Ήταν 18 Ιουλίου 1955, όταν η πρώτη ταινία του Νίκου Κούνδουρου, «Μαγική Πόλη», έκανε πρεμιέρα στους ελληνικούς κινηματογράφους, σηματοδοτώντας την αρχή μιας σπουδαίας πορείας στον ελληνικό κινηματογράφο.
Γυρίστηκε το 1954 και πρόκειται για ένα νεορεαλιστικό δράμα στο ύφος του ιταλικού σινεμά. Η πλοκή εκτυλίσσεται σε μία λαϊκή συνοικία της Αθήνας, το Δουργούτι, τον σημερινό Νέο Κόσμο. Ήρωες είναι απλοί καθημερινοί άνθρωποι, οι οποίοι προσπαθούν να επιβιώσουν στη δύσκολη μετεμφυλιοπολεμική δεκαετία του 1950.
Η ιστορία ακολουθεί τον νεαρό φορτηγατζή Κοσμά (Γιώργος Φούντας), ο οποίος παλεύει να τα φέρει βόλτα και να ξεχρεώσει το αμάξι του, μια και η θεία του δεν δέχεται να υποθηκεύσει το σπίτι της για χάρη του. Ένας άνθρωπος του υποκόσμου (Στέφανος Στρατηγός) του προτείνει μια μεταφορά κι εκείνος δέχεται. Θα μπλέξει, όμως, στα γρανάζια του υποκόσμου και θα κοντέψει να χάσει το φορτηγό του. Με τη βοήθεια των γειτόνων του θα βγει αλώβητος από αυτή την περιπέτεια και θα κερδίσει την καρδιά της αγαπημένης του (Μαργαρίτα Παπαγεωργίου).
Να σημειώσουμε, ότι στη «Μαγική Πόλη» έκανε το κινηματογραφικό του ντεμπούτο και ο σπουδαίος, Θανάσης Βέγγος.
Το σενάριο της «Μαγικής Πόλης» υπογράφει η συγγραφέας Μαργαρίτα Λυμπεράκη και τη μουσική ο Μάνος Χατζιδάκις. Πρωταγωνιστούν: Γιώργος Φούντας, Στέφανος Στρατηγός, Μαργαρίτα Παπαγεωργίου. Σε χαρακτηριστικούς ρόλους εμφανίζονται ο Μάνος Κατράκης, ο Ανδρέας Ντούζος, ο Ανέστης Βλάχος, o Μίμης Φωτόπουλος και ο Θανάσης Βέγγος, στην πρώτη του εμφάνιση στη μεγάλη οθόνη.
Μία επίσκεψη του Κούνδουρου στο Δουργούτι το 1953 ήταν αρκετή για να πάρει την απόφαση να γυρίσει την πρώτη ταινία στην περιοχή αυτή. Συγκλονίστηκε από τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των μικρασιατών προσφύγων, που ζούσαν ακόμη σε καταλύματα από τσίγκους και χαρτόνια. Τη χρονιά εκείνη είχε αποφυλακιστεί από τη Μακρόνησο και βρέθηκε στο Δουργούτι, μεταφέροντας ένα μυστικό μήνυμα στο συγκρατούμενό του ποιητή Άρη Αλεξάνδρου. Στην ταινία συμμετέχουν και οι συγκρατούμενοί του στη Μακρόνησο, Μάνος Κατράκης και Θανάσης Βέγγος.
Η «Μαγική Πόλις» εκπροσώπησε την Ελλάδα στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ κινηματογράφου της Βενετίας το 1954, με τον αγγλικό τίτλο «Magic City». Στους ελληνικούς κινηματογράφους πρωτοπροβλήθηκε στις 18 Ιουλίου 1955 κι έκοψε 67.770 εισιτήρια (4η σε εισιτήρια τη σεζόν 1954-1955).
