Αντιμετωπίζει το σαξόφωνό του όπως ο Τζίμι Χέντριξ την κιθάρα. Έχει γίνει ένα με αυτό. Είναι η προέκτασή του, αλλά δείχνει μια τέτοια οικειότητα που δεν έχω ξαναδεί σε άλλο μουσικό. Τα τελευταία χρόνια ζει και δημιουργεί στην Ελλάδα.
Το καλλιτεχνικό μέγεθoς του Gilad Atzmon (Γκιλάντ Ατζμόν) είναι τόσο μεγάλο που φαίνεται να μην χωρά σε μια μικρή χώρα, όμως η σεμνότητά του και η ταυτότητα του πολίτη του κόσμου φέρνει όλη την κατάσταση στα μέτρα του. Από το Ronnie Scott’s στο Half Note και από εκεί σε μικρούς χώρους ψηλοτάβανους της Αθήνας που τρελαίνετε να παίζει. Είναι προσιτός και οι Έλληνες τζαζίστες έχουν βρει ένα καλό συνεργάτη πρόθυμο να παίξει μαζί τους σε υψηλό επίπεδο.
Τον θυμάμαι ξαπλωμένο στο γρασίδι με το ένα χέρι να κράτα το κεφάλι του και να απολαμβάνει το παίξιμο των Ελλήνων μουσικών στο Jazz στο Πάρκο. Κάθε στιγμή της ζωής του την έχει απολαύσει. Η ζωή του άλλαξε όταν άκουσε τον Charlie Parker. Αυτοδίδακτος και προικισμένος μουσικός και δάσκαλος μουσικής. Το πληθωρικό του ταλέντο απλώνεται και σε άλλους τομείς. Ο Γκιλάντ Ατζμόν έχει εκδώσει πολλά βιβλία, έχει πολιτική δράση και πάθος για τη ζωή. Μια επαναστατική προσωπικότητα. Γεννήθηκε στις 9 Ιουνίου 1963 στο Τελ-Αβίδ, μεγάλωσε στην Ιερουσαλήμ, γύρισε σαν μουσικός τον κόσμο, έζησε στο Λονδίνο και τώρα βρίσκεται στην Αθήνα. Έτσι λοιπόν δεν έχασα την ευκαιρία να συνομιλήσω με ένα τέτοιο τύπο που έχει ζήσει σχεδόν τα πάντα…
-Σε τι φάση βρίσκεστε τώρα;
Απολαμβάνω ό,τι απομένει να απολαύσω σε έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο άσχημος μέρα με τη μέρα. Παίζω πολύ μουσική, ηχογραφώ πολύ, συνθέτω. Προσπαθώ να περιβάλλω τον εαυτό μου με ομορφιά και υπέροχους ανθρώπους, και υπάρχουν αρκετοί γύρω μου.
-Πόσο καιρό ζείτε στην Αθήνα; Τι σας κρατά εδώ πέρα από τις ομορφιές της ελληνικής ζωή, φυσικές και μη;
Ο Covid με έδεσε πραγματικά με αυτό το όμορφο μέρος. Ήταν η πρώτη φορά που έμεινα σε μια πόλη για περισσότερες από λίγες μέρες, ανησυχούσα πολύ για αυτό καθώς είμαι περιπλανώμενος τύπος, αλλά μετά άρχισα να το απολαμβάνω πολύ, στην πραγματικότητα έχασα την όρεξη για περιοδείες και περιπλανήσεις. Θέλω να είμαι σε ένα μέρος, να δεθώ με το χώμα, τον ουρανό τη θάλασσα και φυσικά, τη μουσική, τον πολιτισμό, τη λαϊκή μουσική του.
-Το πεδίο δράσης σας πώς είναι; Σας ικανοποιεί; Πώς είναι η συνεργασία με τους Έλληνες μουσικούς;
Δεν είμαι τόσο σίγουρος ότι βρήκα εδώ το κλασικό μου ‘τζαζ κουαρτέτο’ αλλά έχω απίστευτο χρόνο παίζοντας και ηχογραφώντας με πολλούς Έλληνες καλλιτέχνες, είναι μεγάλο δώρο εδώ ειδικά η λεγόμενη ελεύθερη σκηνή. Μόλις ηχογράφησα δύο καταπληκτικούς δίσκους στα Sierra Studios: ένα ντουέτο με τον Νίκο Τουλιάτο. Ο άλλος με τους Athens Freedom Ensemble: Χάρης Λαμπράκης, Βύρωνας Ντόλας, Χρυσόστομος Μπουκάλης και Νίκος Σιδηροκαστρίτης.
-Υπήρξε κάποιο δυνατό μουσικό ερέθισμα που σας κράτησε εδώ όταν το ανακαλύψατε;
Δύσκολο να το πω… Είμαι από τη Μέση Ανατολή, και ένοιωθα την Ελλάδα πάντα σαν το σπίτι μου.. το φαγητό, ο ουρανός, οι μυρωδιές. Κάθε φορά που επισκεπτόμουν εδώ παίζοντας στο Μέγαρο, Φεστιβάλ, Half Note, ένιωθα ότι ήθελα να εξερευνήσω περισσότερα.
-Ποια από τις πόρτες που ανοίξατε στη ζωή σας έως τώρα είχε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, σας έσπρωξε πιο βαθιά στον μουσικό σας κόσμο;
Όταν είσαι σχετικά ικανός μουσικός και φιλοδοξείς να γίνεις καλύτερος σε αυτό, κάθε μέρα ανοίγει μια νέα πόρτα, κάθε μέρα παλεύεις με ένα νέο εμπόδιο και καθώς γίνεσαι καλός σε αυτό μαθαίνεις πώς να αντιμετωπίζεις τα δικά σου ζητήματα. Όταν διδάσκω τους μαθητές, βασικά τους διδάσκω πώς να διδάσκουν οι ίδιοι. Περνάω την τακτική μου για το άνοιγμα των θυρών. Τους λέω: 1. Προσδιορίστε τα δικά σας προβλήματα. 2. Αναπτύξτε μια στρατηγική για την αντιμετώπιση των συγκεκριμένων θεμάτων σας. 3. Μείνετε σε αυτό. Εφαρμόζω αυτή τη μέθοδο μόνος μου, λειτουργεί, είμαι 60 και ακόμα βελτιώνομαι στο να είμαι εγώ.
Στο διάσημο jazz club του Λονδίνου Ronnie’s Scott
-Τι μουσικές ακούγατε μικρός;
Πολλή ισραηλινή μουσική που ήταν πραγματικά εκπληκτική και στη συνέχεια στην εφηβεία μου ανακάλυψα το βρετανικό και το αμερικάνικο Rock, αλλά όταν ήμουν 17 ετών έπεσα πάνω στην Jazz, και συγκεκριμένα στον Charlie Parker. Αυτό ήταν, ήταν σαν το σπίτι για την ψυχή μου
-Θυμάστε τα πρώτα ακούσματα;
Μου άρεσαν οι Beatles, οι ELO, οι Pink Floyd, οι Queen,,, ένας βαρετός έφηβος της δεκαετίας του 1970… αλλά μετά άκουσα το Bird with Strings και αυτό ήταν όλο!
-Ήταν δύσκολο να βρεις δίσκους στο Τελ Αβίβ;
Μεγάλωσα στην Ιερουσαλήμ. Είχαμε ένα δισκοπωλείο και η συλλογή βινυλίων τζαζ ήταν ιδιαίτερα φθηνή…Δεν ξέρω γιατί, αλλά μέσα σε 3 μήνες, ολόκληρη η συλλογή ήταν δική μου…
-Πώς βλέπετε γενικότερα την εξέλιξη της τζαζ από τότε που ξεκινήσατε ως μουσικός έως σήμερα;
Αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα. Βασικά, η τζαζ είναι πλέον μια νεκρή μορφή τέχνης που χρωστά πολλά στην εκπαίδευση. Όταν άρχισα να παίζω τζαζ δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου σχολές τζαζ. Οι άνθρωποι που μπορούσαν να διαβάσουν μουσική πήγαιναν στη Βασιλική Ακαδημία, οι άνθρωποι που δεν μπορούσαν να διαβάσουν μουσική έμειναν στο σπίτι και έμαθαν να παίζουν τζαζ. Δούλεψε, ξέραμε όλες τις μελωδίες από έξω.
Σήμερα οι απόφοιτοι της τζαζ παίζουν μπλουζ διαβάζοντας τις συγχορδίες στα ηλίθια iPhone τους. Παίζουν γρήγορα αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχουν τίποτα να πουν. Φυσικά κάποιοι απόφοιτοι μουσικής είναι απίθανοι μουσικοί και σπουδαίοι καλλιτέχνες, αλλά όταν ένας μουσικός αποφοιτά και παίζει καλά το θεωρώ θαύμα στα όρια της θεϊκής παρέμβασης.
Όταν άρχισα να παίζω τζαζ, το πιο σημαντικό ήταν να αναπτύξεις τη δική σου φωνή με στόχο την ομορφιά. Σήμερα η τζαζ έχει να κάνει με τη μίμηση, θέλεις να ακούγεσαι σαν κάποιος. Η εκπαίδευση της τζαζ είναι η κύρια αιτία αυτής της καταστροφής. Πιστεύω ότι μπορώ να διδάξω ό,τι ξέρω για την τζαζ σε μία ώρα, η εκπαίδευση πρέπει να επεκτείνει αυτή την ώρα σε 3 χρόνια «μουσικής μαθημάτων». Έχουμε εκατομμύρια νέους τζαζίστες αλλά δεν έχουμε ούτε έναν Duke, έναν Bird, έναν Miles ή μία Ella…
-Μουσική και Τεχνητή Νοημοσύνη. Πώς βλέπετε αυτή τη νέα μέθοδο που χρησιμοποιούν μουσικοί όπως ο Paul McCartney και ο Brian Eno;
Είμαστε έτοιμοι τώρα για αυτήν την απάντηση. Ποιος είναι ο στόχος του AI; Μίμηση ανθρώπινης συμπεριφοράς και ανθρώπινης διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Στον κόσμο που ζούμε οι γιατροί δεν θεραπεύουν, μιμούνται την «πράξη της θεραπείας». Οι δάσκαλοι δεν εκπαιδεύουν, μιμούνται την πράξη της εκπαίδευσης. Οι πολιτικοί μιμούνται την πράξη της δημόσιας φροντίδας. Και τόσοι πολλοί σύγχρονοι μουσικοί της τζαζ, δεν κάνουν τζαζ: δημιουργούν μια νέα ομορφιά και ήχο από το τίποτα, μιμούνται την πράξη της δημιουργίας. Έτσι, στην πράξη, εμείς οι jazzers λειτουργούμε ως μονάδες τεχνητής νοημοσύνης και μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα τα πάει καλύτερα από τους περισσότερους πτυχιούχους μουσικής. Η διέξοδος από αυτό το χάος είναι να αφήσετε τη μουσική ιδιοφυΐα να βγει από μέσα: ΑΝΑΖΗΤΗΣΤΕ ΤΗ ΔΙΚΗ ΣΑΣ ΦΩΝΗ. Ο Otto Weininger μας δίδαξε ότι οι επιστήμονες κοιτάζουν τον κόσμο και περιστασιακά βρίσκουν κάτι σημαντικό να πουν γι 'αυτό. Οι καλλιτέχνες (εννοώ οι σωστοί) κοιτάζουν μέσα τους και βγαίνουν με παρατήρηση για τον κόσμο. Οι καλλιτέχνες αναλόγως συντονίζονται στην ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΦΩΝΗ τους. Αυτό είναι το αληθινό νόημα της πρωτοκαθεδρίας του αυτιού. Αναζητάτε τον αυθεντικό εσωτερικό σας θόρυβο.
Με τη γυναίκα του Tali Atzmon, τραγουδίστρια και σκηνοθέτης κινηματογραφικών ταινιών
-Έχετε περιοδεύσει σε όλο τον κόσμο. Ποιοί μουσικοί σας έκαναν τη μεγαλύτερη εντύπωση από αυτούς που συνεργαστήκατε ή είδατε να παίζουν;
Το να παίξω με τον Έλβιν Τζόουνς ήταν ένα υγρό όνειρο για μένα, αλλά δεν συνέβη ποτέ. Ο David Liebman (Ντέιβιντ Λίμπμαν) ήταν έμπνευση για μένα στα πρώτα μου χρόνια. Ο Astor Piazzolla ήταν ο μουσικός μου ήρωας για πολύ καιρό και είναι ακόμα. O “Bird” μου έπαιρνε πάντα το μυαλό και ακόμα, το ίδιο ισχύει για τους Cannonball Adderley, Miles, Duke και μερικούς άλλους. Φυσικά ο Coltrane είχε τεράστια πνευματική επίδραση πάνω μου. Έπαιξα φυσικά με πολλούς σπουδαίους ανθρώπους, ανάμεσά τους, τούς απίστευτους Βρετανούς λεξιπλάστες και μουσικά ινδάλματά μου Robert Wyatt και Ian Dury. Το πιο σημαντικό από αυτή την άποψη, το κόλπο μου είναι απλό, προσπαθώ πάντα να παίζω με καλύτερους μουσικούς από εμένα. Έτσι λειτουργεί η τζαζ εκπαίδευσή μου.
-Θα κυκλοφορούσατε δίσκο στην Ελλάδα; Έχετε κάνει κάποιες προσπάθειες ή επαφές να κυκλοφορήσετε το δικό σας μουσικό υλικό;
Βρίσκομαι τώρα σε ένα εκτεταμένο ηχογραφικό έργο στα Sierra Studios, πιστεύω σε αυτό το στούντιο και στον House Engineer Γιώργο Καριώτη, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των κορυφαίων στούντιο και της δημιουργίας μουσικής στον κόσμο. Ήδη ηχογράφησα εκεί ένα άλμπουμ ντούο με τον απίστευτο Νίκο Τουλιάτο και ένα άλμπουμ με το Athens Freedom Ensemble (Νίκος Σιδηροκαστρίτης, Χάρης Λαμπράκης, Βύρωνας Ντόλας και Χρυσόστομος Μπουκάλης). Πιστεύω ότι με τον ήχο και τη μουσική ποιότητα που παίζουμε στη Sierra αυτό το έργο μπορεί να γίνει η νέα ECM. Είναι φρέσκο, ριζοσπαστικό, νοσταλγικό και προσανατολισμένο στην ομορφιά. Τα 4 πράγματα που αγαπώ στη σωστή τέχνη.
Με Έλληνες μουσικούς στην συμμετοχή του 11ο Jazz στο Πάρκο, Ίλιον, Σεπτέμβριος 2022 (φωτο: Γ. Αλεξίου)
-Οι συνθήκες που βρήκατε ως μουσικός στην Ελλάδα σας ικανοποιούν; Οι χώροι; Το επίπεδο των φεστιβάλ; Ο ήχος;
Η δουλειά μου ως μουσικός είναι να ταιριάζω με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκομαι. Ποτέ δεν μου άρεσε να παίζω τζαζ σε μεγάλες σκηνές, μου αρέσουν τα μικρά οικεία κλαμπ. Και το μόνο πράγμα που μου αρέσει πολύ στην Αθήνα είναι τα μικρά δωμάτια με τα ψηλά ταβάνια, με τον απίστευτο ήχο.
-Πιστεύετε ότι έχετε χάσει έδαφος ασχολούμενος με άλλα πράγματα εκτός μουσικής ή έχετε ένα τρόπο να τα μεθοδεύεται ώστε το ένα να βοηθά το άλλο ;
Για 20-25 χρόνια ήμουν συγγραφέας πλήρους απασχόλησης. Μεταφράστηκα σε πολλές γλώσσες και είχα ενθουσιώδεις οπαδούς σε όλο τον κόσμο. Κάποτε πίστευα ότι μπορεί να έχω τη δύναμη να φτιάξω τον κόσμο. Ο Covid με έπεισε ότι δεν έχει νόημα. Οι άνθρωποι είναι γενικά ανόητοι, αλλά τους αρέσει ο εαυτός τους όπως είναι και δεν θα έπρεπε να παρεμβαίνω στη ζώνη της άνεσής τους. Αποσύρθηκα από πληροφοριοδότης. Ήταν διασκεδαστική η περιοδεία σε όλο τον κόσμο, διαδίδοντας σκέψεις και συναντώντας τους πιο έξυπνους και ριζοσπαστικούς ανθρώπους σε αυτόν τον πλανήτη, αλλά δεν μου λείπει. Μου αρέσει να βρίσκομαι εδώ, να παίζω μουσική, να συνθέτω για ταινίες και να ηχογραφώ με ανθρώπους που εμπνέουν.
-Έχετε πικάπ ; Με τι τρόπο ακούτε σήμερα μουσική;
Θα έπρεπε να έχω πικάπ γιατί πιστεύω ότι το βινύλιο είναι ο δρόμος προς τα εμπρός. Ακούω μουσική κυρίως στο tube. Είναι εύκολο, ίσως πολύ εύκολο.
-Το σαξόφωνο ήταν το πρώτο όργανο που μάθατε; Πώς αποκτήσατε το πρώτο σαξόφωνο;
Ξεκίνησα με κλαρινέτο. Αλλά δεν μου άρεσε αρκετά η κλασική μουσική. Τότε άκουσα τον Bird όταν ήμουν 17, αυτό άλλαξε τη ζωή μου. Αποφάσισα να γίνω κάπως πουλί… Νοίκιασα ένα φτηνό σαξόφωνο. Έπειτα, έκανα μερικά μαθήματα με έναν σπουδαίο σαξοφωνίστα, τον Boris Gamer (Μπόρις Γκάμερ), ο οποίος μόλις μετανάστευσε στο Ισραήλ από την ΕΣΣΔ. Συνολικά έκανα περίπου 5-10 μαθήματα μουσικής σε όλη μου τη ζωή, είμαι μάλλον ο επίσημα εκπαιδευμένος μουσικός της τζαζ στην Ελλάδα. Προσέξτε, παλιά ο κόσμος μάθαινε να παίζει τζαζ στο αυτί, έτσι έμαθα εγώ.
-Ποια ήταν η καλύτερη περίοδος της ζωής σας έως σήμερα;
Δύσκολο να το πω. Είμαι ένα είδος ανθρώπου που απολαμβάνει κάθε στιγμή. Σε όλη μου τη ζωή θυμάμαι τον εαυτό μου να λέει πολλές φορές, «η ζωή δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερη», ακόμα και η καραντίνα ήταν για μένα μια στιγμή αναψυχής. Λατρεύω την ύπαρξης μου σε αυτή τη ζωή…
-Η έννοια της ελευθερίας που είναι πιο κοντά σε εσάς; Στην μουσική; Την συγγραφή; Την πολιτική δράση; Την ίδια τη ζωή; Αλλού;
Ελευθερία είναι όταν ξέρεις πού βρίσκονται τα όρια της ελευθερίας, ωστόσο, προσπαθείς να τα αμφισβητήσεις. Αυτό κάνω όλη μου τη ζωή. Ως συγγραφέας, ως παραγωγός, ως καλλιτέχνης, ως εραστής..
-Τι σας έκανε να κρατάτε αποστάσεις από τα πολιτικά κόμματα και τους πολιτικούς;
Βρίσκω τους πολιτικούς και τους ακτιβιστές τα πιο απεχθή άτομα. Τους μισώ όλους εξίσου και μένω μακριά τους. Με κατηγορηματικούς όρους, οι πολιτικοί και οι ακτιβιστές σας λένε τι είναι «σωστό» και τι «λάθος», οι φιλόσοφοι σας διδάσκουν πώς να καταλάβετε μόνοι σας τι είναι σωστό και τι αντιπροσωπεύουν τα «δικαιώματα». Είμαι με τους φιλοσόφους.
Στην πιο “free jazz” φωτογράφισή του
-Μουσική και Αναρχία υπάρχει ως έννοια;
Η αναρχία έχει νόημα μόνο όταν εγκαθιδρυθεί τάξη και εξουσία. Αυτό είναι το μόνο που χρειάζεται να ξέρετε. Για να έχει νόημα η αναρχία, πρέπει πρώτα να αποκατασταθεί η τάξη, έχουμε να κάνουμε με διαλεκτική ένταση. Από όσο μπορώ να πω, οι κανόνες υπάρχουν για να παραβιάζονται. Αυτό ισχύει και για τους κανόνες της φυσικής, δεν υπάρχει τίποτα πιο συναρπαστικό από το να αψηφάς τη βαρύτητα, να πετάς σαν πουλί. Αυτό είναι για μένα η μουσική, αυτό ήταν για μένα το γράψιμο. Αυτό είναι το νόημα της αληθινής αγάπης,
-Γιατί οι άνθρωποι προτιμούν την ασφάλεια από την επανάσταση;
Γιατί ο λαός είναι σε αντίθεση με τα άτομα. Το να περιμένουμε από τους ανθρώπους να είναι επαναστάτες είναι η ουσία της αριστερής αυταπάτης. Στη δεκαετία του 1970 το μόνο που χρειαζόταν για να πετύχει μια επανάσταση ήταν μια ταξιαρχία. Μια διμοιρία πήρε τον τηλεοπτικό σταθμό, μια διμοιρία πήγε στον ραδιοφωνικό σταθμό και φυσικά μια αποπνικτική, ξενέρωτη και βαρετή μονάδα φρόντισε για το κοινοβούλιο. Το 2024 το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να καταλάβετε τα κεντρικά γραφεία της Meta και της Google και η υδρόγειος είναι δική σας. Φοβάμαι ότι οι αναρχικοί μας δεν είναι εκεί ούτε πνευματικά ούτε ιδεολογικά.
Ο Gilad Atzmon (στο μέσον) με το κουαρτέτο του το 1995
-Ποιο είναι το αγαπημένο σας βιβλίο απ’ όσα έχετε εκδώσει; Ποιο θα προτείνατε σε ένα καινούργιο αναγνώστη σας από τα δικά σας βιβλία;
My Guide to the Perplexed είναι διαθέσιμο στα ελληνικά, το My Wandering Who μεταφράστηκε στα ελληνικά το 2011 αλλά δεν εκδόθηκε ποτέ. Υποθέτω ότι το Being in Time πιθανότατα σας λέει όλα όσα πρέπει να ξέρετε για το χάος στο σύμπαν μας. Ανέλυσε τη διαδικασία και εντόπισε τους καταλύτες.
-Άμεσα σχέδια;
Να κάνω τη Jazz Μεγάλη ξανά...
Gilad Atzmon - Gaza Mon Amour / Hakka Sada Konseri - 19.02.20
Gaza Mon Amour, Gilad Atzmon with Konse Big Band
Gilad Atzmon - Cultures of Resistance
Το καλλιτεχνικό μέγεθoς του Gilad Atzmon (Γκιλάντ Ατζμόν) είναι τόσο μεγάλο που φαίνεται να μην χωρά σε μια μικρή χώρα, όμως η σεμνότητά του και η ταυτότητα του πολίτη του κόσμου φέρνει όλη την κατάσταση στα μέτρα του. Από το Ronnie Scott’s στο Half Note και από εκεί σε μικρούς χώρους ψηλοτάβανους της Αθήνας που τρελαίνετε να παίζει. Είναι προσιτός και οι Έλληνες τζαζίστες έχουν βρει ένα καλό συνεργάτη πρόθυμο να παίξει μαζί τους σε υψηλό επίπεδο.
Τον θυμάμαι ξαπλωμένο στο γρασίδι με το ένα χέρι να κράτα το κεφάλι του και να απολαμβάνει το παίξιμο των Ελλήνων μουσικών στο Jazz στο Πάρκο. Κάθε στιγμή της ζωής του την έχει απολαύσει. Η ζωή του άλλαξε όταν άκουσε τον Charlie Parker. Αυτοδίδακτος και προικισμένος μουσικός και δάσκαλος μουσικής. Το πληθωρικό του ταλέντο απλώνεται και σε άλλους τομείς. Ο Γκιλάντ Ατζμόν έχει εκδώσει πολλά βιβλία, έχει πολιτική δράση και πάθος για τη ζωή. Μια επαναστατική προσωπικότητα. Γεννήθηκε στις 9 Ιουνίου 1963 στο Τελ-Αβίδ, μεγάλωσε στην Ιερουσαλήμ, γύρισε σαν μουσικός τον κόσμο, έζησε στο Λονδίνο και τώρα βρίσκεται στην Αθήνα. Έτσι λοιπόν δεν έχασα την ευκαιρία να συνομιλήσω με ένα τέτοιο τύπο που έχει ζήσει σχεδόν τα πάντα…
-Σε τι φάση βρίσκεστε τώρα;
Απολαμβάνω ό,τι απομένει να απολαύσω σε έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο άσχημος μέρα με τη μέρα. Παίζω πολύ μουσική, ηχογραφώ πολύ, συνθέτω. Προσπαθώ να περιβάλλω τον εαυτό μου με ομορφιά και υπέροχους ανθρώπους, και υπάρχουν αρκετοί γύρω μου.
-Πόσο καιρό ζείτε στην Αθήνα; Τι σας κρατά εδώ πέρα από τις ομορφιές της ελληνικής ζωή, φυσικές και μη;
Ο Covid με έδεσε πραγματικά με αυτό το όμορφο μέρος. Ήταν η πρώτη φορά που έμεινα σε μια πόλη για περισσότερες από λίγες μέρες, ανησυχούσα πολύ για αυτό καθώς είμαι περιπλανώμενος τύπος, αλλά μετά άρχισα να το απολαμβάνω πολύ, στην πραγματικότητα έχασα την όρεξη για περιοδείες και περιπλανήσεις. Θέλω να είμαι σε ένα μέρος, να δεθώ με το χώμα, τον ουρανό τη θάλασσα και φυσικά, τη μουσική, τον πολιτισμό, τη λαϊκή μουσική του.
-Το πεδίο δράσης σας πώς είναι; Σας ικανοποιεί; Πώς είναι η συνεργασία με τους Έλληνες μουσικούς;
Δεν είμαι τόσο σίγουρος ότι βρήκα εδώ το κλασικό μου ‘τζαζ κουαρτέτο’ αλλά έχω απίστευτο χρόνο παίζοντας και ηχογραφώντας με πολλούς Έλληνες καλλιτέχνες, είναι μεγάλο δώρο εδώ ειδικά η λεγόμενη ελεύθερη σκηνή. Μόλις ηχογράφησα δύο καταπληκτικούς δίσκους στα Sierra Studios: ένα ντουέτο με τον Νίκο Τουλιάτο. Ο άλλος με τους Athens Freedom Ensemble: Χάρης Λαμπράκης, Βύρωνας Ντόλας, Χρυσόστομος Μπουκάλης και Νίκος Σιδηροκαστρίτης.
-Υπήρξε κάποιο δυνατό μουσικό ερέθισμα που σας κράτησε εδώ όταν το ανακαλύψατε;
Δύσκολο να το πω… Είμαι από τη Μέση Ανατολή, και ένοιωθα την Ελλάδα πάντα σαν το σπίτι μου.. το φαγητό, ο ουρανός, οι μυρωδιές. Κάθε φορά που επισκεπτόμουν εδώ παίζοντας στο Μέγαρο, Φεστιβάλ, Half Note, ένιωθα ότι ήθελα να εξερευνήσω περισσότερα.
-Ποια από τις πόρτες που ανοίξατε στη ζωή σας έως τώρα είχε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, σας έσπρωξε πιο βαθιά στον μουσικό σας κόσμο;
Όταν είσαι σχετικά ικανός μουσικός και φιλοδοξείς να γίνεις καλύτερος σε αυτό, κάθε μέρα ανοίγει μια νέα πόρτα, κάθε μέρα παλεύεις με ένα νέο εμπόδιο και καθώς γίνεσαι καλός σε αυτό μαθαίνεις πώς να αντιμετωπίζεις τα δικά σου ζητήματα. Όταν διδάσκω τους μαθητές, βασικά τους διδάσκω πώς να διδάσκουν οι ίδιοι. Περνάω την τακτική μου για το άνοιγμα των θυρών. Τους λέω: 1. Προσδιορίστε τα δικά σας προβλήματα. 2. Αναπτύξτε μια στρατηγική για την αντιμετώπιση των συγκεκριμένων θεμάτων σας. 3. Μείνετε σε αυτό. Εφαρμόζω αυτή τη μέθοδο μόνος μου, λειτουργεί, είμαι 60 και ακόμα βελτιώνομαι στο να είμαι εγώ.
Στο διάσημο jazz club του Λονδίνου Ronnie’s Scott
-Τι μουσικές ακούγατε μικρός;
Πολλή ισραηλινή μουσική που ήταν πραγματικά εκπληκτική και στη συνέχεια στην εφηβεία μου ανακάλυψα το βρετανικό και το αμερικάνικο Rock, αλλά όταν ήμουν 17 ετών έπεσα πάνω στην Jazz, και συγκεκριμένα στον Charlie Parker. Αυτό ήταν, ήταν σαν το σπίτι για την ψυχή μου
-Θυμάστε τα πρώτα ακούσματα;
Μου άρεσαν οι Beatles, οι ELO, οι Pink Floyd, οι Queen,,, ένας βαρετός έφηβος της δεκαετίας του 1970… αλλά μετά άκουσα το Bird with Strings και αυτό ήταν όλο!
-Ήταν δύσκολο να βρεις δίσκους στο Τελ Αβίβ;
Μεγάλωσα στην Ιερουσαλήμ. Είχαμε ένα δισκοπωλείο και η συλλογή βινυλίων τζαζ ήταν ιδιαίτερα φθηνή…Δεν ξέρω γιατί, αλλά μέσα σε 3 μήνες, ολόκληρη η συλλογή ήταν δική μου…
-Πώς βλέπετε γενικότερα την εξέλιξη της τζαζ από τότε που ξεκινήσατε ως μουσικός έως σήμερα;
Αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα. Βασικά, η τζαζ είναι πλέον μια νεκρή μορφή τέχνης που χρωστά πολλά στην εκπαίδευση. Όταν άρχισα να παίζω τζαζ δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου σχολές τζαζ. Οι άνθρωποι που μπορούσαν να διαβάσουν μουσική πήγαιναν στη Βασιλική Ακαδημία, οι άνθρωποι που δεν μπορούσαν να διαβάσουν μουσική έμειναν στο σπίτι και έμαθαν να παίζουν τζαζ. Δούλεψε, ξέραμε όλες τις μελωδίες από έξω.
Σήμερα οι απόφοιτοι της τζαζ παίζουν μπλουζ διαβάζοντας τις συγχορδίες στα ηλίθια iPhone τους. Παίζουν γρήγορα αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχουν τίποτα να πουν. Φυσικά κάποιοι απόφοιτοι μουσικής είναι απίθανοι μουσικοί και σπουδαίοι καλλιτέχνες, αλλά όταν ένας μουσικός αποφοιτά και παίζει καλά το θεωρώ θαύμα στα όρια της θεϊκής παρέμβασης.
Όταν άρχισα να παίζω τζαζ, το πιο σημαντικό ήταν να αναπτύξεις τη δική σου φωνή με στόχο την ομορφιά. Σήμερα η τζαζ έχει να κάνει με τη μίμηση, θέλεις να ακούγεσαι σαν κάποιος. Η εκπαίδευση της τζαζ είναι η κύρια αιτία αυτής της καταστροφής. Πιστεύω ότι μπορώ να διδάξω ό,τι ξέρω για την τζαζ σε μία ώρα, η εκπαίδευση πρέπει να επεκτείνει αυτή την ώρα σε 3 χρόνια «μουσικής μαθημάτων». Έχουμε εκατομμύρια νέους τζαζίστες αλλά δεν έχουμε ούτε έναν Duke, έναν Bird, έναν Miles ή μία Ella…
-Μουσική και Τεχνητή Νοημοσύνη. Πώς βλέπετε αυτή τη νέα μέθοδο που χρησιμοποιούν μουσικοί όπως ο Paul McCartney και ο Brian Eno;
Είμαστε έτοιμοι τώρα για αυτήν την απάντηση. Ποιος είναι ο στόχος του AI; Μίμηση ανθρώπινης συμπεριφοράς και ανθρώπινης διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Στον κόσμο που ζούμε οι γιατροί δεν θεραπεύουν, μιμούνται την «πράξη της θεραπείας». Οι δάσκαλοι δεν εκπαιδεύουν, μιμούνται την πράξη της εκπαίδευσης. Οι πολιτικοί μιμούνται την πράξη της δημόσιας φροντίδας. Και τόσοι πολλοί σύγχρονοι μουσικοί της τζαζ, δεν κάνουν τζαζ: δημιουργούν μια νέα ομορφιά και ήχο από το τίποτα, μιμούνται την πράξη της δημιουργίας. Έτσι, στην πράξη, εμείς οι jazzers λειτουργούμε ως μονάδες τεχνητής νοημοσύνης και μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα τα πάει καλύτερα από τους περισσότερους πτυχιούχους μουσικής. Η διέξοδος από αυτό το χάος είναι να αφήσετε τη μουσική ιδιοφυΐα να βγει από μέσα: ΑΝΑΖΗΤΗΣΤΕ ΤΗ ΔΙΚΗ ΣΑΣ ΦΩΝΗ. Ο Otto Weininger μας δίδαξε ότι οι επιστήμονες κοιτάζουν τον κόσμο και περιστασιακά βρίσκουν κάτι σημαντικό να πουν γι 'αυτό. Οι καλλιτέχνες (εννοώ οι σωστοί) κοιτάζουν μέσα τους και βγαίνουν με παρατήρηση για τον κόσμο. Οι καλλιτέχνες αναλόγως συντονίζονται στην ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΦΩΝΗ τους. Αυτό είναι το αληθινό νόημα της πρωτοκαθεδρίας του αυτιού. Αναζητάτε τον αυθεντικό εσωτερικό σας θόρυβο.
Με τη γυναίκα του Tali Atzmon, τραγουδίστρια και σκηνοθέτης κινηματογραφικών ταινιών
-Έχετε περιοδεύσει σε όλο τον κόσμο. Ποιοί μουσικοί σας έκαναν τη μεγαλύτερη εντύπωση από αυτούς που συνεργαστήκατε ή είδατε να παίζουν;
Το να παίξω με τον Έλβιν Τζόουνς ήταν ένα υγρό όνειρο για μένα, αλλά δεν συνέβη ποτέ. Ο David Liebman (Ντέιβιντ Λίμπμαν) ήταν έμπνευση για μένα στα πρώτα μου χρόνια. Ο Astor Piazzolla ήταν ο μουσικός μου ήρωας για πολύ καιρό και είναι ακόμα. O “Bird” μου έπαιρνε πάντα το μυαλό και ακόμα, το ίδιο ισχύει για τους Cannonball Adderley, Miles, Duke και μερικούς άλλους. Φυσικά ο Coltrane είχε τεράστια πνευματική επίδραση πάνω μου. Έπαιξα φυσικά με πολλούς σπουδαίους ανθρώπους, ανάμεσά τους, τούς απίστευτους Βρετανούς λεξιπλάστες και μουσικά ινδάλματά μου Robert Wyatt και Ian Dury. Το πιο σημαντικό από αυτή την άποψη, το κόλπο μου είναι απλό, προσπαθώ πάντα να παίζω με καλύτερους μουσικούς από εμένα. Έτσι λειτουργεί η τζαζ εκπαίδευσή μου.
-Θα κυκλοφορούσατε δίσκο στην Ελλάδα; Έχετε κάνει κάποιες προσπάθειες ή επαφές να κυκλοφορήσετε το δικό σας μουσικό υλικό;
Βρίσκομαι τώρα σε ένα εκτεταμένο ηχογραφικό έργο στα Sierra Studios, πιστεύω σε αυτό το στούντιο και στον House Engineer Γιώργο Καριώτη, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των κορυφαίων στούντιο και της δημιουργίας μουσικής στον κόσμο. Ήδη ηχογράφησα εκεί ένα άλμπουμ ντούο με τον απίστευτο Νίκο Τουλιάτο και ένα άλμπουμ με το Athens Freedom Ensemble (Νίκος Σιδηροκαστρίτης, Χάρης Λαμπράκης, Βύρωνας Ντόλας και Χρυσόστομος Μπουκάλης). Πιστεύω ότι με τον ήχο και τη μουσική ποιότητα που παίζουμε στη Sierra αυτό το έργο μπορεί να γίνει η νέα ECM. Είναι φρέσκο, ριζοσπαστικό, νοσταλγικό και προσανατολισμένο στην ομορφιά. Τα 4 πράγματα που αγαπώ στη σωστή τέχνη.
Με Έλληνες μουσικούς στην συμμετοχή του 11ο Jazz στο Πάρκο, Ίλιον, Σεπτέμβριος 2022 (φωτο: Γ. Αλεξίου)
-Οι συνθήκες που βρήκατε ως μουσικός στην Ελλάδα σας ικανοποιούν; Οι χώροι; Το επίπεδο των φεστιβάλ; Ο ήχος;
Η δουλειά μου ως μουσικός είναι να ταιριάζω με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκομαι. Ποτέ δεν μου άρεσε να παίζω τζαζ σε μεγάλες σκηνές, μου αρέσουν τα μικρά οικεία κλαμπ. Και το μόνο πράγμα που μου αρέσει πολύ στην Αθήνα είναι τα μικρά δωμάτια με τα ψηλά ταβάνια, με τον απίστευτο ήχο.
-Πιστεύετε ότι έχετε χάσει έδαφος ασχολούμενος με άλλα πράγματα εκτός μουσικής ή έχετε ένα τρόπο να τα μεθοδεύεται ώστε το ένα να βοηθά το άλλο ;
Για 20-25 χρόνια ήμουν συγγραφέας πλήρους απασχόλησης. Μεταφράστηκα σε πολλές γλώσσες και είχα ενθουσιώδεις οπαδούς σε όλο τον κόσμο. Κάποτε πίστευα ότι μπορεί να έχω τη δύναμη να φτιάξω τον κόσμο. Ο Covid με έπεισε ότι δεν έχει νόημα. Οι άνθρωποι είναι γενικά ανόητοι, αλλά τους αρέσει ο εαυτός τους όπως είναι και δεν θα έπρεπε να παρεμβαίνω στη ζώνη της άνεσής τους. Αποσύρθηκα από πληροφοριοδότης. Ήταν διασκεδαστική η περιοδεία σε όλο τον κόσμο, διαδίδοντας σκέψεις και συναντώντας τους πιο έξυπνους και ριζοσπαστικούς ανθρώπους σε αυτόν τον πλανήτη, αλλά δεν μου λείπει. Μου αρέσει να βρίσκομαι εδώ, να παίζω μουσική, να συνθέτω για ταινίες και να ηχογραφώ με ανθρώπους που εμπνέουν.
-Έχετε πικάπ ; Με τι τρόπο ακούτε σήμερα μουσική;
Θα έπρεπε να έχω πικάπ γιατί πιστεύω ότι το βινύλιο είναι ο δρόμος προς τα εμπρός. Ακούω μουσική κυρίως στο tube. Είναι εύκολο, ίσως πολύ εύκολο.
-Το σαξόφωνο ήταν το πρώτο όργανο που μάθατε; Πώς αποκτήσατε το πρώτο σαξόφωνο;
Ξεκίνησα με κλαρινέτο. Αλλά δεν μου άρεσε αρκετά η κλασική μουσική. Τότε άκουσα τον Bird όταν ήμουν 17, αυτό άλλαξε τη ζωή μου. Αποφάσισα να γίνω κάπως πουλί… Νοίκιασα ένα φτηνό σαξόφωνο. Έπειτα, έκανα μερικά μαθήματα με έναν σπουδαίο σαξοφωνίστα, τον Boris Gamer (Μπόρις Γκάμερ), ο οποίος μόλις μετανάστευσε στο Ισραήλ από την ΕΣΣΔ. Συνολικά έκανα περίπου 5-10 μαθήματα μουσικής σε όλη μου τη ζωή, είμαι μάλλον ο επίσημα εκπαιδευμένος μουσικός της τζαζ στην Ελλάδα. Προσέξτε, παλιά ο κόσμος μάθαινε να παίζει τζαζ στο αυτί, έτσι έμαθα εγώ.
-Ποια ήταν η καλύτερη περίοδος της ζωής σας έως σήμερα;
Δύσκολο να το πω. Είμαι ένα είδος ανθρώπου που απολαμβάνει κάθε στιγμή. Σε όλη μου τη ζωή θυμάμαι τον εαυτό μου να λέει πολλές φορές, «η ζωή δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερη», ακόμα και η καραντίνα ήταν για μένα μια στιγμή αναψυχής. Λατρεύω την ύπαρξης μου σε αυτή τη ζωή…
-Η έννοια της ελευθερίας που είναι πιο κοντά σε εσάς; Στην μουσική; Την συγγραφή; Την πολιτική δράση; Την ίδια τη ζωή; Αλλού;
Ελευθερία είναι όταν ξέρεις πού βρίσκονται τα όρια της ελευθερίας, ωστόσο, προσπαθείς να τα αμφισβητήσεις. Αυτό κάνω όλη μου τη ζωή. Ως συγγραφέας, ως παραγωγός, ως καλλιτέχνης, ως εραστής..
-Τι σας έκανε να κρατάτε αποστάσεις από τα πολιτικά κόμματα και τους πολιτικούς;
Βρίσκω τους πολιτικούς και τους ακτιβιστές τα πιο απεχθή άτομα. Τους μισώ όλους εξίσου και μένω μακριά τους. Με κατηγορηματικούς όρους, οι πολιτικοί και οι ακτιβιστές σας λένε τι είναι «σωστό» και τι «λάθος», οι φιλόσοφοι σας διδάσκουν πώς να καταλάβετε μόνοι σας τι είναι σωστό και τι αντιπροσωπεύουν τα «δικαιώματα». Είμαι με τους φιλοσόφους.
Στην πιο “free jazz” φωτογράφισή του
-Μουσική και Αναρχία υπάρχει ως έννοια;
Η αναρχία έχει νόημα μόνο όταν εγκαθιδρυθεί τάξη και εξουσία. Αυτό είναι το μόνο που χρειάζεται να ξέρετε. Για να έχει νόημα η αναρχία, πρέπει πρώτα να αποκατασταθεί η τάξη, έχουμε να κάνουμε με διαλεκτική ένταση. Από όσο μπορώ να πω, οι κανόνες υπάρχουν για να παραβιάζονται. Αυτό ισχύει και για τους κανόνες της φυσικής, δεν υπάρχει τίποτα πιο συναρπαστικό από το να αψηφάς τη βαρύτητα, να πετάς σαν πουλί. Αυτό είναι για μένα η μουσική, αυτό ήταν για μένα το γράψιμο. Αυτό είναι το νόημα της αληθινής αγάπης,
-Γιατί οι άνθρωποι προτιμούν την ασφάλεια από την επανάσταση;
Γιατί ο λαός είναι σε αντίθεση με τα άτομα. Το να περιμένουμε από τους ανθρώπους να είναι επαναστάτες είναι η ουσία της αριστερής αυταπάτης. Στη δεκαετία του 1970 το μόνο που χρειαζόταν για να πετύχει μια επανάσταση ήταν μια ταξιαρχία. Μια διμοιρία πήρε τον τηλεοπτικό σταθμό, μια διμοιρία πήγε στον ραδιοφωνικό σταθμό και φυσικά μια αποπνικτική, ξενέρωτη και βαρετή μονάδα φρόντισε για το κοινοβούλιο. Το 2024 το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να καταλάβετε τα κεντρικά γραφεία της Meta και της Google και η υδρόγειος είναι δική σας. Φοβάμαι ότι οι αναρχικοί μας δεν είναι εκεί ούτε πνευματικά ούτε ιδεολογικά.
Ο Gilad Atzmon (στο μέσον) με το κουαρτέτο του το 1995
-Ποιο είναι το αγαπημένο σας βιβλίο απ’ όσα έχετε εκδώσει; Ποιο θα προτείνατε σε ένα καινούργιο αναγνώστη σας από τα δικά σας βιβλία;
My Guide to the Perplexed είναι διαθέσιμο στα ελληνικά, το My Wandering Who μεταφράστηκε στα ελληνικά το 2011 αλλά δεν εκδόθηκε ποτέ. Υποθέτω ότι το Being in Time πιθανότατα σας λέει όλα όσα πρέπει να ξέρετε για το χάος στο σύμπαν μας. Ανέλυσε τη διαδικασία και εντόπισε τους καταλύτες.
-Άμεσα σχέδια;
Να κάνω τη Jazz Μεγάλη ξανά...
Gilad Atzmon - Gaza Mon Amour / Hakka Sada Konseri - 19.02.20
Gaza Mon Amour, Gilad Atzmon with Konse Big Band
Gilad Atzmon - Cultures of Resistance
