«Ένα μεγάλο σχολείο στην πορεία μου…»
Η Νάνα Μούσχουρη γράφει στο ένθετο της συλλογής:
«Η ανακάλυψη ανέκδοτων τραγουδιών στο αρχείο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας ήταν μια μεγάλη έκπληξη για μένα. Ακούγοντάς τα, γύρισα πίσω, στην παιδική μου ηλικία. Αμέσως μετά την Κατοχή, τότε που το ραδιόφωνο και ο κινηματογράφος υπήρξαν τα πρώτα σχολεία μου στη μουσική και μου έδειξαν πώς να ακούω, να μαθαίνω και να ονειρεύομαι.
Ήμουν τυχερή, γιατί το σπίτι μας στο Κουκάκι ήταν πάντα γεμάτο από μουσική. Τραγουδούσαμε συνέχεια με τη μητέρα μου και την αδελφή μου τη Τζένη. Οι γονείς μου αγαπούσαν την όπερα και την κλασική μουσική, αλλά και το ελληνικό τραγούδι της εποχής. Από το ραδιόφωνο, που μου είχε φτιάξει με τα ίδια του τα χέρια ο πατέρας μου, μπορούσα να ακούω σταθμούς ελληνικούς και ξένους, τα τραγούδια της Σοφίας Βέμπο και της Δανάης, της Μαρλέν Ντίτριχ και της Έλλα Φιτζέραλντ. Δίπλα από το σπίτι μας ήταν ο κινηματογράφος Πρωτέας, όπου ο πατέρας μου εργαζόταν ως μηχανικός προβολής. Κάθε βράδυ μας γοήτευαν οι κινηματογραφικές μουσικές των αμερικάνικων ταινιών της εποχής. Η Τζούντι Γκάρλαντ τραγουδούσε μαγευτικά το “Οver the rainbow” και δεν σταματούσα να ονειρεύομαι... Κάπως έτσι ρίζωσε βαθιά μέσα μου η μουσική.
Παρ’ όλες τις δυσκολίες του πολέμου, οι γονείς μου, βλέποντας την αγάπη μου για το τραγούδι, μου έδωσαν την ευκαιρία να το σπουδάσω. Στα μέσα της δεκαετίας του ’50, σπούδαζα πλέον στο Ωδείο Αθηνών, αλλά μέσα μου ονειρευόμουν να γίνω τραγουδίστρια της τζαζ. Πήγαινα συχνά με τη μητέρα και την αδελφή μου στα στούντιο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας στο Ζάππειο. Από εκεί μεταδίδονταν ζωντανά οι μουσικές εκπομπές του ραδιοφώνου, που ήταν ανοιχτές για το κοινό.
Μια μέρα, μαζί με την Ορχήστρα της Ραδιοφωνίας, έπαιζε πιάνο ο Μίμης Πλέσσας. Δεν ήταν πολλά χρόνια που είχε επιστρέψει από την Αμερική. Όπως γινόταν συχνά σε αυτές τις εκπομπές, ο Μίμης έπαιξε την εισαγωγή ενός τραγουδιού και ρώτησε το κοινό, εάν κάποιος το γνώριζε. Ήταν σαν μουσικό κουίζ. ΄Όποιος απαντούσε σωστά, ανέβαινε και το τραγουδούσε με την ορχήστρα. Μόλις άκουσα το “Smoke gets in your eyes”, πετάχτηκα για να δώσω πρώτη την απάντηση που με οδήγησε στην πρώτη μου ζωντανή ερμηνεία στο ραδιόφωνο. Μερικά χρόνια μετά, το 1962, επρόκειτο να ηχογραφήσω το ίδιο τραγούδι με τον Κουίνσι Τζόουνς, στον πρώτο μου δίσκο στην Αμερική.
Η αρχή στην Ελληνική Ραδιοφωνία δεν ήταν εύκολη. Δυο φορές απέτυχα στις εξετάσεις για τους νέους ερμηνευτές που θα τραγουδούσαν με την Ορχήστρα του ΕΙΡ. Δεν θα ξεχάσω τον Κώστα Γιαννίδη, ο οποίος με πλησίασε λέγοντας: “Ίσως θα πρέπει να μάθεις μερικά τραγούδια παραδοσιακά. Θα επηρεάσουν τον τρόπο που τραγουδάς και θα βρεις την αυθεντική έκφρασή σου”. Ακολούθησα τη συμβουλή του και, το 1955, στην τρίτη μου προσπάθεια, πέτυχα στις εξετάσεις.
Από τότε είχα την τύχη να τραγουδήσω τους πιο σημαντικούς Έλληνες συνθέτες της εποχής: Αττίκ, Σπάρτακο, Μιχάλη Σουγιούλ, Νίκυ Γιάκοβλεφ, Γεράσιμο Λαβράνο, Σταύρο Κουγιουμτζή, Τάκη Μωράκη, Κώστα Κλάββα και πολλούς άλλους. Πολλοί διηύθυναν κιόλας την υπέροχη ορχήστρα της Ραδιοφωνίας. Εκεί ξεκίνησαν σημαντικές συνεργασίες μου με Έλληνες συνθέτες, όπως αυτή με τον Μίμη Πλέσσα που μας οδήγησε στο δεύτερο βραβείο στο Φεστιβάλ Τραγουδιού του 1959, με το “Ξέρω κάποιο αστέρι”.
