Το έργο που σημάδεψε την πορεία του Θάνου Μικρούτσικου στην ελληνική δισκογραφία ήταν «Ο Σταυρός του Νότου» που κυκλοφόρησε το 1979 από την Lyra σε ποίηση του Νίκου Καββαδία. Ένας παρεξηγημένος ποιητής στην εποχή του, που ευτύχησε να ταξιδεύει από γενιά σε γενιά, τέσσερις δεκαετίες τώρα, μέσω της σπουδής στο έργο του από το Θάνο Μικρούτσικο.
Η τρίτη έκδοση του έργου «Σταυρός του Νότου», στην πιο ολοκληρωμένη μορφή του to 2005, 28 χρόνια μετά την σύνθεση των πρώτων τραγουδιών και 26 χρόνια από την εποχή που κυκλοφόρησε η πρώτη έκδοση «Ο Σταυρός του Νότου» θυμάμαι συνέπεσε με την άφιξη φίλου που ζει 16 χρόνια στη Ν. Υόρκη και έχει από το 1993 να έρθει στην Ελλάδα. Στην επίδειξη του μουσικού υλικού του που υπάρχει στο λάμπτοπ του διάλεξε και μου έπαιξε πρώτα τα τραγούδια του «Σταυρού του Νότου», στη δεύτερη εξελιγμένη εκδοχή τους, για να γεφυρώσει μουσικά το κενό από την απουσία του ! Η καλύτερη επιλογή. Άλλωστε ήταν ένας δίσκος που έπαιζε ασταμάτητα στα πικάπ στα μαθητικά μας χρόνια κάτι όμως που κάνουν και πολλοί μαθητές σήμερα. Ο ρυθμός και οι στίχοι φθάνουν στ’ αυτιά και στα χείλη σαν μια μυστική συνωμοσία, που μπορεί ο καθένας όπως θέλει να εξηγήσει, ενώ δεν λείπουν και τα υπερρεαλιστικά στιχάκια από το έργο του Καββαδία, όπως η προτροπή «…χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία…», και φυσικά οι φευγάτοι αυτοσχεδιασμοί και ο λιτός και ταυτόχρονα μεστός ήχος της μουσικής του Θάνου Μικρούτσικου. Της πρώτης έκδοσης του 1979, ακολούθησε η δεύτερη το 1991 «Οι Γραμμές των Οριζόντων» και το 1993 προστέθηκε ένα τραγούδι, το «Μαρέα». Το καλοκαίρι του 2005 ολοκληρώθηκε η επεξεργασία της τρίτης έκδοσης που περιέχει και τις δύο εκδοχές συν ένα ανέκδοτο τραγούδι, το τζαζίστικο «Καραντί» σε ερμηνεία έκπληξη από τον Γιάννη Κότσιρα.
Το cd κυκλοφόρησε το πρώτο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου, με τον τίτλο «Ο Σταυρός του Νότου – Γραμμές των Οριζόντων», μαζί με 3.000 αριθμημένους δίσκους σε τριπλό βινύλιο, για τους εραστές της μουσικής. Είναι η ζωντανή ηχογράφηση στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών από το Ηχογραφικό Κέντρο του Μεγάρου, σε μια από τις καλύτερες ζωντανές στιγμές της ελληνικής δισκογραφίας.
H συνάντησή μας – μία από τις πολλές στην πορεία του – έγινε στις αρχές του Αυγούστου’05 με αφορμή την συμπλήρωση των 35 χρόνων από την πρώτη εμφάνιση του Θάνου Μικρούτσικου στη δισκογραφία και την νέα αυτή κυκλοφορία του εμβληματικού του έργου.
Τον Μίστερ…Σταυρό του Νότου συνάντησα στις…γραμμές των οριζόντων, στο home studio του δηλαδή, στο Μετς, σε μια στάση της πανελλαδικής περιοδείας της παράστασης «Ο Σταυρός του Νότου», με ερμηνευτές τους Γιάννη Κότσιρα, Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, Χρήστος Θηβαίος και ο πρώτος ερμηνευτής Γιάννης Κούτρας. Με τους δύο τελευταίους και την ίδια ορχήστρα ο Θάνος Μικρούτσικος συνέχισε τις εμφανίσεις το φθινόπωρο σε μικρότερους χώρους. Την περίοδο αυτή ήταν Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Πάτρας - Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2006. Όταν άναψε το τσιμπούκι του κατάλαβα το μαρς...
-Ο «Σταυρός του Νότου» ενώνει γενιές, σε άλλους δίνει ευκαιρία για μια βουτιά στη εφηβεία. Ο δημιουργός σε τι θέση βρίσκεται;
Η δουλειά αυτή μπαίνει στην τρίτη κατά σειρά γενιά. Οι εξηντάρηδες, η γενιά μου, αγκάλιασαν το έργο, πανελλαδικά. Για τους σημερινούς σαραντάρηδες είναι κτήμα τους. Για τις αυτές γενιές μπορούμε να πούμε ότι αγαπούν γενικότερα τη δουλειά μου πάνω στον Καββαδία, όπως κι άλλες δουλειές άξιων συναδέλφων μου γιατί το τραγούδι έχει ένα πλεονέκτημα έναντι των άλλων μορφών τέχνης. Όταν είσαι είκοσι χρονών κι ακούς ένα τραγούδι, ενδεχομένως συνδέεις έναν έρωτά σου, συνδέεις την μοναξιά σου, συνδέεις τους αγώνες που έκανες ως νεαρός. Ακούγοντας το τραγούδι αυτό επαναφέρεις όλα αυτά στην μνήμη σου.
-Τι λέτε για την τρίτη γενιά που μπαίνει στο παιχνίδι, τους σημερινούς εικοσάρηδες που ήταν αγέννητοι όταν η δουλειά αυτή κυκλοφορούσε και άρα δεν υπάρχει σημείο σύνδεσης της τότε καθημερινότητάς τους με το σήμερα;
Βλέπω όχι μόνο να ανάβουν αναπτήρες στα δημοφιλή τραγούδια, όπως Μαχαίρι, Γουίλι, Θεσσαλονίκη, αλλά και να τραγούδια όπως ο Λύχνος του Αλαδίνου, το Γουίλιαμ, τραγούδια αυτής της ιστορίας, που σημαίνει ότι η τρίτη γενιά αισθάνεται αυτή τη δουλειά σαν να γράφεται σήμερα. Η εξήγηση που δίνω είναι πρώτον ο λόγος του Νίκου Καββαδία. Ωστόσο γύρω από το έργο του υπάρχει μια φοβερή παρεξήγηση, μάλιστα εξ αρχής, όταν πρωτοεξέδωσε την ποιητική συλλογή Μαραμπού, το 1933, μέχρι το θάνατό του 1975. Η φιλολογική κριτική τον είχε θεωρήσει σαν ένα ποιητή που εκφράζει τη ζωή των ναυτικών, ένα ποιητή της θάλασσας, ένα ρεαλιστή ποιητή και ορισμένοι τον αποκαλούσαν στιχοπλόκο ημερολογίων ! Όσοι τον αποδέχονταν, το έκαναν με τον τρόπο που ανέφερα. Όταν μιλά για το…τυφλό κορίτσι σ’ οδηγάει, παιδί του Μοντιλιάνι…ή όταν αναφέρεται στου…ταύρου το Πικάσο, εκεί κανείς καταλαβαίνει ότι ο ποιητής στο ρεαλιστικό γράψιμό του προσθέτει την έννοια του υπέρ. Ο Καββαδίας είναι εξπρεσιονιστής ποιητής και περιγράφεται με το απρόβλεπτο στοιχείο και αυτό αγγίζει τους νέους ανθρώπους με την έννοια του ονείρου, της φαντασίας και του να ξεφύγουμε πάση θυσία από την σκληρή και βάρβαρη πραγματικότητα. Ο ποιητής παρακινεί για ένα ταξίδι προς τα εμπρός, απ’ ότι σε πιέζει και ότι σε καθηλώνει στην άγρια και ευτελή πραγματικότητα και κάνε τη ζωή σου όνειρο…Μετά από τόσα χρόνια μπορώ να πω ότι αποκάλυψα το έργο του Καββαδία, μέσω της μουσικής μου.
-Επισημάνατε και ένα δεύτερο στοιχείο που το έργο έλκει τους 20άρηδες…
Από την πρώτη έκδοση του 1979, μέχρι τη δεύτερη, πέρασαν δύο χρόνια, και το έργο είχε αρχίσει να γνωρίζει κάποια επιτυχία. Άρχισα να παίζω τα τραγούδια διαφορετικά και το 1984 έκανα μια περιοδεία με δεκαπέντε συναυλίες, με σπουδαίους μουσικούς, μεταξύ αυτών οι πολύ νέοι τότε Ντέηβιντ Λιντς και Γιώργος Φακανάς, και παίζαμε έξι τραγούδια σ’ ένα δίωρο πρόγραμμα. Σε ορισμένα κομμάτια πρόσθεσα ελεγχόμενους αυτοσχεδιασμούς, άρχισα να αλλοιώνω τους ρυθμούς, άρχισα να πειράζω σε εισαγωγικά, τις μελωδίες, και ορισμένες φορές κάποιες από τις αρμονίες. Τις περισσότερες φορές που επιχειρεί κανείς κάτι τέτοιο το αρχικό υλικό… κλωτσάει. Εδώ το ήθελε. Φθάσαμε το 1991 να κάνω την έκδοση «Γραμμές των Οριζόντων» γιατί είχα προσθέσει άλλα έξι τραγούδια, αλλά και τα παλιά παίχθηκαν αλλιώς. Είχαν πια αφομοιωθεί σ’ ένα καινούργιο τρόπο, και ενορχηστρωτικό και δομικό. Το Μαχαίρι εδώ κρατά δώδεκα λεπτά και το Κουροσίβο έξι, από δυόμιση. Η επεξεργασία του υλικού συνεχίστηκε με αποτέλεσμα η τρίτη έκδοση που επιχειρώ, η ζωντανή ηχογράφηση στο Μεγάρου Μουσικής και θα κυκλοφορήσει χωρίς να παιχθεί ούτε μία νότα στο στούντιο. Απλά ρεμιξάρισα το υλικό και πρόκειται για μια έκδοση που η ποιότητα της έχει κινήσει το ενδιαφέρον και ανθρώπων από το εξωτερικό.
