Ο Γιάννης Ξανθούλης είναι μιά προσωπικότητα εντελώς διαφορετική από αυτή που έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε ΄΄Ελληνας συγγραφέας΄΄.Για πολλούς λόγους. Δούλεψε πολλά χρόνια και πολύ πετυχημένα θα έλεγε κανείς,στο ραδιόφωνο και στις εφημερίδες, την εποχή που πιθανόν, να αγόραζες την Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία για να διαβάσεις την στήλη του,τα ΄΄Σαββατιάτικα΄΄.
Έγραψε θέατρο και μάλιστα πολύ πετυχημένα, έγραψε παιδικό θέατρο, έγραψε και εικονογράφησε παιδικά βιβλία. Ενα από τα μυθιστορήματά του, το΄΄Ταγκό των Χριστουγέννων΄΄μεταφέρθηκε με μεγάλη επιτυχία στο σινεμά, ενώ το ΄΄Υστερα ήρθαν οι μέλισσες΄΄ έγινε πολύ πετυχημένη τηλεοπτική σειρά σε σκηνοθεσία του Κώστα Κουτσομύτη. Μέσα σε όλα αυτά, δεν βραβεύτηκε ποτέ από κάποιον επίσημο φορέα-αυτό κι αν κάνει διαφορά από τον χαρακτηρισμό ΄΄Ελληνας συγγραφέας΄΄!-παρά μόνον με το βραβείο βιβλίου Public στην κατηγορία Ελληνική Λογοτεχνία για το έργο του ΄΄Την Κυριακή έχουμε γάμο΄΄.
Το βραβείο αυτό προέκυψε μετά από ψηφοφορία 110.000 αναγνωστών. Με συνολικές πωλήσεις που υπερβαίνουν το 1.500.000 αντίτυπα, η αλήθεια είναι ότι λίγοι Ελληνες συγγραφείς μπορούν να σταθούν δίπλα σε αυτό το νούμερο.
Γιατί τα γράφω όλα αυτά; Για τον απλό λόγο ότι δεν θα τα πεί ποτέ ο ίδιος ο Γιάννης Ξανθούλης. Δεν είναι του χαρακτήρα του. Αλλά μιλώντας για τον συγγραφέα που μας χάρισε το΄΄Ζωή μέχρι χθές΄΄, ένα μυθιστόρημα που ξεχώρισε φέτος, καλό είναι να γνωρίζουμε κάποιες τέτοιες ΄΄λεπτομέρειες΄΄, που μόνο λεπτομέρειες δεν είναι.
Ας δώσουμε,όμως, τον λόγο στον ίδιο.
Κύριε Ξανθούλη γυρίζοντας πίσω, μπορείτε να μου πείτε ποιά ήταν τα γεγονότα τα οποία σας καθόρισαν;
Οι αποτυχίες μου στα χρόνια του σχολείου, η μοναχικότητά μου σαν παιδί και έφηβος και ο γάμος μου. Μπαίνοντας οικειοθελώς σε μια γκρίζα ζώνη «αριστοκρατικής» μοναξιάς έπεσα με τα μούτρα στο γράψιμο. Αλλά ακόμη και στον καιρό που δημοσιογραφούσα ή κάνοντας πιο εξωστρεφή πράγματα, όπως το θέατρο, κρατούσα τις αποστάσεις μου.
Γεννηθήκατε στην Αλεξανδρούπολη. Ποια η διαφορά εκείνης της εποχής για ένα παιδί που γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη με ένα παιδί που γεννήθηκε στην Αθήνα;
Στη δεκαετία του πενήντα οι διαφορές στη μεσαία αστική τάξη δεν ήταν έντονες είτε βρισκόσουν στην επαρχία είτε στην Αθήνα. Βέβαια εγώ ήθελα να ζω μόνιμα σε ένα θέατρο ή σε ένα βιβλιοπωλείο. Πράγμα αδύνατον οπότε άρχισα να επινοώ μια δική μου φανταστική πραγματικότητα. Όμως το ραδιόφωνο με κάλυπτε ως ένα σημείο.