Η ιδρύτρια της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, Αγλαΐα Μητροπούλο, είχε γράψει για την ταινία: «Ο Νίκος Κούνδουρος ενθουσιασμένος από το σενάριο της Μαργαρίτας Λυμπεράκη, γυρίζει τη Μαγική πόλη. Από τη μια μεριά, η προσφυγική φτωχογειτονιά με τα τσακισμένα όνειρα του μικρασιατικού ελληνισμού, που δεν τολμούν να ξεμυτίσουν πέρα από τις γλάστρες με το βασιλικό και τις υφαντές μπάντες στους τοίχους των παραπηγμάτων, οι άνθρωποί της που μάχονται για το καθημερινό. Και, από την απέναντι μεριά, όχι οι πλούσιοι αλλά ένα υποκατάστατό τους, ένας φτηνός αντικατοπτρισμός μιας προκατασκευασμένης, σύμφωνα με τα πρότυπα των φτηνών αμερικάνικων φιλμ, ευτυχίας: η μαγική πόλη. Η μικρογραφία της –ένα υπόγειο σφαιριστήριο της Ομόνοιας- είναι το κέντρο των λαθρεμπόρων. Ο στόχος της φιλοδοξίας των νεαρών της φτωχογειτονιάς είναι οι εύκολες γυναίκες, το εύκολο κέρδος κι η εύκολη μετάβαση από τη γη στον ουρανό με τα ψεύτικα αστέρια. Δίπλα σε όλα αυτά υπάρχει η αγάπη για τους ανθρώπους του οικείου περιβάλλοντος και μια τιμιότητα. Αυτό το τελευταίο στοιχείο είναι τελικά το βασικό χαρακτηριστικό του Κούνδουρου ως σκηνοθέτη. Μια ευθύτητα, μια τιμιότητα, ένα απότολμο είδος λεβεντιάς, που για τον σκηνοθέτη γίνεται πηγή ανησυχίας, ενώ κατά κάποιο τρόπο καθησυχάζει και τον θεατή. […] Παντού όπου προβλήθηκε, άφησε ενθουσιώδη εντύπωση γιατί στην ανάδειξη του κλίματος της εποχής, δηλαδή του νεορεαλιστικού κλίματος, έδινε μια ελληνική απόκλιση, που η αυθεντικότητά της αποτελούσε και το μεγαλύτερό της θέλγητρο. […] Πρώτα απ' όλα την επιλογή των χώρων: οι συνοικίες Δουργούτη και Καισαριανή, η Ομόνοια με την ξενόφερτη νυχτερινή ζωή της, κι ανάμεσά τους η θέα της θάλασσας -όνειρο άπιαστο- από τη γειτονιά της Καστέλας. Στον διευθυντή φωτογραφίας Κώστα Θεοδωρίδη ο Κούνδουρος βρίσκει τον επαγγελματία που θα δώσει μορφή στις δικές του νεοελληνικές εσωτερικές εικόνες. Η μουσική του Μάνου Χατζιδάκι τονίζει τον προσφυγικό καημό όλων αυτών των ανθρώπων που νοσταλγούν τη χαμένη αλλοτινή ευτυχία».
Νίκος Κούνδουρος: Ένας πολυβραβευμένος σκηνοθέτης
Ο Νίκος Κούνδουρος (15 Δεκεμβρίου 1926 – 22 Φεβρουαρίου 2017) ήταν Έλληνας σκηνοθέτης, σεναριογράφος και μοντέρ, θεωρούμενος ευρέως ως μία από τις σπουδαιότερες μορφές του ελληνικού κινηματογράφου Σε μια καριέρα που διήρκεσε περισσότερα από πενήντα χρόνια, ο Κούνδουρος σκηνοθέτησε δώδεκα κινηματογραφικές ταινίες, από τις οποίες η γνωστότερη είναι ο Ο Δράκος (1956), που συγκαταλέγεται ανάμεσα στα αριστουργήματα του ελληνικού σινεμά. Άλλες ταινίες του, όπως οι Μαγική Πόλη (1954), Οι παράνομοι (1958) και Μικρές Αφροδίτες (1963), 1922 (1978) επίσης απέσπασαν διακρίσεις σε εγχώρια και διεθνή φεστιβάλ. Επιπλέον, έχουν κατά καιρούς εκδοθεί αρκετά ημερολόγια και αυτοβιογραφικά βιβλία του, όπως επίσης και ο θεατρικός μονόλογος Η απολογία του Θεόφιλου Τσάφου.
