Σαν σήμερα…
Στις 21 Ιουνίου 1950 γεννήθηκε στο χωριό Βάστα της ορεινής Αρκαδίας ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου. Το 1972, σε ηλικία 22 ετών, μπήκε στο studio για να ηχογραφήσει τα πρώτα του τραγούδια, σε συνεργασία με το συνθέτη Βασίλη Αρχιτεκτονίδη. Δυο διασκευές στο παραδοσιακό «Ντιρλαντά» και στο «Ο Σταμούλης ο λοχίας» των Γιώργου Κατσαρού και Πυθαγόρα, καθώς και τέσσερα τραγούδια του Αρχιτεκτονίδη σε στίχους Γιάννη Λογοθέτη και Κώστα Ασημακόπουλου που κυκλοφόρησαν σε δίσκους 45 στροφών από την εταιρεία Lindos.
H είσοδός του στη δισκογραφία έγινε ουσιαστικά το 1974, όταν τραγούδησε στον «Προδομένο λαό» του Μίκη Θεοδωράκη και του Βαγγέλη Γκούφα και στα «Τραγούδια του δρόμου» του Μάνου Λοΐζου. Στα τέλη του 1978 ηχογράφησε τον πρώτο, ουσιαστικά, προσωπικό του δίσκο (αν εξαιρέσουμε τα «Αγροτικά» των Θωμά Μπακαλάκου - Διονύση Τζεφρώνη και τα τραγούδια «Της εξορίας» του Μίκη Θεοδωράκη), με τίτλο το όνομά του και με συνθέσεις του Lluis Llach και του Αντώνη Βαρδή σε στίχους Πάνου Φαλάρα, του Διονύση Σαββόπουλου, του Θάνου Μικρούτσικου, του Μίκη Θεοδωράκη και του Μάνου Ελευθερίου, καθώς και την πρώτη σύνθεση της Χαρούλας Αλεξίου με τίτλο «Βαρέθηκα τα χωρατά».
Οι «Ατρείδες» του Γιάννη Ζουγανέλη με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου
Το 1980, ένα χρόνο μετά την ηχογράφηση του δίσκου με τα παραδοσιακά τραγούδια της Αρμενίας σε ελεύθερη απόδοση του Λευτέρη Παπαδόπουλου, και τη συμμετοχή του στον «Σταυρό του νότου» του Θάνου Μικρούτσικου και του Νίκου Καββαδία, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου συμμετείχε σε έναν από τους πιο ιδιαίτερους και διαφορετικούς δίσκους της μέχρι τώρα πορείας του. Πρόκειται για τους «Ατρείδες» σε μουσική του Γιάννη Ζουγανέλη, όπου σε μετάφραση του Κ.Χ. Μύρη (Κώστα Γεωργουσόπουλου), ο Παπακωνσταντίνου ερμήνευσε τα χορικά από την ομώνυμη παράσταση του «Θεάτρου Έρευνας», σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ποταμίτη, που ανέβηκε τον Σεπτέμβρη του 1979 στο θέατρο του Λυκαβηττού, με τους Δημήτρη Ποταμίτη, Λίλυ Παπαγιάννη, Νανά Νικολάου, Κώστα Μεσσάρη, Ανδρέα Φιλιππίδη, Γιάννη Στρατάκη, Πίτσα Μπουρνόζου και Άννα Δημητριάδου. Τα σκηνικά και τα κοστούμια ήταν του Φαίδωνα Πατρικαλάκη.
«Ένας θεατρικός πειραματισμός»
Όπως αναφέρεται στο εξώφυλλο του δίσκου, πρόκειται για «ένα μοντάζ από αρχαίες τραγωδίες με θέμα τον μύθο των Ατρειδών».
Στο κείμενό του στο εσώφυλλο ο Κ.Χ. Μύρης εξηγεί τι είναι οι «Ατρείδες»:
Οι «Ατρείδες» αποτέλεσαν ένα θεατρικό πειραματισμό. Με παραγγελία του «Θεάτρου Έρευνας» του Δ.Ποταμίτη αποπειράθηκα να κατασκευάσω ένα έργο από τις υπάρχουσες αρχαίες τραγωδίες που έχουν θέμα τους, τους καταραμένους ήρωες του μυθικού κύκλου των Μυκηνών.
Χρησιμοποίησα αποσπάσματα από την «Ορέστεια» του Αισχύλου, την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, την «Ιφιγένεια την εν Ταύροις», την «Ιφιγένεια την εν Αυλίδι» και τον «Ορέστη» του Ευριπίδη. Το μοντάζ ακολουθούσε την ευθύγραμμη πορεία του μύθου, αλλά ο ερεθισμός για την παράσταση ξεκινούσε από τη διαφοροποίηση στο ύφος και στο χειρισμό του θέματος από τους τρεις μεγάλους ποιητές. Η ιδεολογία, η προσωπική ευαισθησία και η σκοπιά του καθενός ξεχωριστά ερχόταν σε σύγκρουση με τους άλλους δύο και με το όλο κατασκεύασμα.
Η απόπειρα είχε σκοπό να συλλάβω τα καθέκαστα του μύθου και την ιδιαιτερότητα των χαρακτήρων μέσα από τις αντιφάσεις τους.
