Δεν το έχω ξεκάθαρο μέσα στο μυαλό μου. Θυμάμαι τόσα πολλά. Πότε «γνώρισα» πρώτη φορά το Μάνο Ελευθερίου;
Ήταν, μήπως, στη χορωδία του 6ου Δημοτικού Σχολείου Αμαρουσίου που τραγουδούσαμε τα «Μαλαματένια Λόγια» με τη διεύθυνση του Θέμη Μακαντάση, του δασκάλου μας; Τότε που, μικρό παιδάκι, ανατρίχιαζα με εκείνο το «...κι όπως δεν ήμουν μάγκας και νταής» χωρίς να πολυκαταλαβαίνω, ούτε τι εννοούσε ο ποιητής, ούτε με ποιο τρόπο ακριβώς μπορούσε να με «ξεσηκώνει» ένα τραγούδι - γλωσσοδέτης, αλλά ταυτόχρονα λυτρωτής.
Ήταν, μήπως, όταν έβαζα ξανά και ξανά τα «Παραπονεμένα λόγια» και περίμενα με κομμένη την ανάσα να ακούσω την «τρίπλα» του Νταλάρα στην τελευταία κορώνα; Που με «έπνιγαν» εκείνα τα «δέκα μέτρα γης» και πάλι δεν καταλάβαινα ακριβώς και αναρωτιόμουν ταυτόχρονα πως γίνεται τόσα παραπονεμένα λόγια μέσα στα τραγούδια μας να μπορούν να μας προσφέρουν παρηγοριά και ανάταση;
Ήταν, μήπως, τότε που μέσα στο μπλε autobianchi της Μαρίνας, της μάνας μου, προσπαθούσα να «αποκωδικοποιήσω» τους μαστιγωτές και τις συμπληγάδες; Ποιοι ήταν και τί καρτερούσαν; Τότε που κάτι μου έλεγε βαθιά μέσα μου ότι δεν θέλω (ή δεν πρέπει) να μεγαλώσω ποτέ.
Ήταν, μήπως, αργότερα που ο Μάλαμας -τις μεγάλες ώρες- τραγουδούσε με την κιθάρα του: «ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά;» και έπεφτε βουβαμάρα και δάκρυζα χωρίς πάλι καλά - καλά να το αντιλαμβάνομαι; Ή μήπως τότε που ο Μεράντζας τραγουδούσε «απ’ το κακό και τ’ άδικο διωγμένος» με τα ίδια αποτελέσματα εντός κι εκτός μου;
Μήπως πιο μετά; Τότε που ο Θηβαίος με «βοηθούσε» να «πω» στον εαυτό μου και στη Χαρά ότι «για τον κόσμο που μισεί, δεν είμαι άλλος και για τον κόσμο που αγαπά, δεν είμαι αυτός»; Τότε που δεν της το έλεγα, αλλά μου το έλεγα και αυτό αρκούσε για να πάω παρακάτω;
Ή μήπως πιο πριν που η Μοσχολιού με «τρύπαγε»: «εσύ όπου κι αν πας, σ’ όποιο ταξίδι, σε λάθος στάση θα κατεβείς». Και τι θα καταλάβω, δηλαδή, αν κατέβω στη σωστή στάση; - σκεφτόμουν. Όχι, «η ζωή ΔΕΝ χαρίζεται χωρίς ν’ ανατραπεί» - δικό του κι αυτό.
Δεν τελειώνουν οι στιγμές μου - φαντάζομαι ούτε οι δικές σου φίλε αναγνώστη - που συναντήθηκαν με τα λόγια του Μάνου Ελευθερίου.
Αναρωτιέμαι αν τελικά τον «γνωρίσαμε» όσο θα ήθελε (κυρίως) κι όσο θα θέλαμε (δευτερευόντως). Κι αναρωτιέμαι επίσης κάτι που διάβασα στο ίντερνετ από την καλή μου φίλη τη Νατάσα Βογιατζίδου: με τόση θλίψη που κατέκλυσε τη χώρα για το «φευγιό» του και τόσες αναρτήσεις των σπουδαίων τραγουδιών του, γιατί ο κόσμος που ζούμε δεν είναι καλύτερος, γιατί οι άνθρωποι παραμένουν θηρία; Τίποτα δεν μάθαμε από την δημιουργία του ρε γαμώτο;
Μια λέξη μόνο αρμόζει στην περίσταση: ευγνωμοσύνη. Ήρθε εδώ αυτός ο άνθρωπος, ο Μάνος Ελευθερίου, και μας βοήθησε όλους ανεξαιρέτως σε αναρίθμητες φάσεις, καταστάσεις και συναισθήματα της ζωής μας. Δεν ζήτησε τίποτα για αντάλλαγμα και συνέχισε να δίνει μέχρι και την τελευταία ημέρα της παρουσίας του ανάμεσά μας.
Καθώς γράφω αυτές τις γραμμές είμαι συντονισμένος στον 984, στην ώρα που, μέχρι χθες, φιλοξενούσε την εκπομπή του. Ακούω το αφιέρωμα του σταθμού σε έναν δικό του άνθρωπο. Και συγκινούμαι. Μέσα στα χρόνια, τον είχα συναντήσει αρκετές φορές, εκεί όμως, στο στούντιο του σταθμού, μας σύστησε η Αριστέα Γιάννου και μιλήσαμε λίγο παραπάνω από το συνηθισμένο. Παραμονές Πρωτοχρονιάς ήταν. Γιόρταζε ή την προηγούμενη ή την ίδια μέρα. Και δε με άφηνε να φύγω αν δεν έπαιρνα ένα κέρασμα, ένα γλυκό.