-Η μουσική σας πραγματικά σε όλες τις εκδόσεις, μπαίνει όλο και βαθιά στο έργο του Σταυρού Νότου, ένα έργο που σας σημάδεψε. Ωστόσο ο ήχος επεκτάθηκε σε αρκετά ευρύ πεδίο καλλιτεχνικής έκφρασης, στις δύο όψεις σας, το τραγούδι και την κλασική μουσική, στην 35χρονη πορεία σας…
Τα Πολιτικά Τραγούδια είναι πρώτος δίσκος που έκανα, το 1975, πέφτοντας σε ένα κλίμα ζεϊμπέκικου, χασάπικου και εμβατήριου, έφερε ένα ρυθμικό ήχο, που άρεσε στον κόσμο. Η Ρόξα Λούξεμπουργκ, από το δίσκο Τροπάρια Για Φονιάδες, με ενορχήστρωση τεσσάρων κλαρινέτων, τρομπέτας, τρομπόνι, ήταν το πιο περίεργο τζαζ ροκ κομμάτι που είχε γραφτεί, ίσως και το πρώτο του έντεχνου νεοελληνικού τραγουδιού. Εάν πάμε στην μουσική μου πάνω στον Μπρεχτ, με δύο κλαρινέτα και πιάνο, διάρκειας πενήντα λεπτών, είναι μια δουλειά από το πουθενά ως προς το ελληνικό τραγούδι. Ενώ είχα μια τάση να κάνω τα πράγματα πολύ σύνθετα, κάποια στιγμή ωρίμασα, και έγραψα τραγούδια που έδειχναν την ουσία του, όπως το ερωτικό Με Μια Πιρόγα ή και πιο ροκ όπως το Μπουμ με τον Παπακωνσταντίνου στο Όλα Από Χέρι Καμένα ή στο Εμπάργκο στο Κακόηθες Μελάνωμα ή αργότερα η δουλειά μου με τον Μητροπάνο που είχε δυο-τρία κλάσικ ζεϊμπέκικα και γενικώς εγώ τα λαϊκά τα πειράζω, δείχνουν ότι ο τρόπος γραψίματός μου εξελίσσεται και όχι προς μία κατεύθυνση. Προσπαθώ να αφομοιώνω πράγματα από το σταυροδρόμι δύσης – ανατολής, όπου βρισκόμαστε. Η πληροφορία σήμερα έρχεται μέσα σε δευτερόλεπτα και πρέπει να τη βάλεις στο δικό σου κόσμο. Είτε πρόκειται για τραγούδι είτε για κλασσική μουσική, είτε για τζαζ ή πειραματισμό, είναι ένα, πώς ότι ακούς μπορείς να το αφομοιώνεις στον δικό σου κόσμο, που δημιουργείς. Δεν είναι θέμα κλοπής ή όχι, είναι θέμα δυνατότητα αφομοίωσης.
-Πόσο διαφορετικός ήταν ο τρόπος προσέγγισης στο έργο ως προς τον τρόπο γραψίματός του έργου;
Κάποια στιγμή ήμουν πενήντα – πενήντα εάν θα συνεχίσω τα πειραματικά μαθηματικά στην Αμερική ή θα κάνω μουσική. Δεν χρησιμοποιώ, όπως βλέπεις, κομπιούτερ πουθενά και αυτό γιατί όσο βοηθητικό κι αν είναι το κομπιούτερ εγώ ανήκω σε ένα σινάφι οκτακοσίων χρόνων που δουλεύουμε την μουσική στο τραπέζι και στο πιάνο. Το κομπιούτερ μπορεί να δίνει κάποιες δυνατότητες, είναι σαφές ότι σου δίνει ευκολίες. Στην μουσική μου παλεύω για να διευρύνω τα όριά μου, με το δικό μου τρόπο. Το τραγούδι γράφεται στο πιάνο και η άλλη μουσική μου στο γραφείο.
-Στην ολοκληρωμένη εκδοχή συμμετέχει ο Κούτρας, αρχικός ερμηνευτής, όχι όμως ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου. Συνολικά επιλέξατε τέσσερις ερμηνευτές να αποδώσετε την τελειότερη απόδοση του Σταυρού του Νότου…
Σέβομαι και τιμώ τους τραγουδιστές που τραγούδησαν όχι μόνο τον Καββαδία, αλλά και άλλα μου τραγούδια, και με το ταλέντο και το κύρος τους βοήθησαν τα τραγούδια να γίνουν αποδεκτά και από μεγάλο κοινό, όπως οι Παπακωνσταντίνου, Κατσιμιχαίοι, Νταλάρας, Αιμιλία Σαρρή και άλλοι. Από την στιγμή όμως που αλλάζω το υλικό και το παίζω διαφορετικά θέλω και άλλες φωνές να το εκφράσουν στην επόμενη γενιά. Χρησιμοποιώ τέσσερις φωνές. Τώρα που έπαιξα όλα μαζί τα κομμάτια στο Σταυρό του Νότου ένοιωσα ότι δημιουργούν πια, ένα κόσμο συνολικό.
-Ο Γιάννης Κούτρας είναι μια ειδική περίπτωση ερμηνευτή γιατί δεν ξεπέρασε ποτέ τον Σταυρό του Νότου, στην προσωπική του πορεία, δηλαδή είναι ένα έργο που τον σημάδεψε, όπως σημάδεψε κι εκείνος με την ερμηνεία του τα τέλη της δεκαετίας του 70 διατηρώντας ένα πιστό κοινό έως σήμερα…
Αυτή η ερμηνεία του είναι η ευτυχία και η δυστυχία του Κούτρα γιατί κατέκτησε την κορυφή στα εικοσιδιό του. Τότε υπήρχαν δύο ειδών φωνές, οι λαϊκές και οι επικές. Και ξαφνικά μπαίνει ένας νεαρός και αποδίδει την μουσική πράξη του Μπρεχτ και το Σταυρό του Νότου, δύο έργα οριακά, με έναν τρόπο εντελώς διαφορετικό και κάνει μεγάλη αίσθηση. Με έκπληξη διαπίστωσα ότι έχει την ίδια φρεσκάδα με τότε και πρόσθετα μια ωριμότητα και είναι μια εξαιρετική παρουσία που συνδέει το τότε με το τώρα. Επίσης κάλεσα το Γιάννη Κότσιρα που κατά τη γνώμη μου είναι ο σημαντικότερος τραγουδιστής της νεώτερης γενιάς, με όση προσοχή θα του χρειαστεί για να αποφύγει σειρήνες της πρόσκαιρης επιτυχίας γιατί η φωνή του είναι έτοιμη να πει σπουδαία πράγματα. Προσέξτε τις ερμηνείες του στο Καραντί και στο Μαχαίρι. Οι άλλοι δύο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας και ο Χρήστος Θηβαίος είναι δύο σπουδαίοι τραγουδοποιοί της επόμενης από μένα γενιάς. Μαζί με τον Χάρη Κατσιμίχα κατέχουν, τις τρεις καλύτερες φωνές τραγουδοποιών. Οι λόγοι λοιπόν που κάνω την πανελλαδική περιοδεία και που εκδίδεται το cd είναι αφ’ ενός γιατί παρουσιάζεται για πρώτη φορά ολοκληρωμένο ζωντανά και αφετέρου μια νέα ομάδα τραγουδιστών περνάει τα τραγούδια στην επόμενη γενιά. Επίσης την ορχήστρα αποτελούν μουσικοί πρώτης γραμμής : ο Γιώτης Κιουρτσόγλου, από τους μεγαλύτερους μπασίστες στην Ευρώπη αυτή την στιγμή, ο Νίκος Καπηλίδης, υψηλών προδιαγραφών ντράμερ, η Βάσω Δημητρίου, όχι απλά μια εντυπωσιακή κιθαρίστρια που παίζει με σπουδαίους μουσικούς στο Λος Άντζελες, μια μουσικός που αφομοιώνει πολλές διαφορετικές μουσικές φόρμες, ο Θύμιος Παπαδόπουλος, ο άνθρωπος – μουσική, εκπληκτικός συνθέτης χαμηλών τόνων και πολυοργανίστας, ο Χρήστος Κωνσταντίνου, ένα εκπληκτικό μπουζούκι, ο Γιώργος Πεχλιβάνογλου, άψογος κιθαριστής και η Ίριδα Λουκά που παίζει εξαιρετικό βιολί. Είναι αλήθεια ότι έρχεται πίσω ο κόσμος, με την συναυλία, και ζητά αυτόγραφα από τους μουσικούς!
-Ο καλλιτέχνης γίνεται μέσα από τη δημιουργία και καλύτερος άνθρωπος, ή η δημιουργία έχει να κάνει καθαρά με το ταλέντο;
Σαφέστατα είναι διαφοροποιημένο το έργο του καλλιτέχνη από το τι είναι αυτός. Έχουμε δει αντιδραστικούς καλλιτέχνες να φτιάχνουν προοδευτικότατα έργα, έχουμε δει τον μέγιστο, ίσως, ποιητή του εικοστού αιώνα να είναι εκφωνητής στο σταθμό του Μπενίτο Μουσολίνι, τον Έζρα Πάουντ. Κι όμως το έργο του είναι από τα ριζοσπαστικότερα που υπάρχουν. Υπάρχουν κακοί χαρακτήρες που φτιάχνουν εξαιρετικά έργα. Μετράει το ταλέντο σε συνδυασμό με τη γνώση.
-Πιστεύεται ότι διανύουμε την περίοδο του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου, που γίνεται πια με ένα διαφορετικό τρόπο, τμηματικά;
Υπάρχει ένας πόλεμος και μάλιστα είναι ανεξέλεγκτος αυτή την στιγμή. Ένας πόλεμος εναντίον στο συμφέρον του ανθρώπινου γένους. Αν θέλουμε να σταματήσει ο πόλεμος πρέπει να σταματήσουν και οι αιτίες που τον προκαλούν. Βεβαίως δεν συμφωνώ με την τρομοκρατία, αλλά αυτή έχει αιτίες.
