Πριν από λίγες μέρες κυκλοφόρησε σε cd μια σπάνια ηχογράφηση του Ψαραντώνη, που πραγματοποιήθηκε σε δυο συναυλίες του στο Ωδείο του Ρεθύμνου την Κυριακή 1 και τη Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου 1991. Το σημαντικό ντοκουμέντο βρέθηκε σε μια κασέτα, που ψηφιοποιήθηκε και έδωσε και τον γενικό τίτλο στο cd: «Η κασέτα του Ψαραντώνη».
Έπαιξαν οι μουσικοί: Ψαραντώνης (λύρα, τζουρά, μαντολίνο), Γρηγόρης Χατζάκης (λαούτο), Κώστας Λάπας (λαούτο), Μύρος Τυροκομάκης (λαούτο), Νίκος Στρατάκης (λαούτο) και Γιώργης Λαγκαδινός (κρουστά).
Τα τραγούδια της «κασέτας»
1) Για δες πώς με κατάντησες (μουσική – στίχοι: Ψαραντώνης)
2) Πρώτος συρτός (Παραδοσιακό) Οργανικό
3) Αυτοσχεδιασμοί με μαντολίνο (Παραδοσιακό, διασκευή: Ψαραντώνης) Οργανικό
4) Κοντυλιές (Παραδοσιακό, διασκευή: Ψαραντώνης) Οργανικό
5) Οργανικό (Παραδοσιακό, διασκευή: Ψαραντώνης)
6) Να κάτεχα πού μένει αητός (συρτό) (Παραδοσιακό, διασκευή: Ψαραντώνης)
7) Βασιλικούς εφύτευγα (κοντυλιές) (Παραδοσιακό, διασκευή: Ψαραντώνης)
8) Σώσε με γιατρέ μου (Παραδοσιακό)
9) Μόνο εκείνος π’αγαπά (συρτό) (μουσική-στίχοι: Θανάσης Σκορδαλός)
10) Ωσάν το έρημο πουλί (συρτό) (Μουσική: Χαρίλαος Πιπεράκης – στίχοι επιλογής Ψαραντώνη)
11) α) Ερωτόκριτος (μουσική: παραδοσιακή, στίχοι: Βιτσέντζος Κορνάρος)
β) Που ‘ν’ ο καιρός πουλάκι μου (κοντυλιές) (Παραδοσιακό)
12) Να κάμω θέλω ταραχή (συρτό) (Παραδοσιακό, διασκευή: Ψαραντώνης)
13) α) Μικιό κοπελιδάκι μου (Ψαραντώνης – Μήτσος Σταυρακάκης)
β) Πεντοζάλι (Παραδοσιακό)
Την ηχοληψία έκανε ο Βαγγέλης Γεραρχάκης, την επεξεργασία της κασέτας και την ψηφιοποίηση ο Μιχάλης Μαυράκης, το δημιουργικό της έκδοσης ο Στέλιος Πρινάρης και την επιμέλεια ο Ανδρέας Αεράκης για το «Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι & Σείστρον – Αεράκης».
Στις 4 Δεκεμβρίου 1991, δυο μέρες μετά τις παραστάσεις, ο Κώστας Πετρίδης έγραφε στα «Ρεθεμνιώτικα Νέα»:
Το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε, στο Ωδείο της πόλης μας, ο Ψαραντώνης με τη συντροφιά του, μας χάρισε δυο μουσικές βραδιές αξέχαστες. Ο Ανωγειανός ραψωδός, πυρπολήθηκε και πυρπόλησε το κοινό του ακούραστος, μεταρσειωμένος, λες με τα μαγικά του δάκτυλα και την πάλλουσα από πάθος, χρώμα και δυνατότητες φωνή του κράτησε σε κατανυκτική ένταση το ακροατήριό του, ξεπερνώντας την πίκρα και τις ηχητικές αδυναμίες του μοναδικού κατά τα άλλα Ναού. Δεν είναι βέβαια η φωνή και τα δάκτυλα του Ψαραντώνη μόνο που μετέχουν στην μυσταγωγία. Είναι όλος μια χορδή ευαίσθητη και πάλλουσα. Φαίνεται η Γιαγιά Κρήτη τον πήρε σαράντα μέρες και σαράντα νύκτες πάνω από το Τουρκολάκι και την Νίδα, του χάιδεψε τα μαλλιά και αγναντεύοντας μαζί του, κορυφές, φαράγγια, κάμπους και θάλασσες, του ‘μαθε τα μυστικά της από κτήσεως κόσμου. Δεν συμμερίζομαι απόλυτα την άποψη μερικών θαυμαστών του, που αντιπαραθέτουν τον Ψαραντώνη με τους άλλους λυράρηδες παρά τις ενδιαφέρουσες απόψεις για την παράδοση, τα μέτρα, τα χιλιόμετρα και τη σύγχρονη και δημιουργική ανάπλαση των οσίων της μουσικής μας κληρονομιάς. Ούτε ακόμα συμμερίζομαι την άρνηση της αξίας του φαινομένου Ψαραντώνη, με το επιχείρημα ότι αυτός αλλοιώνει κατά το δοκούν την Κρητική μουσική παράδοση. Ο Ψαραντώνης είναι Ψαραντώνης. Είναι νέος και πανάρχαιος ή μάλλον είναι απόσταγμα μουσικών ιστορίσεων. Έχει τη δυναμική του ραψωδού που από ένστικτο συλλέγει αριστουργηματικούς στίχους, τους φροντίζει με τα δικά του εκφραστικά μέσα, δονείται ο ίδιος και δημιουργεί κάθε στιγμή την ατμόσφαιρα του δέους. Απείθαρχος, ανήσυχος, ανικανοποίητος, ανακαλυπτικός και αποκαλυπτικός και προπάντων πυρέσων… Οι συνεργάτες του, αφοσιώνονται, δένονται μαζί του, προετοιμάζονται κάθε φορά, αλλά από τη μια στιγμή στην άλλη εκπλήσσονται από την τροπή του πυρετού που τον κατακαίει.