Κέρδισα μάλιστα και το πρώτο βραβείο με το “Κάπου υπάρχει η αγάπη μου” του Μάνου Χατζιδάκι. Ενώ τον επόμενο χρόνο, ήρθε το πρώτο βραβείο του Φεστιβάλ Μεσογειακού Τραγουδιού της Βαρκελώνης με το “Ξύπνα αγάπη μου” του Γιαννίδη. Ήδη άνοιγε μια μεγάλη πύλη και φαινόταν ο δρόμος που θα έπρεπε να διασχίσω. Ακολουθώντας τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Νίκο Γκάτσο έβαλα τον ήλιο σύνορο.
Κοιτώντας πίσω, πιστεύω ότι οι μέρες μου στην Ελληνική Ραδιοφωνία ήταν ένα ακόμα μεγάλο σχολείο στη μουσική πορεία μου. Δέχθηκα την επιρροή από τα διαφορετικά μουσικά στυλ που κάθε συνθέτης ακολουθούσε, μαθαίνοντας να ερμηνεύω με διαφορετικούς τρόπους, σε μια εποχή που αναζητούσα το μονοπάτι που θα με οδηγούσε να γίνω η τραγουδίστρια που είμαι σήμερα. Τους ευγνωμονώ όλους.
Ανακαλύπτω ξανά σήμερα με συγκίνηση αυτές τις ηχογραφήσεις και ακούω την υπέροχη μουσική των νεανικών μου χρόνων. Συναντώ ξανά τη νεαρή τραγουδίστρια που υπήρξα, διψασμένη για μάθηση και πειραματισμό. Με την ίδια ανάγκη να τραγουδάω και να μαθαίνω συνέχισα τη μουσική πορεία μου ως τώρα.
Θέλω να ευχαριστήσω με όλη μου την καρδιά τη Μαργαρίτα Μάτσα, τον Φώτη Απέργη και τον Πρόεδρο της ΕΡΤ Κωνσταντίνο Ζούλα που κατάφεραν να ξαναδώσουν ζωή σε αυτά τα τραγούδια, καθώς και τον Πέτρο Παράσχη για την υπέροχη, όπως πάντα, εργασία του στην παρουσίαση του δίσκου. Ιδιαίτερα ευχαριστώ τον σύζυγό μου Andre Chapelle, τον συνεργάτη μου Γιάννη Κουτράκη και τη δικηγόρο μου Ιωάννα Χαραλάμπους γι’αυτή την έκδοση.
Το μεγαλύτερο “ευχαριστώ” το οφείλω στο κοινό που με πίστεψε γενναιόδωρα από τα πρώτα μου βήματα μέχρι σήμερα. Σας ευχαριστώ όλους για την αγάπη που μου δίνετε κάθε μέρα.
Νάνα Μούσχουρη Τραγουδίστρια».
Ένα ντοκουμέντο, φτιαγμένο από ντοκουμέντα
Με αυτό το κείμενο, η Νάνα Μούσχουρη προλογίζει την έκδοση ενός διπλού άλμπουμ (σε διπλό βινύλιο και διπλό cd), με τίτλο «Nana Mouskouri – Radio Days», που περιλαμβάνει εικοσιτέσσερις ανέκδοτες ηχογραφήσεις τραγουδιών δημιουργών, κυρίως, από τον χώρο του «ελαφρού» τραγουδιού, που ηχογράφησε η ίδια με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και στα πρώτα χρόνια του ’60, στα στούντιο του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Το άλμπουμ παρουσιάστηκε πριν από λίγες μέρες από την ΕΡΤ και τη MINOS – EMI / UNIVERSAL, στο στούντιο C της Ελληνικής Ραδιοφωνίας στο Ραδιομέγαρο, παρουσία της ερμηνεύτριας, του Μίμη Πλέσσα -οκτώ τραγούδια του οποίου φιλοξενούνται στον πρώτο δίσκο - καθώς και ξεχωριστών προσωπικοτήτων της ελληνικής μουσικής, όπως ο Γιώργος Κατσαρός, ο Γιώργος Χατζηνάσιος και ο Μανώλης Μητσιάς. Όπως ανακοινώθηκε στη συνέντευξη τύπου από την κ.Μαργαρίτα Μάτσα, το διπλό cd κυκλοφορεί σε 249 χώρες, ενώ το βινύλιο, εκτός από την Ελλάδα, θα κυκλοφορήσει στη Γαλλία και στη Γερμανία.
Εκτός από τα τραγούδια του Μίμη Πλέσσα οι δυο δίσκοι περιλαμβάνουν τραγούδια σε μουσική των Αττίκ, Κώστα Γιαννίδη, Τάκη Μωράκη, Μιχάλη Σουγιούλ, Νίκυ Γιάκοβλεφ, Κώστα Κλάββα, Γεράσιμου Λαβράνου, Μιχάλη Σουγιούλ, Άκη Σμυρναίου, Χρήστου Χαιρόπουλου, Γιάννη Σπάρτακου, Λέανδρου Κοκκόρη και Τάσου Βάμπαρη, σε στίχους των Κώστα Πρετεντέρη, Γιώργου Οικονομίδη, Πυθαγόρα, Κώστα Κοφινιώτη, Κώστα Κινδύνη, Νέστορα Μάτσα, Αιμίλιου Σαββίδη, Κώστα Νικολαΐδη, Χρήστου Γιαννακόπουλου, Γιάννη Φερμάνογλου, των Βασίλη Σπυρόπουλου και Παναγιώτη Παπαδούκα, ενώ ιδιαίτερη έκπληξη προκαλεί η ερμηνεία της Νάνας Μούσχουρη στο περίφημο «Περιστεράκι», το πρώτο τραγούδι του Σταύρου Κουγιουμτζή.
Ενός τραγουδιού που απέσπασε έπαινο με την ερμηνεία της Ζωης Κουρούκλη στο Τρίτο Φεστιβάλ Ελαφρού Τραγουδιού του ΕΙΡ τον Ιούνιο του 1961 και κυκλοφόρησε σε δίσκο με τη φωνή της. Η ερμηνεία της Νάνας Μούσχουρη ήταν και η μοναδική σε τραγούδι του Σταύρου Κουγιουμτζή, τουλάχιστον όσον αφορά τη δισκογραφία.
Τα τραγούδια του album
CD 1
1) Πέρασε ήλιε (Φτωχογειτονιές) (Μίμης Πλέσσας - Κώστας Πρετεντέρης)
Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα
2) Ποιος το ξέρει (Μίμης Πλέσσας - Κώστας Πρετεντέρης)
Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα
3) Τι κρίμα (Το μονοπάτι πήραμε) (Μίμης Πλέσσας - Κώστας Κινδύνης)
Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα
4) Στη μικρή γραφική γειτονιά (Μίμης Πλέσσας - Γιώργος Οικονομίδης)
Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα
5) Πόσο λίγο μ’ αγαπούσες (Μίμης Πλέσσας - Κώστας Πρετεντέρης)
Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα
6) Το τραγούδι της Καθαράς Δευτέρας (Μίμης Πλέσσας - Νέστορας Μάτσας)
Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα
7) Πρωτομαγιά (Μίμης Πλέσσας - Γιώργος Οικονομίδης)
Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα
8) Να μην πιστεύεις σε όνειρα (Μίμης Πλέσσας)
Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα
9) Καλή αντάμωση ματάκια γαλανά (Νίκυ Γιάκοβλεφ – Πυθαγόρας)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ.
10) Η ιστορία μας (Κώστας Κλάββας - Κώστας Κοφινιώτης)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Κλάββας
11) Κάποιο μυστικό (Κώστας Γιαννίδης - Βασίλης Σπυρόπουλος - Παναγιώτης Παπαδούκας)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Ζακ Ιακωβίδης
12) Έχετε δίκιο ας αλλάξουμε ομιλία (Κλέων Τριανταφύλλου / Αττίκ)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Καπνίσης
CD 2
1) Προχθές στον ύπνο μου (Νίκυ Γιάκοβλεφ – Πυθαγόρας)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ.
2) Ένα άσπρο σύννεφο (Γεράσιμος Λαβράνος)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ.
3) Τι κρίμα αγάπη μου (Γιάννης Σπάρτακος - Αιμίλιος Σαββίδης)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Κλάββας
4) Περιστεράκι (Σταύρος Κουγιουμτζής)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ.
5) Καλή σου ώρα αγάπη μου (Λέανδρος Κοκκόρης - Κώστας Πρετεντέρης)
Με το Μουσικό Σύνολο του Λέανδρου Κόκκορη
6) Κάθε αγάπη (Δυο χειλάκια λένε σ’ αγαπώ) (Κλέων Τριανταφύλλου / Αττίκ)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Αλέκος Αινιάν
7) Κάποιο Σαββατοκύριακο (Κώστας Κλάββας - Κώστας Κοφινιώτης)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Κλάββας
8) Για σένα ανθίζει όλη η γη (Τάκης Μωράκης - Κώστας Νικολαΐδης)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Καπνίσης
9) Κάνε λιγάκι υπομονή (Μιχάλης Σουγιούλ - Χρήστος Γιαννακόπουλος)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Κλάββας
10) Από τότε που σ’έχασα (Άκης Σμυρναίος - Κώστας Κοφινιώτης)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Άκης Σμυρναίος
11) Είναι ωραίο ν’αγαπάς (Χρήστος Χαιρόπουλος - Γιάννης Φερμάνογλου)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Αλέκος Αινιάν
12) Κάθε βραδάκι στις οκτώ (Τάσος Βάμπαρης - Κώστας Κοφινιώτης)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Καπνίσης
Οι αφανείς ήρωες…
Δεν νομίζω πως χρειάζεται να γράψω για μια ακόμη φορά το πόσο σημαντική είναι μια έκδοση αυτού του χαρακτήρα που φέρνει στο «φως» αυτό το ανέκδοτο, μέχρι πρότινος, υλικό.
