«Στις μυλόπετρες του χρόνου μην πετάς την ιστορία…»
Στον απόηχο των εκδηλώσεων και των εκδόσεων για τα εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, πριν από λίγες μέρες κυκλοφόρησε ένας θαυμάσιος ψηφιακός δίσκος, με τίτλο «Οι μυλόπετρες του χρόνου», με δώδεκα τραγούδια σε μουσική του Απόστολου Βαλαρούτσου, στίχους του Νίκου Παπαχατζή, που ηχογραφήθηκαν από την αγαπημένη Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας Μαγνησίας.
Τραγουδούν οι Γιάννης Διονυσίου, Παντελής Θαλασσινός, Βασίλης Λέκκας, Σωκράτης Μάλαμας, Γιώργος Νταλάρας, Γιάννης Παπαγεωργίου, Μίλτος Πασχαλίδης, Νίκος Πορτοκάλογλου, Ασπασία Στρατηγού, Κώστας Τριανταφυλλίδης, Ελένη Τσαλιγοπούλου, Μπάμπης Τσέρτος και συνοδεύουν οι Απόστολος Βαλαρούτσος, Δήμος Βουγιούκας, Κώστας Γεδίκης, Κυριάκος Γκουβέντας, Ανδρέας Κατσιγιάννης, Σταύρος Κουσκουρίδας, Απόστολος Μόσιος, Φίλιππος Ρέτσιος και ο μικρός Δημητράκης Βαλαρούτσος, γιος του Αποστόλη.
Τα τραγούδια του cd
1) Περάσαν χρόνια εκατό – Βασίλης Λέκκας
2) Οι μυλόπετρες του χρόνου – Γιώργος Νταλάρας & Σωκράτης Μάλαμας / φωνητικά: Δημητράκης Βαλαρούτσος
3) Προσποιούνται οι σύμμαχοι – Γιάννης Διονυσίου
4) Διπλός σεβντάς – Μπάμπης Τσέρτος
5) Δυο ματάκια – Ελένη Τσαλιγοπούλου
6) Για της προσφυγιάς το δρόμο – Κώστας Τριανταφυλλίδης / φωνητικά: Απόστολος Βαλαρούτσος, Κώστας Γεδίκης, Σταύρος Κουσκουρίδας, Φίλιππος Ρέτσιος
7) Όσα λέει η Διδώ – Μίλτος Πασχαλίδης / β’φωνή: Απόστολος Βαλαρούτσος
8) Αλικαρνασσός (Σπίρτο ρίξαν) – Γιάννης Παπαγεωργίου
9) Απ’ της μαστίχας το νησί – Παντελής Θαλασσινός
10) Κάτω από το Πήλιο – Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας (Ανδρέας Κατσιγιάννης, Απόστολος Μόσιος, Απόστολος Βαλαρούτσος, Κυριάκος Γκουβέντας, Κώστας Γεδίκης, Δήμος Βουγιούκας, Σταύρος Κουσκουρίδας, Φίλιππος Ρέτσιος)
11) Μες την Κάτω Παναγιά – Ασπασία Στρατηγού
12) Μπόλι – Νίκος Πορτοκάλογλου, Χορωδία Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Τις ενορχηστρώσεις επιμελήθηκε ο Απόστολος Βαλαρούτσος, που έπαιξε κιθάρες, μπαγλαμά, ταμπούρο παρέλασης, μαντολίνο, πιάνο και φυσαρμόνικα. Έπαιξαν επίσης οι Δήμος Βουγιούκας (ακορντεόν), Κώστας Γεδίκης (μπουζούκι, λαούτο), Κυριάκος Γκουβέντας (βιολί, βιόλα), Ανδρέας Κατσιγιάννης (σαντούρι), Σταύρος Κουσκουρίδας (κλαρίνο, καβάλ), Κώστας Κωνσταντίνου (μπάσο), Νίκος Μέρμηγκας (λαύτα, μπουζούκι, λαούτο), Ανδρέας Παππάς (κρουστά), Φίλιππος Ρέτσιος (πιάνο), Μιχάλης Μπακάλης (κρουστά), Νίκος Σαμαράς (τρομπέτα) και Μιχάλης Πορφύρης (βιολοντσέλο).
Οι ηχογραφήσεις έγιναν από τον Μάρτιο ως τον Νοέμβριο του 2022 στο studio Antart με ηχολήπτες τον Νίκο Μέρμηγκα και τον Σωτήρη Ζηλιασκόπουλο, η μίξη και το mastering έγιναν από τον Νίκο Μέρμηγκα, στο τραγούδι «Οι μυλόπετρες του χρόνου» τη μίξη έκανε ο Ηλίας Λάκκας στο Odeon, το artwork επιμελήθηκε ο Δημήτρης Παναγιωτακόπουλος και τη διεύθυνση παραγωγής ο Απόστολος Βαλαρούτσος και ο Ανδρέας Κατσιγιάννης. Ο δίσκος κυκλοφορεί από τη Minos – Emi.
