Ήταν η πιο ελεύθερη ψυχή μέσα σε ένα διαλυμένο σώμα. Μία προσωπικότητα που, η ζωή και το έργο της ενέπνευσαν και συνεχίζουν να εμπνέουν εκατομμύρια γυναίκες, είτε καλλιτέχνιδες, είτε όχι. Μία προσπωικότητα που εξακολουθεί να εμπνέει εκατομμύρια ανθρώπους. Αν η ψυχική δύναμη και το ανυπότακτο πνεύμα είχαν πρόσωπο θα ήταν το δικό της. Μία προσωπικότητα που δεν συμβιβαζόταν ούτε καν με τον σωματικό της πόνο. Τον βροντοφώναζε μόνο μέσα από τα έργα της. Και δεν ήταν άλλη από τη Φρίντα Κάλο.
Η πολυτάραχη ζωή της την έκανε μούσα του εαυτού της. Από την παιδική της ηλικία, μέχρι και το θάνατό της, η ζωή της σημαδεύτηκε από ασθένειες, ατυχήματα, θυελλώδεις έρωτες και πολύ πόνο.
Γεννήθηκε ως Magdalena Carmen Frida Kahlo Calderón, στις 6 Ιουλίου 1907 από Γερμανοεβραίο πατέρα και Ισπανο-μεξικανή μητέρα, στο Κογιοκάν της Πόλης του Μεξικού. Ο πατέρας της, Γκιγιέρμο, ήταν φωτογράφος, μορφωμένος και άθεος, σε αντίθεση με την μητέρα της που ήταν καθολική.
Στην ηλικία των 6 ετών αρρώστησε από πολιομυελίτιδα, με αποτέλεσμα το ένα της πόδι να είναι μικρότερο από το άλλο και ημιπαράλυτο. Παρακολούθησε την Escola Preparatoria μία από τα 35 κορίτσια ανάμεσα σε 2000 άτομα, όπου και είδε για πρώτη φορά τον μετέπειτα σύζυγό της, τοιχογράφο Ντιέγκο Ριβέρα, ο οποίος ζωγράφιζε τους τοίχους της σχολής.
Σπασμένη Στήλη (1944)
To 1925, στα 18 ένα τραμ συγκρούστηκε με το λεωφορείο στο οποίο επέβαινε. Υποβλήθηκε σε μεγάλο αριθμό εγχειρήσεων. Έκτοτε η ζωή της σημαδεύτηκε από θλίψη και πόνο, καθώς και την αδυναμία της να αποκτήσει παιδιά, μία «πληγή» που αποτύπωνε στους πίνακές της.
Μέχρι σήμερα, το πλήρες ιατρικό ιστορικό της παραμένει άγνωστο. Λέγεται ότι είχε 30 χειρουργικές επεμβάσεις καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής της, οι περισσότερες από τις οποίες προσπαθούσαν να αποκαταστήσουν τις ζημιές από το ατύχημα. Οι γιατροί διαφωνούσαν για το πρόβλημα που αντιμετώπιζε και το 1944 ο χρόνιος πόνος στην πλάτη της επιδεινώθηκε.
Τα μοσχεύματα των οστών της ανέπτυξαν λοιμώξεις, με αποτέλεσμα να χρειάζεται να κάνει εξαιρετικά επώδυνες ενέσεις. Η κακή κυκλοφορία του αίματος σε συνδυασμό με την διατροφή της, είχαν ως αποτέλεσμα να ξυπνήσει μια μέρα με τα δάχτυλα των ποδιών της μαύρα, ενώ στη συνέχεια το πόδι της ακρωτηριάστηκε κάτω από το γόνατο.
Τα πρώτα της έργα
Το 1926, ενώ ανάρρωνε από το ατύχημα η Φρίντα Κάλο ξεκίνησε μαθήματα ζωγραφικής. Η οικογένειά της δεν μπορούσε να υποστηρίξει την καλλιτεχνική της δραστηριότητα οικονομικά, για αυτό και την προέτρεψαν να εικονογραφεί βιβλία ιατρικής. Το 1929 έδειξε τη δουλειά της στον Ντιέγκο Ριβέρα, τον οποίο είχε γνωρίσει στους καλλιτεχνικούς κύκλους του Μεξικού που σύχναζε. Την ίδια χρονιά παντρεύτηκαν.
Οι πίνακές της είναι αντιδιαμετρικοί από τους πίνακες του Ριβέρα. Ενώ ο Ριβέρα αντλούσε τα θέματά του από το Μεξικό της προκολομβιανής εποχής, η Φρίντα παρέμεινε πιστή στην τάση της mexicanidad, τη μεξικανική κουλτούρα που ανθούσε εκείνη την περίοδο. Συχνά οι πίνακές της επηρεάζονται από τα δημοφιλή λαϊκά χριστιανικά τάματα (retablos) και αποτελούν ευχαριστία στην Παρθένο Μαρία για την πραγματοποίηση μιας ευχής.