Πώς ήταν το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώσατε;
Μια σχεδόν κανονική οικογένεια με χιούμορ, με πολλές οικογενειακές παρέες, ελάχιστα θρησκευάμενη και με βαθιά ερωτική σχέση των γονιών μου, όπως υποπτευόμουν.
Πότε συνειδητοποιήσατε ότι θα γίνετε συγγραφέας; Γιατί, άλλο πράγμα ΄΄γράφω΄΄ και άλλο ΄΄γίνομαι συγγραφέας΄΄.
Από πάντα, αν σκεφθείτε πως σιχαινόμουν τα παραμύθια των άλλων, γιατί προτιμούσα να μιλάω και να διηγούμαι τα δικά μου.
Υπάρχουν άνθρωποι γεννημένοι συγγραφείς; Και εάν ναι, μπορεί αυτοί οι άνθρωποι να χάσουν το ταλέντο τους;
Ειλικρινά δεν έχω ιδέα γιατί εγώ ήμουν παραμυθάς και μάλλον διέθετα έναν πειστικό τρόπο να περνώ τις ιστορίες μου. Γι αυτό στο σχολείο ισχυριζόμουν ότι ήταν ηλίθιοι οι συγγραφείς των βιβλίων ιστορίας ή θρησκευτικών γράφοντας τόσο πληκτικά.. Νόμιζα πως η ιστορία του Χριστού ήταν επινόηση του συγγραφέα των θρησκευτικών και ότι αυτός ήταν υπαίτιος της παθητικής στάσης του Ιησού στον Γολγοθά. Αυτά σε μικρή ηλικία. Αργότερα κάπως διαφοροποιήθηκα.
Πιστεύετε στο ταλέντο; Και τι είναι ταλέντο;
Το ταλέντο είναι επικίνδυνο γιατί σε κάνει να ξεχωρίζεις από το έτσι κι αλλιώς αγριεμένο πλήθος. Φυσικά σε πρώτη φάση το πληρώνεις σκληρά. Αν καταφέρεις να επιμείνεις χωρίς να καταπτοηθείς μπορεί τα πράγματα να αλλάξουν. Άποψή μου φυσικά. Η ίδια η ζωή θα καθορίσει το μέλλον, αν φυσικά υπάρχει η ξεχωριστή σπίθα που ονομάζουμε ταλέντο.
Τι ρόλο παίζει η μνήμη στα βιβλία σας;
Θα έλεγα άσχετα αν έχω ή όχι καλή μνήμη υπήρξα παρατηρητικός σε λεπτομέρειες. Κι ενώ δεν είμαι εύκολος στην αφομοίωση, η επιλεκτική μνήμη μου μερικές φορές υπήρξε σωτήρια.
΄΄Ζωή μέχρι χθές΄΄, το καινούργιο σας μυθιστόρημα. Κατά την γνώμη μου,υπάρχει μιά στροφή πρός τα μέσα στο γράψιμό σας τα τελευταία χρόνια. Γράψατε ένα ΄΄δύσκολο΄΄ μυθιστόρημα,που όμως διαβάζεται απνευστί από τον μέσο αναγνώστη. Προσωπικά το άφησα από τα χέρια μου μόνο όταν το τελείωσα. Κατά την γνώμη σας,τι διαφορετικό έχει το ΄΄Η ζωή μέχρι χθές΄΄ σε σχέση με άλλα μυθιστορήματά σας;
Στη «Ζωή μέχρι χθες» κατάλαβα ότι γερνούσα ισότιμα με την ηρωίδα μου, ότι αντιμετωπίζαμε τον χρόνο με μια, ας πούμε, λυρική παθητικότητα και συγχρόνως με μια δόση σοφίας που μας έδινε κουράγιο. Είχα δηλαδή μια παράλληλη ζωή μαζί της που με εξουθένωνε από την μια αλλά την συμπονούσα κιόλας. Μπορεί σε τελική ανάλυση να συμπονούσα και τον εαυτόν μου.
Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι ενώ γράφετε για τον εαυτό σας,αυτά που γράφετε αφορούν και κάποιους άλλους;
Είναι ενθαρρυντικό να ξέρεις ότι ένας κόσμος άγνωστος συμμερίζεται αυτά που έγραψες και αγόρασε το βιβλίο σου. Είναι ένα καλό συναίσθημα που σε βοηθά να συνεχίσεις..
Όλες οι ιστορίες μπορεί να γίνουν αφορμή για να ανακαλύπτουμε την ελαστικότητα των ευαισθησιών μας. Κυρίως από τη δύναμη των λέξεων. Το θέμα είναι να σε παρασύρει ένα βιβλίο με αυθεντική μαστοριά.
Σας επηρεάζει η ανταπόκριση που έχει ένα βιβλίο σας στο κοινό; Διαβάζοντας πρόσφατα την αυτοβιογραφία του Γούντυ Αλλεν, γράφει ότι ντρέπεται για την πιό εμπορική του ταινία, ενώ θεωρεί καλύτερή του μια άλλη, στην οποία ανταποκρίθηκε ελάχιστα το κοινό.
Χαίρομαι που μεσ’ την πανδημία και τα κλεισίματά μας η «Ζωή μέχρι χθες» πηγαίνει από ότι φαίνεται εξαιρετικά και λυπάμαι που το προηγούμενό μου «Εγώ ο Σίμος Σιμεών» είχε μικρή ανταπόκριση.
Γυρίζοντας πίσω, μπορείτε να μου πείτε τα πράγματα που σας καθόρισαν;
Με καθόρισαν ο θυμός, το πείσμα για ζωή, το μόνιμο σάουντρακ που ακούω εντός μου και το οφείλω στον Μάνο Χατζιδάκι και η αδιαφορία μου για τα περισσότερα πράγματα που δοξάζει το πλήθος.
Πιο καθοριστικές στη ζωή σας υπήρξαν οι επιρροές που δεχτήκατε ή οι επιλογές που κάνατε ο ίδιος;
Καθοριστικό τελικά ήταν το ένστικτό μου και η διαίσθηση. Χωρίς να είμαι μεταφυσικός -κάθε άλλο- η διαίσθησή μου σπάνια με πρόδωσε
Γράφοντας ένα μυθιστόρημα υπάρχουν πράγματα που στην αρχή δεν θα τα έκανε ένας ήρωάς σας ,και όμως,στην συνέχεια γίνονται;
Οι ήρωές μου κάνουν συνήθως πράγματα που δεν θα έκανα ποτέ για διάφορους λόγους. Μερικές φορές τους ζηλεύω αφόρητα.
Συχνά βλέπουμε τους ανθρώπους να προσπαθούν να δραπετεύσουν βλέποντας μιά ταινία, ακούγοντας μουσική, διαβάζοντας ένα βιβλίο. Η Τέχνη είναι ένα είδος απόδρασης για τον άνθρωπο;
Η τέχνη είναι παρηγοριά, αν ξέρεις να την χειριστείς. Το ξέρω γιατί ζωγραφίζω και αγχολύομαι ή διαβάζω, οπότε αιματώνεται ο εγκέφαλός μου. Ελπίζω να συνεχιστεί αυτή η «παρηγοριά».
Μια εποχή ασχοληθήκατε πολύ με το θέατρο. Αν σας ρωτούσα τι θυμάστε από εκείνη την εποχή, ποιους ανθρώπους, ποι; γεγονότα σάς έρχονται πρώτα στο μυαλό;
Μια φαντασμαγορική θολούρα. Σήμερα, με την απόσταση του χρόνου, απορώ πως άντεξα εκείνη την περιπέτεια, εγώ ένα άτομο που δεν αντέχω να ανήκω σε συλλογικότητες… Τελικά επέζησα… Κι αυτό έχει σημασία.