«Ένας δίσκος που χαίρεσαι να ακούς…»
Παρουσιάζοντας πριν από λίγες μέρες το «Χάραμα Καισαριανής» του Γιάννη Τσιαντή, έναν επίσης θαυμάσιο καινούργιο δίσκο, έγραφα τα εξής:
«Χωρίς να μπω σε περισσότερες και ειδικότερες λεπτομέρειες κι αν και διανύουμε ακόμα τον τέταρτο μήνα της χρονιάς, είμαι σίγουρος πως στο τέλος του 2023 το “Χάραμα Καισαριανής” θα βρίσκεται μέσα στους πέντε – δέκα σημαντικότερους δίσκους της χρονιάς. Σύμφωνα πάντα με τα δικά μου κριτήρια και τη δική μου αισθητική
.
Όσο ακούω τα θαυμάσια λαϊκά τραγούδια αυτού του δίσκου (κι ενός ακόμα που θα σας παρουσιάσουμε σε λίγες μέρες), αναρωτιέμαι, πού πήγαν οι εποχές που τα τραγούδια αυτά έκαναν σοβαρή “κατάσταση” και βρισκόταν στην “ημερήσια διάταξη” των ραδιοφωνικών προγραμμάτων; Γιατί άραγε, όσοι ασχολούμαστε με αυτού του είδους το υλικό, έχουμε καταντήσει “είδος προς εξαφάνιση;”»
Τα ίδια κι άλλα τόσα ισχύουν και για τις «Μυλόπετρες του χρόνου». (Είναι ο δίσκος στην παρουσίαση του οποίου αναφέρθηκα λίγο πιο πάνω, στην παρένθεση). Αν και οι αυτόπτες μάρτυρες του δράματος της Μικρασιατικής Καταστροφής είναι πλέον ελάχιστοι, τα γεγονότα εκείνων των ημερών, όπως μεταφέρθηκαν από τις μαρτυρίες των προσφύγων και τα ιστορικά κείμενα, συνεχίζουν μέχρι σήμερα να συγκινούν και να εμπνέουν. Να εμπνέουν νέους δημιουργούς, όπως είναι ο Νίκος Παπαχατζής, που έγραψε δώδεκα πολύ δυνατούς στίχους και ο Απόστολος Βαλαρούτσος που τους μελοποίησε όπως τους άξιζε και να δημιουργούν τέτοιους δίσκους, που, ανεξάρτητα από τη φύση των γεγονότων που μεταφέρουν, απολαμβάνεις να ακούς.
Δίπλα στις μουσικές και τους στίχους στέκονται επάξια οι μουσικοί της Εστουδιαντίνας και οι, εγνωσμένης αξίας, παλιοί αλλά και νεότεροι ερμηνευτές και ερμηνεύτριες. (Νομίζω πως μια ειδική μνεία αξίζει να γίνει στο ντουέτο του Γιώργου Νταλάρα με τον Σωκράτη Μάλαμα, στο ομώνυμο τραγούδι).
Πρέπει επίσης να σημειώσω, πως ανάμεσα στα «σκληρά», τόσο ως προς τον στίχο, όσο και προς τη μουσική, ζεϊμπέκικα και χασάπικα, «μπερδεύονται» τα συρτά και τα καλαματιανά, που «γλυκαίνουν» την ατμόσφαιρα… Η εναλλαγή αυτή μου θύμισε (πάντα τηρουμένων των αναλογιών), την εναλλαγή των τραγουδιών στη «Μικρά Ασία» του Απόστολου Καλδάρα και του Πυθαγόρα.
Με λίγα λόγια, χαίρεσαι να ακούς και να παρουσιάζεις τέτοιους δίσκους υψηλού επιπέδου, από τους οποίους δεν πετάς τίποτα και που σε άλλες εποχές και κάτω από άλλες συνθήκες, θα μπορούσαν να καθιερωθούν ως δίσκοι αναφοράς. (Προσπαθώ να «μαζέψω» λίγο τον ενθουσιασμό μου από τις αλλεπάλληλες ακροάσεις, αλλά ομολογώ πως δυσκολεύομαι).
«Ο σεβντάς για τις χαμένες πατρίδες δεν έσβησε…»
Για το φινάλε ο λόγος ανήκει δικαιωματικά στους δημιουργούς των τραγουδιών και στον καλλιτεχνικό διευθυντή της ορχήστρας:
«Στις μυλόπετρες του χρόνου, δεν πετάξαμε τη μνήμη μας. Αυτό μας ένωσε σε ένα ταξίδι με την ιστορία μας εδώ και 25 χρόνια, ήταν η αφορμή να γίνει η Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας Μαγνησίας. Έτσι όλα αυτά τα χρόνια “κτίζαμε”, τις προσωπικές μας ιστορίες, μέσα από τα βιώματά μας, από τα ακούσματα που είχαμε, έτσι αναπτύξαμε σαν μια υγιή μικρή κοινωνία, το δικό μας κόσμο μέσα από τη μουσική. Αυτή η συλλογή τραγουδιών είναι οικογενειακή υπόθεση, με την “γέννα” του Αποστόλη Βαλαρούτσου, πάνω στους στίχους του Νίκου Παπαχατζή, ο καθένας μας έβαλε την ψυχή του, για να είναι τα τραγούδια έτοιμα να πορευτούν μαζί με κάθε γενιά, αγκαλιά με την ιστορία μας, σαν μικρός λαός, αλλά που δεν ξεχνά».
Ανδρέας Κατσιγιάννης, καλλιτεχνικός διευθυντής Εστουδιαντίνας Νέας Ιωνίας
«Περάσαν χρόνια εκατό από τις μνήμες που εξιστορούσε η γιαγιά Αργυρώ, πέρασαν τρεις γενιές από τότε που οι πρόγονοί μου άφησαν πίσω τις ζωές τους μέσα στην Κάτω Παναγιά και ξεκίνησαν για της προσφυγιάς τον δρόμο. Η πορεία δύσκολη και μακρά. Πρώτος σταθμός της μαστίχας το νησί, “μέχρι να ξετσουμίσει το παιδί” όπως έλεγε και στη συνέχεια ταξίδι για την Πελοπόννησο. Βρέθηκαν σε νέο τόπο που έπρεπε να γίνει η πατρίδα τους, με ελάχιστα υπάρχοντα, αλλά με μεράκι, αγάπη και σεβασμό κατάφεραν να σταθούν στα πόδια τους.
Τα παιδιά μεγάλωσαν και ήρθαν τα εγγόνια. Τα μάτια της πρώτης γενιάς σφάλισαν και πέταξαν στον ουρανό σαν μαύρα χελιδονάκια. Όμως ο σεβντάς για τις χαμένες πατρίδες – Αλικαρνασσός, Αλάτσατα, Ικόνιο, Αϊβαλί – δεν έσβησε, αλλά πέρασε και στις επόμενες γενιές. Οι πληγές δεν ήταν πια νωπές, μα τα σημάδια τους είχαν χαραχθεί βαθιά στις ψυχές μας. Σε κάθε άκουσμα μπάλου, απτάλικου, αμανέ ή καρσιλαμά, το σαντούρι, το βιολί, το κανονάκι και το ούτι σκαλίζαν τις πληγές, φέρναν στη θύμησή μου τις ιστορίες της γιαγιάς και όσα λέει η Διδώ, κάνοντας τα μάτια μου να δακρύζουν.
Τα χρόνια πέρασαν και μεγαλώνοντας ένιωθα όλο και περισσότερο την υποχρέωση να μην αφήσω να ξεθωριάσει η μνήμη των ανθρώπων αυτών, μα ούτε και ο πολιτισμός που έφεραν μαζί τους.
Την άνοιξη του 2018, η γνωριμία με τον Αποστόλη έμελλε να είναι καταλυτική. Η κοινή αγάπη για τις χαμένες πατρίδες των προγόνων μας αποτέλεσε το μπόλι της συνεργασίας μας. Οι υπέροχες μελωδίες του έντυσαν μοναδικά τους στίχους μου, αποδίδοντας με τις νότες του ακριβώς τα συναισθήματα που ένιωθα γράφοντας κάθε λέξη. Μουσική και στίχοι άνθισαν μαζί δημιουργώντας αυτόν τον δίσκο.
Ευχαριστώ από ψυχής τον Αποστόλη και όλα τα μέλη της Εστουδιαντίνας για την ευκαιρία που μου χάρισαν μέσα από αυτό το έργο να εκπληρώσω το χρέος μου στην ιστορική μνήμη όλων των προσφύγων της Μικράς Ασίας.
Ας μην αφήσουμε την ιστορία να χαθεί στις μυλόπετρες του χρόνου, ας κρατήσουμε ζωντανή τη μνήμη των πολύπαθων αυτών ανθρώπων, τιμώντας την κληρονομιά που μας άφησαν και διαβεβαιώνοντάς τους πως οι θυσίες τους δεν πήγαν χαμένες, νιώθοντας ευγνώμονες για όλα όσα μας χάρισαν».
Νίκος Παπαχατζής
«Η μικρασιατική καταστροφή, αυτή η πικρή ιστορία στις σελίδες της νεότερης Ελληνικής ιστορίας, μας αφορά λίγο πολύ όλους. Ο Νίκος Παπαχατζής κι εγώ, έχοντας και οι δυο προσφυγικές καταγωγές, ανήκουμε σίγουρα στο “πολύ”.
Από την πρώτη στιγμή της γνωριμίας μας αναγνώρισα τη στόφα ενός πηγαίου, παραγωγικού στιχουργού, με αναφορές, μεταξύ άλλων στα γραπτά του, στη ζωή των Μικρασιατών τόσο μετά όσο και πριν το διωγμό.
Ο ενθουσιασμός του συνέπλευσε με τη δική μου επιθυμία να ακουστούν καινούργια τραγούδια για το συγκεκριμένο θέμα, με νηφαλιότητα όμως και την αντικειμενικότητα που μας επιτρέπουν τα 100 χρόνια απόστασης από τα γεγονότα του 1922.
Ακολούθησε μεταξύ μας, εν μέσω πανδημίας, ένας μαραθώνιος ανταλλαγής μελωδιών και στίχων, που σιγά σιγά έπαιρναν μορφή. Για κάθε τραγούδι που ολοκληρώναμε ονειρευόμουν και ποιος ερμηνευτής θα αναλάμβανε το ρόλο να του δώσει φωνή και είχα τη χαρά οι άνθρωποι αυτοί να με εμπιστευθούν ώστε να δω τα ενστικτώδη αυτά “ταιριάσματα” να πραγματώνονται.
Θέλω μέσα από την καρδιά μου να ευχαριστήσω όλους μαζί και χωριστά τον καθένα από τους αγαπημένους καλλιτέχνες που συμμετείχαν σ’ αυτό το εγχείρημα, που με το περίσσιο ταλέντο τους δώσαν σάρκα και οστά σ’ ένα κόσμο, που πριν τις ηχογραφήσεις, υπήρχε μόνο στη σφαίρα της φαντασίας.
-Τον Παντελή Θαλασσινό που ανταποκρίθηκε αμέσως θετικά και μου έδωσε κουράγιο να συνεχίσω.
- Τον Γιώργο Νταλάρα και τον Σωκράτη Μάλαμα που υποψιαζόμουν ότι θα ήταν γενναιόδωροι και υποστηρικτικοί, όπως λένε ότι είναι οι πραγματικά σπουδαίοι, αλλά το να το βλέπεις στην πράξη είναι συγκινητικό και άκρως διδακτικό.
-Την Ελένη Τσαλιγοπούλου που κάθε φορά με καθηλώνει με τις εκπληκτικές και από καρδιάς ερμηνείες της.
-Τον Γιάννη Διονυσίου και τον Γιάννη Παπαγεωργίου που μεταδίδουν με τα όργανα και τις φωνές τους ενδελεχή γνώση και αγάπη για τη μουσική μας ιστορία. Το μέλλον τους ανήκει.
-Τον Βασίλη Λέκκα που συμμετείχε με την όρεξη μικρού παιδιού και το πάθος ερωτευμένου εφήβου.
-Τον Μίλτο Πασχαλίδη που λόγω και της συγγραφικής του ιδιότητας, εκτός της εύστοχης του ερμηνείας, ταίριαξε στο “Όσα λέει η Διδώ”.
-Τον Μπάμπη Τσέρτο και την Ασπασία Στρατηγού γιατί είναι πάντα δίπλα μας και μας χαρίζουν απλόχερα τη διαχρονική τέχνη τους.
-Τον Νίκο Πορτοκάλογλου που μας ενώνουν καταγωγές όχι μόνον τόπων αλλά και μουσικής.
-Τον Κώστα Τριανταφυλλίδη για την τρυφερή και συνάμα ρωμαλέα ερμηνεία του.
-Τον Νίκο Χιώτογλου και τη Χορωδία του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας που ομόρφυναν το στούντιο με τη θετική τους αύρα και την εξαιρετική τους απόδοση.
-Τους συνοδοιπόρους της Εστουδιαντίνας, αυτούς τους εξαιρετικούς δεξιοτέχνες, που αγαπώ σαν οικογένεια και θαυμάζω απεριόριστα. Και εις άλλα με υγεία!
-Τον Ανδρέα Κατσιγιάννη, που αγκάλιασε απ’την αρχή με θέρμη αυτή την προσπάθεια και κρατάει πάντα άσβεστη τη φλόγα της Εστουδιαντίνας.
-Τον αγαπημένο Νίκο Μέρμηγκα που με το λεπτό του γούστο οδηγούσε πάντα στο σωστό δρόμο τις ηχογραφήσεις μας.
-Τον Σωτήρη Ζηλιασκόπουλο που με την ικανότητά του στο τιμόνι της κονσόλας, το καράβι της ορχήστρας μας έπλεε πάντα σε ασφαλή νερά.
-Τον Ηλία Λάκκα για την εμπειρία και την άψογη, όπως πάντα, δουλειά του.
-Τον Γιάννη Τσαγκάδα για τη φοβερή κιθάρα Παναγή που χρησιμοποίησα αρκετά στις ηχογραφήσεις.
-Τον Νίκο Παπαχατζή για τις εμπνεύσεις και τη γόνιμη συνεργασία.
-Τον Νεκτάριο Κόκκινο και την κα Μαργαρίτα Μάτσα και τους ανθρώπους της Minos Emi για την εμπιστοσύνη και τη στήριξη.
Μακάρι να μη λησμονούμε την ιστορία.
Να μαθαίνουμε από τα λάθη και να προχωράμε μπροστά με αγάπη και αδελφοσύνη.
Καλή ακρόαση».
Απόστολος Βαλαρούτσος
Δεν έχουμε παρά να ακολουθήσουμε την προτροπή του Απόστολου και να ακούσουμε όλα τα τραγούδια του album στο YouTube. Αν και προσωπικά παραμένω φανατικός λάτρης του φυσικού προϊόντος…
Στον απόηχο των εκδηλώσεων και των εκδόσεων για τα εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, πριν από λίγες μέρες κυκλοφόρησε ένας θαυμάσιος ψηφιακός δίσκος, με τίτλο «Οι μυλόπετρες του χρόνου», με δώδεκα τραγούδια σε μουσική του Απόστολου Βαλαρούτσου, στίχους του Νίκου Παπαχατζή, που ηχογραφήθηκαν από την αγαπημένη Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας Μαγνησίας.
Τραγουδούν οι Γιάννης Διονυσίου, Παντελής Θαλασσινός, Βασίλης Λέκκας, Σωκράτης Μάλαμας, Γιώργος Νταλάρας, Γιάννης Παπαγεωργίου, Μίλτος Πασχαλίδης, Νίκος Πορτοκάλογλου, Ασπασία Στρατηγού, Κώστας Τριανταφυλλίδης, Ελένη Τσαλιγοπούλου, Μπάμπης Τσέρτος και συνοδεύουν οι Απόστολος Βαλαρούτσος, Δήμος Βουγιούκας, Κώστας Γεδίκης, Κυριάκος Γκουβέντας, Ανδρέας Κατσιγιάννης, Σταύρος Κουσκουρίδας, Απόστολος Μόσιος, Φίλιππος Ρέτσιος και ο μικρός Δημητράκης Βαλαρούτσος, γιος του Αποστόλη.
Τα τραγούδια του cd
1) Περάσαν χρόνια εκατό – Βασίλης Λέκκας
2) Οι μυλόπετρες του χρόνου – Γιώργος Νταλάρας & Σωκράτης Μάλαμας / φωνητικά: Δημητράκης Βαλαρούτσος
3) Προσποιούνται οι σύμμαχοι – Γιάννης Διονυσίου
4) Διπλός σεβντάς – Μπάμπης Τσέρτος
5) Δυο ματάκια – Ελένη Τσαλιγοπούλου
6) Για της προσφυγιάς το δρόμο – Κώστας Τριανταφυλλίδης / φωνητικά: Απόστολος Βαλαρούτσος, Κώστας Γεδίκης, Σταύρος Κουσκουρίδας, Φίλιππος Ρέτσιος
7) Όσα λέει η Διδώ – Μίλτος Πασχαλίδης / β’φωνή: Απόστολος Βαλαρούτσος
8) Αλικαρνασσός (Σπίρτο ρίξαν) – Γιάννης Παπαγεωργίου
9) Απ’ της μαστίχας το νησί – Παντελής Θαλασσινός
10) Κάτω από το Πήλιο – Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας (Ανδρέας Κατσιγιάννης, Απόστολος Μόσιος, Απόστολος Βαλαρούτσος, Κυριάκος Γκουβέντας, Κώστας Γεδίκης, Δήμος Βουγιούκας, Σταύρος Κουσκουρίδας, Φίλιππος Ρέτσιος)
11) Μες την Κάτω Παναγιά – Ασπασία Στρατηγού
12) Μπόλι – Νίκος Πορτοκάλογλου, Χορωδία Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Τις ενορχηστρώσεις επιμελήθηκε ο Απόστολος Βαλαρούτσος, που έπαιξε κιθάρες, μπαγλαμά, ταμπούρο παρέλασης, μαντολίνο, πιάνο και φυσαρμόνικα. Έπαιξαν επίσης οι Δήμος Βουγιούκας (ακορντεόν), Κώστας Γεδίκης (μπουζούκι, λαούτο), Κυριάκος Γκουβέντας (βιολί, βιόλα), Ανδρέας Κατσιγιάννης (σαντούρι), Σταύρος Κουσκουρίδας (κλαρίνο, καβάλ), Κώστας Κωνσταντίνου (μπάσο), Νίκος Μέρμηγκας (λαύτα, μπουζούκι, λαούτο), Ανδρέας Παππάς (κρουστά), Φίλιππος Ρέτσιος (πιάνο), Μιχάλης Μπακάλης (κρουστά), Νίκος Σαμαράς (τρομπέτα) και Μιχάλης Πορφύρης (βιολοντσέλο).
Οι ηχογραφήσεις έγιναν από τον Μάρτιο ως τον Νοέμβριο του 2022 στο studio Antart με ηχολήπτες τον Νίκο Μέρμηγκα και τον Σωτήρη Ζηλιασκόπουλο, η μίξη και το mastering έγιναν από τον Νίκο Μέρμηγκα, στο τραγούδι «Οι μυλόπετρες του χρόνου» τη μίξη έκανε ο Ηλίας Λάκκας στο Odeon, το artwork επιμελήθηκε ο Δημήτρης Παναγιωτακόπουλος και τη διεύθυνση παραγωγής ο Απόστολος Βαλαρούτσος και ο Ανδρέας Κατσιγιάννης. Ο δίσκος κυκλοφορεί από τη Minos – Emi.