Αντιπροσώπευσε τον ελληνικό κινηματογράφο πολλές φορές στο εξωτερικό όπως στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας το 1956, στο Φεστιβάλ Βερολίνου το 1958, 1963 και 1967. Έχει επίσης τιμηθεί με το Πρώτο Βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και Βερολίνου το 1963 για την ταινία Μικρές Αφροδίτες.
Τιμήθηκε με το βραβείο σκηνοθεσίας του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για την ταινία του Το ποτάμι το 1959 και την ταινία του 1922 το 1978. Ειδικότερα, η ταινία 1922 απέσπασε εννέα βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης του 1978 (α’ καλύτερης ταινίας μεγάλου μήκους, σκηνοθεσίας, φωτογραφίας, α’ γυναικείου ρόλου, β’ ανδρικού ρόλου, σκηνογραφίας, τιμητική διάκριση ερμηνείας, τιμητική διάκριση για το μακιγιάζ και ΕΚΚ σεναρίου) ενώ το 1982 η ίδια ταινία απέσπασε τα βραβεία καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Κέιπ Τάουν.
Για την ταινία Μικρές Αφροδίτες τιμήθηκε και με το Βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου του 1982. Η δε ταινία του Ο Δράκος χαρακτηρίστηκε ως η καλύτερη ελληνική ταινία στη δεκαετία του 1950–1960. Τόσο η ελληνική όσο και η γαλλική και αγγλική τηλεόραση έχουν προβάλει κατ' επανάληψη ταινίες του Κούνδουρου. Σημειώνεται επίσης πως αντίγραφα (κόπιες) πολλών ταινιών του βρίσκονται στο Ευρωπαϊκό Μουσείο Κινηματογράφου, στη Γαλλική Ταινιοθήκη καθώς και στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης.
Ο Νίκος Κούνδουρος έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 90 ετών, την Τετάρτη 22 Φεβρουαρίου 2017. Το τελευταίο διάστημα της ζωής του νοσηλευόταν στο νοσοκομείο με αναπνευστικά προβλήματα.
Γυρίστηκε το 1954 και πρόκειται για ένα νεορεαλιστικό δράμα στο ύφος του ιταλικού σινεμά. Η πλοκή εκτυλίσσεται σε μία λαϊκή συνοικία της Αθήνας, το Δουργούτι, τον σημερινό Νέο Κόσμο. Ήρωες είναι απλοί καθημερινοί άνθρωποι, οι οποίοι προσπαθούν να επιβιώσουν στη δύσκολη μετεμφυλιοπολεμική δεκαετία του 1950.
Η ιστορία ακολουθεί τον νεαρό φορτηγατζή Κοσμά (Γιώργος Φούντας), ο οποίος παλεύει να τα φέρει βόλτα και να ξεχρεώσει το αμάξι του, μια και η θεία του δεν δέχεται να υποθηκεύσει το σπίτι της για χάρη του. Ένας άνθρωπος του υποκόσμου (Στέφανος Στρατηγός) του προτείνει μια μεταφορά κι εκείνος δέχεται. Θα μπλέξει, όμως, στα γρανάζια του υποκόσμου και θα κοντέψει να χάσει το φορτηγό του. Με τη βοήθεια των γειτόνων του θα βγει αλώβητος από αυτή την περιπέτεια και θα κερδίσει την καρδιά της αγαπημένης του (Μαργαρίτα Παπαγεωργίου).
Να σημειώσουμε, ότι στη «Μαγική Πόλη» έκανε το κινηματογραφικό του ντεμπούτο και ο σπουδαίος, Θανάσης Βέγγος.
