Στο άκουσμα της λέξης «Ζαβαρακατρανέμια» το μυαλό μας πηγαίνει απευθείας στην ανατριχιαστική ερμηνεία του Νίκου Ξυλούρη, καθώς και στη σκηνή της ταινίας «Επιχείρησις Απόλλων» με την Έλενα Ναθαναήλ στο αρχαίο θέατρο.
Ένα από τα πιο εμβληματικά τραγούδια της ελληνικής μουσικής σκηνής σε στίχους και μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου, που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 84 ετών.
Για τη σημασία των στίχων, που μοιάζουν ακατάληπτοι δόθηκαν διάφορες εκδοχές ως προς την ερμηνεία τους. Το μόνο σίγουρο είναι, ότι ήταν έμπνευση του Γιάννη Μαρκόπουλου.
Ο ίδιος ο συνθέτης το 2007 σε συνέντευξή του στην εκπομπή του Λευτέρη Παπαδόπουλου «Συναντήσεις» στην ΕΡΤ είχε αποκαλύψει το νόημα των στίχων του:
«Αλληλούια» δεν είναι η γνωστή εβραϊκή λέξ,η άλλα η ελληνική λέξη αλληλουχία.
«Ζάβαρα» προέρχεται από τη λέξη Ζευς που πολύ συχνά χρησιμοποιούν οι Κρητικοί.
Νάμα σημαίνει βάπτισμα
Λάμα σημαίνει λάμα (μαχαιριού)
Νέμια σημαίνει ηρεμία
Ίλεως σημαίνει ευσπλαχνικός.
«Όταν έγραψα το Ζαβαρακατρανέμια μέσα στη δεκαετία του ’60, γύρω στο ’66, είναι ένα από τα μέρη μίας μουσικής τελετής που λέγεται “Ιδού ο Νυμφίος έρχεται”, το οποίο διατηρώ ακόμη ανέκδοτο. Κι έμεινε αυτό το τραγούδι όπου περιέχει πάρα πολλές σημαντικές λέξεις που είναι καθαρά ελληνικές. Ας το εξηγήσω, για πρώτη φορά, γίνεται σε αυτήν την εκπομπή, δεν το χω ξαναπεί. Το αλληλούια δεν είναι εβραϊκή λέξη, είναι η αλληλουχία κι έφυγε το Χ. Αλληλουχία, τόσο απλό. Το Ίλεως είναι από το ίλεως, Ζάβαρα είναι -όπως καμιά φορά λέμε στην Κρήτη ‘’Μα το Ζα’’, το Δία. Είναι μία εικόνα, όχι ακριβώς για το Δία, αλλά μία εικόνα μέσα από τη ζωή του. Το Ζήτα παίζει τεράστιο ρόλο και είναι και μία λέξη πάρα πολύ βαθιά και αρχαία που έχουν χρησιμοποιήσει πάρα πολλές φορές σε θέματα εμπόλεμης κατάστασης. Λάμα είναι η κόψη του μαχαιριού, το νάμα είναι βάπτισμα, νέμια η ησυχία, αλλά όλες αυτές οι λέξεις μαζί ήταν μία έντονη διαμαρτυρία. Και αυτό το θέμα είναι πάλι ποίηση, αλλά έχει μία έντονη διαμαρτυρία», εξήγησε.
Δείτε το χαρακτηριστικό απόσπασμα της εκπομπής από το Αρχείο της ΕΡΤ (στο 45ο λεπτό)
Η «Επιχείρησις Απόλλων»
Το Επιχείρησις Απόλλων είναι ελληνοσουηδική συμπαραγωγή μεγάλου μήκους του 1968 σε σκηνοθεσία Γιώργου Σκαλενάκη. Το σενάριο είναι του Γιάννη Τζιώτη και του Volodja Semitjov και η παραγωγή της Δαμασκηνός – Μιχαηλίδης, Film AB TVS και Inge Ivarson Filmproductions. Τη μουσική έχουν γράψει ο Γιάννης Μαρκόπουλος και ο Βαγγέλης Παπαθανασίου.
