Ο Γιώργος Νταλάρας είναι βαθύς γνώστης του ελληνικού τραγουδιού και του έργου του Ελευθερίου το οποίο υπηρέτησε υποδειγματικά με αξεπέραστες πρώτες εκτελέσεις και όχι μόνο. Ακόμη υπήρξε στενός φίλος, ίσως και πολλά παραπάνω, με τον ποιητή.
Ο ερμηνευτής παρουσιάζει έναν κύκλο αφιερωματικών συναυλιών στο Μάνο Ελευθερίου με τραγούδια που φέρουν τη σφραγίδα του στιχουργού-ποιητή. Μαζί του ο Μίλτος Πασχαλίδης, η Ασπασία Στρατηγού και μια, όπως συμβαίνει πάντα με τον Νταλάρα, εξαιρετική ορχήστρα.
Ξεκίνημα στις 31 Αυγούστου από το Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων της Καβάλας. Ακολουθούν δύο βραδιές σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, στις 2 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο Βράχων Μελίνα Μερκούρη του Βύρωνα και στις 8 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο Γης αντίστοιχα. Φινάλε στις 25 Σεπτεμβρίου, στο Θέατρο Πέτρας της Πετρούπολης.
Μιλώντας στην Αναστασία Κουκά και το Έθνος της Κυριακής, όταν του ζητήθηκε να επιλέξει τα δέκα καλύτερα τραγούδια που το σώμα τους έχει την υπογραφή του Ελευθερίου, δυσκολεύτηκε:
«Καταλαβαίνετε ότι είναι πολύ δύσκολο, έως αδύνατο. Κάθε τραγούδι του είναι ένας μονόλογος, ένα αφήγημα πλήρες. Είναι πάνω από 200 αυτά που με έχουν χαράξει. Άλλα τα έχω τραγουδήσει και άλλα τα έχω πραγματικά ζηλέψει και για μένα μετράνε σαν αυτά που έχω πει».
Τελικά όμως, λάτρης των προκλήσεων, δέχτηκε να κάνει τη δική του λίστα: «Θα κάνω μια απόπειρα ν’ αναφέρω μερικά όπως μου έρχονται στο μυαλό».
«Μαλαματένια λόγια»:
Από τη «Θητεία. Ένα από τα κορυφαία έργα του Μαρκόπουλου. Όταν πρωτοακούσαμε αυτό το τραγούδι από τους Λάκη Χαλκιά, Χαράλαμπο Γαργανουράκη και Τάνια Τσανακλίδου, στη διάρκεια της δικτατορίας, μάς ξερίζωσε πραγματικά την ψυχή. Θυμάμαι μου έλεγε ο Μάνος, τον οποίο γνώριζα από πολύ μικρός, τις περιπέτειες του τραγουδιού στη λογοκρισία. Φαίνεται ελάχιστοι είχαν καταλάβει το συμβολισμό και δεν το λογόκριναν. Το μόνο που έκοψαν ήταν το «συμμορία» που στη θέση τους έβαλαν τη λέξη «κομπανία».
«Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα»:
Επίσης του Γιάννη Μαρκόπουλου Η χαρακτηριστική ερμηνεία του Χαράλαμπου Γαργανουράκη, έμεινε μόνιμα στα αυτιά μας και στην ψυχή μας. Αυτά τα δύο είναι ίσως από τα πιο πολυτραγουδισμένα τραγούδια του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού σχεδόν πενήντα χρόνια και συνεχίζουν να είναι.
«Παραπονεμένα λόγια»:
Από τη συνεργασία με τον Γιάννη Μαρκόπουλο θα αναφέρω δικαιωματικά ένα τραγούδι που έγινε κλασσικό. Τα «Παραπονεμένα λόγια» από το «Σεργιάνι στον κόσμο», παρότι υπήρχαν και άλλα σπουδαία τραγούδια, όπως το «Τη ζωή μου μη διαβάζεις» ή το «Ένας άπονος αέρας».
«Ποιος τη ζωή μου»:
Ο Μάνος είχε μια μακρά και εύφορη συνεργασία με τον Μίκη στα «Λαϊκά» και στις «Αρκαδίες». Ξεχωρίζω το «Ποιος τη Ζωή μου», στην πρώτη εκτέλεση με την Μαρία Φαραντούρη, και βέβαια στην πολύ ωραία διασκευή των αδελφών Κατσιμίχα αλλά και του Μίλτου Πασχαλίδη που ηχογραφήθηκε στο δίσκο μας «Η ποίηση στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη».
«Το τραίνο φεύγει στις οχτώ»:
Άλλο ένα μεγάλο τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη και του Μάνου Ελευθερίου που πέρα από την πρώτη όμορφη εκτέλεση με την Μαρία Δημητριάδη, έχει ακουστεί και σ’ άλλες αξιόλογες διασκευές.
«Τώρα που θα φύγεις»:
Προσωπικά εγώ είχα μια μεγάλη και μακριά συνεργασία με τον Μάνο, πέρα από τη στενή μας σχέση και την αδελφική φιλία μας, κυρίως μέσα από τα υπέροχα τραγούδια του Σταύρου Κουγιουμτζή. Από το «Τώρα που θα φύγεις» μέχρι το «Του κάτω κόσμου τα πουλιά … Το ένα καλύτερο από το άλλο.
«Κάτω απ’ τη μαρκίζα»:
Στα μεγάλα τραγούδια του Μάνου είναι και αυτό, σε μουσική Γιάννη Σπανού, με την μοναδική ερμηνεία της Βίκυς Μοσχολιού. Παρόλα αυτά αυτό το τραγούδι ευτύχησε να έχει και άλλες καλές εκτελέσεις, όπως συμβαίνει πάντα με τα καλά τραγούδια.
«Ο Χάρος βγήκε παγανιά»:
Δε θα μπορούσα να μην συμπεριλάβω στις καλύτερες μουσικές στιγμές του Μάνου τη συνεργασία του με τον Δήμο Μούτση και τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο μελοποίησε τα ποιήματά του. Από τον ιστορικό δίσκο «Άγιος Φεβρουάριος» και το «Ο Χάρος βγήκε παγανιά» που τραγούδησε ο Δημήτρης Μητροπάνος, ως το πραγματικά συγκινητικό «Στους μπαξέδες και στους ταρσανάδες» με αναφορά στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Σύρο και αφιερωμένο στον Μάρκο Βαμβακάρη, αφιερωμένο εξαιρετικά από την Βίκυ Μοσχολιού.
«Ο Άμλετ της Σελήνης»:
Η συνεργασία του Μάνου Ελευθερίου με τον Θάνο Μικρούτσικο μας έχει δώσει εκπληκτικά τραγούδια και ένα από αυτά είναι «Ο Άμλετ της Σελήνης» που τραγουδάει ο Χρήστος Θηβαίος.
«Για ποια Ιθάκη μου μιλάς»:
Ο Μάνος δε σταμάτησε ποτέ να γράφει όλα αυτά τα χρόνια. Δεν ξέρω αν έχετε ακούσει, αξίζει όμως, το «Για ποια Ιθάκη μου μιλάς» από τον τελευταίο δίσκο του Σταύρου Ξαρχάκου «7 ελεγείες και σάτιρες». Αξίζει να το ακούσετε.
Ο Γιώργος Νταλάρας όμως, ως συνήθως, δεν σταμάτησε εδώ:
«Βλέπετε, είναι ήδη δέκα και έχω αφήσει απέξω τις «Ξένες αγκαλιές» του Ανδριόπουλου με την τρυφερή αγνή και φρέσκια ερμηνεία της Άλκηστις, το «Στων αγγέλων τα μπουζούκια» με την Ελένη Τσαλιγοπούλου και τον Μιχάλη Δημητριάδη του σπουδαίου Χρήστου Νικολόπουλου, τη «βαριά» «Διαθήκη» της Χαρούλας Αλεξίου και το «Άνοιξα το συρτάρι μου» και τα δύο του Νικολόπουλου επίσης».
Ο ερμηνευτής παρουσιάζει έναν κύκλο αφιερωματικών συναυλιών στο Μάνο Ελευθερίου με τραγούδια που φέρουν τη σφραγίδα του στιχουργού-ποιητή. Μαζί του ο Μίλτος Πασχαλίδης, η Ασπασία Στρατηγού και μια, όπως συμβαίνει πάντα με τον Νταλάρα, εξαιρετική ορχήστρα.
Ξεκίνημα στις 31 Αυγούστου από το Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων της Καβάλας. Ακολουθούν δύο βραδιές σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, στις 2 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο Βράχων Μελίνα Μερκούρη του Βύρωνα και στις 8 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο Γης αντίστοιχα. Φινάλε στις 25 Σεπτεμβρίου, στο Θέατρο Πέτρας της Πετρούπολης.
Μιλώντας στην Αναστασία Κουκά και το Έθνος της Κυριακής, όταν του ζητήθηκε να επιλέξει τα δέκα καλύτερα τραγούδια που το σώμα τους έχει την υπογραφή του Ελευθερίου, δυσκολεύτηκε:
«Καταλαβαίνετε ότι είναι πολύ δύσκολο, έως αδύνατο. Κάθε τραγούδι του είναι ένας μονόλογος, ένα αφήγημα πλήρες. Είναι πάνω από 200 αυτά που με έχουν χαράξει. Άλλα τα έχω τραγουδήσει και άλλα τα έχω πραγματικά ζηλέψει και για μένα μετράνε σαν αυτά που έχω πει».
Τελικά όμως, λάτρης των προκλήσεων, δέχτηκε να κάνει τη δική του λίστα: «Θα κάνω μια απόπειρα ν’ αναφέρω μερικά όπως μου έρχονται στο μυαλό».
«Μαλαματένια λόγια»:
Από τη «Θητεία. Ένα από τα κορυφαία έργα του Μαρκόπουλου. Όταν πρωτοακούσαμε αυτό το τραγούδι από τους Λάκη Χαλκιά, Χαράλαμπο Γαργανουράκη και Τάνια Τσανακλίδου, στη διάρκεια της δικτατορίας, μάς ξερίζωσε πραγματικά την ψυχή. Θυμάμαι μου έλεγε ο Μάνος, τον οποίο γνώριζα από πολύ μικρός, τις περιπέτειες του τραγουδιού στη λογοκρισία. Φαίνεται ελάχιστοι είχαν καταλάβει το συμβολισμό και δεν το λογόκριναν. Το μόνο που έκοψαν ήταν το «συμμορία» που στη θέση τους έβαλαν τη λέξη «κομπανία».
«Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα»:
Επίσης του Γιάννη Μαρκόπουλου Η χαρακτηριστική ερμηνεία του Χαράλαμπου Γαργανουράκη, έμεινε μόνιμα στα αυτιά μας και στην ψυχή μας. Αυτά τα δύο είναι ίσως από τα πιο πολυτραγουδισμένα τραγούδια του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού σχεδόν πενήντα χρόνια και συνεχίζουν να είναι.
«Παραπονεμένα λόγια»:
Από τη συνεργασία με τον Γιάννη Μαρκόπουλο θα αναφέρω δικαιωματικά ένα τραγούδι που έγινε κλασσικό. Τα «Παραπονεμένα λόγια» από το «Σεργιάνι στον κόσμο», παρότι υπήρχαν και άλλα σπουδαία τραγούδια, όπως το «Τη ζωή μου μη διαβάζεις» ή το «Ένας άπονος αέρας».
«Ποιος τη ζωή μου»:
Ο Μάνος είχε μια μακρά και εύφορη συνεργασία με τον Μίκη στα «Λαϊκά» και στις «Αρκαδίες». Ξεχωρίζω το «Ποιος τη Ζωή μου», στην πρώτη εκτέλεση με την Μαρία Φαραντούρη, και βέβαια στην πολύ ωραία διασκευή των αδελφών Κατσιμίχα αλλά και του Μίλτου Πασχαλίδη που ηχογραφήθηκε στο δίσκο μας «Η ποίηση στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη».
«Το τραίνο φεύγει στις οχτώ»:
Άλλο ένα μεγάλο τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη και του Μάνου Ελευθερίου που πέρα από την πρώτη όμορφη εκτέλεση με την Μαρία Δημητριάδη, έχει ακουστεί και σ’ άλλες αξιόλογες διασκευές.
«Τώρα που θα φύγεις»:
Προσωπικά εγώ είχα μια μεγάλη και μακριά συνεργασία με τον Μάνο, πέρα από τη στενή μας σχέση και την αδελφική φιλία μας, κυρίως μέσα από τα υπέροχα τραγούδια του Σταύρου Κουγιουμτζή. Από το «Τώρα που θα φύγεις» μέχρι το «Του κάτω κόσμου τα πουλιά … Το ένα καλύτερο από το άλλο.
«Κάτω απ’ τη μαρκίζα»:
Στα μεγάλα τραγούδια του Μάνου είναι και αυτό, σε μουσική Γιάννη Σπανού, με την μοναδική ερμηνεία της Βίκυς Μοσχολιού. Παρόλα αυτά αυτό το τραγούδι ευτύχησε να έχει και άλλες καλές εκτελέσεις, όπως συμβαίνει πάντα με τα καλά τραγούδια.
«Ο Χάρος βγήκε παγανιά»:
Δε θα μπορούσα να μην συμπεριλάβω στις καλύτερες μουσικές στιγμές του Μάνου τη συνεργασία του με τον Δήμο Μούτση και τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο μελοποίησε τα ποιήματά του. Από τον ιστορικό δίσκο «Άγιος Φεβρουάριος» και το «Ο Χάρος βγήκε παγανιά» που τραγούδησε ο Δημήτρης Μητροπάνος, ως το πραγματικά συγκινητικό «Στους μπαξέδες και στους ταρσανάδες» με αναφορά στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Σύρο και αφιερωμένο στον Μάρκο Βαμβακάρη, αφιερωμένο εξαιρετικά από την Βίκυ Μοσχολιού.
«Ο Άμλετ της Σελήνης»:
Η συνεργασία του Μάνου Ελευθερίου με τον Θάνο Μικρούτσικο μας έχει δώσει εκπληκτικά τραγούδια και ένα από αυτά είναι «Ο Άμλετ της Σελήνης» που τραγουδάει ο Χρήστος Θηβαίος.
«Για ποια Ιθάκη μου μιλάς»:
Ο Μάνος δε σταμάτησε ποτέ να γράφει όλα αυτά τα χρόνια. Δεν ξέρω αν έχετε ακούσει, αξίζει όμως, το «Για ποια Ιθάκη μου μιλάς» από τον τελευταίο δίσκο του Σταύρου Ξαρχάκου «7 ελεγείες και σάτιρες». Αξίζει να το ακούσετε.
Ο Γιώργος Νταλάρας όμως, ως συνήθως, δεν σταμάτησε εδώ:
«Βλέπετε, είναι ήδη δέκα και έχω αφήσει απέξω τις «Ξένες αγκαλιές» του Ανδριόπουλου με την τρυφερή αγνή και φρέσκια ερμηνεία της Άλκηστις, το «Στων αγγέλων τα μπουζούκια» με την Ελένη Τσαλιγοπούλου και τον Μιχάλη Δημητριάδη του σπουδαίου Χρήστου Νικολόπουλου, τη «βαριά» «Διαθήκη» της Χαρούλας Αλεξίου και το «Άνοιξα το συρτάρι μου» και τα δύο του Νικολόπουλου επίσης».