Το σενάριο της «Μαγικής Πόλης» υπογράφει η συγγραφέας Μαργαρίτα Λυμπεράκη και τη μουσική ο Μάνος Χατζιδάκις. Πρωταγωνιστούν: Γιώργος Φούντας, Στέφανος Στρατηγός, Μαργαρίτα Παπαγεωργίου. Σε χαρακτηριστικούς ρόλους εμφανίζονται ο Μάνος Κατράκης, ο Ανδρέας Ντούζος, ο Ανέστης Βλάχος, o Μίμης Φωτόπουλος και ο Θανάσης Βέγγος, στην πρώτη του εμφάνιση στη μεγάλη οθόνη.
Μία επίσκεψη του Κούνδουρου στο Δουργούτι το 1953 ήταν αρκετή για να πάρει την απόφαση να γυρίσει την πρώτη ταινία στην περιοχή αυτή. Συγκλονίστηκε από τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των μικρασιατών προσφύγων, που ζούσαν ακόμη σε καταλύματα από τσίγκους και χαρτόνια. Τη χρονιά εκείνη είχε αποφυλακιστεί από τη Μακρόνησο και βρέθηκε στο Δουργούτι, μεταφέροντας ένα μυστικό μήνυμα στο συγκρατούμενό του ποιητή Άρη Αλεξάνδρου. Στην ταινία συμμετέχουν και οι συγκρατούμενοί του στη Μακρόνησο, Μάνος Κατράκης και Θανάσης Βέγγος.
Η «Μαγική Πόλις» εκπροσώπησε την Ελλάδα στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ κινηματογράφου της Βενετίας το 1954, με τον αγγλικό τίτλο «Magic City». Στους ελληνικούς κινηματογράφους πρωτοπροβλήθηκε στις 18 Ιουλίου 1955 κι έκοψε 67.770 εισιτήρια (4η σε εισιτήρια τη σεζόν 1954-1955).
Η ιδρύτρια της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, Αγλαΐα Μητροπούλο, είχε γράψει για την ταινία: «Ο Νίκος Κούνδουρος ενθουσιασμένος από το σενάριο της Μαργαρίτας Λυμπεράκη, γυρίζει τη Μαγική πόλη. Από τη μια μεριά, η προσφυγική φτωχογειτονιά με τα τσακισμένα όνειρα του μικρασιατικού ελληνισμού, που δεν τολμούν να ξεμυτίσουν πέρα από τις γλάστρες με το βασιλικό και τις υφαντές μπάντες στους τοίχους των παραπηγμάτων, οι άνθρωποί της που μάχονται για το καθημερινό. Και, από την απέναντι μεριά, όχι οι πλούσιοι αλλά ένα υποκατάστατό τους, ένας φτηνός αντικατοπτρισμός μιας προκατασκευασμένης, σύμφωνα με τα πρότυπα των φτηνών αμερικάνικων φιλμ, ευτυχίας: η μαγική πόλη. Η μικρογραφία της –ένα υπόγειο σφαιριστήριο της Ομόνοιας- είναι το κέντρο των λαθρεμπόρων. Ο στόχος της φιλοδοξίας των νεαρών της φτωχογειτονιάς είναι οι εύκολες γυναίκες, το εύκολο κέρδος κι η εύκολη μετάβαση από τη γη στον ουρανό με τα ψεύτικα αστέρια. Δίπλα σε όλα αυτά υπάρχει η αγάπη για τους ανθρώπους του οικείου περιβάλλοντος και μια τιμιότητα. Αυτό το τελευταίο στοιχείο είναι τελικά το βασικό χαρακτηριστικό του Κούνδουρου ως σκηνοθέτη. Μια ευθύτητα, μια τιμιότητα, ένα απότολμο είδος λεβεντιάς, που για τον σκηνοθέτη γίνεται πηγή ανησυχίας, ενώ κατά κάποιο τρόπο καθησυχάζει και τον θεατή. […] Παντού όπου προβλήθηκε, άφησε ενθουσιώδη εντύπωση γιατί στην ανάδειξη του κλίματος της εποχής, δηλαδή του νεορεαλιστικού κλίματος, έδινε μια ελληνική απόκλιση, που η αυθεντικότητά της αποτελούσε και το μεγαλύτερό της θέλγητρο. […] Πρώτα απ' όλα την επιλογή των χώρων: οι συνοικίες Δουργούτη και Καισαριανή, η Ομόνοια με την ξενόφερτη νυχτερινή ζωή της, κι ανάμεσά τους η θέα της θάλασσας -όνειρο άπιαστο- από τη γειτονιά της Καστέλας. Στον διευθυντή φωτογραφίας Κώστα Θεοδωρίδη ο Κούνδουρος βρίσκει τον επαγγελματία που θα δώσει μορφή στις δικές του νεοελληνικές εσωτερικές εικόνες. Η μουσική του Μάνου Χατζιδάκι τονίζει τον προσφυγικό καημό όλων αυτών των ανθρώπων που νοσταλγούν τη χαμένη αλλοτινή ευτυχία».