Η ταινία αφηγείται την ιστορία ενός Γερμανού πρίγκιπα, του Γιαν, που έρχεται στην Ελλάδα για διακοπές και φιλοξενείται στη θαλαμηγό μιας διάσημης πριμαντόνας. Ένα πρωινό, και παρά τις σθεναρές αντιρρήσεις της ακολουθίας του, κάνει μια βόλτα με ελικόπτερο πάνω από την Αθήνα.
Στον Λυκαβηττό, διακρίνει μια πανέμορφη ξεναγό, την Έλενα, και καταγοητευμένος απ’ τη λαμπερή παρουσία της αποφασίζει να τη γνωρίσει από κοντά, παριστάνοντας τον απλό τουρίστα. Ενώ εκείνος χαίρεται τις ελληνικές αρχαιότητες, σαν μέλος του γκρουπ της Έλενας, η εξαφάνισή του έχει κινητοποιήσει τις μυστικές υπηρεσίες και τον πρέσβη της χώρας του. Μέχρι όμως να τον ανακαλύψουν, ο Γιαν και η Έλενα έχουν ερωτευτεί ο ένας την άλλη κι έχουν ζήσει υπέροχες στιγμές.
Ο πρίγκιπας δυσανασχετεί όταν τον ανακαλύπτουν και αρνείται να επανέλθει στα καθήκοντά του, η Έλενα όμως τον πείθει ότι είναι καλύτερα να χωρίσουν οι δρόμοι τους, καθώς ανήκουν σε δυο τελείως διαφορετικούς κι ασύμβατους κόσμους.
Το «Ζαβαρακατρανέμια» ακούγεται σε μία -αν όχι στην καλύτερη- σκηνή της ταινίας που διαδραματίζεται στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου με μία ανεπανάληπτη χορογραφία που φέρει την καλλιτεχνική υπογραφή του Γιώργου Εμιρζά.
Δείτε την χαρακτηριστική σκηνή με το τραγούδι ερμηνευμένο από τον Γιάννη Μαρκόπουλο:
Ένα από τα πιο εμβληματικά τραγούδια της ελληνικής μουσικής σκηνής σε στίχους και μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου, που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 84 ετών.
Για τη σημασία των στίχων, που μοιάζουν ακατάληπτοι δόθηκαν διάφορες εκδοχές ως προς την ερμηνεία τους. Το μόνο σίγουρο είναι, ότι ήταν έμπνευση του Γιάννη Μαρκόπουλου.
Ο ίδιος ο συνθέτης το 2007 σε συνέντευξή του στην εκπομπή του Λευτέρη Παπαδόπουλου «Συναντήσεις» στην ΕΡΤ είχε αποκαλύψει το νόημα των στίχων του:
«Αλληλούια» δεν είναι η γνωστή εβραϊκή λέξ,η άλλα η ελληνική λέξη αλληλουχία.
«Ζάβαρα» προέρχεται από τη λέξη Ζευς που πολύ συχνά χρησιμοποιούν οι Κρητικοί.
Νάμα σημαίνει βάπτισμα
Λάμα σημαίνει λάμα (μαχαιριού)
Νέμια σημαίνει ηρεμία
Ίλεως σημαίνει ευσπλαχνικός.