Καλό ταξίδι κύριε Μάνο. Ευχαριστούμε για όλα. Καλή αντάμωση.
Ήταν, μήπως, στη χορωδία του 6ου Δημοτικού Σχολείου Αμαρουσίου που τραγουδούσαμε τα «Μαλαματένια Λόγια» με τη διεύθυνση του Θέμη Μακαντάση, του δασκάλου μας; Τότε που, μικρό παιδάκι, ανατρίχιαζα με εκείνο το «...κι όπως δεν ήμουν μάγκας και νταής» χωρίς να πολυκαταλαβαίνω, ούτε τι εννοούσε ο ποιητής, ούτε με ποιο τρόπο ακριβώς μπορούσε να με «ξεσηκώνει» ένα τραγούδι - γλωσσοδέτης, αλλά ταυτόχρονα λυτρωτής.
Ήταν, μήπως, όταν έβαζα ξανά και ξανά τα «Παραπονεμένα λόγια» και περίμενα με κομμένη την ανάσα να ακούσω την «τρίπλα» του Νταλάρα στην τελευταία κορώνα; Που με «έπνιγαν» εκείνα τα «δέκα μέτρα γης» και πάλι δεν καταλάβαινα ακριβώς και αναρωτιόμουν ταυτόχρονα πως γίνεται τόσα παραπονεμένα λόγια μέσα στα τραγούδια μας να μπορούν να μας προσφέρουν παρηγοριά και ανάταση;
Ήταν, μήπως, τότε που μέσα στο μπλε autobianchi της Μαρίνας, της μάνας μου, προσπαθούσα να «αποκωδικοποιήσω» τους μαστιγωτές και τις συμπληγάδες; Ποιοι ήταν και τί καρτερούσαν; Τότε που κάτι μου έλεγε βαθιά μέσα μου ότι δεν θέλω (ή δεν πρέπει) να μεγαλώσω ποτέ.
Ήταν, μήπως, αργότερα που ο Μάλαμας -τις μεγάλες ώρες- τραγουδούσε με την κιθάρα του: «ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά;» και έπεφτε βουβαμάρα και δάκρυζα χωρίς πάλι καλά - καλά να το αντιλαμβάνομαι; Ή μήπως τότε που ο Μεράντζας τραγουδούσε «απ’ το κακό και τ’ άδικο διωγμένος» με τα ίδια αποτελέσματα εντός κι εκτός μου;
Μήπως πιο μετά; Τότε που ο Θηβαίος με «βοηθούσε» να «πω» στον εαυτό μου και στη Χαρά ότι «για τον κόσμο που μισεί, δεν είμαι άλλος και για τον κόσμο που αγαπά, δεν είμαι αυτός»; Τότε που δεν της το έλεγα, αλλά μου το έλεγα και αυτό αρκούσε για να πάω παρακάτω;
Ή μήπως πιο πριν που η Μοσχολιού με «τρύπαγε»: «εσύ όπου κι αν πας, σ’ όποιο ταξίδι, σε λάθος στάση θα κατεβείς». Και τι θα καταλάβω, δηλαδή, αν κατέβω στη σωστή στάση; - σκεφτόμουν. Όχι, «η ζωή ΔΕΝ χαρίζεται χωρίς ν’ ανατραπεί» - δικό του κι αυτό.
Δεν τελειώνουν οι στιγμές μου - φαντάζομαι ούτε οι δικές σου φίλε αναγνώστη - που συναντήθηκαν με τα λόγια του Μάνου Ελευθερίου.
Αναρωτιέμαι αν τελικά τον «γνωρίσαμε» όσο θα ήθελε (κυρίως) κι όσο θα θέλαμε (δευτερευόντως). Κι αναρωτιέμαι επίσης κάτι που διάβασα στο ίντερνετ από την καλή μου φίλη τη Νατάσα Βογιατζίδου: με τόση θλίψη που κατέκλυσε τη χώρα για το «φευγιό» του και τόσες αναρτήσεις των σπουδαίων τραγουδιών του, γιατί ο κόσμος που ζούμε δεν είναι καλύτερος, γιατί οι άνθρωποι παραμένουν θηρία; Τίποτα δεν μάθαμε από την δημιουργία του ρε γαμώτο;
Μια λέξη μόνο αρμόζει στην περίσταση: ευγνωμοσύνη. Ήρθε εδώ αυτός ο άνθρωπος, ο Μάνος Ελευθερίου, και μας βοήθησε όλους ανεξαιρέτως σε αναρίθμητες φάσεις, καταστάσεις και συναισθήματα της ζωής μας. Δεν ζήτησε τίποτα για αντάλλαγμα και συνέχισε να δίνει μέχρι και την τελευταία ημέρα της παρουσίας του ανάμεσά μας.
Καθώς γράφω αυτές τις γραμμές είμαι συντονισμένος στον 984, στην ώρα που, μέχρι χθες, φιλοξενούσε την εκπομπή του. Ακούω το αφιέρωμα του σταθμού σε έναν δικό του άνθρωπο. Και συγκινούμαι. Μέσα στα χρόνια, τον είχα συναντήσει αρκετές φορές, εκεί όμως, στο στούντιο του σταθμού, μας σύστησε η Αριστέα Γιάννου και μιλήσαμε λίγο παραπάνω από το συνηθισμένο. Παραμονές Πρωτοχρονιάς ήταν. Γιόρταζε ή την προηγούμενη ή την ίδια μέρα. Και δε με άφηνε να φύγω αν δεν έπαιρνα ένα κέρασμα, ένα γλυκό.
Καλό ταξίδι κύριε Μάνο. Ευχαριστούμε για όλα. Καλή αντάμωση.
