσε τους στίχους του «Σε πότισα ροδόσταμο» όμως εκείνος αντέδρασε διαβάζοντάς τους. «Τι είναι αυτά τώρα που θα ταξιδέψω; Ετοιμάζομαι να μπω στο αεροπλάνο και συ μου γράφεις: «Στον άλλο κόσμο που θα πας, κοίτα μη γίνεις σύννεφο, κοίτα μη γίνεις σύννεφο κι άστρο πικρό της χαραυγής, και σε γνωρίσει η μάνα σου, που καρτερεί στην πόρτα». Και επειδή αργούσε συχνά να μελοποιήσει τους στίχους, ο Γκάτσος τον απείλησε για άλλη μια φορά: «Θα τους δώσω στον Θεοδωράκη». «Να τους δώσεις» του απάντησε. Κι αυτό έπραξε παρότι τους προόριζε για τον Μάνο. (2)

Το 1961 το τραγούδι ηχογραφείται παράλληλα με τη Μαίρη Λίντα και το Γρηγόρη Μπιθικώτση, σολίστα και στις δυο εγγραφές το Μανώλη Χιώτη και εντάσσεται στον κύκλο «Αρχιπέλαγος». Ένα χρόνο μετά θα το τραγουδήσει και η Μελίνα Μερκούρη στην ταινία «Φαίδρα», στο πλευρό του Anthony Perkins. Έκτοτε θα γνωρίσει δεκάδες επανεκτελέσεις.

Στις 20 & 22 Μαρτίου του ’61 πραγματοποιούνται οι δυο μεγάλες συναυλίες του Θεοδωράκη στο θέατρο «Κεντρικόν» με τους Στέλιο Καζαντζίδη - Μαρινέλλα, Μανώλη Χιώτη - Μαίρη Λίντα, το νεαρό Τέρη Χρυσό και φυσικά το Γρηγόρη Μπιθικώτση. Συμμετέχει επίσης, παίζοντας πιάνο ο Μάνος Χατζιδάκις. Εκεί ο Μπιθικώτσης, ξεκινώντας το «Ροδόσταμο», παθαίνει τρακ και αποχωρεί από τη σκηνή.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε, πως μέχρι τότε εμφανίζεται σε διάφορα λαϊκά κέντρα, με τελείως διαφορετικό ρεπερτόριο και σε τελείως άλλο «κλίμα»… Απόλυτα φυσιολογικό λοιπόν να πάθει αυτό που έπαθε… Τον αντικαθιστά ο συνθέτης, τραγουδώντας το «Ροδόσταμο» και το «Παλικάρι». Σε λίγο βέβαια, ο Μπιθικώτσης επιστρέφει, μετά από την παρέμβαση ενός ισχυρού φαρμάκου, που δεν είναι άλλο από μια μπουκιά ψωμί… Η συναυλία, ευτυχώς, καταγράφεται και υπάρχει στο δίσκο της Polygram «Η συναυλία στο Κεντρικόν» (1985). Τα τελευταία χρόνια μεταδίδεται, με πολύ καθαρότερο ήχο από αυτόν του δίσκου, από το πλούσιο αρχείο της ελληνικής ραδιοφωνίας, με την επιμέλεια του Σιδερή Πρίντεζη. Είναι αξιοπερίεργο πως το «Ροδόσταμο», όπως ακούγεται σ’ αυτή τη συναυλία τραγουδισμένο από το Μίκη Θεοδωράκη, δεν υπάρχει ούτε στην έκδοση της συναυλίας σε δίσκο, ούτε στη μετάδοση από αρχείο της ραδιοφωνίας. Εντάσσεται όμως το 1988 στην κασετίνα 10 δίσκων με τίτλο «Θεοδωράκης».

Στις 25 Ιουνίου 1984, στην αποχαιρετιστήρια συναυλία του Μπιθικώτση στο Ολυμπιακό Στάδιο, ο Θεοδωράκης μαζί με τον τραγουδιστή, ξαναθυμούνται το «Ροδόσταμο». Την ορχήστρα διευθύνει ο Σταύρος Ξαρχάκος. Μάρτυρας το video που συνοδεύει το κείμενο. Στο ηχητικό ακούμε το Μίκη Θεοδωράκη, να αφηγείται στον υπογράφοντα την παραπάνω ιστορία από τις φυλακές του Ωρωπού, ενώ στη συνέχεια o Μπιθικώτσης τραγουδά το πρώτο κουπλέ του τραγουδιού, στη συναυλία στο «Κεντρικόν» το 1961, αποχωρεί από τη σκηνή και αναλαμβάνει ρόλο τραγουδιστή ο συνθέτης...

Πηγές:
1: Συνέντευξη του Μίκη Θεοδωράκη στο Θανάση Γιώγλου για το περιοδικό «Πολίτης Κ» του Δήμου Καλαμαριάς (Δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2008)
2: Συνέντευξη της Μαρίας Φαραντούρη στην «Καθημερινή» (Αύγουστος 2011)

Φωτογραφία: Τάκης Πανανίδης

Video

ΤΟ OGDOO.GR ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το τραγούδι αλλιώς, στο email σας!

Ενημερωθείτε πρώτοι για τα τελευταία νέα στο χώρο της καλής μουσικής!