«Όταν έγραψα το Ζαβαρακατρανέμια μέσα στη δεκαετία του ’60, γύρω στο ’66, είναι ένα από τα μέρη μίας μουσικής τελετής που λέγεται “Ιδού ο Νυμφίος έρχεται”, το οποίο διατηρώ ακόμη ανέκδοτο. Κι έμεινε αυτό το τραγούδι όπου περιέχει πάρα πολλές σημαντικές λέξεις που είναι καθαρά ελληνικές. Ας το εξηγήσω, για πρώτη φορά, γίνεται σε αυτήν την εκπομπή, δεν το χω ξαναπεί. Το αλληλούια δεν είναι εβραϊκή λέξη, είναι η αλληλουχία κι έφυγε το Χ. Αλληλουχία, τόσο απλό. Το Ίλεως είναι από το ίλεως, Ζάβαρα είναι -όπως καμιά φορά λέμε στην Κρήτη ‘’Μα το Ζα’’, το Δία. Είναι μία εικόνα, όχι ακριβώς για το Δία, αλλά μία εικόνα μέσα από τη ζωή του. Το Ζήτα παίζει τεράστιο ρόλο και είναι και μία λέξη πάρα πολύ βαθιά και αρχαία που έχουν χρησιμοποιήσει πάρα πολλές φορές σε θέματα εμπόλεμης κατάστασης. Λάμα είναι η κόψη του μαχαιριού, το νάμα είναι βάπτισμα, νέμια η ησυχία, αλλά όλες αυτές οι λέξεις μαζί ήταν μία έντονη διαμαρτυρία. Και αυτό το θέμα είναι πάλι ποίηση, αλλά έχει μία έντονη διαμαρτυρία», εξήγησε.
Δείτε το χαρακτηριστικό απόσπασμα της εκπομπής από το Αρχείο της ΕΡΤ (στο 45ο λεπτό)
Η «Επιχείρησις Απόλλων»
Το Επιχείρησις Απόλλων είναι ελληνοσουηδική συμπαραγωγή μεγάλου μήκους του 1968 σε σκηνοθεσία Γιώργου Σκαλενάκη. Το σενάριο είναι του Γιάννη Τζιώτη και του Volodja Semitjov και η παραγωγή της Δαμασκηνός – Μιχαηλίδης, Film AB TVS και Inge Ivarson Filmproductions. Τη μουσική έχουν γράψει ο Γιάννης Μαρκόπουλος και ο Βαγγέλης Παπαθανασίου.
Η ταινία αφηγείται την ιστορία ενός Γερμανού πρίγκιπα, του Γιαν, που έρχεται στην Ελλάδα για διακοπές και φιλοξενείται στη θαλαμηγό μιας διάσημης πριμαντόνας. Ένα πρωινό, και παρά τις σθεναρές αντιρρήσεις της ακολουθίας του, κάνει μια βόλτα με ελικόπτερο πάνω από την Αθήνα.
Στον Λυκαβηττό, διακρίνει μια πανέμορφη ξεναγό, την Έλενα, και καταγοητευμένος απ’ τη λαμπερή παρουσία της αποφασίζει να τη γνωρίσει από κοντά, παριστάνοντας τον απλό τουρίστα. Ενώ εκείνος χαίρεται τις ελληνικές αρχαιότητες, σαν μέλος του γκρουπ της Έλενας, η εξαφάνισή του έχει κινητοποιήσει τις μυστικές υπηρεσίες και τον πρέσβη της χώρας του. Μέχρι όμως να τον ανακαλύψουν, ο Γιαν και η Έλενα έχουν ερωτευτεί ο ένας την άλλη κι έχουν ζήσει υπέροχες στιγμές.
Ο πρίγκιπας δυσανασχετεί όταν τον ανακαλύπτουν και αρνείται να επανέλθει στα καθήκοντά του, η Έλενα όμως τον πείθει ότι είναι καλύτερα να χωρίσουν οι δρόμοι τους, καθώς ανήκουν σε δυο τελείως διαφορετικούς κι ασύμβατους κόσμους.
Το «Ζαβαρακατρανέμια» ακούγεται σε μία -αν όχι στην καλύτερη- σκηνή της ταινίας που διαδραματίζεται στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου με μία ανεπανάληπτη χορογραφία που φέρει την καλλιτεχνική υπογραφή του Γιώργου Εμιρζά.
Δείτε την χαρακτηριστική σκηνή με το τραγούδι ερμηνευμένο από τον Γιάννη Μαρκόπουλο:
