O Aκης Πάνου υπήρξε μια εμβληματική μορφή του ελληνικού τραγουδιού. Τόσο σαν συνθέτης, όσο και σαν προσωπικότητα. Ηταν από τους ανθρώπους που δεν επαναλαμβάνονται. Κράτησε μια στάση απέναντι στα πράγματα που ελάχιστοι έχουν κρατήσει. Δεν ΄΄πούλησε΄΄ τον εαυτό του και τα τραγούδια του σε καμμία περίπτωση. Υπήρξε ακριβοθώρητος τόσο για το κοινό όσο και για τις εταιρείες δίσκων. Η τελική πράξη της ζωής του ήταν και αυτή μυθιστορηματική. Προφανώς, δεν ήταν ο άνθρωπος που χωρούσε σε συμβάσεις.
Τον γνώρισα στα τέλη της δεκαετίας του ΄80, όταν, κατά τύχη, κάναμε μιά ραδιοφωνική συνέντευξη. Δεν ήταν κάτι προγραμματισμένο, έτσι οι ερωτήσεις προέκυψαν αυθόρμητα εκείνη την ώρα. Οι απαντήσεις του άμεσες και καίριες. Στα πρώτα πέντε λεπτά που μιλούσες μαζί του καταλάβαινες ότι είχες να κάνεις με έναν άνθρωπο που είχε τις εντελώς δικές του απόψεις και τον εντελώς δικό του κώδικα τιμής. Δεν μασούσε τις απαντήσεις του. Δεν προσπαθούσε να τις κάνει να ακούγονται ωραίες. Οταν τον ρώτησα γιατί δεν εκδίδει πλέον τραγούδια του, η απάντηση του ήταν κοφτή: ΄΄Λόγω της υπερεκμετάλευσης των εταιρειών δίσκων. Κάτι τέτοιο δεν είναι ανεκτό από εμένα΄΄. Η αλήθεια είναι ότι λίγοι ή και κανένας άλλος δεν έδωσε τόσο άμεση απάντηση.
Ο Ακης Πάνου γεννήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου του 1933 στην Καλλιθέα. Ο πατέρας του Στέφανος Πάνου εργαζόταν ως διαχειριστής της βασιλικής φρουράς. Ηταν το τρίτο από τα εξι παιδιά της οικογένειας. Στα χρόνια της κατοχής προσπαθεί να επιβιώσει, όπως πολλά από τα πιτσιρίκια της εποχής, πουλώντας τσιγάρα και κάνοντας δουλειές του ποδαριού. Οταν τον ρώτησα σχετικά, ό ίδιος απάντησε:΄΄ Ανέβηκα στο πάλκο το 1946, βγήκα στο πεζοδρόμιο το 1943, κατέβηκα το 1958. Έκανα δώδεκα χρόνια. . Το 1943 βγήκα στα ταβερνάκια για να οικονομήσω τον επιούσιον που λένε. Μέσα στην κατοχή. Ήμουνα τότε δέκα χρονών. Αλλά έπαιζε ο αδελφός μου, έπαιζε ο αδελφός της μητέρας μου, βρήκα όργανα στο σπίτι. Έτσι, έπαιζα από μικρός. Συνόδευα τον αδελφό μου. Στο σπίτι βέβαια. Δεν ήταν επαγγελματίας. Ήταν σκαλιστής στο επάγγελμα. Ερασιτέχνης μουσικός. Όσον αφορά εμένα, στα δέκα μου χρόνια ήμουν ώριμος μουσικός, μπορούσα να βγω να παίξω.΄΄
Το 1958 ήταν και η χρονιά που μπήκε στη δισκογραφία με τα τραγούδια ΄΄Το παιδί μου απόψε πίνει΄΄ που τραγούδησε η Καίτη Γκρέυ και ΄΄Μιά βραδιά καταραμένη΄΄ που τραγούδησε η Δούκισσα, σε στίχους του Χρήστου Κολοκοτρώνη. Ακολουθούν και άλλα τραγούδια που γίνονται επιτυχίες. ΄΄Ξημέρωσε καλή μου΄΄ και ΄΄Καρδιά μου μη παραπονιέσαι΄΄,το 1964, ΄΄Θα κλείσω τα μάτια΄΄,΄΄Η πιό μεγάλη ώρα΄΄, ΄΄Ρολόι κομπολόι΄΄,΄΄Μοίρα μου γιατί μ΄αφήνεις΄΄,΄΄Είδα τα μάτια σου κλαμμένα καλή μου΄΄.το 1967 όλα αυτά , ενώ ,η περίοδος 1968-1969 είναι γεμάτη επιτυχίες όπως το ΄΄Δε θέλω τη συμπόνοια κανενός΄΄,΄΄Οταν σημάνει η ώρα΄΄, ΄΄Γιατί καλέ γειτόνισσα΄΄,΄΄ Και τι δεν κάνω΄΄, ΄΄Ηπιά απ΄το χέρι σου νερό΄΄.΄΄Του κόσμου το περίγελο΄΄,΄΄ Ούτε αχ! Δεν θα πώ΄΄ και αρκετά άλλα. Μπαίνοντας η δεκαετία του ΄70 ηχογραφεί το ΄΄Δεν κλαίω για τώρα΄΄, ΄΄Δως΄μου να πιώ΄΄. ΄΄Κοίτα με στα μάτια΄΄ ΄΄Πυρετός΄΄, ΄΄Να είχα το κουράγιο΄΄, ΄΄Εγώ καλά σου τα΄λεγα΄΄. ΄΄Ασφαλώς και δε πρέπει΄΄,΄΄ Ηταν ψεύτικα΄΄,΄΄Στο σταθμό του Μονάχου΄΄,΄΄Τα όνειρα χτίζονται΄΄, ΄΄Το θολωμένο μου μυαλό΄΄,΄΄Οι μισοί καλοί΄΄, ΄΄Μίσος΄΄, ΄΄ Η ζωή μου όλη΄΄,΄΄Καί τότε΄΄. Καί μόνο η απαρίθμηση αυτών των τραγουδιών δείχνει ένα σπουδαίο λαικό συνθέτη που δεν ακολουθεί την πεπατημένη στη θεματολογία του.
