Σάββας Ρακιντζάκης: Ποιος είναι αλάθητος σε αυτό τον κόσμο;

(PHOTO) O καλλιτέχνης ξεδιπλώνει τις αναμνήσεις του, τις εμπειρίες του και τις απόψεις του για το μέλλον της μουσικής.
Σάββας Ρακιντζάκης: Ποιος είναι αλάθητος σε αυτό τον κόσμο; Φωτογραφίες: Δημήτρης Στεφόπουλος
logo radio
Ogdoo web radio
Live
 
14/04/2019

ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ

Κίκα Α. Ρόκα
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Ο Σάββας Ρακιντζάκης είναι ένας από τους πολυπράγμονες καλλιτέχνες στον τομέα της μουσικής. Ασχολείται με πολλά και διαφορετικά αντικείμενα, τα οποία αλληλοσυμπληρώνονται μεταξύ τους, δημιουργώντας μια ολοκληρωμένη επαγγελματική προσωπικότητα. Είναι εκπαιδευτικός, ενορχηστρωτής, μαέστρος χορωδιών και άλλα πολλά.

Στις 22 Απριλίου πρόκειται να παρουσιάσει στη «Σφίγγα» μια πολύ ιδιαίτερη παράσταση με τίτλο «Τα τραγούδια γίναν πάθη». Στην εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη που ακολουθεί, ο Σάββας Ρακιντζάκης ξεδιπλώνει μεταξύ άλλων τις αναμνήσεις του, τις εμπειρίες του, αλλά και τις απόψεις του για το μέλλον της μουσικής.

Θα ήθελα να μας συστήσεις τον εαυτό σου. Πώς ξεκίνησες να ασχολείσαι με τη μουσική; Τι ακούσματα είχες από παιδί;
Ξεκίνησα να ασχολούμαι με τη μουσική από πέντε χρόνων, όταν είδα και άγγιξα για πρώτη φορά τα πλήκτρα του πιάνου, στο σπίτι της νονάς μου. Ζήτησα από τους γονείς μου να πάω στο «σχολείο του πιάνου», τότε δεν ήξερα καν τη λέξη ωδείο! Γράφομαι λοιπόν, στο Εθνικό Ωδείο, στην τάξη της Τάνιας Ιακωβίδου, ξεκινώ τα μαθήματα και στα 19 μου παίρνω το Δίπλωμα Πιάνου, ενώ ήμουν ήδη φοιτητής στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παρ’ όλο που η σπουδή του πιάνου στο ωδείο ήταν βασισμένη πάνω σε αυστηρά κλασικά πρότυπα - το να παίξεις κάτι πιο σύγχρονο ήταν σχεδόν ύβρις! - δεν ήταν λίγες οι φορές που έκανα κι εγώ τις μικρές μουσικές μου «αμαρτίες», αυτοσχεδιάζοντας στο πιάνο ή παίζοντας τραγούδια της εποχής. Σ’ αυτό βοήθησαν και τα ακούσματα που είχα από μικρός: τα 45άρια βινύλια που είχαμε κληρονομήσει από τον παππού μου, αλλά και τα μεγαλύτερα 12 ιντσών LP που υπήρχαν στην οικιακή μας δισκοθήκη, περιείχαν από τους «Αλιείς Μαργαριταριών» του G. Bizet και το «Aranjuez» του J. Rodrigo, μέχρι το «Εγώ θα κόψω το κρασί», το «Άσπρα, κόκκινα, κίτρινα, μπλε», τη «Τζαμάικα» και άλλα πολλά. Σημειωτέο ότι ήξερα να χειρίζομαι το πικάπ πριν ακόμα ζητήσω να πάω στο ωδείο.

