Στις 11 Ιουνίου συμπληρώνονται 102 χρόνια από τη γέννηση του Μιχάλη Κακογιάννη.
Γεννημένος στις 11 Ιουνιου του 1922 στην Λεμεσσό, έμελλε να γίνει ο πρώτος Ελληνας σκηνοθέτης που αναγνωρίστηκε στο εξωτερικό, με αποτέλεσμα να ανοίξουν οι πόρτες του παγκόσμιου κινηματογράφου για τα ελληνικό σινεμά.
Το 1954, με την κινηματογραφική ταινία «Κυριακάτικο ξύπνημα», ο Μιχάλης Κακογιάννης έκανε την αρχή της διεθνούς σκηνοθετικής του καριέρας. Η «Στέλλα», το «Κορίτσι με τα μαύρα», το «Τελευταίο ψέμα», η τριλογία του: «Ηλέκτρα», «Τρωάδες» και «Ιφιγένεια» και ο «Αλέξης Ζορμπάς» είναι μερικές μόνο από τις ταινίες του που διαγωνίστηκαν και προβλήθηκαν στα εγκυρότερα φεστιβάλ παγκοσμίως και απέσπασαν πολλά βραβεία και τιμητικές διακρίσεις. Στις ταινίες του συνεργάστηκε με μεγάλους Έλληνες ηθοποιούς, αλλά και με γνωστούς και καταξιωμένους ηθοποιούς της Αμερικής και της Ευρώπης.
Σπούδασε Νομική, Δραματικές Τέχνες και σκηνοθεσία στο Λονδίνο. Σχεδόν ολόκληρο το διάστημα που βρισκόταν στο Λονδίνο, εργάστηκε στην ελληνική υπηρεσία του BBC, στην αρχή ως μεταφραστής και εκφωνητής, και αργότερα, σε ηλικία μόλις 22 χρόνων, ανέλαβε τη διεύθυνση της Κυπριακής Ώρας.
Το 1947, ξεκίνησε την καριέρα του στο Θέατρο της Αγγλίας ως ηθοποιός.Πρωταγωνίστησε στον «Καλιγούλα» του Αλμπέρ Καμί, σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού, που εκείνη την περίοδο ζούσε κι αυτός στο Λονδίνο. Τον Κακογιάννη επέλεξε ο ίδιος ο Καμί για τον επώνυμο ρόλο.Γρήγορα όμως τον κέρδισε η σκηνοθεσία και το 1951 ήρθε στην Ελλάδα.
Το ΄΄Κυριακάτικο ξύπνημα΄΄ ήταν η αρχή. Όχι μόνο της κινηματογραφικής του καριέρας, αλλά και της συνεργασίας του με την Ελλη Λαμπέτη, με την οποια συνεργάστηκε όχι μόνο στον κινηματογράφο αλλά και στο θέατρο. Η ταινία, στην οποία πρωταγωνιστούσε και ο Δημήτρης Χορν συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Κανών, ανοίγοντας στον σκηνοθέτη της τον δρόμο για τη διεθνή καριέρα.
Ακολούθησε, το 1955 η «Στέλλα», από τις καλύτερες ταινίες του Μιχάλη Κακογιάννη, με τη Μελίνα Μερκούρη εξαιρετική στο ρόλο τής πόρνης που θέλει να ζήσει ελεύθερη. Είναι ένας ύμνος στην ανεξαρτησία της γυναίκας, που αγγίζει τα όρια της τραγωδίας, ιδιαίτερα στις τελευταίες σκηνές της ταινίας.