Κύριε Ξανθούλη σας ευχαριστώ πολύ!
Έγραψε θέατρο και μάλιστα πολύ πετυχημένα, έγραψε παιδικό θέατρο, έγραψε και εικονογράφησε παιδικά βιβλία. Ενα από τα μυθιστορήματά του, το΄΄Ταγκό των Χριστουγέννων΄΄μεταφέρθηκε με μεγάλη επιτυχία στο σινεμά, ενώ το ΄΄Υστερα ήρθαν οι μέλισσες΄΄ έγινε πολύ πετυχημένη τηλεοπτική σειρά σε σκηνοθεσία του Κώστα Κουτσομύτη. Μέσα σε όλα αυτά, δεν βραβεύτηκε ποτέ από κάποιον επίσημο φορέα-αυτό κι αν κάνει διαφορά από τον χαρακτηρισμό ΄΄Ελληνας συγγραφέας΄΄!-παρά μόνον με το βραβείο βιβλίου Public στην κατηγορία Ελληνική Λογοτεχνία για το έργο του ΄΄Την Κυριακή έχουμε γάμο΄΄.
Το βραβείο αυτό προέκυψε μετά από ψηφοφορία 110.000 αναγνωστών. Με συνολικές πωλήσεις που υπερβαίνουν το 1.500.000 αντίτυπα, η αλήθεια είναι ότι λίγοι Ελληνες συγγραφείς μπορούν να σταθούν δίπλα σε αυτό το νούμερο.
Γιατί τα γράφω όλα αυτά; Για τον απλό λόγο ότι δεν θα τα πεί ποτέ ο ίδιος ο Γιάννης Ξανθούλης. Δεν είναι του χαρακτήρα του. Αλλά μιλώντας για τον συγγραφέα που μας χάρισε το΄΄Ζωή μέχρι χθές΄΄, ένα μυθιστόρημα που ξεχώρισε φέτος, καλό είναι να γνωρίζουμε κάποιες τέτοιες ΄΄λεπτομέρειες΄΄, που μόνο λεπτομέρειες δεν είναι.
Ας δώσουμε,όμως, τον λόγο στον ίδιο.
Κύριε Ξανθούλη γυρίζοντας πίσω, μπορείτε να μου πείτε ποιά ήταν τα γεγονότα τα οποία σας καθόρισαν;
Οι αποτυχίες μου στα χρόνια του σχολείου, η μοναχικότητά μου σαν παιδί και έφηβος και ο γάμος μου. Μπαίνοντας οικειοθελώς σε μια γκρίζα ζώνη «αριστοκρατικής» μοναξιάς έπεσα με τα μούτρα στο γράψιμο. Αλλά ακόμη και στον καιρό που δημοσιογραφούσα ή κάνοντας πιο εξωστρεφή πράγματα, όπως το θέατρο, κρατούσα τις αποστάσεις μου.
Γεννηθήκατε στην Αλεξανδρούπολη. Ποια η διαφορά εκείνης της εποχής για ένα παιδί που γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη με ένα παιδί που γεννήθηκε στην Αθήνα;
Στη δεκαετία του πενήντα οι διαφορές στη μεσαία αστική τάξη δεν ήταν έντονες είτε βρισκόσουν στην επαρχία είτε στην Αθήνα. Βέβαια εγώ ήθελα να ζω μόνιμα σε ένα θέατρο ή σε ένα βιβλιοπωλείο. Πράγμα αδύνατον οπότε άρχισα να επινοώ μια δική μου φανταστική πραγματικότητα. Όμως το ραδιόφωνο με κάλυπτε ως ένα σημείο.