Άρα θα μπορούσαμε να πούμε ότι είχες εκ γενετής την έφεση προς τη μουσική!
Ακριβώς! Αλλά και πέρα από το σπίτι και το ωδείο, κυνηγούσα τη μουσική παντού! Πηγαίναμε στην εκκλησία (στη Ρώσικη, στο Σύνταγμα, που έχει τετράφωνη χορωδία) και μια Μ. Παρασκευή ανέβηκα στον πάνω όροφο και στάθηκα κοντά στη χορωδία, προσπαθώντας να τραγουδήσω κι εγώ. Από τότε με μάγεψε ο χορωδιακός ήχος! Μετακομίζουμε, βρίσκομαι σε άλλη εκκλησία, αλλάζουν τα ακούσματα, βυζαντινά πια! Κάνουμε μουσικές παραστάσεις στο σχολείο, γνωρίζω το ρεμπέτικο! Και βρίσκονται τώρα, μέσα στο μυαλό μου, ο Μπαχ και ο Μπετόβεν, δίπλα στον Τσιτσάνη και τον Καλδάρα, το Θεοδωράκη και το Χατζιδάκι, τους Beatles και τους Bee Gees, τον Κορκολή και τον Παπαδημητρίου! Άντε να βγάλεις άκρη. Εν τέλει όμως, από όλο αυτό το μουσικό «κατακλυσμό», τίποτα δεν πήγε χαμένο: σε κάθε μου εργασία ή συνεργασία, έβρισκα την ευκαιρία να αξιοποιήσω κάθε φορά και ένα διαφορετικό μουσικό ερέθισμα. Άλλοτε ως πιανίστας σε παιδικές και νεανικές χορωδίες, με ρεπερτόριο από όπερες μέχρι musical κι από έντεχνα μέχρι παραδοσιακά τραγούδια, άλλοτε ως εναρμονιστής σε διασκευές τραγουδιών για χορωδίες, άλλοτε ως ενορχηστρωτής και επιμελητής μουσικών εκδόσεων, μετά ως μαέστρος και δάσκαλος μουσικής, ως πιανίστας σε μουσικά σχήματα… Παντού υπήρχε μία διαφορετική πρόκληση, μια ευκαιρία να δοκιμάσω τα όριά μου, να δω κατά πόσο θα μπορούσα να ανταπεξέλθω με επιτυχία.

Όπως ήδη είπες, είσαι ένας καλλιτέχνης που ασχολείται με διαφορετικά αντικείμενα στον τομέα της μουσικής (διδασκαλία, ενορχηστρώσεις, εμφανίσεις κ.λπ.). Θα ήθελες σε κάποια στιγμή να κατασταλάξεις σε κάποιο από αυτά και γιατί;
Σίγουρα το να εστιάσεις σε ένα αντικείμενο σου δίνει αφ’ ενός μία οριοθέτηση, ένα «φιλτράρισμα» των στόχων σου και τη δυνατότητα να αφοσιωθείς με όλη σου την ενέργεια και το διαθέσιμο χρόνο σου στα λίγα που θα επιλέξεις. Από την άλλη, όμως, κάθε ένα από τα αντικείμενα με τα οποία έχω ασχοληθεί στον τομέα της μουσικής, κρύβει διαφορετικές χαρές και χάρες. Από τη διδασκαλία κερδίζω την αγάπη των μαθητών μου και την περηφάνια και τη δικαίωση όταν τους βλέπω να χαράζουν τη δική τους επιτυχημένη πορεία στο χώρο. Από τις ενορχηστρώσεις κερδίζω τη δημιουργικότητα και τη χαρά του πειραματισμού, από τις εμφανίσεις κρατώ την αλληλεπίδραση με τον κόσμο. Κάτω από αυτό το πρίσμα, λοιπόν, πιστεύω ότι δύσκολα θα κατασταλάξω σε ένα, ή έστω δύο, αντικείμενα. Όσο ακόμα αποκομίζω χαρές και όμορφες στιγμές από όλα όσα κάνω, πιστεύω ότι μπορώ και θέλω να συνεχίσω να τα υπηρετώ.
savvas rakintzakis
Υπάρχει περίπτωση να ακούσουμε στο μέλλον δικά σου τραγούδια; Αν ναι, σε τί ύφος θα ήθελες να είναι;
Αν και έχω ήδη κάνει κάποιες μελοποιήσεις, κυρίως στο πλαίσιο των συνεργασιών μου με χορωδίες, εν τούτοις δε θεωρώ τον εαυτό μου τραγουδοποιό ή συνθέτη. Όχι μόνο λόγω των τυπικών «ακαδημαϊκών» προσόντων (πτυχία θεωρητικών), αλλά και λόγω του ότι οι απόπειρες αυτές έγιναν, ας πούμε «κατά παραγγελία», χωρίς να προκύπτουν από μία προσωπική εσωτερική μου ανάγκη. Αν κάποια στιγμή η Μούσα μου «χτυπήσει την πόρτα», είτε με ένα έντονο βίωμα, είτε με την έμπνευση μέσα από ένα ποίημα, είναι πολύ πιθανό να προκύψει κάποιο τραγούδι. Όσο για το ύφος, αυτό θα εξαρτηθεί από τη στιγμή της έμπνευσης, το είδος του ερεθίσματος και την έντασή του.