Το νεορεαλιστικό στοιχείο, συνδυασμένο με στοιχεία της αρχαίας τραγωδίας και του μελοδράματος, είναι εμφανές και στις δύο επόμενες ταινίες του, με πρωταγωνίστρια την Έλλη Λαμπέτη. Στο «Κορίτσι με τα μαύρα (1956), η σπουδαία ελληνίδα ηθοποιός υποδύεται μία καταπιεσμένη γυναίκα της ελληνικής επαρχίας, ενώ στο «Τελευταίο Ψέμα» (1958), μία νεαρή κοπέλα που πιέζεται να παντρευτεί έναν πλούσιο αστό για να σώσει την οικογένειά της από την πτώχευση.
Το 1959 θα γυρίσει την ταινία «Ερόικα» (1959), βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Κοσμά Πολίτη, το σενάριο της οποίας είχε γράψει στα χρόνια του Λονδίνου με προτροπή του Νάνου Βαλαωρίτη. Τον επόμενο χρόνο θα σκηνοθετήσει μία διεθνή παραγωγή στα στούντιο της Τσινετσιτά στη Ρώμη με τίτλο «Το χαμένο κορμί, με πρωταγωνίστρια και πάλι την Έλλη Λαμπέτη, σε σενάριο δικό του και του αμερικανού συγγραφέα Φρεντ Γουέϊκμαν, συζύγου της Λαμπέτη.
Το 1961 μετέφερε στη μεγάλη οθόνη την τραγωδία του Ευριπίδη «Ηλέκτρα», με τη σπουδαία ερμηνεία της Ειρήνης Παπά στον επώνυμο ρόλο. Η ταινία συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ των Κανών και κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής κι ένα τεχνικό βραβείο το 1962.
Το 1964 θα έλθει η μεγάλη στιγμή της κινηματογραφικής του καριέρας με την ταινία «Αλέξης Ζορμπάς», βασισμένη στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά». Η ταινία, με πρωταγωνιστές τους Άντονι Κουίν και Άλαν Μπέιτς, θα γνωρίσει παγκόσμια επιτυχία, θα τιμηθεί με τρία Βραβεία Όσκαρ(1965) και θα δημιουργήσει τον μύθο του Ζορμπά – με τη συμβολή και της μουσικής του Μίκη Θεοδωράκη – που φτάνει ως τις μέρες μας.
Μετά τον «Ζορμπά», οι περισσότερες πόρτες ήταν ανοιχτές για τον Μιχάλη Κακογιάννη που άρχισε να εργάζεται και από τις δυο πλευρές του Ατλαντικού, στην Αμερική και την Ευρώπη, ανεβάζοντας κλασικό ρεπερτόριο, όπερα, αλλά συχνά και τραγωδίες, ειδικά στη Νέα Υόρκη. Είναι χαρακτηριστικό ότι παρουσίασε για πρώτη φορά τις «Τρωάδες» στο Φεστιβάλ των Δύο Κόσμων στο Σπολέτο της Ιταλίας για να τις επαναλάβει στη Νέα Υόρκη, αλλά και στο Παρίσι, πριν τις μεταφέρει κινηματογραφικά με την Κάθριν Χέπμπορν στο ρόλο της Εκάβης το 1969. Ενδιάμεσα, το 1966 είχε γυρίσει την ταινία «Τη μέρα που τα ψάρια βγήκαν στη στεριά», που αναφέρεται στην απειλή μιας πυρηνικής καταστροφής, με αφορμή ένα περιστατικό που συνέβη την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Καθ' όλη τη διάρκεια της δικτατορίας ο Κακογιάννης ζούσε στο εξωτερικό και ήταν από τους πρώτους που την 21η Απριλίου 1967 έκανε δηλώσεις εναντίον της χούντας στα γαλλικά ραδιόφωνα, αλλά και από εκείνους που συνεργάστηκαν ειδικά με τη Μελίνα Μερκούρη στον αντιχουντικό αγώνα. Το 1973 γυρίζει την τηλεταινία ιστορικοθρησκευτικού περιεχομένου «Η ιστορία του Ιακώβ και του Ιωσήφ», που θα προβληθεί τον επόμενο χρόνο από το αμερικανικό δίκτυο ABC. Ήταν και η μοναδική του δουλειά για την τηλεόραση.