Όμως αυτή η συλλογή, ενδεχομένως να μην είχε φτάσει στα χέρια μας, αν δεν υπήρχε ένας άνθρωπος που έχει αφιερώσει ένα μεγάλο μέρος, αν όχι ολόκληρη τη ζωή του, στην έρευνα του πλούσιου και καλοδιατηρημένου ραδιοφωνικού αρχείου της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Αναφέρομαι στον φίλο ραδιοφωνικό παραγωγό Σιδερή Πρίντεζη.
Η «σκαπάνη» του Σιδερή έφερε στην επιφάνεια όλες αυτές και πολλές ακόμα ηχογραφήσεις της Νάνας Μούσχουρη, που έμειναν εκτός έκδοσης, καθώς και εκατοντάδες, ανέκδοτες ηχογραφήσεις που πραγματοποιήθηκαν στα στούντιο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και που έχουμε την τύχη να ακούμε, όσοι είμαστε ακροατές των εκπομπών του στο Δεύτερο Πρόγραμμα. Θεωρώ λοιπόν μεγάλη παράλειψη τόσο της Νάνας Μούσχουρη, όσο και του Προέδρου της ΕΡΤ Κωνσταντίνου Ζούλα, που στα εκτενή κείμενά τους στο ένθετο της συλλογής, δεν φρόντισαν να υπάρχει μια αναφορά στην προσφορά του Σιδερή Πρίντεζη. Ευτυχώς, υπάρχει η καταγραφή του κειμένου του Φώτη Απέργη, Διευθυντή Ραδιοφωνικών Σταθμών της Γ.Δ. Προγράμματος της ΕΡΤ, από το οποίο μεταφέρω το σχετικό απόσπασμα:
«Μοναδικά ντοκουμέντα του ελληνικού τραγουδιού και του ραδιοφώνου, οι κοινές ηχογραφήσεις της σπουδαίας τραγουδίστριας και της ιστορικής ορχήστρας διασώζονται ανέπαφες στο Αρχείο της ΕΡΤ, που διευθύνει με ζήλο ο Βασίλης Αλεξόπουλος. Φιλότιμα εντρυφώντας επί χρόνια σ’αυτές τις ηχογραφήσεις, ο παραγωγός του Δευτέρου Προγράμματος Σιδερής Πρίντεζης τις ταυτοποίησε με γνώση και μεράκι».
Το cd αυτό δεν είναι το πρώτο που κυκλοφορεί με ιστορικές ηχογραφήσεις μουσικού υλικού της ΕΡΤ. Είχε προηγηθεί άλλη μια οργανωμένη προσπάθεια, προς τα τέλη της δεκαετίας του ’90 με την έκδοση μιας σειράς ανεκτίμητων ψηφιακών δίσκων με τραγούδια από το ραδιοφωνικό αρχείο της ΕΡΤ, που δυστυχώς, για πολλούς λόγους, δεν είχε συνέχεια. Μακάρι, η υπόσχεση του Φώτη Απέργη στην ομιλία του στην παρουσίαση του άλμπουμ να υλοποιηθεί:
«Βάλαμε εικοσιτέσσερα από τα περισσότερα από εβδομήντα τραγούδια που έχουμε εντοπίσει, αλλά ασφαλώς μιλάμε για δεκαετίες στις οποίες το καλό ελληνικό τραγούδι έβρισκε εδώ την εστία και το ορμητήριό του. Ασφαλώς υπάρχουν καταπληκτικές και σπάνιες ηχογραφήσεις, ανέκδοτες. Ελπίζω ότι θα υπάρξουν και επόμενα βήματα».
Ο Σιδερής Πρίντεζης «Στο Κόκκινο» 105,5 fm
Με αφορμή την κυκλοφορία του διπλού album, την Κυριακή 26 Νοεμβρίου ο Σιδερής Πρίντεζης ήταν καλεσμένος του Αλέξη Βάκη στην εκπομπή του «Στο Κόκκινο» 105,5 fm.
Την πρώτη ώρα της εκπομπής ακούστηκαν ηχογραφήσεις της Νάνας Μούσχουρη από το διπλό cd, ενώ τη δεύτερη ώρα μεταδόθηκαν διάφορα ντοκουμέντα -μουσικά και μη - από τα Αρχεία της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, τα οποία κατά καιρούς συμπεριλήφθηκαν σε διάφορους ψηφιακούς δίσκους υπό την αιγίδα της ΕΡΤ.
Στο video μπορείτε να ακούσετε ολόκληρη την εκπομπή.