«Henry Ford Hospital» (1932)
Ο Ριβέρα ήταν ήδη αναγνωρισμένος ζωγράφος και οι τοιχογραφίες του είχαν μεγάλη ζήτηση στις Η.Π.Α.. Το ζευγάρι μετακόμισε στο Σαν Φρανσίσκο και αργότερα στο Ντιτρόιτ. Εκεί απέβαλε, η θλίψη της για τις αποβολές της αποτυπώνεται στους πίνακες "Αποβολή στο Ντιτρόιτ" και "Νοσοκομείο Χένρι Φόρντ".
«Ο ελέφαντας και η περιστέρα»
Κάλο και Ριβέρα γνωρίστηκαν το 1928 και ένα χρόνο αργότερα παρά τις αντιδράσεις της μητέρας της Κάλο παντρεύτηκαν. «Ο γάμος ενός ελέφαντα με μία περιστέρα», όπως έλεγε. Όμως ο Ριβέρα παρέμενε επιρρεπής στο γυναικείο φύλο.
Η Κάλο γνώριζε και είτε από αντίδραση είτεαπό πραγματική επιθυμία, διατηρούσε κι εκείνη κατά καιρούς διάφορες εξωσυζυγικές σχέσεις, με άντρες και γυναίκες.
Η σχέση όμως του Ριβέρα με την αδερφή της Κάλο, Κριστίνα, αφότου είχε υπάρξει μοντέλο του, ήταν το σοβαρότερο πλήγμα για την ευάλωτη ψυχολογία της Κάλο. Αν και η ζωγράφος πάντα κατάφερνε να εκφράζει τον πόνο στον καμβά, την περίοδο εκείνη μπόρεσε να φιλοτεχνήσει έναν μόνο πίνακα. Ο τίτλος :«Μερικές μικρές μαχαιριές», μαρτυρά τα τραύματα στην ψυχή της.
Κατά τη διάρκεια της ζωής της η Φρίντα Κάλο ήταν κυρίως γνωστή ως γυναίκα του Ριβέρα και όχι ως ξεχωριστή καλλιτέχνης. Κάτι που η ίδια απεχθανόταν.
Το 1938 ο Αντρέ Μπρετόν γνώρισε την Κάλο και τον Ριβέρα κατά το ταξίδι του στο Μεξικό. Εκείνος εντυπωσιάστηκε από τη δουλειά της, την κάλεσε να πάρει μέρος στην έκθεση μαζί με άλλους σουρρεαλιστές ζωγράφους και οργάνωσε μια έκθεση της προσωπικής της δουλειάς στο Παρίσι. Εκείνη ωστόσο τόνισε πως οι πίνακές της δεν ήταν όνειρα, αλλά η δική της πραγματικότητα. Στη διάρκεια της ζωής της πραγματοποίησε τρεις μόνο εκθέσεις: στο Παρίσι, στη Νέα Υόρκη και στο Μεξικό.
My birth (1933)
Όταν αψηφούσε τα στερεότυπα για το φύλο
Παράλληλα, η Φρίντα έκανε όλα όσα θεωρούνται “μη θηλυκά” την εποχή εκείνη. Κάπνιζε, έπαιζε μποξ, έπινε, διεκδικούσε τα δικαιώματά της, προκαλούσε την ανδροκρατούμενη κοινωνία να την ανταγωνιστεί.
Στο οικογενειακό πορτρέτο της οικογένειας Κάλο, η Φρίντα ντύθηκε σαν αγόρι, σε αντίθεση με την μητέρα και τις αδερφές της που φόρεσαν φορέματα.
Όσο για τη φημισμένη φυσιογνωμία της, η Φρίντα παραμένει διάσημη για την άρνηση της να “κρύψει” το γνωστό μονόφρυδό της, αλλά και το μουστάκι της. Μάλιστα, στις αυτοπροσωπογραφίες της τόνιζε τα χαρακτηριστικά αυτά, ενώ στο ημερολόγιο της έγραφε: «Το πιο σημαντικό μέρος του σώματος είναι το μυαλό. Από το πρόσωπο μου μ’αρέσουν τα φρύδια και τα μάτια μου».