Νίκος Κούνδουρος: Ένας πολυβραβευμένος σκηνοθέτης
Ο Νίκος Κούνδουρος (15 Δεκεμβρίου 1926 – 22 Φεβρουαρίου 2017) ήταν Έλληνας σκηνοθέτης, σεναριογράφος και μοντέρ, θεωρούμενος ευρέως ως μία από τις σπουδαιότερες μορφές του ελληνικού κινηματογράφου Σε μια καριέρα που διήρκεσε περισσότερα από πενήντα χρόνια, ο Κούνδουρος σκηνοθέτησε δώδεκα κινηματογραφικές ταινίες, από τις οποίες η γνωστότερη είναι ο Ο Δράκος (1956), που συγκαταλέγεται ανάμεσα στα αριστουργήματα του ελληνικού σινεμά. Άλλες ταινίες του, όπως οι Μαγική Πόλη (1954), Οι παράνομοι (1958) και Μικρές Αφροδίτες (1963), 1922 (1978) επίσης απέσπασαν διακρίσεις σε εγχώρια και διεθνή φεστιβάλ. Επιπλέον, έχουν κατά καιρούς εκδοθεί αρκετά ημερολόγια και αυτοβιογραφικά βιβλία του, όπως επίσης και ο θεατρικός μονόλογος Η απολογία του Θεόφιλου Τσάφου.
Αντιπροσώπευσε τον ελληνικό κινηματογράφο πολλές φορές στο εξωτερικό όπως στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας το 1956, στο Φεστιβάλ Βερολίνου το 1958, 1963 και 1967. Έχει επίσης τιμηθεί με το Πρώτο Βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και Βερολίνου το 1963 για την ταινία Μικρές Αφροδίτες.
Τιμήθηκε με το βραβείο σκηνοθεσίας του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για την ταινία του Το ποτάμι το 1959 και την ταινία του 1922 το 1978. Ειδικότερα, η ταινία 1922 απέσπασε εννέα βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης του 1978 (α’ καλύτερης ταινίας μεγάλου μήκους, σκηνοθεσίας, φωτογραφίας, α’ γυναικείου ρόλου, β’ ανδρικού ρόλου, σκηνογραφίας, τιμητική διάκριση ερμηνείας, τιμητική διάκριση για το μακιγιάζ και ΕΚΚ σεναρίου) ενώ το 1982 η ίδια ταινία απέσπασε τα βραβεία καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Κέιπ Τάουν.
Για την ταινία Μικρές Αφροδίτες τιμήθηκε και με το Βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου του 1982. Η δε ταινία του Ο Δράκος χαρακτηρίστηκε ως η καλύτερη ελληνική ταινία στη δεκαετία του 1950–1960. Τόσο η ελληνική όσο και η γαλλική και αγγλική τηλεόραση έχουν προβάλει κατ' επανάληψη ταινίες του Κούνδουρου. Σημειώνεται επίσης πως αντίγραφα (κόπιες) πολλών ταινιών του βρίσκονται στο Ευρωπαϊκό Μουσείο Κινηματογράφου, στη Γαλλική Ταινιοθήκη καθώς και στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης.
Ο Νίκος Κούνδουρος έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 90 ετών, την Τετάρτη 22 Φεβρουαρίου 2017. Το τελευταίο διάστημα της ζωής του νοσηλευόταν στο νοσοκομείο με αναπνευστικά προβλήματα.