Υπήρχε μια μπρεχτική υστεροβουλία στο εγχείρημα.
Ανάμεσα στα επεισόδια παρενέβαλα αποσπάσματα από χορικά, επεζήτησα να παίξουν ρόλο σχολίων στη δράση.
Η μετάφραση είναι πιστή, αλλά το ύφος της έχει έναν αέρα ελευθερίας ώστε να δικαιολογείται η αυτονομία τους.
Προφανής σκοπός του τολμήματος είναι η πεποίθηση πως ο λυρισμός των αρχαίων χορικών ωδών βρίσκεται πολύ πιο κοντά μας από όσο συνήθως πιστεύουμε και τα μεγάλα ποιήματα της τραγωδίας, είναι πάντα επίκαιρα και μας αφορούν όταν ντύνονται με οικείους ήχους.
Κ.Χ. Μύρης
Τα κομμάτια του δίσκου
1) Είσοδος
2) Ιφιγένεια – Αισχύλου «Αγαμέμνων» απόσπασμα της παρόδου
3) Θυσία Ιφιγένειας
4) Ελένη – Αισχύλου «Αγαμέμνων» απόσπασμα από το Β’ στάσιμο
5) Κασσάνδρα
6) Υπάρχει θεός – Αισχύλου «Αγαμέμνων» απόσπασμα της παρόδου
7) Ηλέκτρα
8) Ερινύα – Σοφοκλή «Ηλέκτρα» απόσπασμα από το Α’ στάσιμο
9) Εφιάλτης του Ορέστη
10) Η Γης τρέφει – Αισχύλου «Χοηφόροι» απόσπασμα από το Α’ στάσιμο
11) Κλυταιμνήστρα
12) Ορέστης – Ευριπίδη «Ορέστης» απόσπασμα από το Α’ στάσιμο
13) Υποδοχή του Αγαμέμνονα
14) Δικαιοσύνη – Αισχύλου «Αγαμέμνων» απόσπασμα από το Α’ στάσιμο
15) Οι θεοί του Ολύμπου
16) Έξοδος
Ο δίσκος κυκλοφόρησε από τη Minos, ενώ μέχρι σήμερα δεν έχει επανεκδοθεί σε cd. Στην ολοκλήρωση του έργου συνέβαλλαν οι ηθοποιοί που συμμετείχαν στην παράσταση. Η ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας ήταν του Γιάννη Ζουγανέλη, η ηχογράφηση έγινε στο studio «Action» από τους Γιάννη Τριφύλλη και Γιάννη Σκιαδά, η μακέτα εξωφύλλου ήταν του Κώστα Κωβαίου και η παραγωγή του Αχιλλέα Θεοφίλου.
Ο δίσκος αυτός είναι, ίσως, το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα της άλλης πλευράς του Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Εκτός από τον rock star που γεμίζει τους χώρους που εμφανίζεται με προγράμματα μεγάλων εντάσεων, στη μεγάλη πορεία του στο τραγούδι, ο ερμηνευτής έχει παρουσιάσει αρκετά διαφορετικά δείγματα, που δεν έγιναν γνωστά στο πλατύ κοινό. Τραγούδια λαϊκά, θεατρικά ή παιδικά, που είναι βέβαιο πως αξίζουν μιας δεύτερης ακρόασης…
Ο συνθέτης για τον ερμηνευτή
Στο κείμενό του στο εσώφυλλο του δίσκου, ο Γιάννης Ζουγανέλης εξηγεί, μεταξύ άλλων, γιατί διάλεξε για ερμηνευτή των χορικών τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου:
Επέλεξα σαν ερμηνευτή των χορικών τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου, γιατί διαθέτει αυτή την ερμηνευτική τεχνική η οποία επενεργεί αν όχι αποστασιοποιητικά, με ένα τρόπο που τονώνει το αίσθημα χωρίς να το οδηγεί στη γλυκερότητα. Και οι αρχαίοι συγγραφείς λειτουργούσαν με αισθήματα, που ποτέ δεν έφταναν ως τη χυδαιότητα της ευκολίας. Φιλοδοξία μου υπήρξε μια ριζοσπαστική καινούργια θεώρηση του τραγικού υλικού. Ο βαθμός της επιτυχίας είναι κάτι που εναπόκειται στους άλλους να το κρίνουν.
Στο video που ακολουθεί μπορείτε να ακούσετε ολόκληρο το δίσκο.
Η θεατρική παράσταση
Τον Σεπτέμβρη του 2009, τριάντα χρόνια μετά το ανέβασμα της παράστασης στον Λυκαβηττό, η μαγνητοσκόπησή της για την τηλεοπτική σειρά «Το θέατρο της Δευτέρας» κυκλοφόρησε σε dvd που διανεμήθηκε από το περιοδικό «Ραδιοτηλεόραση». Η σύνθεση των κειμένων έγινε από τον Κ.Χ. Μύρη και οι μεταφράσεις από τους Άγγελο Τερζάκη, Κ.Χ. Μύρη και Τάσο Ρούσσο. Η τηλεσκηνοθεσία ήταν του Στέλιου Ράλλη.
Στο video που ακολουθεί μπορείτε να δείτε ολόκληρη την παράσταση.