Το 1977 κυκλοφορεί ο προσωπικός του δίσκος ΄΄Παρών΄΄, μ ερμηνευτή τον Μανώλη Μητσιά. Ξεχωρίζει το τραγούδι ΄΄Ας΄τον τρελό στην τρέλα του΄΄. Το 1978 ξεχωρίζει το τραγούδι του ΄΄Μολόγατα΄΄ από τον δίσκο ΄΄Σεισμός΄΄ με ερμηνευτή τον Μιχάλη Μενιδιάτη. Καί, τέλος, το 1982 ηχογραφεί τον δίσκο ΄΄Θέλω να τα πώ΄΄ με ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα. Ουσιαστικά αποχωρεί, αλλά το 1985 θα κάνει κάτι μοναδικό. Κυκλοφορεί ένα δισκάκι 45 στροφών που συμπεριλαμβάνει δύο τραγούδια του: ΄΄Πες μου παππού΄΄ και ΄΄Πρίν, τώρα, πάντα΄΄, όπου ερμηνεύει και ηχογραφεί μόνος του, παίζοντας τη μουσική με όργανα που κατασκεύασε ο ίδιος. Ο Μανώλης Ρασούλης είπε για αυτό το δισκάκι ότι πρέπει να μοιράζεται δωρεάν στους τουρίστες ως δείγμα πολιτισμού.
Το 1989 ξεκινά μιά σειρά ζωντανών εμφανίσεων κατ΄αρχάς σε συνεργασία με τον Μανώλη Ρασούλη και εν συνεχεία μόνος του. Το 1997 ηχογραφεί τον τελευταίο του δίσκο με τίτλο ΄΄Καζίνο΄΄ που περιέχει ένα καινούργιο τραγούδι και 14 επανεκτελέσεις.
Εχει ήδη εγκατασταθεί στην Ξάνθη από το 1986 οικογενειακώς και εκεί, την 1η Αυγούστου του 1997 συμβαίνει το μοιραίο γεγονός που σφραγίζει τη ζωή του. Καταδικάζεται σε ισόβια για τον φόνο του φίλου της κόρης του. Στις 7 Απριλίου του 2000 πεθαίνει στη φυλακή από καρκίνο.
Η δική μας συνάντηση έγινε το 1993. Μιά ραδιοφωνική κουβέντα που πέρασε και χάθηκε. Ευτυχώς έμεινε η κασσέτα από αυτή την κουβέντα. Πολλά χρόνια αργότερα, όταν δεν ήταν πιά στη ζωή, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΌΑΣΙΣ΄΄.
Κυριολεκτικά,αιχμαλωτίστηκα από τον λόγο του και κυρίως από την προσωπικότητα του. Ο Άκης Πάνου, νομίζω, δεν υπήρξε αυτό που λέμε “καθημερινός’’ άνθρωπος. Μπορεί να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει κανείς με κάποια από τα λεγόμενά του.Αλλά ,καλό είναι να θυμόμαστε,ότι οι μεγάλοι δημιουργοί,δεν μπορεί παρά να είναι αιρετικοί. Και ο ίδιος,υπήρξε ένα σημαντικό κομμάτι του νεοελληνικού μας λαϊκού πολιτισμού,επιδρώντας πάνω μας ,πρωταρχικά μέσα από τα τραγούδια του.
Η κάθε του κουβέντα είχε μια βαρύτητα που σπάνια συναντάς. Και μια σιγουριά βιωμένη. Μιλούσε και ένοιωθες ότι αυτός ο άνθρωπος είχε έναν κώδικα τιμής. Εντελώς δικό του και γι’ αυτό απαραβίαστο. Τα χρόνια πέρασαν και τα γεγονότα είναι γνωστά. Αν διαβάσετε την κουβέντα που ακολουθεί, μπορεί να διαφωνήσετε σε κάποια επιμέρους σημεία. Εκεί που, νομίζω, συμφωνούμε όλοι, είναι πως δημιουργοί με την προσωπικότητα του Άκη Πάνου δεν εμφανίζονται εύκολα.
Θα προσπαθήσω να μεταφέρω εδώ κάποια σημεία αυτής της κουβέντας, ίσως τα πιό αιρετικά, τα πιό ΄΄διαφορετικά΄΄, με την έννοια ότι δεν είναι λόγια που έχουμε ακούσει ξανά από έναν λαικό συνθέτη. Ο Ακης Πάνου στην κουβέντα είχε υπερβεί αυτό το επίπεδο. Καί, αν και ψιθύρισε κάποια στιγμή το ΄΄Νίκας τοις βασιλεύσει, για να επιβεβαιώσει την αιρετικότητά του, με άφησε μαγεμένο από τις απαντήσεις του. Αυτά πού είπε .ακόμα και σήμερα, τόσα χρόνια μετά, ακούγονται πολύ διαφορετικά από αυτά που περιμένεις να πεί ένας λαϊκός συνθέτης. Ισως γιατί και ο ίδιος ανήκε σε μια γενιά που πέρασε από φωτιά και σίδερο, ίσως γιατί ο ίδιος δεν υπήρξε ποτέ ο άνθρωπος που ήθελε να κολακέψει κάποια μερίδα του κοινού.
Κύριε Πάνου, το ρεμπέτικο εξελίσσεται σε λαικό τραγούδι. Ο Βασίλης Τσιτσάνης έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη. Ετσι δεν είναι;
Μ’ αρέσει να είμαι ειλικρινής. Ο Τσιτσάνης είναι ένα πάρα πολύ μεγάλο κεφάλαιο, δεν θα πω εγώ στον κόσμο τι είναι ο Τσιτσάνης. Νομίζω ότι εμένα προσωπικά δεν με επηρέασε καθόλου. Όταν το 1946 ακούσαμε για πρώτη φορά την «Συννεφιασμένη Κυριακή» μας φάνηκε σαν ένα πράγμα που ήταν εντελώς καινούργιο. Όμως βαθύτερα αν ψάξουμε την «Συννεφιασμένη Κυριακή», είναι το Πολυχρόνιο της εκκλησίας. Είναι Βυζάντιο. Κατά τ’ άλλα ο Τσιτσάνης έφερε το μουσικό αισθητήριο της επαρχίας στην Αθήνα. Επειδή εμένα η μητέρα μου είναι Πειραιώτισσα και ο πατέρας μου Αθηναίος, αυτό το πράγμα δεν με άγγιξε. Αυτός που με επηρέασε πάρα πολύ και ίσως ήταν η αιτία που χώθηκα σε αυτά τα πράγματα, ήταν ο Μάρκος Βαμβακάρης. Είναι καθοριστικός.
Εγώ πιστεύω ότι αν δεν είχε γίνει το Κυπριακό, δεν θα είχε φύγει ποτέ η δικτατορία
Τον γνωρίσατε;
Βεβαίως.
Ποια ήταν η εντύπωση που σας άφησε τελικά; Είναι θρύλος πια.
Ήταν πολύ μεγάλος σε σχέση με μένα στην ηλικία. Δεν είχα τόσο πολύ θάρρος μαζί του. Εμείς είχαμε μάθει να σεβόμαστε τους πρεσβύτερους. Δεν μπορώ, λοιπόν, να πω τι αισθανόμουνα για το Μάρκο. Αυτό που ξέρω, όμως, είναι ότι ο Μάρκος με αγαπούσε και με τις κουβέντες του με όπλισε με κουράγιο, να γράψω τα πάντα στα παλιά μου τα παπούτσια και να πορεύομαι όπως θέλω. Ο Μάρκος ήταν μη ελισσόμενος. Δεν ήξερε από τέτοια. Ο Τσιτσάνης μπορούσε να πει για κάποιους πέντε πράγματα εις βάρος τους και την άλλη μέρα να πάει να παίξει γι’ αυτούς. Ένας άνθρωπος, όπως όλοι τους σχεδόν, πού ελισσόταν. Δεν ήταν ένας άνθρωπος που υπολόγιζε μόνο την προσωπική του άποψη. Ο Μάρκος είπε αυτά που ήθελε να πει, την αλήθεια της εποχής του. Αυτός είναι ο κρίκος της επαφής που έχω εγώ με το Μάρκο. Εντάξει, υπάρχουν κάποια τραγούδια μου πού είναι ρεμπέτικα, αλλά δεν μπορεί να χαρακτηριστεί έτσι, ας πούμε «Ο Πυρετός» που τραγούδησε η Μαρινέλα, ούτε το «Ήπια τα χείλη σου και χάνομαι».
Αυτά είναι λαϊκά τραγούδια και έχετε γράψει στη δεκαετία του ’60 και του ’70 λαϊκά τραγούδια πού είναι πιο σημερινά από πολλά άλλα σημερινά. Θα σταθώ σε κάποια πού έχει τραγουδήσει ο Στέλιος Καζαντζίδης, πού τα θεωρώ επαναστάσεις για εκείνα τα χρόνια. Τελικά κύριε Πάνου, είστε ένας από τους ανθρώπους πού είτε το θέλετε είτε όχι, είστε μύθος για τους νεότερους, κι αυτό μέσα από αυτά πού έχετε γράψει.
Κοιτάξτε, ειδικά αυτά τα τραγούδια που αναφέρετε, γιατί μιλάμε για το 1973, και το ξεκαθαρίζω αυτό για να μην υπάρχει παρεξήγηση, δεν είμαι ούτε αντιστασιακός, ούτε τίποτα, αυτά λοιπόν τα τραγούδια όταν κυκλοφόρησαν υπήρχε κι ένα ανάμεσά τους και θα το αναφέρω. «Τα όνειρα χτίζονται». Αυτό το τραγούδι υπήρχε στην αγορά πριν από το Πολυτεχνείο. Κι έλεγα εγώ στα παιδιά ότι τα όνειρα χτίζονται. Δεν γίνονται με την σκέψη μόνο. Και τα όνειρα είναι φλούδες. Κι αυτού του είδους η αντίσταση είναι λόγια. Δεν πιστεύω, ας πούμε, ότι το Πολυτεχνείο ανέτρεψε την δικτατορία. Εγώ πιστεύω ότι αν δεν είχε γίνει το Κυπριακό, δεν θα είχε φύγει ποτέ η δικτατορία. Για να ξαναγυρίσω όμως στην εποχή και την σχέση με το δικό μου τραγούδι, το σήμα που είχαν πάρει τα παιδιά στο Πολυτεχνείο έλεγε «η ζωή τραβάει την ανηφόρα με σημαίες και με ταμπούρλα». Εγώ πιστεύω ότι όταν σκοτώνονται, η ζωή πάει δύο μέτρα κάτω από τη γη, δεν τραβάει καμιά ανηφόρα. Και μετά έλεγαν «τούτο το χώμα είναι δικό τους και δικό μας». Και τους λέω «το χώμα δεν είναι κανενός. Εμείς είμαστε του χώματος». Γιατί την ίδια ώρα πού λες αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας, αυτόματα εκείνη την ώρα βάζεις τον Άγγελο απέναντι στον Γιώργο να μαλώσουν ποιανού είναι το χώμα.
Η λέξη «πολιτική» τι σας λέει;
Όταν λέμε πολιτική – είναι πολύ μεγάλο θέμα. Υπάρχει η παγκόσμια πολιτική οργάνωση. Υπάρχει το υποκατάστατο της, που είναι η πολιτική του κάθε κράτους. Υπάρχουν τα υποκατάστατα της πολιτικής του κάθε κράτους που είναι ο κομματισμός. Υπάρχουν τα υποκατάστατα των κομμάτων που είναι κάποιες ομάδες, επομένως σε πιο επίπεδο να συζητήσουμε;
Η λέξη «πολιτική» με δύο λέξεις τι σας λέει; Τι σας έρχεται στο μυαλό ακούγοντάς την;
Το αισχρότερο επάγγελμα πού υπάρχει. Δεν υπάρχει αισχρότερο επάγγελμα. Είναι ένα επάγγελμα που προϋποθέτει καλή γνώση του χειρισμού του ψέματος, γι’ αυτό και η πλειοψηφία των πολιτικών είναι δικηγόροι. Και είναι και επικίνδυνο και γι’ αυτούς που το ασκούνε και γι’ αυτούς που έχουνε τις συνέπειες στην καμπούρα τους. Στις 15 Δεκεμβρίου έγινα 60 χρονών και δεν έχω καταφέρει να κουμαντάρω τον εαυτό μου. Όταν, λοιπόν, βλέπω ανθρώπους που πιστεύουν ότι μπορούν να διοικήσουν τους άλλους, στον βαθμό που αναλογεί στον καθένα, λέω ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι παράφρονες. Για μένα, που λένε ότι δεν είμαι και τόσο πολύ χαζός, τον εαυτό μου εν τέλει δεν μπόρεσα ποτέ να τον κουμαντάρω, κι αυτοί νομίζουν ότι μπορούν να κουμαντάρουν τους άλλους; Μιλάμε, λοιπόν, για ανθρώπους που έχουν μια δόση παραφροσύνης σ’ αυτόν ή σε εκείνον τον βαθμό και, συνοπτικά, ας πούμε, το πιο βρώμικο που υπάρχει, το πιο πρόστυχο.
Κατά τη γνώμη σας υπάρχουν καλοί πολιτικοί;
Αυτοί που είναι καλοί άνθρωποι, όχι πολιτικοί, αυτοί πιστεύουν, εν τη αφελεία τους ίσως, ότι μπορούν να επηρεάσουν την πολιτική. Αλλά αν έπρεπε να τους στήναμε στον τοίχο μια φορά όλους τους πολιτικούς, τους καλούς πολιτικούς έπρεπε να τους στήσουμε δύο. Δεν είμαι υπέρ της ποινής του θανάτου, σχηματικά μιλάω. Γιατί αυτοί παίζουν τον ρόλο του τυριού στην φάκα για να μπει ο ποντικός. Ας πούμε, ο ψηφοφόρος ξέρει εσένα που είσαι καλό παιδί. Σου λέει αυτός δεν είναι σαν τους άλλους. Ας τον ψηφίσουμε. Την ψήφο την παίρνει το κόμμα. Έτσι, λοιπόν, αυτοί θέλουν δύο φορές σκότωμα.
Τον γνώρισα στα τέλη της δεκαετίας του ΄80, όταν, κατά τύχη, κάναμε μιά ραδιοφωνική συνέντευξη. Δεν ήταν κάτι προγραμματισμένο, έτσι οι ερωτήσεις προέκυψαν αυθόρμητα εκείνη την ώρα. Οι απαντήσεις του άμεσες και καίριες. Στα πρώτα πέντε λεπτά που μιλούσες μαζί του καταλάβαινες ότι είχες να κάνεις με έναν άνθρωπο που είχε τις εντελώς δικές του απόψεις και τον εντελώς δικό του κώδικα τιμής. Δεν μασούσε τις απαντήσεις του. Δεν προσπαθούσε να τις κάνει να ακούγονται ωραίες. Οταν τον ρώτησα γιατί δεν εκδίδει πλέον τραγούδια του, η απάντηση του ήταν κοφτή: ΄΄Λόγω της υπερεκμετάλευσης των εταιρειών δίσκων. Κάτι τέτοιο δεν είναι ανεκτό από εμένα΄΄. Η αλήθεια είναι ότι λίγοι ή και κανένας άλλος δεν έδωσε τόσο άμεση απάντηση.
Ο Ακης Πάνου γεννήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου του 1933 στην Καλλιθέα. Ο πατέρας του Στέφανος Πάνου εργαζόταν ως διαχειριστής της βασιλικής φρουράς. Ηταν το τρίτο από τα εξι παιδιά της οικογένειας. Στα χρόνια της κατοχής προσπαθεί να επιβιώσει, όπως πολλά από τα πιτσιρίκια της εποχής, πουλώντας τσιγάρα και κάνοντας δουλειές του ποδαριού. Οταν τον ρώτησα σχετικά, ό ίδιος απάντησε:΄΄ Ανέβηκα στο πάλκο το 1946, βγήκα στο πεζοδρόμιο το 1943, κατέβηκα το 1958. Έκανα δώδεκα χρόνια. . Το 1943 βγήκα στα ταβερνάκια για να οικονομήσω τον επιούσιον που λένε. Μέσα στην κατοχή. Ήμουνα τότε δέκα χρονών. Αλλά έπαιζε ο αδελφός μου, έπαιζε ο αδελφός της μητέρας μου, βρήκα όργανα στο σπίτι. Έτσι, έπαιζα από μικρός. Συνόδευα τον αδελφό μου. Στο σπίτι βέβαια. Δεν ήταν επαγγελματίας. Ήταν σκαλιστής στο επάγγελμα. Ερασιτέχνης μουσικός. Όσον αφορά εμένα, στα δέκα μου χρόνια ήμουν ώριμος μουσικός, μπορούσα να βγω να παίξω.΄΄
Το 1958 ήταν και η χρονιά που μπήκε στη δισκογραφία με τα τραγούδια ΄΄Το παιδί μου απόψε πίνει΄΄ που τραγούδησε η Καίτη Γκρέυ και ΄΄Μιά βραδιά καταραμένη΄΄ που τραγούδησε η Δούκισσα, σε στίχους του Χρήστου Κολοκοτρώνη. Ακολουθούν και άλλα τραγούδια που γίνονται επιτυχίες. ΄΄Ξημέρωσε καλή μου΄΄ και ΄΄Καρδιά μου μη παραπονιέσαι΄΄,το 1964, ΄΄Θα κλείσω τα μάτια΄΄,΄΄Η πιό μεγάλη ώρα΄΄, ΄΄Ρολόι κομπολόι΄΄,΄΄Μοίρα μου γιατί μ΄αφήνεις΄΄,΄΄Είδα τα μάτια σου κλαμμένα καλή μου΄΄.το 1967 όλα αυτά , ενώ ,η περίοδος 1968-1969 είναι γεμάτη επιτυχίες όπως το ΄΄Δε θέλω τη συμπόνοια κανενός΄΄,΄΄Οταν σημάνει η ώρα΄΄, ΄΄Γιατί καλέ γειτόνισσα΄΄,΄΄ Και τι δεν κάνω΄΄, ΄΄Ηπιά απ΄το χέρι σου νερό΄΄.΄΄Του κόσμου το περίγελο΄΄,΄΄ Ούτε αχ! Δεν θα πώ΄΄ και αρκετά άλλα. Μπαίνοντας η δεκαετία του ΄70 ηχογραφεί το ΄΄Δεν κλαίω για τώρα΄΄, ΄΄Δως΄μου να πιώ΄΄. ΄΄Κοίτα με στα μάτια΄΄ ΄΄Πυρετός΄΄, ΄΄Να είχα το κουράγιο΄΄, ΄΄Εγώ καλά σου τα΄λεγα΄΄. ΄΄Ασφαλώς και δε πρέπει΄΄,΄΄ Ηταν ψεύτικα΄΄,΄΄Στο σταθμό του Μονάχου΄΄,΄΄Τα όνειρα χτίζονται΄΄, ΄΄Το θολωμένο μου μυαλό΄΄,΄΄Οι μισοί καλοί΄΄, ΄΄Μίσος΄΄, ΄΄ Η ζωή μου όλη΄΄,΄΄Καί τότε΄΄. Καί μόνο η απαρίθμηση αυτών των τραγουδιών δείχνει ένα σπουδαίο λαικό συνθέτη που δεν ακολουθεί την πεπατημένη στη θεματολογία του.
Το 1977 κυκλοφορεί ο προσωπικός του δίσκος ΄΄Παρών΄΄, μ ερμηνευτή τον Μανώλη Μητσιά. Ξεχωρίζει το τραγούδι ΄΄Ας΄τον τρελό στην τρέλα του΄΄. Το 1978 ξεχωρίζει το τραγούδι του ΄΄Μολόγατα΄΄ από τον δίσκο ΄΄Σεισμός΄΄ με ερμηνευτή τον Μιχάλη Μενιδιάτη. Καί, τέλος, το 1982 ηχογραφεί τον δίσκο ΄΄Θέλω να τα πώ΄΄ με ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα. Ουσιαστικά αποχωρεί, αλλά το 1985 θα κάνει κάτι μοναδικό. Κυκλοφορεί ένα δισκάκι 45 στροφών που συμπεριλαμβάνει δύο τραγούδια του: ΄΄Πες μου παππού΄΄ και ΄΄Πρίν, τώρα, πάντα΄΄, όπου ερμηνεύει και ηχογραφεί μόνος του, παίζοντας τη μουσική με όργανα που κατασκεύασε ο ίδιος. Ο Μανώλης Ρασούλης είπε για αυτό το δισκάκι ότι πρέπει να μοιράζεται δωρεάν στους τουρίστες ως δείγμα πολιτισμού.
Το 1989 ξεκινά μιά σειρά ζωντανών εμφανίσεων κατ΄αρχάς σε συνεργασία με τον Μανώλη Ρασούλη και εν συνεχεία μόνος του. Το 1997 ηχογραφεί τον τελευταίο του δίσκο με τίτλο ΄΄Καζίνο΄΄ που περιέχει ένα καινούργιο τραγούδι και 14 επανεκτελέσεις.
Εχει ήδη εγκατασταθεί στην Ξάνθη από το 1986 οικογενειακώς και εκεί, την 1η Αυγούστου του 1997 συμβαίνει το μοιραίο γεγονός που σφραγίζει τη ζωή του. Καταδικάζεται σε ισόβια για τον φόνο του φίλου της κόρης του. Στις 7 Απριλίου του 2000 πεθαίνει στη φυλακή από καρκίνο.
Η δική μας συνάντηση έγινε το 1993. Μιά ραδιοφωνική κουβέντα που πέρασε και χάθηκε. Ευτυχώς έμεινε η κασσέτα από αυτή την κουβέντα. Πολλά χρόνια αργότερα, όταν δεν ήταν πιά στη ζωή, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΌΑΣΙΣ΄΄.
Κυριολεκτικά,αιχμαλωτίστηκα από τον λόγο του και κυρίως από την προσωπικότητα του. Ο Άκης Πάνου, νομίζω, δεν υπήρξε αυτό που λέμε “καθημερινός’’ άνθρωπος. Μπορεί να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει κανείς με κάποια από τα λεγόμενά του.Αλλά ,καλό είναι να θυμόμαστε,ότι οι μεγάλοι δημιουργοί,δεν μπορεί παρά να είναι αιρετικοί. Και ο ίδιος,υπήρξε ένα σημαντικό κομμάτι του νεοελληνικού μας λαϊκού πολιτισμού,επιδρώντας πάνω μας ,πρωταρχικά μέσα από τα τραγούδια του.
Η κάθε του κουβέντα είχε μια βαρύτητα που σπάνια συναντάς. Και μια σιγουριά βιωμένη. Μιλούσε και ένοιωθες ότι αυτός ο άνθρωπος είχε έναν κώδικα τιμής. Εντελώς δικό του και γι’ αυτό απαραβίαστο. Τα χρόνια πέρασαν και τα γεγονότα είναι γνωστά. Αν διαβάσετε την κουβέντα που ακολουθεί, μπορεί να διαφωνήσετε σε κάποια επιμέρους σημεία. Εκεί που, νομίζω, συμφωνούμε όλοι, είναι πως δημιουργοί με την προσωπικότητα του Άκη Πάνου δεν εμφανίζονται εύκολα.
Θα προσπαθήσω να μεταφέρω εδώ κάποια σημεία αυτής της κουβέντας, ίσως τα πιό αιρετικά, τα πιό ΄΄διαφορετικά΄΄, με την έννοια ότι δεν είναι λόγια που έχουμε ακούσει ξανά από έναν λαικό συνθέτη. Ο Ακης Πάνου στην κουβέντα είχε υπερβεί αυτό το επίπεδο. Καί, αν και ψιθύρισε κάποια στιγμή το ΄΄Νίκας τοις βασιλεύσει, για να επιβεβαιώσει την αιρετικότητά του, με άφησε μαγεμένο από τις απαντήσεις του. Αυτά πού είπε .ακόμα και σήμερα, τόσα χρόνια μετά, ακούγονται πολύ διαφορετικά από αυτά που περιμένεις να πεί ένας λαϊκός συνθέτης. Ισως γιατί και ο ίδιος ανήκε σε μια γενιά που πέρασε από φωτιά και σίδερο, ίσως γιατί ο ίδιος δεν υπήρξε ποτέ ο άνθρωπος που ήθελε να κολακέψει κάποια μερίδα του κοινού.
Κύριε Πάνου, το ρεμπέτικο εξελίσσεται σε λαικό τραγούδι. Ο Βασίλης Τσιτσάνης έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη. Ετσι δεν είναι;
Μ’ αρέσει να είμαι ειλικρινής. Ο Τσιτσάνης είναι ένα πάρα πολύ μεγάλο κεφάλαιο, δεν θα πω εγώ στον κόσμο τι είναι ο Τσιτσάνης. Νομίζω ότι εμένα προσωπικά δεν με επηρέασε καθόλου. Όταν το 1946 ακούσαμε για πρώτη φορά την «Συννεφιασμένη Κυριακή» μας φάνηκε σαν ένα πράγμα που ήταν εντελώς καινούργιο. Όμως βαθύτερα αν ψάξουμε την «Συννεφιασμένη Κυριακή», είναι το Πολυχρόνιο της εκκλησίας. Είναι Βυζάντιο. Κατά τ’ άλλα ο Τσιτσάνης έφερε το μουσικό αισθητήριο της επαρχίας στην Αθήνα. Επειδή εμένα η μητέρα μου είναι Πειραιώτισσα και ο πατέρας μου Αθηναίος, αυτό το πράγμα δεν με άγγιξε. Αυτός που με επηρέασε πάρα πολύ και ίσως ήταν η αιτία που χώθηκα σε αυτά τα πράγματα, ήταν ο Μάρκος Βαμβακάρης. Είναι καθοριστικός.
Εγώ πιστεύω ότι αν δεν είχε γίνει το Κυπριακό, δεν θα είχε φύγει ποτέ η δικτατορία
Τον γνωρίσατε;
Βεβαίως.
Ποια ήταν η εντύπωση που σας άφησε τελικά; Είναι θρύλος πια.
Ήταν πολύ μεγάλος σε σχέση με μένα στην ηλικία. Δεν είχα τόσο πολύ θάρρος μαζί του. Εμείς είχαμε μάθει να σεβόμαστε τους πρεσβύτερους. Δεν μπορώ, λοιπόν, να πω τι αισθανόμουνα για το Μάρκο. Αυτό που ξέρω, όμως, είναι ότι ο Μάρκος με αγαπούσε και με τις κουβέντες του με όπλισε με κουράγιο, να γράψω τα πάντα στα παλιά μου τα παπούτσια και να πορεύομαι όπως θέλω. Ο Μάρκος ήταν μη ελισσόμενος. Δεν ήξερε από τέτοια. Ο Τσιτσάνης μπορούσε να πει για κάποιους πέντε πράγματα εις βάρος τους και την άλλη μέρα να πάει να παίξει γι’ αυτούς. Ένας άνθρωπος, όπως όλοι τους σχεδόν, πού ελισσόταν. Δεν ήταν ένας άνθρωπος που υπολόγιζε μόνο την προσωπική του άποψη. Ο Μάρκος είπε αυτά που ήθελε να πει, την αλήθεια της εποχής του. Αυτός είναι ο κρίκος της επαφής που έχω εγώ με το Μάρκο. Εντάξει, υπάρχουν κάποια τραγούδια μου πού είναι ρεμπέτικα, αλλά δεν μπορεί να χαρακτηριστεί έτσι, ας πούμε «Ο Πυρετός» που τραγούδησε η Μαρινέλα, ούτε το «Ήπια τα χείλη σου και χάνομαι».
Αυτά είναι λαϊκά τραγούδια και έχετε γράψει στη δεκαετία του ’60 και του ’70 λαϊκά τραγούδια πού είναι πιο σημερινά από πολλά άλλα σημερινά. Θα σταθώ σε κάποια πού έχει τραγουδήσει ο Στέλιος Καζαντζίδης, πού τα θεωρώ επαναστάσεις για εκείνα τα χρόνια. Τελικά κύριε Πάνου, είστε ένας από τους ανθρώπους πού είτε το θέλετε είτε όχι, είστε μύθος για τους νεότερους, κι αυτό μέσα από αυτά πού έχετε γράψει.
Κοιτάξτε, ειδικά αυτά τα τραγούδια που αναφέρετε, γιατί μιλάμε για το 1973, και το ξεκαθαρίζω αυτό για να μην υπάρχει παρεξήγηση, δεν είμαι ούτε αντιστασιακός, ούτε τίποτα, αυτά λοιπόν τα τραγούδια όταν κυκλοφόρησαν υπήρχε κι ένα ανάμεσά τους και θα το αναφέρω. «Τα όνειρα χτίζονται». Αυτό το τραγούδι υπήρχε στην αγορά πριν από το Πολυτεχνείο. Κι έλεγα εγώ στα παιδιά ότι τα όνειρα χτίζονται. Δεν γίνονται με την σκέψη μόνο. Και τα όνειρα είναι φλούδες. Κι αυτού του είδους η αντίσταση είναι λόγια. Δεν πιστεύω, ας πούμε, ότι το Πολυτεχνείο ανέτρεψε την δικτατορία. Εγώ πιστεύω ότι αν δεν είχε γίνει το Κυπριακό, δεν θα είχε φύγει ποτέ η δικτατορία. Για να ξαναγυρίσω όμως στην εποχή και την σχέση με το δικό μου τραγούδι, το σήμα που είχαν πάρει τα παιδιά στο Πολυτεχνείο έλεγε «η ζωή τραβάει την ανηφόρα με σημαίες και με ταμπούρλα». Εγώ πιστεύω ότι όταν σκοτώνονται, η ζωή πάει δύο μέτρα κάτω από τη γη, δεν τραβάει καμιά ανηφόρα. Και μετά έλεγαν «τούτο το χώμα είναι δικό τους και δικό μας». Και τους λέω «το χώμα δεν είναι κανενός. Εμείς είμαστε του χώματος». Γιατί την ίδια ώρα πού λες αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας, αυτόματα εκείνη την ώρα βάζεις τον Άγγελο απέναντι στον Γιώργο να μαλώσουν ποιανού είναι το χώμα.
Η λέξη «πολιτική» τι σας λέει;
Όταν λέμε πολιτική – είναι πολύ μεγάλο θέμα. Υπάρχει η παγκόσμια πολιτική οργάνωση. Υπάρχει το υποκατάστατο της, που είναι η πολιτική του κάθε κράτους. Υπάρχουν τα υποκατάστατα της πολιτικής του κάθε κράτους που είναι ο κομματισμός. Υπάρχουν τα υποκατάστατα των κομμάτων που είναι κάποιες ομάδες, επομένως σε πιο επίπεδο να συζητήσουμε;
Η λέξη «πολιτική» με δύο λέξεις τι σας λέει; Τι σας έρχεται στο μυαλό ακούγοντάς την;
Το αισχρότερο επάγγελμα πού υπάρχει. Δεν υπάρχει αισχρότερο επάγγελμα. Είναι ένα επάγγελμα που προϋποθέτει καλή γνώση του χειρισμού του ψέματος, γι’ αυτό και η πλειοψηφία των πολιτικών είναι δικηγόροι. Και είναι και επικίνδυνο και γι’ αυτούς που το ασκούνε και γι’ αυτούς που έχουνε τις συνέπειες στην καμπούρα τους. Στις 15 Δεκεμβρίου έγινα 60 χρονών και δεν έχω καταφέρει να κουμαντάρω τον εαυτό μου. Όταν, λοιπόν, βλέπω ανθρώπους που πιστεύουν ότι μπορούν να διοικήσουν τους άλλους, στον βαθμό που αναλογεί στον καθένα, λέω ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι παράφρονες. Για μένα, που λένε ότι δεν είμαι και τόσο πολύ χαζός, τον εαυτό μου εν τέλει δεν μπόρεσα ποτέ να τον κουμαντάρω, κι αυτοί νομίζουν ότι μπορούν να κουμαντάρουν τους άλλους; Μιλάμε, λοιπόν, για ανθρώπους που έχουν μια δόση παραφροσύνης σ’ αυτόν ή σε εκείνον τον βαθμό και, συνοπτικά, ας πούμε, το πιο βρώμικο που υπάρχει, το πιο πρόστυχο.
Κατά τη γνώμη σας υπάρχουν καλοί πολιτικοί;
Αυτοί που είναι καλοί άνθρωποι, όχι πολιτικοί, αυτοί πιστεύουν, εν τη αφελεία τους ίσως, ότι μπορούν να επηρεάσουν την πολιτική. Αλλά αν έπρεπε να τους στήναμε στον τοίχο μια φορά όλους τους πολιτικούς, τους καλούς πολιτικούς έπρεπε να τους στήσουμε δύο. Δεν είμαι υπέρ της ποινής του θανάτου, σχηματικά μιλάω. Γιατί αυτοί παίζουν τον ρόλο του τυριού στην φάκα για να μπει ο ποντικός. Ας πούμε, ο ψηφοφόρος ξέρει εσένα που είσαι καλό παιδί. Σου λέει αυτός δεν είναι σαν τους άλλους. Ας τον ψηφίσουμε. Την ψήφο την παίρνει το κόμμα. Έτσι, λοιπόν, αυτοί θέλουν δύο φορές σκότωμα.
