Μιλήσαμε με τον κ. Σταμάτη Κραουνάκη την Πέμπτη 19 Ιουλίου, στο στούντιο «Χάριν Ευφωνίας», τόσο για την μουσική του, όσο και για τις κοινωνικές ανησυχίες, παρατηρήσεις και συμπεράσματα, του μουσικοσυνθέτη, στιχουργού, ερμηνευτή, παραγωγού, ηθοποιού και συγγραφέα.
«Η ομορφιά όταν ανακαλύπτεται είναι κάτι μοναδικό». Γεννηθήκατε, μεγαλώσατε και ζείτε στην Αθήνα. Έχετε ανακαλύψει «το όμορφο» του τόπου που ζούμε;
Κάθε στιγμή και λεπτό, τις ώρες που γύρναγα και γνώριζα γωνιές αυτής τη χώρας, κι ακόμα είναι μέρη που δεν έχω πάει. Καταλαβαίνω ότι σε αυτό το κομμάτι της γης, ο Θεός έκανε εξαίρεση, έριξε μια αλατιά παραπάνω. Αισθάνομαι ότι απλώς, αυτό το δώρο το έχουμε πακετάρει πάρα πολύ άσχημα. Είναι παράδεισος η Ελλάδα. Ο βλακώδης όμως ευδαιμονισμός, βίασε την καθαρότητα, την κανονικότητα του βίου. Βιάστηκαν όλα από μια βιασύνη , από ένα εύκολο κέρδος.
Μεγαλώνοντας και παράλληλα δημιουργώντας σε αυτό τον τόπο, που στοχεύατε με την μουσική σας;
Όλα στη ζωή μου ήρθανε μόνα τους. Με ένοιαζε μόνο αυτό. Ήμουν εκεί, ήξερα ότι αυτή είναι η γλώσσα μου, αυτό είναι το σπίτι μου. Λίγο πιο μετά, όταν άρχισε να ανταποκρίνεται ο κόσμος κατάλαβα ότι αυτή ήταν η αποστολή μου, μια ευθύνη απέναντι στην αγκαλιά των Ελλήνων, από μικρά παιδιά μέχρι συνομηλίκους μου και πάνω, που με αγαπάνε γι αυτό που είμαι και για αυτό που έχω δώσει. Φρόντισα, με άλλα λόγια, μέσα στα χρόνια, να μη διαλύσω τον εαυτό μου, παρασυρμένος από τις σειρήνες της δουλειάς. Κατά τη διάρκεια της μουσικής περιπέτειας ποτέ δεν ξέρεις την ώρα που τα βγάζεις τι είναι το κάθε τι, αν θα γίνει μέτριο ή καλό. Στα στούντιο είχα πάντα την έννοια πως θα ακουστεί αυτό μετά από 20-30 χρόνια. Πλέον, δεν θα νοιαστώ να δώσω στον αέρα ένα πράγμα που δεν το χω πολύ σκεφτεί, αν είναι ανάγκη εκείνη των ώρα να επιτελέσει τη συγκεκριμένη δουλειά του. Αυτό ήταν οπωσδήποτε ένας κωδικός που ξεκίνησε από τη συμμετοχή μου στο θέατρο, γιατί εκεί δεν έχεις περιθώρια πολλές φορές να σκεφτείς κάτι, σε κυνηγάνε οι ημερομηνίες. Παράλληλα, είσαι λίγο σαν μέντιουμ. Δηλαδή πρέπει να καθαρίσεις την ενέργεια σου, είσαι λίγο σαν ανοιχτό πηνίο, πρέπει να εισπράξεις από κάπου το τι θα πεις. Γι’ αυτό και δουλεύω πρωί. Αυτή τη στιγμή, λειτουργώ λίγο σαν τη Βέμπο στην Κατοχή. Έχω συντονίσει τις κεραίες μου σε αυτό το μήκος. Για μένα προέχει να καταλαβαίνουμε την πληγή των ανθρώπων και να μπορέσουμε να είμαστε βοηθητικοί σε αυτό το πράγμα. Να τους δώσουμε χαρά, εκτόνωση του θυμού, να τους δώσουμε κάτι που μπορεί αύριο το πρωί παίρνοντας το –και αυτή είναι η χαρά μου εμένα- να μου λένε ότι ξύπνησα καλύτερα, έχω σκεφτεί κάτι καινούριο για μένα και τη ζωή μου. Παλιά όταν ετοίμαζα ένα CD μια καινούρια δουλειά, έλεγα πάντα ότι χρειάζονται 9 μήνες. Όσο ένα παιδί. Να προλάβεις να καταλάβεις τι είναι αυτό που θα δώσεις στο φώς.
Έχετε αδυναμία σε κάποιο από τα «παιδιά» αυτά;
Σε μερικά ναι. Και είναι τρία έργα που τα θεωρώ πολύ σοβαρές καταθέσεις από την μεριά μου. Που είναι για κάποιο λόγο και τα τρία αναφορές σε εποχές. Το ένα είναι η μουσική μου για το «Τρίτο Στεφάνι», το δεύτερο είναι το «Ύστερα ήρθαν οι μέλισσες» που είναι μια ακουστική μελέτη σε μια εποχή των μπουλουκιών, την οποία αγαπώ. Δεν ξέρω για ποιο λόγο. Είναι σαν να τη ξέρω από προηγούμενη ζωή. Και ένα τρίτο έργο που επίσης αγαπάω πάρα πολύ -καταρχάς λόγω των ερμηνευτών και δεύτερον επειδή το είδος αυτό μου έδωσε την ευκαιρία να αγγίξω δρόμους που δεν τους έβαζα μέσα στα τραγούδια μου- είναι τα «Τραγούδια του Καραγκιόζη». Επίσης ένα CD από τα τελευταία που αγαπώ πάρα πολύ και το οποίο και αυτό δεν θα το έκανα αν κάποιος δεν μου έδινε την παραγγελία, ήταν η μουσική για την ταινία του Παναγιωτόπουλου «Πεθαίνοντας στην Αθήνα», που ουσιαστικά ήταν πιάνο με έγχορδα και ποιήματα εξαιρετικά. Κάτι που δεν θα το έκανα ποτέ, αν κάποιος, μια αιτία δεν μου το ζήταγε.
Υπάρχει κάποια συνεργασία που ξεχωρίσατε;
Έχω πάρει χαρά από όλους τους ανθρώπους από τους οποίους βρέθηκα μαζί. Η τέχνη γενικότερα –και όχι μόνο η μουσική- είναι συλλογική δουλειά. Εκ των πραγμάτων, η Πρωτοψάλτη είναι η ερμηνεύτρια μου, και σε μεγάλο βαθμό έχει τα πρωτεία, τουλάχιστον ρεπερτοριακά. Ένα πράγμα που με μεγάλη γλύκα το θυμάμαι είναι όταν χρειάστηκε για τις ανάγκες της ταινίας «Αυτή η νύχτα μένει» να συνεργαστώ με τους ανθρώπους του «σκυλάδικου». Αυτή ήταν μια εμπειρία που για μένα ήταν πολύ ιδιαίτερη. Ήταν όλοι πάρα πολύ ευγενείς και μελετημένοι. Αυτό ήταν κάτι που από εκεί και πέρα με ξεμπλόκαρε πάρα πολύ στον τομέα του casting. Αν θέλεις κάποιος να σου πει κάτι και είναι αυτός ο τάδε, πάρε αυτόν που έχεις σκεφτεί. Έτσι δούλεψα και με τον Μαζωνάκη, την Στανίση, τον Ρουβά και με την Ντάλη τώρα σε ένα CD που ετοιμάζω. Είναι ωραία, την ώρα που έρχεται η φωνή, να καταλαβαίνεις ότι αυτή είναι η φωνή. Όπως και με τον Μητροπάνο, έζησα ένα υπέροχο ταξίδι, και με τη Γαλάνη, την Τάνια, τον Μητσιά, τον Κώστα τον Μακεδόνα ή με τον Μπάση. Για μένα, η ώρα της ηχογράφησης, είναι ένα ταξίδι με μουσικούς και ερμηνευτές, που πρέπει να έχεις στο νου σου ότι αποτυπώνεται για πάντα. Στον τομέα του κινηματογράφου, είχα την μεγάλη τύχη να «παντρευτώ» με έναν σκηνοθέτη τον Νίκο Παναγιωτόπουλο, ο οποίος μου χάρισε μεγάλες δυνατές ευκαιρίες να γράψω πράγματα σε όλες τις ταινίες του που δεν θα έγραφα κανονικά. Δεν θα πήγαινα ποτέ στα τοπία που με πήγε ο Νίκος. Του οφείλω πάρα πολλά και περιέργως, κάθε μας ταινία μου χάριζε κάτι. Βραβείο, αναγνώριση, επιτυχία… Ανυπομονώ για την επόμενη. Τον αγαπώ πάρα πολύ τον Παναγιωτόπουλο. Είναι κάτι πια σαν αδερφός καλλιτέχνης, αγαπώ πολύ το σινεμά του και χωρίς να είμαστε καθόλου συγγενείς χαρακτήρες, έχουμε βρει έναν μοναδικό τρόπο να συνεννοούμαστε κάθε φορά που κάνουμε κάτι.
Έχετε δικαιωθεί όσον αφορά την προσφορά στον Πολιτισμό; Και πόσο δύσκολο είναι να μιλάτε σε ανθρώπους που σας ακούνε και σε αυτούς που δεν σας ακούνε;
Έμαθα πολύ μέσα στα χρόνια να δημοσιοποιώ ευθέως την άποψη μου για τα πράγματα. Αυτό μου δημιούργησε και εχθρούς, το ΠΑΣΟΚ με είχε black list πάρα πολλά χρόνια και προσπάθησαν αρκετές φορές να μου πετάξουνε λάσπη. Το κάνανε συνειδητά θέλανε να το βουλώσω. Ήξερα από την αρχή ότι αυτό το κόμμα θα καταστρέψει την Ελλάδα. Το έβλεπα. Καμιά φορά δεν είχα άμεση σχέση με τα πολιτικά αλλά το ένστικτο μου, έχοντας μάθει να διαβάζω τις προσωπικότητες, μου έδειχνε ότι κάτι δεν είναι κανονικό. Η γιαγιά μου έλεγε κάτι που το ακούω ακόμα. «Κάθε αρνάκι από το ποδαράκι του κρέμεται». Αν έχεις πάει με το ψέμα, αυτό το ψέμα θα έρθει στο κεφάλι σου. Δεν υπάρχει περίπτωση να μην έρθει. Δηλαδή έχω δει ανθρώπους –και ένιωθα την ψευτιά τους- που ήταν κάποια στιγμή τα νούμερο 1, να καταβυθίζονται στην απελπισία. Δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα από το να έχεις υπάρξει νούμερο 1, και κάποια στιγμή να μην χτυπάει το τηλέφωνο σου από κανέναν. Γι αυτό ταπεινότις. Εκεί υπέστην κάποιες βίες, δηλαδή κάθε φορά που έβριζα τον ΠΑΣΟΚ την άλλη μέρα ερχόταν σπίτι μου η ΣΔΟΕ. Στο τέλος, όταν είδαν πού μένω και ποιά είναι τα περιουσιακά μου στοιχεία γίναμε φίλοι με τα παιδιά αυτά. Ζούμε σε μια χώρα 10 εκατομμυρίων κατοίκων. Είμαι αντιπαθής σε πάρα πολύ κόσμο. Κυκλοφορώ με ένα σκούτερ, είναι πάρα πολύ εύκολο αυτοί που με αντιπαθούν να βάλουνε δυο ανθρώπους να μου ρίξουνε μια αλυσίδα την ώρα που τρέχω στο δρόμο και να τελειώνουν μαζί μου. Όταν δεν φοβάσαι να κοιτάξεις το λυκόσκυλο στα μάτια, το λυκόσκυλο δεν θα σε δαγκώσει. Εξάλλου, υπάρχει έμμεση λογοκρισία στη τέχνη. Υπήρξανε κομμάτια μου στα χρόνια, για τα οποία είπαν οι σταθμοί «αυτό δεν θα το παίξουμε». Με τα χρόνια νιώθοντας ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος του υλικού μου ζει και αγαπιέται από τους καινούριους, ξαναπειράζεται, ξαναενορχηστρώνεται, ξανατραγουδιέται, καταλαβαίνω ότι αυτή η διαχρονικότητα έγινε γιατί πραγματικά από μικρός με ένοιαζε αυτό. Ξέρετε, τώρα με το Internet βλέποντας τι τραγούδια μου ανακαλύπτουν τα παιδιά, τούς βάζουν εικόνες και μου τα στέλνουν, είμαι βέβαιος ότι τίποτα δεν έχει πάει χαμένο. Όλα με το χρόνο, αν είσαι εσύ ήσυχος, βρίσκουν τη θέση τους. Θέλω να πω το εξής. Ότι όσο κι αν προσπαθήσουν να σου ρίξουν λάσπη, όταν το δικό σου γεγονός είναι διάτρητα φανερό, δεν μασάει ο κόσμος.
Δεδομένου των σπουδών σας στον Τομέα των Πολιτικών Επιστήμων στο Πάντειο, τι σκέψεις σας προκαλεί το σύγχρονο ελληνικό πολιτικό σκηνικό και το εκλογικό σώμα;
Πιστεύω ότι δεν έχουμε κυβέρνηση. Στην ουσία έχουμε μια σύμπραξη ηλιθίων καθώς μείνανε στα κόμματα οι χειρότεροι αρχηγοί. Θα φάνει πάρα πολύ γρήγορα η τρύπα. Ήταν πολύ βιαστικός και πολύ άσχημος ο τρόπος που διοχετεύτηκε φόβος στο εκλογικό σώμα. Την Παρασκευή πριν από τις εκλογές για παράδειγμα, όλες οι μεγάλες εταιρείες στείλανε mail στους υπαλλήλους τους ότι αν βγει ο Τσίπρας, θα κλείσουν. Ήταν μια έμμεση απειλή. Το κάνανε τράπεζες, το κάνανε δημοσιογραφικοί οργανισμοί, το κάνανε εργοστάσια αλουμινίου. Δεν τυχαίο τελικά, ότι ένα κόμμα από 4% πήγε 26%. Κάτι φόρτωσε εκεί. Ένας θυμός, μια απελπισία. Θα ξεράσει ο λεκές. Δε γίνεται αλλιώς. Δεν είναι τυχαίο όμως και ότι πρώτη φορά στα χρονικά ανέβηκε ένα αριστερό κόμμα και προτίμησαν οι εφημερίδες, την άλλη μέρα το πρωί, να έχουν εξώφυλλο τη Χρυσή Αυγή. Πάλι καλλιέργησαν το φόβο. Η Χρυσή Αυγή δεν φύτρωσε μόνη της. Υπήρχε. Ήταν τα παιδάκια που φύλαγαν τον Καραμανλή και τον Σημίτη. Προσωπικά, διαφωνώ κάθετα, από την ώρα που εκφράζεται ένα πράγμα, να το διαφημίζουμε συνέχεια. Είναι ένα επικίνδυνο καρτούν που αν πας κοντά στην οθόνη το χέρι θα στο φάει. Αυτό είναι ένα ξεπούλημα φόβου. Μην ξεχνάμε ότι έχουμε 40% αποχή. Μια χούντα είναι ένας πολύ φανερός εχθρός, μια τραπεζοχούντα είναι ένας κρυφός εχθρός, όταν μάλιστα το 80% του πληθυσμού έχει σκλαβωθεί σε αυτήν.
Βλέπουμε, ότι ζούμε σε μια Ευρώπη η οποία βιώνει την οικτρή αποτυχία μιας πολιτικής η οποία κατέστρεψε τη ζωή των κρατών και που πολύ σύντομα θα έχουμε έντονες αλλαγές. Τίποτα δεν μπορεί να μείνει κάτω. Θα γυρίσει ο κύκλος. Εμείς πάντα λίγο αργούμε αλλά είδατε και την άλλη φορά με το μνημόνιο όσο κι αν προσπάθησαν τα έντυπα και οι εκδότες να το πνίξουν -έκλεισε μια εφημερίδα- οι συσσώρευση του κόσμου έξω από τη βουλή εκείνο το βράδυ ήταν συνταρακτική. Έριξε τον Παπανδρέου στην ουσία αυτό.