Η Νάνα Μούσχουρη γράφει στο ένθετο της συλλογής:
«Η ανακάλυψη ανέκδοτων τραγουδιών στο αρχείο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας ήταν μια μεγάλη έκπληξη για μένα. Ακούγοντάς τα, γύρισα πίσω, στην παιδική μου ηλικία. Αμέσως μετά την Κατοχή, τότε που το ραδιόφωνο και ο κινηματογράφος υπήρξαν τα πρώτα σχολεία μου στη μουσική και μου έδειξαν πώς να ακούω, να μαθαίνω και να ονειρεύομαι.
Ήμουν τυχερή, γιατί το σπίτι μας στο Κουκάκι ήταν πάντα γεμάτο από μουσική. Τραγουδούσαμε συνέχεια με τη μητέρα μου και την αδελφή μου τη Τζένη. Οι γονείς μου αγαπούσαν την όπερα και την κλασική μουσική, αλλά και το ελληνικό τραγούδι της εποχής. Από το ραδιόφωνο, που μου είχε φτιάξει με τα ίδια του τα χέρια ο πατέρας μου, μπορούσα να ακούω σταθμούς ελληνικούς και ξένους, τα τραγούδια της Σοφίας Βέμπο και της Δανάης, της Μαρλέν Ντίτριχ και της Έλλα Φιτζέραλντ. Δίπλα από το σπίτι μας ήταν ο κινηματογράφος Πρωτέας, όπου ο πατέρας μου εργαζόταν ως μηχανικός προβολής. Κάθε βράδυ μας γοήτευαν οι κινηματογραφικές μουσικές των αμερικάνικων ταινιών της εποχής. Η Τζούντι Γκάρλαντ τραγουδούσε μαγευτικά το “Οver the rainbow” και δεν σταματούσα να ονειρεύομαι... Κάπως έτσι ρίζωσε βαθιά μέσα μου η μουσική.
Παρ’ όλες τις δυσκολίες του πολέμου, οι γονείς μου, βλέποντας την αγάπη μου για το τραγούδι, μου έδωσαν την ευκαιρία να το σπουδάσω. Στα μέσα της δεκαετίας του ’50, σπούδαζα πλέον στο Ωδείο Αθηνών, αλλά μέσα μου ονειρευόμουν να γίνω τραγουδίστρια της τζαζ. Πήγαινα συχνά με τη μητέρα και την αδελφή μου στα στούντιο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας στο Ζάππειο. Από εκεί μεταδίδονταν ζωντανά οι μουσικές εκπομπές του ραδιοφώνου, που ήταν ανοιχτές για το κοινό.
Μια μέρα, μαζί με την Ορχήστρα της Ραδιοφωνίας, έπαιζε πιάνο ο Μίμης Πλέσσας. Δεν ήταν πολλά χρόνια που είχε επιστρέψει από την Αμερική. Όπως γινόταν συχνά σε αυτές τις εκπομπές, ο Μίμης έπαιξε την εισαγωγή ενός τραγουδιού και ρώτησε το κοινό, εάν κάποιος το γνώριζε. Ήταν σαν μουσικό κουίζ. ΄Όποιος απαντούσε σωστά, ανέβαινε και το τραγουδούσε με την ορχήστρα. Μόλις άκουσα το “Smoke gets in your eyes”, πετάχτηκα για να δώσω πρώτη την απάντηση που με οδήγησε στην πρώτη μου ζωντανή ερμηνεία στο ραδιόφωνο. Μερικά χρόνια μετά, το 1962, επρόκειτο να ηχογραφήσω το ίδιο τραγούδι με τον Κουίνσι Τζόουνς, στον πρώτο μου δίσκο στην Αμερική.
Η αρχή στην Ελληνική Ραδιοφωνία δεν ήταν εύκολη. Δυο φορές απέτυχα στις εξετάσεις για τους νέους ερμηνευτές που θα τραγουδούσαν με την Ορχήστρα του ΕΙΡ. Δεν θα ξεχάσω τον Κώστα Γιαννίδη, ο οποίος με πλησίασε λέγοντας: “Ίσως θα πρέπει να μάθεις μερικά τραγούδια παραδοσιακά. Θα επηρεάσουν τον τρόπο που τραγουδάς και θα βρεις την αυθεντική έκφρασή σου”. Ακολούθησα τη συμβουλή του και, το 1955, στην τρίτη μου προσπάθεια, πέτυχα στις εξετάσεις.
Από τότε είχα την τύχη να τραγουδήσω τους πιο σημαντικούς Έλληνες συνθέτες της εποχής: Αττίκ, Σπάρτακο, Μιχάλη Σουγιούλ, Νίκυ Γιάκοβλεφ, Γεράσιμο Λαβράνο, Σταύρο Κουγιουμτζή, Τάκη Μωράκη, Κώστα Κλάββα και πολλούς άλλους. Πολλοί διηύθυναν κιόλας την υπέροχη ορχήστρα της Ραδιοφωνίας. Εκεί ξεκίνησαν σημαντικές συνεργασίες μου με Έλληνες συνθέτες, όπως αυτή με τον Μίμη Πλέσσα που μας οδήγησε στο δεύτερο βραβείο στο Φεστιβάλ Τραγουδιού του 1959, με το “Ξέρω κάποιο αστέρι”.