Ήταν επίσης μία γυναίκα που δεν δίστασε να αποκαλύψει τη σεξουαλική της ταυτότητα. Ανάμεσα στους θυελλώδεις έρωτες που έζησε ήταν και με γυναίκες, εκ των οποίων η Αμερικανίδα ζωγράφος Τζόρτζια Ο’ Κιφ, η γαλλίδα ακτιβίστρια πολιτικών δικαιωμάτων Ζοζεφίν Μπέικερ, και η «η γυναίκα με το κόκκινο πόντσο», η θρυλική Κοσταρικανή τραγουδίστρια, Τσαβέλα Βάργας
Η «άγνωστη» σχέση με τον Λέον Τρότσκι
Το 1937, όταν η Φρίντα ΄ταν 30 χρονών, η σχέση της με τον Ριβιέρα περνάει πολλές διακυμάνσεις, καθώς εκείνος δεν ήταν και ο πιο πιστός σύζυγος. Μάλιστα, είχε συνάψει ερωτικό δεσμό με την αδελφή της.
Το ζευγάρι επιστρέφει στο Μεξικό ύστερα από ένα ταξίδι στην Νέα Υόρκη. Τότε ένα αναπάντεχο γεγονός έρχεται να φέρει τα άνω κάτω στη ζωή τους: Ο 58χρονος σοβιετικός Λέον Τρότσκι καταφθάνει εξόριστος στο λιμάνι του Tampico μαζί με τη γυναίκα του.
Ο Τρότσκι, συνοδοιπόρος του Λένιν και κυνηγημένος απ’ τον Στάλιν έγινε δεκτός στο Μεξικό από φίλους Τροτσκιστές αλλά και τον σύζυγο της Κάλο, Ντιέγκο Ριβιέρα, ο οποίος μάλιστα έκανε ολόκληρο αγώνα για να παραχωρηθεί άσυλο στον Τρότσκι και τη σύζυγό του, Ναταλία, προσφέροντάς τους ακόμα και το ίδιο του το σπίτι ως κέντρο φιλοξενίας.
Οι δύο Φρίντες (1939)
Εξαιτίας της αρρώστιας του Ριβιέρα, ο οποίος νοσηλευόταν την περίοδο που κατέφτασαν στο Μεξικό ο Τρότσκι με τη γυναίκα του, η Φρίντα Κάλο συνόδεψε τελικά το ζευγάρι μόνη της στο Casa Azul, το σπίτι τους στο Coyoacan, στο οποίο και θα παραμείνουν για δύο ολόκληρα χρόνια όλοι μαζί σε απόλυτη προστασία.
Ανάμεσα στη Φρίντα Κάλο και το Λέον Τρότσκι θα δημιουργηθεί μια σκανδαλώδης ερωτική σχέση, στην οποία μάλιστα αποδόθηκε και ο χαρακτηρισμός “οι εραστές του Coyoacan”.
Η ερωτική τους ιστορία ήταν σχετικά σύντομη. Διήρκησε μόλις έξι μήνες και σε αυτό το διάστημα, η Φρίντα Κάλο ζωγράφισε πολλούς πίνακες.
Όταν οι δύο απατημένοι σύζυγοι, Ντιέγκο και Ναταλία, αντιληφθούν ότι οι σύζυγοί τους έχουν κρυφό δεσμό τον Ιούλιο του 1937, οι δύο εραστές έχουν ήδη τερματίσει την ερωτική σχέση τους και ο Ριβιέρα δείχνει “μεγαλοψυχία”, επιτρέποντας στους Τρότσκι να συνεχίσουν να διαμένουν στο σπίτι του, Casa Asul.
O Λέον και η Φρίντα θα παραμείνουν στενοί φίλοι μέχρι τη δολοφονία του, από τον Ραμόν Μερκάντερ, Ισπανό κομμουνιστή, το 1940.
Το 1939 χώρισε προσωρινά από τον Ριβέρα και αποσύρθηκε στο Μεξικό, στο "Γαλάζιο Σπίτι". Εκεί ζωγράφισε τον πίνακα "Οι δύο Φρίντες", στον οποίο απεικονίζει το δίλημμά της για το διαζύγιο. Σε όλη τη διάρκεια του 1939 διατηρούσε εξωσυζυγική σχέση με τον Νίκολας Μάρεϊ, τον οποίο είχε γνωρίσει μαζί με τον Ριβέρα στη Νέα Υόρκη. Σύντομα μετά το διαζύγιο, το 1940 χώρισε με τον Μάρεϊ και ξαναπαντρεύτηκε με τον Ριβέρα.