Θεωρητικά, υπάρχουν 300 οικογένειες δισεκατομμυριούχων στην Ελλάδα, που μπορούν να δώσουν από 1 δισεκατομμύριο και να σωθεί η χώρα. Δεν το κάνουν. Όσο ο λαός τραβάει χειρόφρενο, τόσο θα υποχρεωθούν. Αυτός είναι ο νόμος. Πρέπει να τραβήξουμε τα σκοινιά. Έχεις μια λεμονιά στον κήπο. Αντί να βάλεις τα δυο παιδάκια σου μια Κυριακή να μαζέψουν τα λεμόνια, πας και ψωνίζεις το 50 λεπτά λεμονάκι από τον μανάβη γιατί βαριέσαι να κόψεις τα λεμόνια. Είναι τόσο απλό. Είμαστε συντονισμένοι όλοι σε μια λάθος λογική. Δεν πρέπει να μασήσουμε. Πρέπει να φροντίσουμε να εκβιάσουμε με κάθε τρόπο, οποιαδήποτε κυβέρνηση είναι αυτή τη στιγμή επάνω, να δράσει υπέρ της χώρας.
Η τέχνη γενικότερο και η σάτιρα ειδικότερα, μάχονται την εξουσία αποτελεσματικά;
Σχετικά με την τέχνη ναι. Αυτός ήταν ο ρόλος της πάντα, αυτός πρέπει να είναι ο ρόλος της πάντα. Είναι απέναντι από την εξουσία. Πάντα και για πάντα. Το έκανα και εγώ συνειδητά, όταν κατάλαβα ότι αυτό το σύστημα διαλύει τις ψυχές των ανθρώπων. Αυτή τη στιγμή δεν μπορώ να κάτσω αδιάφορος. Αυτοκτονούν άνθρωποι. Είναι σαφές ότι ένα σύστημα έχει αποφασίσει να λιγοστέψει τον πληθυσμό. Στη σάτιρα όμως, ακόμα και ο αντιπολιτευόμενος έρχεται για το θέαμα. Έχουν έρθει στην παράσταση μας άνθρωποι από τα κόμματα που χτυπάμε και δεν ενοχληθήκανε. Γιατί την ώρα εκείνη είσαι συντεταγμένος με το θέαμα. Γελάς. Στην παράσταση πριν από τις εκλογές στα πολιτικά γινόταν της κακομοίρας. Μετά τις εκλογές η αντίδραση του κοινού έπεσε 80%, γιατί ουσιαστικά νομίζουν ότι κάτι θα συμβεί. Δεν θα συμβεί τίποτα, έρχονται χαράτσια αβέρτα.
Είναι αργά για να καλλιεργηθεί το ψυχικό χωράφι;
Αυτό ξεκινάει από τα σπίτια. Μου είχε πει κάποτε ο Ξαρχάκος κάτι που το θεωρώ πολύ σωστό. «Από τη στιγμή που το ρόλο της γιαγιάς τον πήρε η τηλεόραση, χάθηκε πολύ μεγάλο μέρος από το παιχνίδι αυτό». Οι γενιές που μεγαλώσανε με τη γιαγιά τα τραγούδια της, τα παραμύθια της, την ησυχία της, δεν παλουκωνόντουσαν σε ένα γυαλί μπροστά, σε αυτό το σκοτεινό, απελπιστικό παράθυρο, για να τα ξεφορτωθεί λίγο η μάνα. Τώρα, χάσαμε πολλά. Η τηλεόραση είναι βίαιο πράγμα αλλά είναι η φύση της τέτοια. Κι αυτή θα υποστεί τα αποτελέσματα της κρίσης. Ας κλείσει η τηλεόραση στα σπίτια. Ένας γονιός να πει: «Παιδιά αυτό το κέρατο δεν θα ξανανοίξει εδώ μέσα». Ξέρετε, αν το κάνει ένας θα το κάνουν κι άλλοι. Ο φόβος τους οδηγεί στην αυτοκτονία. Μπορούν να γίνουν όμως