Κέρδισα μάλιστα και το πρώτο βραβείο με το “Κάπου υπάρχει η αγάπη μου” του Μάνου Χατζιδάκι. Ενώ τον επόμενο χρόνο, ήρθε το πρώτο βραβείο του Φεστιβάλ Μεσογειακού Τραγουδιού της Βαρκελώνης με το “Ξύπνα αγάπη μου” του Γιαννίδη. Ήδη άνοιγε μια μεγάλη πύλη και φαινόταν ο δρόμος που θα έπρεπε να διασχίσω. Ακολουθώντας τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Νίκο Γκάτσο έβαλα τον ήλιο σύνορο.
Κοιτώντας πίσω, πιστεύω ότι οι μέρες μου στην Ελληνική Ραδιοφωνία ήταν ένα ακόμα μεγάλο σχολείο στη μουσική πορεία μου. Δέχθηκα την επιρροή από τα διαφορετικά μουσικά στυλ που κάθε συνθέτης ακολουθούσε, μαθαίνοντας να ερμηνεύω με διαφορετικούς τρόπους, σε μια εποχή που αναζητούσα το μονοπάτι που θα με οδηγούσε να γίνω η τραγουδίστρια που είμαι σήμερα. Τους ευγνωμονώ όλους.
Ανακαλύπτω ξανά σήμερα με συγκίνηση αυτές τις ηχογραφήσεις και ακούω την υπέροχη μουσική των νεανικών μου χρόνων. Συναντώ ξανά τη νεαρή τραγουδίστρια που υπήρξα, διψασμένη για μάθηση και πειραματισμό. Με την ίδια ανάγκη να τραγουδάω και να μαθαίνω συνέχισα τη μουσική πορεία μου ως τώρα.
Θέλω να ευχαριστήσω με όλη μου την καρδιά τη Μαργαρίτα Μάτσα, τον Φώτη Απέργη και τον Πρόεδρο της ΕΡΤ Κωνσταντίνο Ζούλα που κατάφεραν να ξαναδώσουν ζωή σε αυτά τα τραγούδια, καθώς και τον Πέτρο Παράσχη για την υπέροχη, όπως πάντα, εργασία του στην παρουσίαση του δίσκου. Ιδιαίτερα ευχαριστώ τον σύζυγό μου Andre Chapelle, τον συνεργάτη μου Γιάννη Κουτράκη και τη δικηγόρο μου Ιωάννα Χαραλάμπους γι’αυτή την έκδοση.
Το μεγαλύτερο “ευχαριστώ” το οφείλω στο κοινό που με πίστεψε γενναιόδωρα από τα πρώτα μου βήματα μέχρι σήμερα. Σας ευχαριστώ όλους για την αγάπη που μου δίνετε κάθε μέρα.
Νάνα Μούσχουρη Τραγουδίστρια».
Ένα ντοκουμέντο, φτιαγμένο από ντοκουμέντα
Με αυτό το κείμενο, η Νάνα Μούσχουρη προλογίζει την έκδοση ενός διπλού άλμπουμ (σε διπλό βινύλιο και διπλό cd), με τίτλο «Nana Mouskouri – Radio Days», που περιλαμβάνει εικοσιτέσσερις ανέκδοτες ηχογραφήσεις τραγουδιών δημιουργών, κυρίως, από τον χώρο του «ελαφρού» τραγουδιού, που ηχογράφησε η ίδια με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και στα πρώτα χρόνια του ’60, στα στούντιο του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Το άλμπουμ παρουσιάστηκε πριν από λίγες μέρες από την ΕΡΤ και τη MINOS – EMI / UNIVERSAL, στο στούντιο C της Ελληνικής Ραδιοφωνίας στο Ραδιομέγαρο, παρουσία της ερμηνεύτριας, του Μίμη Πλέσσα -οκτώ τραγούδια του οποίου φιλοξενούνται στον πρώτο δίσκο - καθώς και ξεχωριστών προσωπικοτήτων της ελληνικής μουσικής, όπως ο Γιώργος Κατσαρός, ο Γιώργος Χατζηνάσιος και ο Μανώλης Μητσιάς. Όπως ανακοινώθηκε στη συνέντευξη τύπου από την κ.Μαργαρίτα Μάτσα, το διπλό cd κυκλοφορεί σε 249 χώρες, ενώ το βινύλιο, εκτός από την Ελλάδα, θα κυκλοφορήσει στη Γαλλία και στη Γερμανία.