-Ο τέταρτος παγκόσμιος λέτε να γίνει με πέτρα και ξύλα;
Και με τόξα και με βέλη….
Η τρίτη έκδοση του έργου «Σταυρός του Νότου», στην πιο ολοκληρωμένη μορφή του to 2005, 28 χρόνια μετά την σύνθεση των πρώτων τραγουδιών και 26 χρόνια από την εποχή που κυκλοφόρησε η πρώτη έκδοση «Ο Σταυρός του Νότου» θυμάμαι συνέπεσε με την άφιξη φίλου που ζει 16 χρόνια στη Ν. Υόρκη και έχει από το 1993 να έρθει στην Ελλάδα. Στην επίδειξη του μουσικού υλικού του που υπάρχει στο λάμπτοπ του διάλεξε και μου έπαιξε πρώτα τα τραγούδια του «Σταυρού του Νότου», στη δεύτερη εξελιγμένη εκδοχή τους, για να γεφυρώσει μουσικά το κενό από την απουσία του ! Η καλύτερη επιλογή. Άλλωστε ήταν ένας δίσκος που έπαιζε ασταμάτητα στα πικάπ στα μαθητικά μας χρόνια κάτι όμως που κάνουν και πολλοί μαθητές σήμερα. Ο ρυθμός και οι στίχοι φθάνουν στ’ αυτιά και στα χείλη σαν μια μυστική συνωμοσία, που μπορεί ο καθένας όπως θέλει να εξηγήσει, ενώ δεν λείπουν και τα υπερρεαλιστικά στιχάκια από το έργο του Καββαδία, όπως η προτροπή «…χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία…», και φυσικά οι φευγάτοι αυτοσχεδιασμοί και ο λιτός και ταυτόχρονα μεστός ήχος της μουσικής του Θάνου Μικρούτσικου. Της πρώτης έκδοσης του 1979, ακολούθησε η δεύτερη το 1991 «Οι Γραμμές των Οριζόντων» και το 1993 προστέθηκε ένα τραγούδι, το «Μαρέα». Το καλοκαίρι του 2005 ολοκληρώθηκε η επεξεργασία της τρίτης έκδοσης που περιέχει και τις δύο εκδοχές συν ένα ανέκδοτο τραγούδι, το τζαζίστικο «Καραντί» σε ερμηνεία έκπληξη από τον Γιάννη Κότσιρα.
Το cd κυκλοφόρησε το πρώτο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου, με τον τίτλο «Ο Σταυρός του Νότου – Γραμμές των Οριζόντων», μαζί με 3.000 αριθμημένους δίσκους σε τριπλό βινύλιο, για τους εραστές της μουσικής. Είναι η ζωντανή ηχογράφηση στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών από το Ηχογραφικό Κέντρο του Μεγάρου, σε μια από τις καλύτερες ζωντανές στιγμές της ελληνικής δισκογραφίας.
H συνάντησή μας – μία από τις πολλές στην πορεία του – έγινε στις αρχές του Αυγούστου’05 με αφορμή την συμπλήρωση των 35 χρόνων από την πρώτη εμφάνιση του Θάνου Μικρούτσικου στη δισκογραφία και την νέα αυτή κυκλοφορία του εμβληματικού του έργου.
Τον Μίστερ…Σταυρό του Νότου συνάντησα στις…γραμμές των οριζόντων, στο home studio του δηλαδή, στο Μετς, σε μια στάση της πανελλαδικής περιοδείας της παράστασης «Ο Σταυρός του Νότου», με ερμηνευτές τους Γιάννη Κότσιρα, Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, Χρήστος Θηβαίος και ο πρώτος ερμηνευτής Γιάννης Κούτρας. Με τους δύο τελευταίους και την ίδια ορχήστρα ο Θάνος Μικρούτσικος συνέχισε τις εμφανίσεις το φθινόπωρο σε μικρότερους χώρους. Την περίοδο αυτή ήταν Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Πάτρας - Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2006. Όταν άναψε το τσιμπούκι του κατάλαβα το μαρς...
-Ο «Σταυρός του Νότου» ενώνει γενιές, σε άλλους δίνει ευκαιρία για μια βουτιά στη εφηβεία. Ο δημιουργός σε τι θέση βρίσκεται;
Η δουλειά αυτή μπαίνει στην τρίτη κατά σειρά γενιά. Οι εξηντάρηδες, η γενιά μου, αγκάλιασαν το έργο, πανελλαδικά. Για τους σημερινούς σαραντάρηδες είναι κτήμα τους. Για τις αυτές γενιές μπορούμε να πούμε ότι αγαπούν γενικότερα τη δουλειά μου πάνω στον Καββαδία, όπως κι άλλες δουλειές άξιων συναδέλφων μου γιατί το τραγούδι έχει ένα πλεονέκτημα έναντι των άλλων μορφών τέχνης. Όταν είσαι είκοσι χρονών κι ακούς ένα τραγούδι, ενδεχομένως συνδέεις έναν έρωτά σου, συνδέεις την μοναξιά σου, συνδέεις τους αγώνες που έκανες ως νεαρός. Ακούγοντας το τραγούδι αυτό επαναφέρεις όλα αυτά στην μνήμη σου.