Στη μέχρι τώρα καριέρα σου, ποια θεωρείς την πιο σημαντική στιγμή και γιατί;
Δύο ήταν οι πιο σημαντικές στιγμές στη μέχρι τώρα πορεία μου. Η πρώτη, σε ακαδημαϊκό και επαγγελματικό επίπεδο, ήταν με τον Καθηγητή του Τμήματος Μουσικών Σπουδών κ. Νικόλαο Μαλιάρα. Ο κ. Μαλιάρας ήταν από τους πρώτους που διέκρινε τις ικανότητές μου στους τομείς της μουσικής που έχουν σχέση με τη χορωδία (τραγούδι, συνοδεία στο πιάνο, διεύθυνση, χορωδιακές επεξεργασίες) και στη μακρόχρονη συνεργασία μας, μου έχει δώσει χρόνο και «χώρο» να εξελίξω όλες αυτές τις πτυχές των δυνατοτήτων μου, ενώ παράλληλα η γνωριμία μου μαζί του, έχει λειτουργήσει και ως αφορμή για πολλές από τις επόμενες, κατά καιρούς, συνεργασίες μου. Ως δεύτερη σημαντική στιγμή στη μέχρι τώρα μουσική μου πορεία, θεωρώ τη γνωριμία και συνεργασία μου με το Στέφανο Κορκολή, εξαιρετικό πιανίστα, συνθέτη και ενορχηστρωτή που θαύμαζα από τα εφηβικά μου χρόνια. Η συνεργασία μας ξεκίνησε πριν περίπου δύο χρόνια, με αφορμή τις ηχογραφήσεις για το πρόσφατο έργο του, με γενικό τίτλο «Θάθελα αυτήν την μνήμη να την πω», το οποίο είναι βασισμένο στην ποίηση του Κ.Π. Καβάφη. Στα δύο αυτά χρόνια, εκτός από το ότι ήρθα σε εγγύτερη επαφή με το εν λόγω έργο και το συνθέτη του, είχα την ευκαιρία να δω έναν διαφορετικό τρόπο εργασίας από αυτόν που είχα μέχρι τότε συνηθίσει, όπου τα στενά χρονικά περιθώρια και η ανάγκη για άμεσες και αποτελεσματικές λύσεις, όξυναν τη μουσική μου αντίληψη ακόμα περισσότερο.