Εκτός από τα τραγούδια του Μίμη Πλέσσα οι δυο δίσκοι περιλαμβάνουν τραγούδια σε μουσική των Αττίκ, Κώστα Γιαννίδη, Τάκη Μωράκη, Μιχάλη Σουγιούλ, Νίκυ Γιάκοβλεφ, Κώστα Κλάββα, Γεράσιμου Λαβράνου, Μιχάλη Σουγιούλ, Άκη Σμυρναίου, Χρήστου Χαιρόπουλου, Γιάννη Σπάρτακου, Λέανδρου Κοκκόρη και Τάσου Βάμπαρη, σε στίχους των Κώστα Πρετεντέρη, Γιώργου Οικονομίδη, Πυθαγόρα, Κώστα Κοφινιώτη, Κώστα Κινδύνη, Νέστορα Μάτσα, Αιμίλιου Σαββίδη, Κώστα Νικολαΐδη, Χρήστου Γιαννακόπουλου, Γιάννη Φερμάνογλου, των Βασίλη Σπυρόπουλου και Παναγιώτη Παπαδούκα, ενώ ιδιαίτερη έκπληξη προκαλεί η ερμηνεία της Νάνας Μούσχουρη στο περίφημο «Περιστεράκι», το πρώτο τραγούδι του Σταύρου Κουγιουμτζή.
Ενός τραγουδιού που απέσπασε έπαινο με την ερμηνεία της Ζωης Κουρούκλη στο Τρίτο Φεστιβάλ Ελαφρού Τραγουδιού του ΕΙΡ τον Ιούνιο του 1961 και κυκλοφόρησε σε δίσκο με τη φωνή της. Η ερμηνεία της Νάνας Μούσχουρη ήταν και η μοναδική σε τραγούδι του Σταύρου Κουγιουμτζή, τουλάχιστον όσον αφορά τη δισκογραφία.
Τα τραγούδια του album
CD 1
1) Πέρασε ήλιε (Φτωχογειτονιές) (Μίμης Πλέσσας - Κώστας Πρετεντέρης)
Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα
2) Ποιος το ξέρει (Μίμης Πλέσσας - Κώστας Πρετεντέρης)
Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα
3) Τι κρίμα (Το μονοπάτι πήραμε) (Μίμης Πλέσσας - Κώστας Κινδύνης)
Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα
4) Στη μικρή γραφική γειτονιά (Μίμης Πλέσσας - Γιώργος Οικονομίδης)
Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα
5) Πόσο λίγο μ’ αγαπούσες (Μίμης Πλέσσας - Κώστας Πρετεντέρης)
Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα
6) Το τραγούδι της Καθαράς Δευτέρας (Μίμης Πλέσσας - Νέστορας Μάτσας)
Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα
7) Πρωτομαγιά (Μίμης Πλέσσας - Γιώργος Οικονομίδης)
Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα
8) Να μην πιστεύεις σε όνειρα (Μίμης Πλέσσας)
Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα
9) Καλή αντάμωση ματάκια γαλανά (Νίκυ Γιάκοβλεφ – Πυθαγόρας)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ.
10) Η ιστορία μας (Κώστας Κλάββας - Κώστας Κοφινιώτης)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Κλάββας
11) Κάποιο μυστικό (Κώστας Γιαννίδης - Βασίλης Σπυρόπουλος - Παναγιώτης Παπαδούκας)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Ζακ Ιακωβίδης
12) Έχετε δίκιο ας αλλάξουμε ομιλία (Κλέων Τριανταφύλλου / Αττίκ)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Καπνίσης
CD 2
1) Προχθές στον ύπνο μου (Νίκυ Γιάκοβλεφ – Πυθαγόρας)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ.
2) Ένα άσπρο σύννεφο (Γεράσιμος Λαβράνος)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ.
3) Τι κρίμα αγάπη μου (Γιάννης Σπάρτακος - Αιμίλιος Σαββίδης)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Κλάββας
4) Περιστεράκι (Σταύρος Κουγιουμτζής)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ.
5) Καλή σου ώρα αγάπη μου (Λέανδρος Κοκκόρης - Κώστας Πρετεντέρης)
Με το Μουσικό Σύνολο του Λέανδρου Κόκκορη
6) Κάθε αγάπη (Δυο χειλάκια λένε σ’ αγαπώ) (Κλέων Τριανταφύλλου / Αττίκ)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Αλέκος Αινιάν
7) Κάποιο Σαββατοκύριακο (Κώστας Κλάββας - Κώστας Κοφινιώτης)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Κλάββας
8) Για σένα ανθίζει όλη η γη (Τάκης Μωράκης - Κώστας Νικολαΐδης)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Καπνίσης
9) Κάνε λιγάκι υπομονή (Μιχάλης Σουγιούλ - Χρήστος Γιαννακόπουλος)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Κλάββας
10) Από τότε που σ’έχασα (Άκης Σμυρναίος - Κώστας Κοφινιώτης)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Άκης Σμυρναίος
11) Είναι ωραίο ν’αγαπάς (Χρήστος Χαιρόπουλος - Γιάννης Φερμάνογλου)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Αλέκος Αινιάν
12) Κάθε βραδάκι στις οκτώ (Τάσος Βάμπαρης - Κώστας Κοφινιώτης)
Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Καπνίσης
Οι αφανείς ήρωες…
Δεν νομίζω πως χρειάζεται να γράψω για μια ακόμη φορά το πόσο σημαντική είναι μια έκδοση αυτού του χαρακτήρα που φέρνει στο «φως» αυτό το ανέκδοτο, μέχρι πρότινος, υλικό.