«Ένας δίσκος που χαίρεσαι να ακούς…»
Παρουσιάζοντας πριν από λίγες μέρες το «Χάραμα Καισαριανής» του Γιάννη Τσιαντή, έναν επίσης θαυμάσιο καινούργιο δίσκο, έγραφα τα εξής:
«Χωρίς να μπω σε περισσότερες και ειδικότερες λεπτομέρειες κι αν και διανύουμε ακόμα τον τέταρτο μήνα της χρονιάς, είμαι σίγουρος πως στο τέλος του 2023 το “Χάραμα Καισαριανής” θα βρίσκεται μέσα στους πέντε – δέκα σημαντικότερους δίσκους της χρονιάς. Σύμφωνα πάντα με τα δικά μου κριτήρια και τη δική μου αισθητική
.
Όσο ακούω τα θαυμάσια λαϊκά τραγούδια αυτού του δίσκου (κι ενός ακόμα που θα σας παρουσιάσουμε σε λίγες μέρες), αναρωτιέμαι, πού πήγαν οι εποχές που τα τραγούδια αυτά έκαναν σοβαρή “κατάσταση” και βρισκόταν στην “ημερήσια διάταξη” των ραδιοφωνικών προγραμμάτων; Γιατί άραγε, όσοι ασχολούμαστε με αυτού του είδους το υλικό, έχουμε καταντήσει “είδος προς εξαφάνιση;”»
Τα ίδια κι άλλα τόσα ισχύουν και για τις «Μυλόπετρες του χρόνου». (Είναι ο δίσκος στην παρουσίαση του οποίου αναφέρθηκα λίγο πιο πάνω, στην παρένθεση). Αν και οι αυτόπτες μάρτυρες του δράματος της Μικρασιατικής Καταστροφής είναι πλέον ελάχιστοι, τα γεγονότα εκείνων των ημερών, όπως μεταφέρθηκαν από τις μαρτυρίες των προσφύγων και τα ιστορικά κείμενα, συνεχίζουν μέχρι σήμερα να συγκινούν και να εμπνέουν. Να εμπνέουν νέους δημιουργούς, όπως είναι ο Νίκος Παπαχατζής, που έγραψε δώδεκα πολύ δυνατούς στίχους και ο Απόστολος Βαλαρούτσος που τους μελοποίησε όπως τους άξιζε και να δημιουργούν τέτοιους δίσκους, που, ανεξάρτητα από τη φύση των γεγονότων που μεταφέρουν, απολαμβάνεις να ακούς.
Δίπλα στις μουσικές και τους στίχους στέκονται επάξια οι μουσικοί της Εστουδιαντίνας και οι, εγνωσμένης αξίας, παλιοί αλλά και νεότεροι ερμηνευτές και ερμηνεύτριες. (Νομίζω πως μια ειδική μνεία αξίζει να γίνει στο ντουέτο του Γιώργου Νταλάρα με τον Σωκράτη Μάλαμα, στο ομώνυμο τραγούδι).
Πρέπει επίσης να σημειώσω, πως ανάμεσα στα «σκληρά», τόσο ως προς τον στίχο, όσο και προς τη μουσική, ζεϊμπέκικα και χασάπικα, «μπερδεύονται» τα συρτά και τα καλαματιανά, που «γλυκαίνουν» την ατμόσφαιρα… Η εναλλαγή αυτή μου θύμισε (πάντα τηρουμένων των αναλογιών), την εναλλαγή των τραγουδιών στη «Μικρά Ασία» του Απόστολου Καλδάρα και του Πυθαγόρα.
Με λίγα λόγια, χαίρεσαι να ακούς και να παρουσιάζεις τέτοιους δίσκους υψηλού επιπέδου, από τους οποίους δεν πετάς τίποτα και που σε άλλες εποχές και κάτω από άλλες συνθήκες, θα μπορούσαν να καθιερωθούν ως δίσκοι αναφοράς. (Προσπαθώ να «μαζέψω» λίγο τον ενθουσιασμό μου από τις αλλεπάλληλες ακροάσεις, αλλά ομολογώ πως δυσκολεύομαι).
«Ο σεβντάς για τις χαμένες πατρίδες δεν έσβησε…»
Για το φινάλε ο λόγος ανήκει δικαιωματικά στους δημιουργούς των τραγουδιών και στον καλλιτεχνικό διευθυντή της ορχήστρας:
«Στις μυλόπετρες του χρόνου, δεν πετάξαμε τη μνήμη μας. Αυτό μας ένωσε σε ένα ταξίδι με την ιστορία μας εδώ και 25 χρόνια, ήταν η αφορμή να γίνει η Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας Μαγνησίας. Έτσι όλα αυτά τα χρόνια “κτίζαμε”, τις προσωπικές μας ιστορίες, μέσα από τα βιώματά μας, από τα ακούσματα που είχαμε, έτσι αναπτύξαμε σαν μια υγιή μικρή κοινωνία, το δικό μας κόσμο μέσα από τη μουσική. Αυτή η συλλογή τραγουδιών είναι οικογενειακή υπόθεση, με την “γέννα” του Αποστόλη Βαλαρούτσου, πάνω στους στίχους του Νίκου Παπαχατζή, ο καθένας μας έβαλε την ψυχή του, για να είναι τα τραγούδια έτοιμα να πορευτούν μαζί με κάθε γενιά, αγκαλιά με την ιστορία μας, σαν μικρός λαός, αλλά που δεν ξεχνά».