-Τι λέτε για την τρίτη γενιά που μπαίνει στο παιχνίδι, τους σημερινούς εικοσάρηδες που ήταν αγέννητοι όταν η δουλειά αυτή κυκλοφορούσε και άρα δεν υπάρχει σημείο σύνδεσης της τότε καθημερινότητάς τους με το σήμερα;
Βλέπω όχι μόνο να ανάβουν αναπτήρες στα δημοφιλή τραγούδια, όπως Μαχαίρι, Γουίλι, Θεσσαλονίκη, αλλά και να τραγούδια όπως ο Λύχνος του Αλαδίνου, το Γουίλιαμ, τραγούδια αυτής της ιστορίας, που σημαίνει ότι η τρίτη γενιά αισθάνεται αυτή τη δουλειά σαν να γράφεται σήμερα. Η εξήγηση που δίνω είναι πρώτον ο λόγος του Νίκου Καββαδία. Ωστόσο γύρω από το έργο του υπάρχει μια φοβερή παρεξήγηση, μάλιστα εξ αρχής, όταν πρωτοεξέδωσε την ποιητική συλλογή Μαραμπού, το 1933, μέχρι το θάνατό του 1975. Η φιλολογική κριτική τον είχε θεωρήσει σαν ένα ποιητή που εκφράζει τη ζωή των ναυτικών, ένα ποιητή της θάλασσας, ένα ρεαλιστή ποιητή και ορισμένοι τον αποκαλούσαν στιχοπλόκο ημερολογίων ! Όσοι τον αποδέχονταν, το έκαναν με τον τρόπο που ανέφερα. Όταν μιλά για το…τυφλό κορίτσι σ’ οδηγάει, παιδί του Μοντιλιάνι…ή όταν αναφέρεται στου…ταύρου το Πικάσο, εκεί κανείς καταλαβαίνει ότι ο ποιητής στο ρεαλιστικό γράψιμό του προσθέτει την έννοια του υπέρ. Ο Καββαδίας είναι εξπρεσιονιστής ποιητής και περιγράφεται με το απρόβλεπτο στοιχείο και αυτό αγγίζει τους νέους ανθρώπους με την έννοια του ονείρου, της φαντασίας και του να ξεφύγουμε πάση θυσία από την σκληρή και βάρβαρη πραγματικότητα. Ο ποιητής παρακινεί για ένα ταξίδι προς τα εμπρός, απ’ ότι σε πιέζει και ότι σε καθηλώνει στην άγρια και ευτελή πραγματικότητα και κάνε τη ζωή σου όνειρο…Μετά από τόσα χρόνια μπορώ να πω ότι αποκάλυψα το έργο του Καββαδία, μέσω της μουσικής μου.
-Επισημάνατε και ένα δεύτερο στοιχείο που το έργο έλκει τους 20άρηδες…
Από την πρώτη έκδοση του 1979, μέχρι τη δεύτερη, πέρασαν δύο χρόνια, και το έργο είχε αρχίσει να γνωρίζει κάποια επιτυχία. Άρχισα να παίζω τα τραγούδια διαφορετικά και το 1984 έκανα μια περιοδεία με δεκαπέντε συναυλίες, με σπουδαίους μουσικούς, μεταξύ αυτών οι πολύ νέοι τότε Ντέηβιντ Λιντς και Γιώργος Φακανάς, και παίζαμε έξι τραγούδια σ’ ένα δίωρο πρόγραμμα. Σε ορισμένα κομμάτια πρόσθεσα ελεγχόμενους αυτοσχεδιασμούς, άρχισα να αλλοιώνω τους ρυθμούς, άρχισα να πειράζω σε εισαγωγικά, τις μελωδίες, και ορισμένες φορές κάποιες από τις αρμονίες. Τις περισσότερες φορές που επιχειρεί κανείς κάτι τέτοιο το αρχικό υλικό… κλωτσάει. Εδώ το ήθελε. Φθάσαμε το 1991 να κάνω την έκδοση «Γραμμές των Οριζόντων» γιατί είχα προσθέσει άλλα έξι τραγούδια, αλλά και τα παλιά παίχθηκαν αλλιώς. Είχαν πια αφομοιωθεί σ’ ένα καινούργιο τρόπο, και ενορχηστρωτικό και δομικό. Το Μαχαίρι εδώ κρατά δώδεκα λεπτά και το Κουροσίβο έξι, από δυόμιση. Η επεξεργασία του υλικού συνεχίστηκε με αποτέλεσμα η τρίτη έκδοση που επιχειρώ, η ζωντανή ηχογράφηση στο Μεγάρου Μουσικής και θα κυκλοφορήσει χωρίς να παιχθεί ούτε μία νότα στο στούντιο. Απλά ρεμιξάρισα το υλικό και πρόκειται για μια έκδοση που η ποιότητα της έχει κινήσει το ενδιαφέρον και ανθρώπων από το εξωτερικό.
-Η μουσική σας πραγματικά σε όλες τις εκδόσεις, μπαίνει όλο και βαθιά στο έργο του Σταυρού Νότου, ένα έργο που σας σημάδεψε. Ωστόσο ο ήχος επεκτάθηκε σε αρκετά ευρύ πεδίο καλλιτεχνικής έκφρασης, στις δύο όψεις σας, το τραγούδι και την κλασική μουσική, στην 35χρονη πορεία σας…
Τα Πολιτικά Τραγούδια είναι πρώτος δίσκος που έκανα, το 1975, πέφτοντας σε ένα κλίμα ζεϊμπέκικου, χασάπικου και εμβατήριου, έφερε ένα ρυθμικό ήχο, που άρεσε στον κόσμο. Η Ρόξα Λούξεμπουργκ, από το δίσκο Τροπάρια Για Φονιάδες, με ενορχήστρωση τεσσάρων κλαρινέτων, τρομπέτας, τρομπόνι, ήταν το πιο περίεργο τζαζ ροκ κομμάτι που είχε γραφτεί, ίσως και το πρώτο του έντεχνου νεοελληνικού τραγουδιού. Εάν πάμε στην μουσική μου πάνω στον Μπρεχτ, με δύο κλαρινέτα και πιάνο, διάρκειας πενήντα λεπτών, είναι μια δουλειά από το πουθενά ως προς το ελληνικό τραγούδι. Ενώ είχα μια τάση να κάνω τα πράγματα πολύ σύνθετα, κάποια στιγμή ωρίμασα, και έγραψα τραγούδια που έδειχναν την ουσία του, όπως το ερωτικό Με Μια Πιρόγα ή και πιο ροκ όπως το Μπουμ με τον Παπακωνσταντίνου στο Όλα Από Χέρι Καμένα ή στο Εμπάργκο στο Κακόηθες Μελάνωμα ή αργότερα η δουλειά μου με τον Μητροπάνο που είχε δυο-τρία κλάσικ ζεϊμπέκικα και γενικώς εγώ τα λαϊκά τα πειράζω, δείχνουν ότι ο τρόπος γραψίματός μου εξελίσσεται και όχι προς μία κατεύθυνση. Προσπαθώ να αφομοιώνω πράγματα από το σταυροδρόμι δύσης – ανατολής, όπου βρισκόμαστε. Η πληροφορία σήμερα έρχεται μέσα σε δευτερόλεπτα και πρέπει να τη βάλεις στο δικό σου κόσμο. Είτε πρόκειται για τραγούδι είτε για κλασσική μουσική, είτε για τζαζ ή πειραματισμό, είναι ένα, πώς ότι ακούς μπορείς να το αφομοιώνεις στον δικό σου κόσμο, που δημιουργείς. Δεν είναι θέμα κλοπής ή όχι, είναι θέμα δυνατότητα αφομοίωσης.
-Πόσο διαφορετικός ήταν ο τρόπος προσέγγισης στο έργο ως προς τον τρόπο γραψίματός του έργου;
Κάποια στιγμή ήμουν πενήντα – πενήντα εάν θα συνεχίσω τα πειραματικά μαθηματικά στην Αμερική ή θα κάνω μουσική. Δεν χρησιμοποιώ, όπως βλέπεις, κομπιούτερ πουθενά και αυτό γιατί όσο βοηθητικό κι αν είναι το κομπιούτερ εγώ ανήκω σε ένα σινάφι οκτακοσίων χρόνων που δουλεύουμε την μουσική στο τραπέζι και στο πιάνο. Το κομπιούτερ μπορεί να δίνει κάποιες δυνατότητες, είναι σαφές ότι σου δίνει ευκολίες. Στην μουσική μου παλεύω για να διευρύνω τα όριά μου, με το δικό μου τρόπο. Το τραγούδι γράφεται στο πιάνο και η άλλη μουσική μου στο γραφείο.
-Στην ολοκληρωμένη εκδοχή συμμετέχει ο Κούτρας, αρχικός ερμηνευτής, όχι όμως ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου. Συνολικά επιλέξατε τέσσερις ερμηνευτές να αποδώσετε την τελειότερη απόδοση του Σταυρού του Νότου…
Σέβομαι και τιμώ τους τραγουδιστές που τραγούδησαν όχι μόνο τον Καββαδία, αλλά και άλλα μου τραγούδια, και με το ταλέντο και το κύρος τους βοήθησαν τα τραγούδια να γίνουν αποδεκτά και από μεγάλο κοινό, όπως οι Παπακωνσταντίνου, Κατσιμιχαίοι, Νταλάρας, Αιμιλία Σαρρή και άλλοι. Από την στιγμή όμως που αλλάζω το υλικό και το παίζω διαφορετικά θέλω και άλλες φωνές να το εκφράσουν στην επόμενη γενιά. Χρησιμοποιώ τέσσερις φωνές. Τώρα που έπαιξα όλα μαζί τα κομμάτια στο Σταυρό του Νότου ένοιωσα ότι δημιουργούν πια, ένα κόσμο συνολικό.