12 φράσεις της, ένας ύμνος στην ελεύθερη ψυχή
1. “Πόδια, τι τα χρειάζομαι, εφόσον έχω φτερά για να πετάξω;”
2. “Στο τέλος της ημέρας, μπορούμε να αντέξουμε πολλά περισσότερα απ’ ο,τι νομίζουμε ότι μπορούμε”
3. “Είμαι η μούσα του εαυτού μου. Εγώ είμαι το θέμα που γνωρίζω καλύτερα. Το θέμα που θέλω να γνωρίζω καλύτερα. Γι’ αυτό ζωγραφίζω αυτοπροσωπογραφίες”
4. “Τίποτα δεν είναι απόλυτο. Όλα αλλάζουν, κινούνται, τα πάντα περιστρέφονται, τα πάντα πετούν και φεύγουν μακριά”
5. “Αγάπα κάποιον που να σε κοιτά σαν να είσαι κάτι το μαγικό”
6. “Αυτό που δεν με σκοτώνει, με θρέφει”
7. “Ζωγραφίζω λουλούδια που δεν θα πεθάνουν ποτέ”
8. “Τίποτε δεν αξίζει περισσότερο από το γέλιο. Είναι δύναμη το να μπορείς να γελάς, να αφήνεις τον εαυτό σου να νιώθει ελαφρύς. Η τραγωδία είναι το πιο γελοίο πράγμα»
9. “Αξίζεις τα καλύτερα, γιατί είσαι ένας από τους λίγους ανθρώπους που σε αυτό τον μίζερο κόσμο συνεχίζουν να είναι ειλικρινείς με τον εαυτό τους και αυτό είναι το μόνο που μετράει στ’ αλήθεια”
10. “Ο πόνος, η χαρά και ο θάνατος δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια διαδικασία για την ύπαρξη. Η επαναστατική πάλη σε αυτή τη διαδικασία είναι μια πόρτα ανοιχτή για την ευφυΐα”
11. “Μόνο ένα βουνό μπορεί να γνωρίζει τον πυρήνα ενός άλλου βουνού”
12. “Συνήθιζα να πιστεύω ότι ήμουν ο πιο παράξενος άνθρωπος στον κόσμο, αλλά ύστερα σκέφτηκα ότι υπάρχουν τόσοι άνθρωποι στον κόσμο, πρέπει να υπάρχει κάποιος σαν κι εμένα που να νιώθει περίεργος και ατελής με τους ίδιους τρόπους που το νιώθω κι εγώ. Φανταζόμουν εκείνη τη γυναίκα και φαντάζομαι ότι πρέπει να είναι εκεί έξω, σκεπτόμενη εμένα επίσης. Ελπίζω αν είσαι εκεί έξω και διαβάζεις αυτό, να ξέρεις ότι ναι, είναι αλήθεια πως είμαι εδώ και είμαι το ίδιο περίεργη με εσένα”
Το τέλος
Η Φρίντα πέθανε στις 13 Ιουλίου 1954, λίγο αφότου έκλεισε τα 47 της χρόνια. Λίγες ημέρες πριν είχε ολοκληρώσει το τελευταίο της έργο. Ήταν μία σύνθεση με καρπούζια, ένα κατ’ εξοχήν σύμβολο της Ημέρας των Νεκρών, καθώς, σύμφωνα με τη μεξικανική παράδοση, απεικονίζονται να τρώγονται από νεκρούς ή να βρίσκονται δίπλα τους. Η γενναία ψυχή της μέσα στο κατακερματισμένο σώμα της έδωσε τον τίτλο στο έργο: Viva La Vida, δηλαδή: Ζήσε τη ζωή…
Viva la vida (1954)
Το 2010, η κυβέρνηση του Μεξικού, σε αναγνώριση της συνεισφοράς της Φρίντα Κάλο αλλά και του Ντιέγκο Ριβέρα απεικόνισε τα πρόσωπά τους στις δύο όψεις του χαρτονομίσματος των 500 πέσος, στην έκδοση για τον εορτασμό της 200ής επετείου της ανεξαρτητοποίησης της χώρας και της 100ής επετείου της Μεξικανικής Επανάστασης.
Το Γαλάζιο Σπίτι της Φρίντα Κάλο (ισπανικά:La Casa Azul) όπου έζησε και δούλεψε στην Πόλη του Μεξικού είναι πλέον μουσείο, στο οποίο εκτίθενται προσωπικά της αντικείμενα. Η λήψη φωτογραφιών επιτρέπεται μόνο στο εξωτερικό του σπιτιού και στην αυλή του.
H ζωή της εμβληματικής ζωγράφου μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο διά χειρός της σκηνοθέτιδας Τζούλι Τέιμορ, με πρωταγωνίστρια την Σάλμα Χάγεκ στον ομώνυμο ρόλο και τον Άλφρεντ Μολίνα ως Ντιέγκο Ριβέρα.