Πώς ήταν το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώσατε;
Μια σχεδόν κανονική οικογένεια με χιούμορ, με πολλές οικογενειακές παρέες, ελάχιστα θρησκευάμενη και με βαθιά ερωτική σχέση των γονιών μου, όπως υποπτευόμουν.
Πότε συνειδητοποιήσατε ότι θα γίνετε συγγραφέας; Γιατί, άλλο πράγμα ΄΄γράφω΄΄ και άλλο ΄΄γίνομαι συγγραφέας΄΄.
Από πάντα, αν σκεφθείτε πως σιχαινόμουν τα παραμύθια των άλλων, γιατί προτιμούσα να μιλάω και να διηγούμαι τα δικά μου.
Υπάρχουν άνθρωποι γεννημένοι συγγραφείς; Και εάν ναι, μπορεί αυτοί οι άνθρωποι να χάσουν το ταλέντο τους;
Ειλικρινά δεν έχω ιδέα γιατί εγώ ήμουν παραμυθάς και μάλλον διέθετα έναν πειστικό τρόπο να περνώ τις ιστορίες μου. Γι αυτό στο σχολείο ισχυριζόμουν ότι ήταν ηλίθιοι οι συγγραφείς των βιβλίων ιστορίας ή θρησκευτικών γράφοντας τόσο πληκτικά.. Νόμιζα πως η ιστορία του Χριστού ήταν επινόηση του συγγραφέα των θρησκευτικών και ότι αυτός ήταν υπαίτιος της παθητικής στάσης του Ιησού στον Γολγοθά. Αυτά σε μικρή ηλικία. Αργότερα κάπως διαφοροποιήθηκα.
Πιστεύετε στο ταλέντο; Και τι είναι ταλέντο;
Το ταλέντο είναι επικίνδυνο γιατί σε κάνει να ξεχωρίζεις από το έτσι κι αλλιώς αγριεμένο πλήθος. Φυσικά σε πρώτη φάση το πληρώνεις σκληρά. Αν καταφέρεις να επιμείνεις χωρίς να καταπτοηθείς μπορεί τα πράγματα να αλλάξουν. Άποψή μου φυσικά. Η ίδια η ζωή θα καθορίσει το μέλλον, αν φυσικά υπάρχει η ξεχωριστή σπίθα που ονομάζουμε ταλέντο.
Τι ρόλο παίζει η μνήμη στα βιβλία σας;
Θα έλεγα άσχετα αν έχω ή όχι καλή μνήμη υπήρξα παρατηρητικός σε λεπτομέρειες. Κι ενώ δεν είμαι εύκολος στην αφομοίωση, η επιλεκτική μνήμη μου μερικές φορές υπήρξε σωτήρια.
΄΄Ζωή μέχρι χθές΄΄, το καινούργιο σας μυθιστόρημα. Κατά την γνώμη μου,υπάρχει μιά στροφή πρός τα μέσα στο γράψιμό σας τα τελευταία χρόνια. Γράψατε ένα ΄΄δύσκολο΄΄ μυθιστόρημα,που όμως διαβάζεται απνευστί από τον μέσο αναγνώστη. Προσωπικά το άφησα από τα χέρια μου μόνο όταν το τελείωσα. Κατά την γνώμη σας,τι διαφορετικό έχει το ΄΄Η ζωή μέχρι χθές΄΄ σε σχέση με άλλα μυθιστορήματά σας;
Στη «Ζωή μέχρι χθες» κατάλαβα ότι γερνούσα ισότιμα με την ηρωίδα μου, ότι αντιμετωπίζαμε τον χρόνο με μια, ας πούμε, λυρική παθητικότητα και συγχρόνως με μια δόση σοφίας που μας έδινε κουράγιο. Είχα δηλαδή μια παράλληλη ζωή μαζί της που με εξουθένωνε από την μια αλλά την συμπονούσα κιόλας. Μπορεί σε τελική ανάλυση να συμπονούσα και τον εαυτόν μου.
Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι ενώ γράφετε για τον εαυτό σας,αυτά που γράφετε αφορούν και κάποιους άλλους;
Είναι ενθαρρυντικό να ξέρεις ότι ένας κόσμος άγνωστος συμμερίζεται αυτά που έγραψες και αγόρασε το βιβλίο σου. Είναι ένα καλό συναίσθημα που σε βοηθά να συνεχίσεις..
Όλες οι ιστορίες μπορεί να γίνουν αφορμή για να ανακαλύπτουμε την ελαστικότητα των ευαισθησιών μας. Κυρίως από τη δύναμη των λέξεων. Το θέμα είναι να σε παρασύρει ένα βιβλίο με αυθεντική μαστοριά.
Σας επηρεάζει η ανταπόκριση που έχει ένα βιβλίο σας στο κοινό; Διαβάζοντας πρόσφατα την αυτοβιογραφία του Γούντυ Αλλεν, γράφει ότι ντρέπεται για την πιό εμπορική του ταινία, ενώ θεωρεί καλύτερή του μια άλλη, στην οποία ανταποκρίθηκε ελάχιστα το κοινό.
Χαίρομαι που μεσ’ την πανδημία και τα κλεισίματά μας η «Ζωή μέχρι χθες» πηγαίνει από ότι φαίνεται εξαιρετικά και λυπάμαι που το προηγούμενό μου «Εγώ ο Σίμος Σιμεών» είχε μικρή ανταπόκριση.
Γυρίζοντας πίσω, μπορείτε να μου πείτε τα πράγματα που σας καθόρισαν;
Με καθόρισαν ο θυμός, το πείσμα για ζωή, το μόνιμο σάουντρακ που ακούω εντός μου και το οφείλω στον Μάνο Χατζιδάκι και η αδιαφορία μου για τα περισσότερα πράγματα που δοξάζει το πλήθος.
Πιο καθοριστικές στη ζωή σας υπήρξαν οι επιρροές που δεχτήκατε ή οι επιλογές που κάνατε ο ίδιος;
Καθοριστικό τελικά ήταν το ένστικτό μου και η διαίσθηση. Χωρίς να είμαι μεταφυσικός -κάθε άλλο- η διαίσθησή μου σπάνια με πρόδωσε
Γράφοντας ένα μυθιστόρημα υπάρχουν πράγματα που στην αρχή δεν θα τα έκανε ένας ήρωάς σας ,και όμως,στην συνέχεια γίνονται;
Οι ήρωές μου κάνουν συνήθως πράγματα που δεν θα έκανα ποτέ για διάφορους λόγους. Μερικές φορές τους ζηλεύω αφόρητα.
Συχνά βλέπουμε τους ανθρώπους να προσπαθούν να δραπετεύσουν βλέποντας μιά ταινία, ακούγοντας μουσική, διαβάζοντας ένα βιβλίο. Η Τέχνη είναι ένα είδος απόδρασης για τον άνθρωπο;
Η τέχνη είναι παρηγοριά, αν ξέρεις να την χειριστείς. Το ξέρω γιατί ζωγραφίζω και αγχολύομαι ή διαβάζω, οπότε αιματώνεται ο εγκέφαλός μου. Ελπίζω να συνεχιστεί αυτή η «παρηγοριά».
Μια εποχή ασχοληθήκατε πολύ με το θέατρο. Αν σας ρωτούσα τι θυμάστε από εκείνη την εποχή, ποιους ανθρώπους, ποι; γεγονότα σάς έρχονται πρώτα στο μυαλό;
Μια φαντασμαγορική θολούρα. Σήμερα, με την απόσταση του χρόνου, απορώ πως άντεξα εκείνη την περιπέτεια, εγώ ένα άτομο που δεν αντέχω να ανήκω σε συλλογικότητες… Τελικά επέζησα… Κι αυτό έχει σημασία.
Κύριε Ξανθούλη σας ευχαριστώ πολύ!