-Ο Γιάννης Κούτρας είναι μια ειδική περίπτωση ερμηνευτή γιατί δεν ξεπέρασε ποτέ τον Σταυρό του Νότου, στην προσωπική του πορεία, δηλαδή είναι ένα έργο που τον σημάδεψε, όπως σημάδεψε κι εκείνος με την ερμηνεία του τα τέλη της δεκαετίας του 70 διατηρώντας ένα πιστό κοινό έως σήμερα…
Αυτή η ερμηνεία του είναι η ευτυχία και η δυστυχία του Κούτρα γιατί κατέκτησε την κορυφή στα εικοσιδιό του. Τότε υπήρχαν δύο ειδών φωνές, οι λαϊκές και οι επικές. Και ξαφνικά μπαίνει ένας νεαρός και αποδίδει την μουσική πράξη του Μπρεχτ και το Σταυρό του Νότου, δύο έργα οριακά, με έναν τρόπο εντελώς διαφορετικό και κάνει μεγάλη αίσθηση. Με έκπληξη διαπίστωσα ότι έχει την ίδια φρεσκάδα με τότε και πρόσθετα μια ωριμότητα και είναι μια εξαιρετική παρουσία που συνδέει το τότε με το τώρα. Επίσης κάλεσα το Γιάννη Κότσιρα που κατά τη γνώμη μου είναι ο σημαντικότερος τραγουδιστής της νεώτερης γενιάς, με όση προσοχή θα του χρειαστεί για να αποφύγει σειρήνες της πρόσκαιρης επιτυχίας γιατί η φωνή του είναι έτοιμη να πει σπουδαία πράγματα. Προσέξτε τις ερμηνείες του στο Καραντί και στο Μαχαίρι. Οι άλλοι δύο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας και ο Χρήστος Θηβαίος είναι δύο σπουδαίοι τραγουδοποιοί της επόμενης από μένα γενιάς. Μαζί με τον Χάρη Κατσιμίχα κατέχουν, τις τρεις καλύτερες φωνές τραγουδοποιών. Οι λόγοι λοιπόν που κάνω την πανελλαδική περιοδεία και που εκδίδεται το cd είναι αφ’ ενός γιατί παρουσιάζεται για πρώτη φορά ολοκληρωμένο ζωντανά και αφετέρου μια νέα ομάδα τραγουδιστών περνάει τα τραγούδια στην επόμενη γενιά. Επίσης την ορχήστρα αποτελούν μουσικοί πρώτης γραμμής : ο Γιώτης Κιουρτσόγλου, από τους μεγαλύτερους μπασίστες στην Ευρώπη αυτή την στιγμή, ο Νίκος Καπηλίδης, υψηλών προδιαγραφών ντράμερ, η Βάσω Δημητρίου, όχι απλά μια εντυπωσιακή κιθαρίστρια που παίζει με σπουδαίους μουσικούς στο Λος Άντζελες, μια μουσικός που αφομοιώνει πολλές διαφορετικές μουσικές φόρμες, ο Θύμιος Παπαδόπουλος, ο άνθρωπος – μουσική, εκπληκτικός συνθέτης χαμηλών τόνων και πολυοργανίστας, ο Χρήστος Κωνσταντίνου, ένα εκπληκτικό μπουζούκι, ο Γιώργος Πεχλιβάνογλου, άψογος κιθαριστής και η Ίριδα Λουκά που παίζει εξαιρετικό βιολί. Είναι αλήθεια ότι έρχεται πίσω ο κόσμος, με την συναυλία, και ζητά αυτόγραφα από τους μουσικούς!
-Ο καλλιτέχνης γίνεται μέσα από τη δημιουργία και καλύτερος άνθρωπος, ή η δημιουργία έχει να κάνει καθαρά με το ταλέντο;
Σαφέστατα είναι διαφοροποιημένο το έργο του καλλιτέχνη από το τι είναι αυτός. Έχουμε δει αντιδραστικούς καλλιτέχνες να φτιάχνουν προοδευτικότατα έργα, έχουμε δει τον μέγιστο, ίσως, ποιητή του εικοστού αιώνα να είναι εκφωνητής στο σταθμό του Μπενίτο Μουσολίνι, τον Έζρα Πάουντ. Κι όμως το έργο του είναι από τα ριζοσπαστικότερα που υπάρχουν. Υπάρχουν κακοί χαρακτήρες που φτιάχνουν εξαιρετικά έργα. Μετράει το ταλέντο σε συνδυασμό με τη γνώση.
-Πιστεύεται ότι διανύουμε την περίοδο του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου, που γίνεται πια με ένα διαφορετικό τρόπο, τμηματικά;
Υπάρχει ένας πόλεμος και μάλιστα είναι ανεξέλεγκτος αυτή την στιγμή. Ένας πόλεμος εναντίον στο συμφέρον του ανθρώπινου γένους. Αν θέλουμε να σταματήσει ο πόλεμος πρέπει να σταματήσουν και οι αιτίες που τον προκαλούν. Βεβαίως δεν συμφωνώ με την τρομοκρατία, αλλά αυτή έχει αιτίες.
-Ο τέταρτος παγκόσμιος λέτε να γίνει με πέτρα και ξύλα;
Και με τόξα και με βέλη….
