Ο Μίμης Πλέσσας παρουσιάζει τα «Μόρτικα» σε στίχους Γιώργου Καλαμαριώτη

Σαν σήμερα…

Τα 95 κλείνει σήμερα ο αιώνιος έφηβος Μίμης Πλέσσας. Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 12 Οκτωβρίου 1924…

«Τα μόρτικα»

Με αυτή την αφορμή, σκέφτηκα να ξανακούσουμε τα «Μόρτικα», ένα δίσκο του Μίμη Πλέσσα με δώδεκα λαϊκά τραγούδια σε στίχους του Γιώργου Καλαμαριώτη, που κυκλοφόρησε το 1975 από την Polygram. Τραγουδούν ο Γιάννης Ντουνιάς, η Χαρούλα Λαμπράκη, ο Δημήτρης Ξενίδης και ο βετεράνος του ρεμπέτικου Μιχάλης Γενίτσαρης.

Τα τραγούδια του δίσκου

1) Μόρτικα κι αλανάρικα – Γιάννης Ντουνιάς
2) Και την πατήσαμε… - Μιχάλης Γενίτσαρης
3) Ο χάρος σκύβει πλάι μου – Γιάννης Ντουνιάς
4) Το τραγούδι του Βαρδάρη – Χαρούλα Λαμπράκη
5) Χτύπα το σίδερο στ’ αμόνι – Δημήτρης Ξενίδης
6) Το ταράφι και η πιάτσα – Γιάννης Ντουνιάς
7) Του κόσμου τα παράθυρα κλειστά – Γιάννης Ντουνιάς
8) Ο μπαλωματής ο χρόνος (Την καλή την έχω χάσει) – Γιάννης Ντουνιάς
9) Πέντε δρόμοι… (Δεν την αντέχω τη βραδιά) – Χαρούλα Λαμπράκη
10) Ε, ρε και πώς γουστάρω – Γιάννης Ντουνιάς
11) Ξέχνα, μανούλα μου (Περίμενε το γιο σου) – Δημήτρης Ξενίδης
12) Το βέρτζινο μαγκάκι – Μιχάλης Γενίτσαρης

Η ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας έγιναν από τον Μίμη Πλέσσα. Έπαιξαν οι μουσικοί: Θανάσης Πολυκανδριώτης (μπουζούκι, λαούτο, τζουρά), Γιάννης Μπιθικώτσης (μπουζούκι), Τίτος Καλλίρης (κιθάρα), Τώνης Άγας (μπαγλαμά, τζουρά), Άγγελος Μπότσης (μπάσο) και Γιώργος Λαβράνος (ντραμς, κρουστά).

Η παραγωγή έγινε από τον Φίλιππο Παπαθεοδώρου, η επιμέλεια του άλμπουμ από τον Ζακ Μεναχέμ, η ηχοληψία από τον Γιάννη Σμυρναίο στο studio Polysound, ενώ το εξώφυλλο φιλοτέχνησε ο ζωγράφος Γιώργος Σικελιώτης. Ο δίσκος κυκλοφόρησε και στην Αμερική από την Peters International.

Λίγα λόγια για τον Γιώργο Καλαμαριώτη

Για το στιχουργό Γιώργο Καλαμαριώτη, που δεν είναι άλλος από το δημοσιογράφο Γιώργο Μπέρτσο, είχα γράψει το 2012 στην παρουσίαση του δίσκου «Στο δρόμο για το Τσιμενλί», (σε μουσική Γρηγόρη Σουρμαΐδη), πως έγινε γνωστός με αυτό το ψευδώνυμο λόγω της καταγωγής του. Γεννήθηκε το 1936 στην Καλαμαριά και ξεκίνησε από τα νεανικά του χρόνια ως ρεπόρτερ στις εφημερίδες «Έθνος», «Νίκη», «Ελευθερία». Από το 1966 εργάστηκε ως αρχισυντάκτης, διευθυντής σύνταξης και διευθυντής στις εφημερίδες «Θεσσαλονίκη», «Εβδομάδα», «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», «Μεσημβρινή» και στα περιοδικά «Ψυχαγωγία», «Τηλέραμα», «Επίκαιρα». Από το 1995 ήταν διευθυντής της εφημερίδας «Αδέσμευτος τύπος» του Δημήτρη Ρίζου.