Εάν γύριζες τον χρόνο πίσω, θα άλλαζες κάποια πράγματα στην πορεία σου;
Ίσως να ακολουθούσα διαφορετικά βήματα στην καλλιτεχνική ή ακαδημαϊκή μου εξέλιξη. Πιθανόν να μην έκανα κάποιες λανθασμένες επιλογές στις συνεργασίες μου… Ας είμαστε ειλικρινείς, μια απάντηση του τύπου «δεν θα άλλαζα τίποτα», προκαλεί μία αίσθηση αλάθητου. Αλλά ποιος είναι αλάθητος σε αυτό τον κόσμο; Εξάλλου, στην Ιθάκη μπορείς να φθάσεις είτε ακολουθώντας τον ίσιο δρόμο, είτε περιπλανώμενος σαν τον Οδυσσέα. Ο ίσιος δρόμος είναι ο πιο σύντομος, δεν είναι όμως πάντα και ο πιο περιπετειώδης και διδακτικός…

Ποια πιστεύεις ότι είναι τα πιο δυνατά σημεία στην προσωπικότητά σου και ποια τα πιο αδύνατα;
Αν μπορούσα να ξεχωρίσω ένα δυνατό μου σημείο, αυτό είναι η επιμονή μου. Όταν προσηλώνομαι σε κάτι και προσπαθώ να πετύχω ένα στόχο, δεν απογοητεύομαι εύκολα και πολλές φορές ανακαλύπτω εναλλακτικές οδούς για να φτάσω στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Όσο για το πιο αδύνατο σημείο μου, αυτό πιστεύω πως είναι το ότι εμπιστεύομαι εύκολα πρόσωπα και καταστάσεις και ότι μου παίρνει κάποιο χρόνο να βρω τις ισορροπίες ανάμεσα στο συναίσθημα και τη λογική, στην όποια σχέση μου, εργασιακή, κοινωνική προσωπική. Κάποια στιγμή, βέβαια, βρίσκω τη χρυσή τομή. Μέχρι εκείνη τη στιγμή όμως, ισχύει σχεδόν παράδοση άνευ όρων!
savvas rakintzakis
Στις 22 Απριλίου παρουσιάζεις στη «Σφίγγα» μια ιδιαίτερη παράσταση. Μίλησέ μου για αυτή.
Η παράσταση που θα παρουσιαστεί στη Μουσική Σκηνή «Σφίγγα» στις 22 Απριλίου, έχει τίτλο «Τα τραγούδια γίναν πάθη». Είναι μία μουσική παράσταση, όπου θα ακουστούν τραγούδια για το ανθρώπινο και το θεϊκό πάθος (και Πάθος). Στην καθημερινότητά μας έχουμε συνηθίσει να χαρακτηρίζουμε ως πάθος την ερωτική έλξη ή, γενικότερα, την ενθουσιώδη ή ακατάσχετη επιθυμία μας για κάτι είτε αυτό είναι το αντικείμενο του ερωτικού μας πόθου, είτε είναι η επίτευξη ενός στόχου ζωής, είτε ό,τι άλλο βάλει ο νους του ανθρώπου. Με ένα πρόχειρο, όμως, λογοπαίγνιο, αλλάζοντας απλά τη θέση του τόνου, προκύπτει η λέξη «παθός», δηλαδή αυτός που έπαθε κάτι. Κι εδώ ανακαλύπτουμε ότι οι λέξεις «πάθος», «πάθημα», «παθαίνω», «πάσχω» είναι τόσο κοντά μεταξύ τους, τόσο ηχητικά, όσο και εννοιολογικά! Στα τραγούδια, λοιπόν, που θα ακουστούν στην παράσταση, θα δούμε την έννοια του πάθους, φωτισμένη από όλες αυτές τις γωνίες. Θα συναντήσουμε το πάθος που, ξεκινώντας από την έννοια της άνευ όρων αγάπης και αφοσίωσης του ανθρώπου στον άνθρωπο, περνάει από τα παθήματα ενός ολόκληρου λαού, διχάζεται ανάμεσα στο «ναι» και στο «όχι» της ερωτικής σχέσης, ακροβατεί ανάμεσα στα «πρέπει» και τα «θέλω» της ανθρώπινης ύπαρξης. Ώσπου, στον κήπο της Γεθσημανής, φτάνει στα όρια του ανθρώπινου και με τη θεληματική παράδοση στη θεϊκή βούληση, αγγίζει τα όρια του θεανθρώπινου. Στην παράσταση «Τα τραγούδια γίναν πάθη», θα έχω τη χαρά και την τιμή να συνεργαστώ με δύο αξιολογότατους καλλιτέχνες, αλλά και φίλους, από τα μαθητικά και φοιτητικά μου χρόνια. Την ερμηνεία των τραγουδιών έχει αναλάβει η Λίνα Ροδοπούλου, μία φωνή με ιδιαίτερο χρώμα και ευρύτητα φωνητικών δεξιοτήτων, ενώ στα νυκτά έγχορδα (κιθάρα, λαούτο, λάφτα κλπ.) θα έχουμε μαζί μας τον Αλέξανδρο Καψοκαβάδη, έναν ταλαντούχο και πολύπλευρο μουσικό, που μπορεί να ισορροπεί με εξαιρετική άνεση ανάμεσα στα διάφορα μουσικά ιδιώματα και στυλ.