Μέσα από τις ταινίες του , επίσης, αναδείχτηκε σε διεθνές επίπεδο η Ειρήνη Παπά.
Πέρα από τη σκηνοθεσία στον κινηματογράφο, σε εγχώριες αλλά και διεθνείς συμπαραγωγές, ο Μιχάλης Κακογιάννης έχει επίσης σκηνοθετήσει πολλές θεατρικές παραστάσεις και παραστάσεις όπερας στην Ελλάδα, τις Η.Π.Α., τη Γαλλία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Έχει, επίσης, γράψει και έχουν εκδοθεί σενάρια και μεταφράσεις κινηματογραφικών και θεατρικών έργων, ενώ έχει γράψει και στίχους γνωστών ελληνικών τραγουδιών.
Αξιοσημείωτο είναι το ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους που γύρισε στην πατρίδα του, τη μαρτυρική Κύπρο σχετικά με τη βίαιη τουρκική εισβολή "Αττίλας '74". Με θάρρος και υπομονή, κατόρθωσε να αποτυπώσει όλα σχεδόν τα γεγονότα που οδήγησαν στην τραγωδία της Κύπρου. Με συνεντεύξεις από ανθρώπους όπως τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, το Νίκο Σαμψών και άλλους ηγετικούς και μη παράγοντες, όπως και από πλήθος αστέγων και βασανισμένων, εξιστόρησε σχεδόν από την αρχή τα πάθη του Ελληνοκυπριακού λαού, όπως και την τροπή που πήρε η τουρκική εισβολή μετά την επιβολή του πραξικοπήματος στο νησί και την εκδίωξη του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου από τα ηνία της Κυπριακής κυβέρνησης. Το ντοκιμαντέρ "Αττίλας '74" βραβεύθηκε στη Φλωρεντία ως το καλύτερο Ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους για το έτος 1974.
Έργο του Μιχάλη Κακογιάννη είναι και ο νυχτερινός φωτισμός των μνημείων της Ακροπόλεως, τον οποίο εκείνος πρώτος οραματίστηκε και για την επίτευξη του οποίου ίδρυσε το σύλλογο «Οι Φίλοι της Αθήνας», εξασφαλίζοντας τις υπηρεσίες του διάσημου Γάλλου φωτιστή Πιέρ Μπιντώ και αναλαμβάνοντας τη χρηματοδότηση όλων των απαραίτητων μελετών.
Για την προσφορά του και το έργο του τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις στην Ελλάδα, την Κύπρο και το εξωτερικό. Έχει τιμηθεί με τον Ταξιάρχη του Χρυσού Φοίνικα (Ελλάδα), τον Ταξιάρχη των Γραμμάτων και Τεχνών (Γαλλία), τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Μακαρίου του Γ' (Κύπρος) και το Special Grand Prix of the Americas (Μόντρεαλ). Βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την προσφορά του στο έθνος, από το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για το συνολικό έργο του και αναγορεύθηκε διδάκτωρ Τεχνών στο Columbia College των ΗΠΑ, επίτιμος διδάκτωρ στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Κύπρου και Αριστοτέλειο Θεσσαλονίκης. Ανακηρύχτηκε Επίτιμος Δημότης στη Λεμεσό, στο Μονπελιέ (Γαλλία) και στο Ντάλας (Τέξας, Η.Π.Α.).
Για την προσωπική του ζωή ο ίδιος είχε αναφέρει: «Έζησα καλή ζωή, ασχέτως αν ποτέ δεν έκανα οικογένεια. Αγάπησα πλάσματα, που με μεγαλύτερη παραφορά αγάπησαν εμένα, έσπασα συχνά τις ερωτικές συμβάσεις, που η τρέχουσα ηθική επέβαλλε. Αγάπησα πολύ περισσότερο, ωστόσο, τη δουλειά μου».Ενσωματωμένη εικόνα
Γεννημένος στις 11 Ιουνιου του 1922 στην Λεμεσσό, έμελλε να γίνει ο πρώτος Ελληνας σκηνοθέτης που αναγνωρίστηκε στο εξωτερικό, με αποτέλεσμα να ανοίξουν οι πόρτες του παγκόσμιου κινηματογράφου για τα ελληνικό σινεμά.