O Μπέρτσος μαζί με τους Γιώργο Ρωμαίο και Γιάννη Βούλτεψη ήταν εκείνοι που συνετέλεσαν ουσιαστικά στη διαλεύκανση της υπόθεσης της δολοφονίας Λαμπράκη το 1963. Χάρη στην δική τους επιμονή και στη συστηματική τους δουλειά, αλλά και στον ηρωικό «Τίγρη», το Μανώλη Χατζηαποστόλου, ξεσκεπάστηκε η παρακρατική οργάνωση «Καρφίτσα», της οποίας όργανα ήταν οι Κοτζαμάνης και Εμμανουηλίδης και σχηματίστηκε ένας φάκελος, ο οποίος πέρα από τους φυσικούς αυτουργούς της δολοφονίας αυτής, αποδείκνυε και τη συμμετοχή ανώτατων αξιωματικών της χωροφυλακής και όχι μόνο. Έτσι οι Σαρτζετάκης, Δελαπόρτας και Μπούτης μπόρεσαν να στοιχειοθετήσουν δίκη και να μην περάσει ως «ατύχημα» η δολοφονία. Ο Γιώργος Μπέρτσος επίσης, είναι ο δημοσιογράφος «Αντωνίου» στο μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού «Ζ», το οποίο έχει ως θέμα του τη δολοφονία του Λαμπράκη. Διετέλεσε ακόμη ειδικός σύμβουλος Προεδρίας στις κυβερνήσεις της Ένωσης Κέντρου και υπήρξε στενός συνεργάτης του Γεωργίου Παπανδρέου. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας διώχθηκε και καταδικάστηκε από το Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών σε φυλάκιση τριών ετών. *

Εκτός από τον Μίμη Πλέσσα και τον Γρηγόρη Σουρμαΐδη, στίχους του Γιώργου Καλαμαριώτη μελοποίησαν επίσης ο Γιώργος Μητσάκης και ο Αργύρης Κουνάδης και τραγούδησαν γνωστοί ερμηνευτές.

Ένα έργο για τον Νίκο Τσιφόρο…

Στην πρώτη και πολυτελή έκδοση του βινυλίου εσωκλείεται ένα εξασέλιδο με πλούσιο φωτογραφικό υλικό με εκπροσώπους του ρεμπέτικου, αλλά και τους συντελεστές του δίσκου, λεξιλόγιο που εξηγεί τι σημαίνουν οι μόρτικες λέξεις που ακούγονται στα τραγούδια (π.χ. βέρτζινος, ασίκης, ταράφι, κουλαντρίζω κλπ), ένα κείμενο του Ηλία Πετρόπουλου για τις «μήτρες του ρεμπέτικου τραγουδιού» κι ένα κείμενο του Γιώργου Καλαμαριώτη για το ρεμπέτικο και τον κόσμο του περιθωρίου, ευχαριστήρια των δημιουργών κι ένα μικρό κείμενο του Μίμη Πλέσσα, με το οποίο αφιερώνει το δίσκο στον Νίκο Τσιφόρο:

«Το έργο μας αυτό το αφιερώνω στον αείμνηστο φίλο μου Νίκο Τσιφόρο, που με το δικό του αριστοτεχνικό ύφος μίλησε στα “Παιδιά της πιάτσας” για τον κόσμο που τραγουδάμε στα “Μόρτικα”. Οδηγητής ο στίχος του Γιώργου Καλαμαριώτη, με βοήθησε να χρησιμοποιήσω από τις μνήμες μου, τις πιο όμορφες, αυθεντικές στιγμές του παλιού ρεμπέτικου ενώ συγχρόνως, όπου μπορούσα, άφησα την έντεχνη γνώση μου να περάσει διακριτικά σε εκείνα τα στοιχεία του έργου που θα το έδεναν με τη σημερινή εποχή».

Από το «Μάγκας φαινόμουνα» στο «Βέρτζινο μαγκάκι»

Δεν ξέρω αν τα «Μόρτικα» είναι ένας δίσκος - σταθμός στην τεράστια δισκογραφία του Μίμη Πλέσσα. Είναι όμως δίσκος που δείχνει τη σχέση του με το ρεμπέτικο και το λαϊκό τραγούδι, που είχε ήδη εκδηλωθεί με τις διασκευές των έξι τραγουδιών που τραγούδησε η Τζένη Βάνου το 1965, αλλά και με τα «Αθάνατα ρεμπέτικα» που τραγούδησε η Μαρινέλλα το 1972 με ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας του Πλέσσα. Κι αν εξαιρέσουμε τους δυο δίσκους της συνεργασίας του με τον Στράτο Διονυσίου («Τα δώδεκα του Στράτου» σε στίχους Κώστα Βίρβου το 1974 και «Πάλι μαζί μας» με λόγια του Κώστα Ρουβέλα το 1976), «Τα μόρτικα» ήταν ίσως η πιο ολοκληρωμένη εργασία του Μίμη Πλέσσα πάνω στο ατόφιο λαϊκό τραγούδι.

Παράλληλα, ήταν ένας από τους δυο δίσκους με τους οποίους το 1975 επανήλθε στη δισκογραφία, μετά από απουσία πολλών χρόνων, ο Μιχάλης Γενίτσαρης (ο άλλος δίσκος ήταν «Τα ρεμπέτικα του Γενίτσαρη» στην εταιρεία «Κυκλάδες»). Κι επανήλθε με τραγούδια καινούργια, αλλά εμφανώς επηρεασμένα, τόσο μουσικά όσο και στιχουργικά, από όσα έγραψε τα προηγούμενα χρόνια, με γνωστότερο όλων το «Εγώ μάγκας φαινόμουνα» που τραγούδησε ο ίδιος το 1937.

Θα ήταν παράλειψη αν δεν σημείωνα, πως στα «Μόρτικα» ακούμε τον Γιάννη Ντουνιά, που ερμηνεύει τα μισά τραγούδια του δίσκου, σε μια από τις σημαντικότερες δισκογραφικές του καταθέσεις, ενώ το ίδιο νομίζω πως ισχύει και για την Χαρούλα Λαμπράκη, που είχε ήδη πίσω της μια αξιοζήλευτη διαδρομή και συνεργασίες με λαϊκούς δημιουργούς, όπως ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο Απόστολος Καλδάρας, ο Άκης Πάνου, ο Αντώνης Κατινάρης και άλλοι. Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως αυτή δεν ήταν η πρώτη συνεργασία της Χαρούλας Λαμπράκη με τον Μίμη Πλέσσα. Από το 1970 μέχρι το 1972 η Χαρούλα Λαμπράκη είχε τραγουδήσει για τη δισκογραφία το περίφημο «Μοιρολόι» σε στίχους του Τάσου Λειβαδίτη (από τον «Αστραπόγιαννο» του Νίκου Τζήμα) και τέσσερα ακόμα τραγούδια του Πλέσσα σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου, Άκου Δασκαλόπουλου και Χρήστου Γιαννακόπουλου. Σημαντική, αλλά χωρίς ιδιαίτερη συνέχεια στη δισκογραφία, η συμμετοχή του Δημήτρη Ξενίδη με δυο τραγούδια.

Ο Μίμης Πλέσσας «Εκ βαθέων»

Μια πλήρη παρουσίαση του δίσκου έκανε ο ίδιος ο Μίμης Πλέσσας στο Δεύτερο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, όταν στο πλαίσιο των εκπομπών του «Εκ βαθέων», όπου παρουσίαζε δικά του έργα, στις 30 Μαΐου 2011 διάλεξε να αναφερθεί εκτενώς στα «Μόρτικα» και την εποχή τους . Η επιμέλεια της εκπομπής, που μπορείτε να ακούσετε ολόκληρη στο video, ήταν του Σιδερή Πρίντεζη.