Θα μπορούσες να αποκαλύψεις μια έκπληξη που θα υπάρξει στην παράσταση «Τα τραγούδια γίναν πάθη»;
Από καιρό ήθελα να κάνω μία παράσταση με θέμα τα Πάθη του Χριστού. Είναι, άλλωστε, ένα θέμα που έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για δημιουργούς όλων των ειδών τέχνης. Έτσι, στο δεύτερο μέρος της παράστασης, παρακολουθούμε την εξέλιξη του Θείου Δράματος, διαβάζοντας αποσπάσματα από κείμενα των Ευαγγελίων, μεταφρασμένα στη νεοελληνική γλώσσα. Το ιδιαίτερο στοιχείο της παράστασης και, ίσως, η έκπληξη που ζητάς να αποκαλύψω, είναι ότι τα τραγούδια του δεύτερου μέρους έχουν επιλεγεί έτσι ώστε να επενδύουν μουσικά την εξιστόρηση του Θείου Πάθους. Π.χ. μετά την αφήγηση της στιγμής του θανάτου του Ιησού, όπου αναφέρεται ότι «έγινε σκοτάδι σε όλη τη γη από την έκτη μέχρι την ένατη ώρα της ημέρας», έχουμε το τραγούδι «Χάθηκε το Φεγγάρι» (Στ. Ξαρχάκος, Β. Γκούφας). Και μόνο ο τίτλος του τραγουδιού συνδέεται εννοιολογικά με το αφήγημα, ενώ η συνέχεια των στίχων «και πάει το παλικάρι, καημός και πόθος μου κρυφός», μοιάζει με το μοιρολόι, το «τραγούδισμα» του νεκρού. Θα μπορούσαμε, δηλαδή, να παραλληλίσουμε το ρόλο των τραγουδιών με το ρόλο των ψαλμών στην Ακολουθία των Παθών (τα «12 Ευαγγέλια» της Μ. Πέμπτης), ή των chorales στα Κατά Ιωάννην ή Κατά Ματθαίον Πάθη του J.S.Bach. Τα μελωδήματα αυτά, χωρίς να έχουν κείμενο προερχόμενο από την Αγία Γραφή, εξυπηρετούν την πλοκή του Θείου Δράματος, είτε περιγράφοντας τα διαδραματιζόμενα, είτε επιτείνοντας τη συγκινησιακή φόρτιση της εκάστοτε σκηνής, είτε αντλώντας διδάγματα από το Πάθος του Χριστού.
rakintzakis rodopoulou sfigga afisa
Ακούγεται πολύ ενδιαφέρουσα παράσταση. Πάμε τώρα στον άλλον εργασιακό σου τομέα. Ως εκπαιδευτικός, πώς βλέπεις τη νέα γενιά στον τομέα της μουσικής; Υπάρχει ελπίδα για το μέλλον;
Μέσα από την πολύχρονη ενασχόλησή μου με την παιδική και νεανική ηλικία, τόσο στο πλαίσιο των χορωδιών όσο και στο πλαίσιο της γενικής εκπαίδευσης, πιστεύω ότι όταν η νέα γενιά ασχολείται με τη μουσική, το κάνει συνειδητά, ανεξάρτητα από το κίνητρο της ενασχόλησης (ανάγκη έκφρασης, ψυχαγωγία κλπ.). Πολλές φορές, τελειόφοιτοι μαθητές μου, όταν πια δε συμμετέχουν στα τακτικά μουσικά σύνολα του σχολείου, μου ζητούν να παρουσιάσουμε μαζί ένα project στις Χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις του σχολείου, για να ξεφύγουν λίγο από το άγχος των διαγωνισμάτων και των εξετάσεων. Καταθέτουν όλη τους την ενέργεια και την αγάπη για τη μουσική και το αποτέλεσμα είναι τουλάχιστον εντυπωσιακό κάθε φορά! Και πολλές φορές, μετά την αποφοίτησή τους, ακόμα και αν δεν επιλέξουν να σπουδάσουν τη μουσική σε ακαδημαϊκό επίπεδο, συνεχίζουν να ασχολούνται με αυτήν, μέσα από χορωδίες, ομάδες μουσικού θεάτρου κλπ. Έτσι, προσλαμβάνουν πολλαπλά μουσικά και καλλιτεχνικά ερεθίσματα, αναπτύσσουν την ικανότητα να αξιολογούν τα ακούσματά τους και διαμορφώνουν το μουσικό τους αισθητήριο, ώστε να γίνεται δεκτικό στο καλό τραγούδι, στην ποιοτική μουσική. Αλλά και έξω από το μικρόκοσμο του σχολείου ή των προσωπικών μου δραστηριοτήτων, σε πρόσφατα ταξίδια μου στην Ελλάδα και στην Κύπρο, είδα ότι η νέα μας γενιά έχει, στην ενασχόλησή της με τη μουσική μία ιδιαίτερη δυναμική, η οποία με μία σωστή καθοδήγηση, μπορεί όχι μόνο να αναδείξει πολλά νέα ταλέντα σε όλους τους τομείς της μουσικής πράξης, αλλά και να δημιουργήσει συνειδητοποιημένους ακροατές με αγάπη για την ποιοτική μουσική, ανεξαρτήτως ύφους ή ιδιώματος.