Το 1954, με την κινηματογραφική ταινία «Κυριακάτικο ξύπνημα», ο Μιχάλης Κακογιάννης έκανε την αρχή της διεθνούς σκηνοθετικής του καριέρας. Η «Στέλλα», το «Κορίτσι με τα μαύρα», το «Τελευταίο ψέμα», η τριλογία του: «Ηλέκτρα», «Τρωάδες» και «Ιφιγένεια» και ο «Αλέξης Ζορμπάς» είναι μερικές μόνο από τις ταινίες του που διαγωνίστηκαν και προβλήθηκαν στα εγκυρότερα φεστιβάλ παγκοσμίως και απέσπασαν πολλά βραβεία και τιμητικές διακρίσεις. Στις ταινίες του συνεργάστηκε με μεγάλους Έλληνες ηθοποιούς, αλλά και με γνωστούς και καταξιωμένους ηθοποιούς της Αμερικής και της Ευρώπης.
Σπούδασε Νομική, Δραματικές Τέχνες και σκηνοθεσία στο Λονδίνο. Σχεδόν ολόκληρο το διάστημα που βρισκόταν στο Λονδίνο, εργάστηκε στην ελληνική υπηρεσία του BBC, στην αρχή ως μεταφραστής και εκφωνητής, και αργότερα, σε ηλικία μόλις 22 χρόνων, ανέλαβε τη διεύθυνση της Κυπριακής Ώρας.
Το 1947, ξεκίνησε την καριέρα του στο Θέατρο της Αγγλίας ως ηθοποιός.Πρωταγωνίστησε στον «Καλιγούλα» του Αλμπέρ Καμί, σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού, που εκείνη την περίοδο ζούσε κι αυτός στο Λονδίνο. Τον Κακογιάννη επέλεξε ο ίδιος ο Καμί για τον επώνυμο ρόλο.Γρήγορα όμως τον κέρδισε η σκηνοθεσία και το 1951 ήρθε στην Ελλάδα.
Το ΄΄Κυριακάτικο ξύπνημα΄΄ ήταν η αρχή. Όχι μόνο της κινηματογραφικής του καριέρας, αλλά και της συνεργασίας του με την Ελλη Λαμπέτη, με την οποια συνεργάστηκε όχι μόνο στον κινηματογράφο αλλά και στο θέατρο. Η ταινία, στην οποία πρωταγωνιστούσε και ο Δημήτρης Χορν συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Κανών, ανοίγοντας στον σκηνοθέτη της τον δρόμο για τη διεθνή καριέρα.
Ακολούθησε, το 1955 η «Στέλλα», από τις καλύτερες ταινίες του Μιχάλη Κακογιάννη, με τη Μελίνα Μερκούρη εξαιρετική στο ρόλο τής πόρνης που θέλει να ζήσει ελεύθερη. Είναι ένας ύμνος στην ανεξαρτησία της γυναίκας, που αγγίζει τα όρια της τραγωδίας, ιδιαίτερα στις τελευταίες σκηνές της ταινίας.
Το νεορεαλιστικό στοιχείο, συνδυασμένο με στοιχεία της αρχαίας τραγωδίας και του μελοδράματος, είναι εμφανές και στις δύο επόμενες ταινίες του, με πρωταγωνίστρια την Έλλη Λαμπέτη. Στο «Κορίτσι με τα μαύρα (1956), η σπουδαία ελληνίδα ηθοποιός υποδύεται μία καταπιεσμένη γυναίκα της ελληνικής επαρχίας, ενώ στο «Τελευταίο Ψέμα» (1958), μία νεαρή κοπέλα που πιέζεται να παντρευτεί έναν πλούσιο αστό για να σώσει την οικογένειά της από την πτώχευση.
Το 1959 θα γυρίσει την ταινία «Ερόικα» (1959), βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Κοσμά Πολίτη, το σενάριο της οποίας είχε γράψει στα χρόνια του Λονδίνου με προτροπή του Νάνου Βαλαωρίτη. Τον επόμενο χρόνο θα σκηνοθετήσει μία διεθνή παραγωγή στα στούντιο της Τσινετσιτά στη Ρώμη με τίτλο «Το χαμένο κορμί, με πρωταγωνίστρια και πάλι την Έλλη Λαμπέτη, σε σενάριο δικό του και του αμερικανού συγγραφέα Φρεντ Γουέϊκμαν, συζύγου της Λαμπέτη.
Το 1961 μετέφερε στη μεγάλη οθόνη την τραγωδία του Ευριπίδη «Ηλέκτρα», με τη σπουδαία ερμηνεία της Ειρήνης Παπά στον επώνυμο ρόλο. Η ταινία συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ των Κανών και κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής κι ένα τεχνικό βραβείο το 1962.
Το 1964 θα έλθει η μεγάλη στιγμή της κινηματογραφικής του καριέρας με την ταινία «Αλέξης Ζορμπάς», βασισμένη στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά». Η ταινία, με πρωταγωνιστές τους Άντονι Κουίν και Άλαν Μπέιτς, θα γνωρίσει παγκόσμια επιτυχία, θα τιμηθεί με τρία Βραβεία Όσκαρ(1965) και θα δημιουργήσει τον μύθο του Ζορμπά – με τη συμβολή και της μουσικής του Μίκη Θεοδωράκη – που φτάνει ως τις μέρες μας.
Μετά τον «Ζορμπά», οι περισσότερες πόρτες ήταν ανοιχτές για τον Μιχάλη Κακογιάννη που άρχισε να εργάζεται και από τις δυο πλευρές του Ατλαντικού, στην Αμερική και την Ευρώπη, ανεβάζοντας κλασικό ρεπερτόριο, όπερα, αλλά συχνά και τραγωδίες, ειδικά στη Νέα Υόρκη. Είναι χαρακτηριστικό ότι παρουσίασε για πρώτη φορά τις «Τρωάδες» στο Φεστιβάλ των Δύο Κόσμων στο Σπολέτο της Ιταλίας για να τις επαναλάβει στη Νέα Υόρκη, αλλά και στο Παρίσι, πριν τις μεταφέρει κινηματογραφικά με την Κάθριν Χέπμπορν στο ρόλο της Εκάβης το 1969. Ενδιάμεσα, το 1966 είχε γυρίσει την ταινία «Τη μέρα που τα ψάρια βγήκαν στη στεριά», που αναφέρεται στην απειλή μιας πυρηνικής καταστροφής, με αφορμή ένα περιστατικό που συνέβη την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Καθ' όλη τη διάρκεια της δικτατορίας ο Κακογιάννης ζούσε στο εξωτερικό και ήταν από τους πρώτους που την 21η Απριλίου 1967 έκανε δηλώσεις εναντίον της χούντας στα γαλλικά ραδιόφωνα, αλλά και από εκείνους που συνεργάστηκαν ειδικά με τη Μελίνα Μερκούρη στον αντιχουντικό αγώνα. Το 1973 γυρίζει την τηλεταινία ιστορικοθρησκευτικού περιεχομένου «Η ιστορία του Ιακώβ και του Ιωσήφ», που θα προβληθεί τον επόμενο χρόνο από το αμερικανικό δίκτυο ABC. Ήταν και η μοναδική του δουλειά για την τηλεόραση.