Όμως αυτή η συλλογή, ενδεχομένως να μην είχε φτάσει στα χέρια μας, αν δεν υπήρχε ένας άνθρωπος που έχει αφιερώσει ένα μεγάλο μέρος, αν όχι ολόκληρη τη ζωή του, στην έρευνα του πλούσιου και καλοδιατηρημένου ραδιοφωνικού αρχείου της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Αναφέρομαι στον φίλο ραδιοφωνικό παραγωγό Σιδερή Πρίντεζη.
Η «σκαπάνη» του Σιδερή έφερε στην επιφάνεια όλες αυτές και πολλές ακόμα ηχογραφήσεις της Νάνας Μούσχουρη, που έμειναν εκτός έκδοσης, καθώς και εκατοντάδες, ανέκδοτες ηχογραφήσεις που πραγματοποιήθηκαν στα στούντιο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και που έχουμε την τύχη να ακούμε, όσοι είμαστε ακροατές των εκπομπών του στο Δεύτερο Πρόγραμμα. Θεωρώ λοιπόν μεγάλη παράλειψη τόσο της Νάνας Μούσχουρη, όσο και του Προέδρου της ΕΡΤ Κωνσταντίνου Ζούλα, που στα εκτενή κείμενά τους στο ένθετο της συλλογής, δεν φρόντισαν να υπάρχει μια αναφορά στην προσφορά του Σιδερή Πρίντεζη. Ευτυχώς, υπάρχει η καταγραφή του κειμένου του Φώτη Απέργη, Διευθυντή Ραδιοφωνικών Σταθμών της Γ.Δ. Προγράμματος της ΕΡΤ, από το οποίο μεταφέρω το σχετικό απόσπασμα:
«Μοναδικά ντοκουμέντα του ελληνικού τραγουδιού και του ραδιοφώνου, οι κοινές ηχογραφήσεις της σπουδαίας τραγουδίστριας και της ιστορικής ορχήστρας διασώζονται ανέπαφες στο Αρχείο της ΕΡΤ, που διευθύνει με ζήλο ο Βασίλης Αλεξόπουλος. Φιλότιμα εντρυφώντας επί χρόνια σ’αυτές τις ηχογραφήσεις, ο παραγωγός του Δευτέρου Προγράμματος Σιδερής Πρίντεζης τις ταυτοποίησε με γνώση και μεράκι».
Το cd αυτό δεν είναι το πρώτο που κυκλοφορεί με ιστορικές ηχογραφήσεις μουσικού υλικού της ΕΡΤ. Είχε προηγηθεί άλλη μια οργανωμένη προσπάθεια, προς τα τέλη της δεκαετίας του ’90 με την έκδοση μιας σειράς ανεκτίμητων ψηφιακών δίσκων με τραγούδια από το ραδιοφωνικό αρχείο της ΕΡΤ, που δυστυχώς, για πολλούς λόγους, δεν είχε συνέχεια. Μακάρι, η υπόσχεση του Φώτη Απέργη στην ομιλία του στην παρουσίαση του άλμπουμ να υλοποιηθεί:
«Βάλαμε εικοσιτέσσερα από τα περισσότερα από εβδομήντα τραγούδια που έχουμε εντοπίσει, αλλά ασφαλώς μιλάμε για δεκαετίες στις οποίες το καλό ελληνικό τραγούδι έβρισκε εδώ την εστία και το ορμητήριό του. Ασφαλώς υπάρχουν καταπληκτικές και σπάνιες ηχογραφήσεις, ανέκδοτες. Ελπίζω ότι θα υπάρξουν και επόμενα βήματα».
Ο Σιδερής Πρίντεζης «Στο Κόκκινο» 105,5 fm
Με αφορμή την κυκλοφορία του διπλού album, την Κυριακή 26 Νοεμβρίου ο Σιδερής Πρίντεζης ήταν καλεσμένος του Αλέξη Βάκη στην εκπομπή του «Στο Κόκκινο» 105,5 fm.
Την πρώτη ώρα της εκπομπής ακούστηκαν ηχογραφήσεις της Νάνας Μούσχουρη από το διπλό cd, ενώ τη δεύτερη ώρα μεταδόθηκαν διάφορα ντοκουμέντα -μουσικά και μη - από τα Αρχεία της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, τα οποία κατά καιρούς συμπεριλήφθηκαν σε διάφορους ψηφιακούς δίσκους υπό την αιγίδα της ΕΡΤ.
Στο video μπορείτε να ακούσετε ολόκληρη την εκπομπή.