Μια και σιγά σιγά μπαίνουμε στο κλίμα του Πάσχα, θα έλεγα να κλείσουμε αυτή τη συνέντευξη με μια ευχή σου για όλους όσοι αγαπούν την καλή μουσική.
Η λέξη «Πάσχα» σημαίνει πέρασμα. Για τους Ισραηλίτες, Πάσχα είναι η ανάμνηση της διάβασης της Ερυθράς Θάλασσας, το πέρασμα από τη σκλαβιά της Αιγύπτου στην ελευθερία. Για τους Χριστιανούς, Πάσχα είναι το πέρασμα από την αγωνιώδη ταραχή του θανάτου στην ήρεμη αισιοδοξία της Ανάστασης. Για όλους μας, Πάσχα σημαίνει πέρασμα από το παλιό στο νέο, σημαίνει ανανέωση, αναγέννηση, αισιοδοξία, ελπίδα. Εύχομαι λοιπόν, σε κάθε αναγνώστη του Ογδόου, να ζει κάθε μέρα ένα μικρό Πάσχα, όπως εκείνος το αντιλαμβάνεται και το επιθυμεί.

ΤΟ OGDOO.GR ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

Το τραγούδι αλλιώς, στο email σας!

Ενημερωθείτε πρώτοι για τα τελευταία νέα στο χώρο της καλής μουσικής!