Ο Γιώργος Λαγκαδινός στα κρουστά. Τα αρχέγονα αυτά όργανα, τα πρώτα ίσως που εμφανίστηκαν στον πλανήτη και που ο άνθρωπος προσπάθησε με αυτά και με τις παλάμες του, να εκφράσει τους φόβους, τις αγωνίες, τις χαρές, τους θριάμβους, την ορμή του, τα ερωτικά του σκιρτήματα, το θρήνο του και τις παρορμήσεις του, τις επικοινωνιακές του ανάγκες και ήταν της καρδιάς του και της ανάσας του ηχητική μίμηση. Ο Λαγκαδινός που φαίνεται να έχει μια ιδιαίτερη συνάφεια με τον Ψαραντώνη και συλλαμβάνει τις εκπομπές της καρδιάς του.
Ο δεκαπενταετής μαθητής της 2ας Γυμνασίου Νίκος Στρατάκης στο λαούτο που δείχνει άνεση πεπειραμένου οργανοπαίχτη και πιάνει στο φτερό τις προθέσεις και απαιτήσεις του δασκάλου του.
Ο γνωστός Γρηγόρης Χατζάκης στο λαούτο επίσης. Ο τακτικός συνεργάτης στο λαούτο Κώστας Λάπας και ο Μύρος Τυροκομάκης, συνόδεψαν με δεξιοτεχνία το λυράρη στις μουσικές επελάσεις του και στους ψιθύρους και στις πνοές που χάνονταν ως τις έσχατες δυνατότητες των ακουστικών μας οργάνων. Μια θαυμάσια επιλογή παλιών και νέων τραγουδιών της Κρήτης καθώς και του Ερωτόκριτου, που όλα έδεναν σε ένα μουσικό παραμύθι από ραψωδίες και θαρρούσες πως ήταν μια απαράμιλλη υπόκρουση της ιστορίας και των παθών της Κρήτης και των ανθρώπων της και μια ζωντανή αναπαράσταση των ήχων που εκπέμπει η φύση της. Κι όλοι εμείς ακροαζόμαστε τους μύθους μαγεμένοι με την ένταση της πρώτης φοράς. Θα τελειώσουμε όμως με την ανακοίνωση του Κ. Πιερή, για τη συνεργασία του με τον Ψαραντώνη στο θεατρικό έργο «Ντα» που του έδωσε την αφορμή για μια νέα συνεργασία που ελπίζουμε να πραγματοποιηθεί.
Ο Κ. Πιερής που φαίνεται να θαυμάζει και να εκτιμά τη μουσική ιδιοφυία του Ψαραντώνη συζητά μαζί του για μια δουλειά πάνω στον Ερωτόκριτο όχι πια σαν θεατρική παράσταση αλλά στην ανάδειξη του μουσικού και αφηγηματικού μέρους του ως καθ’ αυτό ποιητικό έργο που θα παρουσιαστεί ίσως στη Φορτέτζα αν είναι δυνατόν στο Αναγεννησιακό Φεστιβάλ. Περιμένουμε να βρει ανταπόκριση από τους αρμόδιους η προσπάθεια αυτή και περιμένουμε ακόμα να βρεθεί κάποιος τρόπος επιδότησης των μουσικών παρουσιών του Ψαραντώνη και αναγνώρισης της προσφοράς του στα πολιτιστικά μας πράγματα.
Ακόμα να προσθέσω ότι το λαούτο στα χέρια του Ψαραντώνη στην μιαν άκρη της σκηνής του Ωδείου και το κρουστό στην άλλη άκρη στα χέρια του Λαγκαδινού ήταν μια από τις πιο επιβλητικές στιγμές της συναυλίας.
Κώστας Πετρίδης
Έπαιξαν οι μουσικοί: Ψαραντώνης (λύρα, τζουρά, μαντολίνο), Γρηγόρης Χατζάκης (λαούτο), Κώστας Λάπας (λαούτο), Μύρος Τυροκομάκης (λαούτο), Νίκος Στρατάκης (λαούτο) και Γιώργης Λαγκαδινός (κρουστά).
Τα τραγούδια της «κασέτας»
1) Για δες πώς με κατάντησες (μουσική – στίχοι: Ψαραντώνης)
2) Πρώτος συρτός (Παραδοσιακό) Οργανικό
3) Αυτοσχεδιασμοί με μαντολίνο (Παραδοσιακό, διασκευή: Ψαραντώνης) Οργανικό
4) Κοντυλιές (Παραδοσιακό, διασκευή: Ψαραντώνης) Οργανικό
5) Οργανικό (Παραδοσιακό, διασκευή: Ψαραντώνης)
6) Να κάτεχα πού μένει αητός (συρτό) (Παραδοσιακό, διασκευή: Ψαραντώνης)
7) Βασιλικούς εφύτευγα (κοντυλιές) (Παραδοσιακό, διασκευή: Ψαραντώνης)
8) Σώσε με γιατρέ μου (Παραδοσιακό)
9) Μόνο εκείνος π’αγαπά (συρτό) (μουσική-στίχοι: Θανάσης Σκορδαλός)
10) Ωσάν το έρημο πουλί (συρτό) (Μουσική: Χαρίλαος Πιπεράκης – στίχοι επιλογής Ψαραντώνη)
11) α) Ερωτόκριτος (μουσική: παραδοσιακή, στίχοι: Βιτσέντζος Κορνάρος)
β) Που ‘ν’ ο καιρός πουλάκι μου (κοντυλιές) (Παραδοσιακό)
12) Να κάμω θέλω ταραχή (συρτό) (Παραδοσιακό, διασκευή: Ψαραντώνης)
13) α) Μικιό κοπελιδάκι μου (Ψαραντώνης – Μήτσος Σταυρακάκης)
β) Πεντοζάλι (Παραδοσιακό)
Την ηχοληψία έκανε ο Βαγγέλης Γεραρχάκης, την επεξεργασία της κασέτας και την ψηφιοποίηση ο Μιχάλης Μαυράκης, το δημιουργικό της έκδοσης ο Στέλιος Πρινάρης και την επιμέλεια ο Ανδρέας Αεράκης για το «Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι & Σείστρον – Αεράκης».
Στις 4 Δεκεμβρίου 1991, δυο μέρες μετά τις παραστάσεις, ο Κώστας Πετρίδης έγραφε στα «Ρεθεμνιώτικα Νέα»:
Το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε, στο Ωδείο της πόλης μας, ο Ψαραντώνης με τη συντροφιά του, μας χάρισε δυο μουσικές βραδιές αξέχαστες. Ο Ανωγειανός ραψωδός, πυρπολήθηκε και πυρπόλησε το κοινό του ακούραστος, μεταρσειωμένος, λες με τα μαγικά του δάκτυλα και την πάλλουσα από πάθος, χρώμα και δυνατότητες φωνή του κράτησε σε κατανυκτική ένταση το ακροατήριό του, ξεπερνώντας την πίκρα και τις ηχητικές αδυναμίες του μοναδικού κατά τα άλλα Ναού. Δεν είναι βέβαια η φωνή και τα δάκτυλα του Ψαραντώνη μόνο που μετέχουν στην μυσταγωγία. Είναι όλος μια χορδή ευαίσθητη και πάλλουσα. Φαίνεται η Γιαγιά Κρήτη τον πήρε σαράντα μέρες και σαράντα νύκτες πάνω από το Τουρκολάκι και την Νίδα, του χάιδεψε τα μαλλιά και αγναντεύοντας μαζί του, κορυφές, φαράγγια, κάμπους και θάλασσες, του ‘μαθε τα μυστικά της από κτήσεως κόσμου. Δεν συμμερίζομαι απόλυτα την άποψη μερικών θαυμαστών του, που αντιπαραθέτουν τον Ψαραντώνη με τους άλλους λυράρηδες παρά τις ενδιαφέρουσες απόψεις για την παράδοση, τα μέτρα, τα χιλιόμετρα και τη σύγχρονη και δημιουργική ανάπλαση των οσίων της μουσικής μας κληρονομιάς. Ούτε ακόμα συμμερίζομαι την άρνηση της αξίας του φαινομένου Ψαραντώνη, με το επιχείρημα ότι αυτός αλλοιώνει κατά το δοκούν την Κρητική μουσική παράδοση. Ο Ψαραντώνης είναι Ψαραντώνης. Είναι νέος και πανάρχαιος ή μάλλον είναι απόσταγμα μουσικών ιστορίσεων. Έχει τη δυναμική του ραψωδού που από ένστικτο συλλέγει αριστουργηματικούς στίχους, τους φροντίζει με τα δικά του εκφραστικά μέσα, δονείται ο ίδιος και δημιουργεί κάθε στιγμή την ατμόσφαιρα του δέους. Απείθαρχος, ανήσυχος, ανικανοποίητος, ανακαλυπτικός και αποκαλυπτικός και προπάντων πυρέσων… Οι συνεργάτες του, αφοσιώνονται, δένονται μαζί του, προετοιμάζονται κάθε φορά, αλλά από τη μια στιγμή στην άλλη εκπλήσσονται από την τροπή του πυρετού που τον κατακαίει.