πέντε τέτοια βασικά τα οποία θα αλλάξουν την χώρα. Γενικά στη ζωή, όλα πιστεύω ότι είναι θέμα διαχείρισης. Φρόντισα να μην κάνω ποτέ τόσα λεφτά ώστε να με σκλαβώσουν στο τί θα τα κάνω. Πάντα τα λεφτά τα έκαιγα στις δουλειές. Είτε κάνοντας την εταιρεία, είτε κάνοντας τη «Σπείρα», είτε χρηματοδοτώντας κάποια παραγωγή. Έτσι είμαι πάντα στην πρίζα. Μπορώ να κάνω οτιδήποτε για να ζήσω. Μπορώ να μην κάνω καν τη δουλειά μου. Μπορώ να σκάψω ένα χωράφι, μπορώ να βγάλω λάδι, μπορώ να φυτέψω ντομάτες, μπορώ να παίξω στο θέατρο –έχω άδεια ηθοποιού πια- μπορώ να φύγω. Είμαι μόνος μου χωρίς οικογένεια και υποχρεώσεις. Μπορώ να σηκωθώ να φύγω, να πάρω μια βαλίτσα. Αυτό δεν το είχα πάντα. Φοβόμουν την μοναξιά. Αλλά από τα 35 και κάτι και μετά το νίκησα. Τα πράγματα που μου χρειάζονται για να ζήσω, χωράνε σε μια βαλίτσα. Ακόμα και ένα μίνι πιάνο που έχω και το παίρνω στις διακοπές για να γράφω. Δεν με νοιάζει. Μπορώ να την κάνω τη δουλειά μου οπουδήποτε. Το έκανα στην Κύπρο μένοντας σε ένα στούντιο για 4,5 μήνες και έγραψα μια από τις ωραιότερες δουλειές που είχα κάνει στο θέατρο για τις «Νεφέλες». «Τον μάστορα», μου έλεγε ο Λαζάνης ένας από τους δασκάλους μου στο Θέατρο Τέχνης, «μη τον φοβάσαι αν έχει τα εργαλεία του θα τη κάνει τη δουλειά του όπου να ‘ναι». Στην Ελλάδα, τα λεφτά που τυχόν ερχόντουσαν, πήγαιναν στα γερμανικά καγιέν, ενώ παράλληλα κατέβαιναν όλα τα δεύτερα πιστολάκια να κουρεύονται στο Κολωνάκι με τα 4Χ4, αφού πρώτα τα είχαν δώσει όλα για ένα Bluetooth και μια πιστωτική. Εκπαίδευσαν και τα παιδιά έτσι. Όταν κάναμε την αντιμνημονιακή δράση στην Αυλή, συνορεύουμε με την Καλών Τεχνών. Πήγα και βρήκα τον καθηγητή των παιδιών και είπα: «Παιδιά ελάτε κάνουμε μια αντιμνημονιακή δράση, πληρώνουμε όλα σας τα υλικά, ελάτε να κάνετε μια εικαστική δράση εν λευκώ, ότι γουστάρετε». Πόσοι άνθρωποι ήρθαν; Δυο. Γι αυτό μιλάω. Κάτι έχει σκοτωθεί που πρέπει να ξανανάψει και θα ξανανάψει. Η ανάγκη είναι μεγάλη δασκάλα. Δεν γίνεται να κάτσουμε έτσι.
Φωτογραφίες:
1-3. Ο Σταμάτης Κραουνάκης με την Άννα Γαντερί.
2. Ο Σταμάτης Κραουνάκης με τον Χρήστο Παπαδόπουλο, στο στούντιο του οποίου δόθηκε η συνέντευξη («Χάριν Ευφωνίας»)
και τον διευθυντή του Ogdoo.gr, Κώστα Μπαλαχούτη.
4. Ο Σταμάτης Κραουνάκης με τους συνεργάτες του Ogdoo.gr, Άννα Γαντερί και Θανάση Γιώγλου.
Φωτογραφίες, video: Πάνος Παπαϊωάννου
Επεξεργασία video: Χρυσόστομος Καραντωνίου