Ανδρέας Κατσιγιάννης, καλλιτεχνικός διευθυντής Εστουδιαντίνας Νέας Ιωνίας
«Περάσαν χρόνια εκατό από τις μνήμες που εξιστορούσε η γιαγιά Αργυρώ, πέρασαν τρεις γενιές από τότε που οι πρόγονοί μου άφησαν πίσω τις ζωές τους μέσα στην Κάτω Παναγιά και ξεκίνησαν για της προσφυγιάς τον δρόμο. Η πορεία δύσκολη και μακρά. Πρώτος σταθμός της μαστίχας το νησί, “μέχρι να ξετσουμίσει το παιδί” όπως έλεγε και στη συνέχεια ταξίδι για την Πελοπόννησο. Βρέθηκαν σε νέο τόπο που έπρεπε να γίνει η πατρίδα τους, με ελάχιστα υπάρχοντα, αλλά με μεράκι, αγάπη και σεβασμό κατάφεραν να σταθούν στα πόδια τους.
Τα παιδιά μεγάλωσαν και ήρθαν τα εγγόνια. Τα μάτια της πρώτης γενιάς σφάλισαν και πέταξαν στον ουρανό σαν μαύρα χελιδονάκια. Όμως ο σεβντάς για τις χαμένες πατρίδες – Αλικαρνασσός, Αλάτσατα, Ικόνιο, Αϊβαλί – δεν έσβησε, αλλά πέρασε και στις επόμενες γενιές. Οι πληγές δεν ήταν πια νωπές, μα τα σημάδια τους είχαν χαραχθεί βαθιά στις ψυχές μας. Σε κάθε άκουσμα μπάλου, απτάλικου, αμανέ ή καρσιλαμά, το σαντούρι, το βιολί, το κανονάκι και το ούτι σκαλίζαν τις πληγές, φέρναν στη θύμησή μου τις ιστορίες της γιαγιάς και όσα λέει η Διδώ, κάνοντας τα μάτια μου να δακρύζουν.
Τα χρόνια πέρασαν και μεγαλώνοντας ένιωθα όλο και περισσότερο την υποχρέωση να μην αφήσω να ξεθωριάσει η μνήμη των ανθρώπων αυτών, μα ούτε και ο πολιτισμός που έφεραν μαζί τους.
Την άνοιξη του 2018, η γνωριμία με τον Αποστόλη έμελλε να είναι καταλυτική. Η κοινή αγάπη για τις χαμένες πατρίδες των προγόνων μας αποτέλεσε το μπόλι της συνεργασίας μας. Οι υπέροχες μελωδίες του έντυσαν μοναδικά τους στίχους μου, αποδίδοντας με τις νότες του ακριβώς τα συναισθήματα που ένιωθα γράφοντας κάθε λέξη. Μουσική και στίχοι άνθισαν μαζί δημιουργώντας αυτόν τον δίσκο.
Ευχαριστώ από ψυχής τον Αποστόλη και όλα τα μέλη της Εστουδιαντίνας για την ευκαιρία που μου χάρισαν μέσα από αυτό το έργο να εκπληρώσω το χρέος μου στην ιστορική μνήμη όλων των προσφύγων της Μικράς Ασίας.
Ας μην αφήσουμε την ιστορία να χαθεί στις μυλόπετρες του χρόνου, ας κρατήσουμε ζωντανή τη μνήμη των πολύπαθων αυτών ανθρώπων, τιμώντας την κληρονομιά που μας άφησαν και διαβεβαιώνοντάς τους πως οι θυσίες τους δεν πήγαν χαμένες, νιώθοντας ευγνώμονες για όλα όσα μας χάρισαν».
Νίκος Παπαχατζής
«Η μικρασιατική καταστροφή, αυτή η πικρή ιστορία στις σελίδες της νεότερης Ελληνικής ιστορίας, μας αφορά λίγο πολύ όλους. Ο Νίκος Παπαχατζής κι εγώ, έχοντας και οι δυο προσφυγικές καταγωγές, ανήκουμε σίγουρα στο “πολύ”.
Από την πρώτη στιγμή της γνωριμίας μας αναγνώρισα τη στόφα ενός πηγαίου, παραγωγικού στιχουργού, με αναφορές, μεταξύ άλλων στα γραπτά του, στη ζωή των Μικρασιατών τόσο μετά όσο και πριν το διωγμό.
Ο ενθουσιασμός του συνέπλευσε με τη δική μου επιθυμία να ακουστούν καινούργια τραγούδια για το συγκεκριμένο θέμα, με νηφαλιότητα όμως και την αντικειμενικότητα που μας επιτρέπουν τα 100 χρόνια απόστασης από τα γεγονότα του 1922.