Ο Γιώργος Λαγκαδινός στα κρουστά. Τα αρχέγονα αυτά όργανα, τα πρώτα ίσως που εμφανίστηκαν στον πλανήτη και που ο άνθρωπος προσπάθησε με αυτά και με τις παλάμες του, να εκφράσει τους φόβους, τις αγωνίες, τις χαρές, τους θριάμβους, την ορμή του, τα ερωτικά του σκιρτήματα, το θρήνο του και τις παρορμήσεις του, τις επικοινωνιακές του ανάγκες και ήταν της καρδιάς του και της ανάσας του ηχητική μίμηση. Ο Λαγκαδινός που φαίνεται να έχει μια ιδιαίτερη συνάφεια με τον Ψαραντώνη και συλλαμβάνει τις εκπομπές της καρδιάς του.
Ο δεκαπενταετής μαθητής της 2ας Γυμνασίου Νίκος Στρατάκης στο λαούτο που δείχνει άνεση πεπειραμένου οργανοπαίχτη και πιάνει στο φτερό τις προθέσεις και απαιτήσεις του δασκάλου του.
Ο γνωστός Γρηγόρης Χατζάκης στο λαούτο επίσης. Ο τακτικός συνεργάτης στο λαούτο Κώστας Λάπας και ο Μύρος Τυροκομάκης, συνόδεψαν με δεξιοτεχνία το λυράρη στις μουσικές επελάσεις του και στους ψιθύρους και στις πνοές που χάνονταν ως τις έσχατες δυνατότητες των ακουστικών μας οργάνων. Μια θαυμάσια επιλογή παλιών και νέων τραγουδιών της Κρήτης καθώς και του Ερωτόκριτου, που όλα έδεναν σε ένα μουσικό παραμύθι από ραψωδίες και θαρρούσες πως ήταν μια απαράμιλλη υπόκρουση της ιστορίας και των παθών της Κρήτης και των ανθρώπων της και μια ζωντανή αναπαράσταση των ήχων που εκπέμπει η φύση της. Κι όλοι εμείς ακροαζόμαστε τους μύθους μαγεμένοι με την ένταση της πρώτης φοράς. Θα τελειώσουμε όμως με την ανακοίνωση του Κ. Πιερή, για τη συνεργασία του με τον Ψαραντώνη στο θεατρικό έργο «Ντα» που του έδωσε την αφορμή για μια νέα συνεργασία που ελπίζουμε να πραγματοποιηθεί.
Ο Κ. Πιερής που φαίνεται να θαυμάζει και να εκτιμά τη μουσική ιδιοφυία του Ψαραντώνη συζητά μαζί του για μια δουλειά πάνω στον Ερωτόκριτο όχι πια σαν θεατρική παράσταση αλλά στην ανάδειξη του μουσικού και αφηγηματικού μέρους του ως καθ’ αυτό ποιητικό έργο που θα παρουσιαστεί ίσως στη Φορτέτζα αν είναι δυνατόν στο Αναγεννησιακό Φεστιβάλ. Περιμένουμε να βρει ανταπόκριση από τους αρμόδιους η προσπάθεια αυτή και περιμένουμε ακόμα να βρεθεί κάποιος τρόπος επιδότησης των μουσικών παρουσιών του Ψαραντώνη και αναγνώρισης της προσφοράς του στα πολιτιστικά μας πράγματα.
Ακόμα να προσθέσω ότι το λαούτο στα χέρια του Ψαραντώνη στην μιαν άκρη της σκηνής του Ωδείου και το κρουστό στην άλλη άκρη στα χέρια του Λαγκαδινού ήταν μια από τις πιο επιβλητικές στιγμές της συναυλίας.
Κώστας Πετρίδης