Μέσα από τις ταινίες του , επίσης, αναδείχτηκε σε διεθνές επίπεδο η Ειρήνη Παπά.
Πέρα από τη σκηνοθεσία στον κινηματογράφο, σε εγχώριες αλλά και διεθνείς συμπαραγωγές, ο Μιχάλης Κακογιάννης έχει επίσης σκηνοθετήσει πολλές θεατρικές παραστάσεις και παραστάσεις όπερας στην Ελλάδα, τις Η.Π.Α., τη Γαλλία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Έχει, επίσης, γράψει και έχουν εκδοθεί σενάρια και μεταφράσεις κινηματογραφικών και θεατρικών έργων, ενώ έχει γράψει και στίχους γνωστών ελληνικών τραγουδιών.
Αξιοσημείωτο είναι το ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους που γύρισε στην πατρίδα του, τη μαρτυρική Κύπρο σχετικά με τη βίαιη τουρκική εισβολή "Αττίλας '74". Με θάρρος και υπομονή, κατόρθωσε να αποτυπώσει όλα σχεδόν τα γεγονότα που οδήγησαν στην τραγωδία της Κύπρου. Με συνεντεύξεις από ανθρώπους όπως τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, το Νίκο Σαμψών και άλλους ηγετικούς και μη παράγοντες, όπως και από πλήθος αστέγων και βασανισμένων, εξιστόρησε σχεδόν από την αρχή τα πάθη του Ελληνοκυπριακού λαού, όπως και την τροπή που πήρε η τουρκική εισβολή μετά την επιβολή του πραξικοπήματος στο νησί και την εκδίωξη του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου από τα ηνία της Κυπριακής κυβέρνησης. Το ντοκιμαντέρ "Αττίλας '74" βραβεύθηκε στη Φλωρεντία ως το καλύτερο Ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους για το έτος 1974.
Έργο του Μιχάλη Κακογιάννη είναι και ο νυχτερινός φωτισμός των μνημείων της Ακροπόλεως, τον οποίο εκείνος πρώτος οραματίστηκε και για την επίτευξη του οποίου ίδρυσε το σύλλογο «Οι Φίλοι της Αθήνας», εξασφαλίζοντας τις υπηρεσίες του διάσημου Γάλλου φωτιστή Πιέρ Μπιντώ και αναλαμβάνοντας τη χρηματοδότηση όλων των απαραίτητων μελετών.
Για την προσφορά του και το έργο του τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις στην Ελλάδα, την Κύπρο και το εξωτερικό. Έχει τιμηθεί με τον Ταξιάρχη του Χρυσού Φοίνικα (Ελλάδα), τον Ταξιάρχη των Γραμμάτων και Τεχνών (Γαλλία), τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Μακαρίου του Γ' (Κύπρος) και το Special Grand Prix of the Americas (Μόντρεαλ). Βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την προσφορά του στο έθνος, από το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για το συνολικό έργο του και αναγορεύθηκε διδάκτωρ Τεχνών στο Columbia College των ΗΠΑ, επίτιμος διδάκτωρ στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Κύπρου και Αριστοτέλειο Θεσσαλονίκης. Ανακηρύχτηκε Επίτιμος Δημότης στη Λεμεσό, στο Μονπελιέ (Γαλλία) και στο Ντάλας (Τέξας, Η.Π.Α.).
Για την προσωπική του ζωή ο ίδιος είχε αναφέρει: «Έζησα καλή ζωή, ασχέτως αν ποτέ δεν έκανα οικογένεια. Αγάπησα πλάσματα, που με μεγαλύτερη παραφορά αγάπησαν εμένα, έσπασα συχνά τις ερωτικές συμβάσεις, που η τρέχουσα ηθική επέβαλλε. Αγάπησα πολύ περισσότερο, ωστόσο, τη δουλειά μου».Ενσωματωμένη εικόνα