Ακολούθησε μεταξύ μας, εν μέσω πανδημίας, ένας μαραθώνιος ανταλλαγής μελωδιών και στίχων, που σιγά σιγά έπαιρναν μορφή. Για κάθε τραγούδι που ολοκληρώναμε ονειρευόμουν και ποιος ερμηνευτής θα αναλάμβανε το ρόλο να του δώσει φωνή και είχα τη χαρά οι άνθρωποι αυτοί να με εμπιστευθούν ώστε να δω τα ενστικτώδη αυτά “ταιριάσματα” να πραγματώνονται.
Θέλω μέσα από την καρδιά μου να ευχαριστήσω όλους μαζί και χωριστά τον καθένα από τους αγαπημένους καλλιτέχνες που συμμετείχαν σ’ αυτό το εγχείρημα, που με το περίσσιο ταλέντο τους δώσαν σάρκα και οστά σ’ ένα κόσμο, που πριν τις ηχογραφήσεις, υπήρχε μόνο στη σφαίρα της φαντασίας.
-Τον Παντελή Θαλασσινό που ανταποκρίθηκε αμέσως θετικά και μου έδωσε κουράγιο να συνεχίσω.
- Τον Γιώργο Νταλάρα και τον Σωκράτη Μάλαμα που υποψιαζόμουν ότι θα ήταν γενναιόδωροι και υποστηρικτικοί, όπως λένε ότι είναι οι πραγματικά σπουδαίοι, αλλά το να το βλέπεις στην πράξη είναι συγκινητικό και άκρως διδακτικό.
-Την Ελένη Τσαλιγοπούλου που κάθε φορά με καθηλώνει με τις εκπληκτικές και από καρδιάς ερμηνείες της.
-Τον Γιάννη Διονυσίου και τον Γιάννη Παπαγεωργίου που μεταδίδουν με τα όργανα και τις φωνές τους ενδελεχή γνώση και αγάπη για τη μουσική μας ιστορία. Το μέλλον τους ανήκει.
-Τον Βασίλη Λέκκα που συμμετείχε με την όρεξη μικρού παιδιού και το πάθος ερωτευμένου εφήβου.
-Τον Μίλτο Πασχαλίδη που λόγω και της συγγραφικής του ιδιότητας, εκτός της εύστοχης του ερμηνείας, ταίριαξε στο “Όσα λέει η Διδώ”.
-Τον Μπάμπη Τσέρτο και την Ασπασία Στρατηγού γιατί είναι πάντα δίπλα μας και μας χαρίζουν απλόχερα τη διαχρονική τέχνη τους.
-Τον Νίκο Πορτοκάλογλου που μας ενώνουν καταγωγές όχι μόνον τόπων αλλά και μουσικής.
-Τον Κώστα Τριανταφυλλίδη για την τρυφερή και συνάμα ρωμαλέα ερμηνεία του.
-Τον Νίκο Χιώτογλου και τη Χορωδία του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας που ομόρφυναν το στούντιο με τη θετική τους αύρα και την εξαιρετική τους απόδοση.
-Τους συνοδοιπόρους της Εστουδιαντίνας, αυτούς τους εξαιρετικούς δεξιοτέχνες, που αγαπώ σαν οικογένεια και θαυμάζω απεριόριστα. Και εις άλλα με υγεία!
-Τον Ανδρέα Κατσιγιάννη, που αγκάλιασε απ’την αρχή με θέρμη αυτή την προσπάθεια και κρατάει πάντα άσβεστη τη φλόγα της Εστουδιαντίνας.
-Τον αγαπημένο Νίκο Μέρμηγκα που με το λεπτό του γούστο οδηγούσε πάντα στο σωστό δρόμο τις ηχογραφήσεις μας.
-Τον Σωτήρη Ζηλιασκόπουλο που με την ικανότητά του στο τιμόνι της κονσόλας, το καράβι της ορχήστρας μας έπλεε πάντα σε ασφαλή νερά.
-Τον Ηλία Λάκκα για την εμπειρία και την άψογη, όπως πάντα, δουλειά του.
-Τον Γιάννη Τσαγκάδα για τη φοβερή κιθάρα Παναγή που χρησιμοποίησα αρκετά στις ηχογραφήσεις.
-Τον Νίκο Παπαχατζή για τις εμπνεύσεις και τη γόνιμη συνεργασία.
-Τον Νεκτάριο Κόκκινο και την κα Μαργαρίτα Μάτσα και τους ανθρώπους της Minos Emi για την εμπιστοσύνη και τη στήριξη.
Μακάρι να μη λησμονούμε την ιστορία.
Να μαθαίνουμε από τα λάθη και να προχωράμε μπροστά με αγάπη και αδελφοσύνη.
Καλή ακρόαση».
Απόστολος Βαλαρούτσος
Δεν έχουμε παρά να ακολουθήσουμε την προτροπή του Απόστολου και να ακούσουμε όλα τα τραγούδια του album στο YouTube. Αν και προσωπικά παραμένω φανατικός λάτρης του φυσικού προϊόντος…
