Πριν από αρκετά χρόνια, μιλώντας με έναν φίλο δημοσιογράφο, από τους πιο καταξιωμένους, μού είχε πεί το εξής: ΄΄Το ταλέντο είναι ένα πράγμα που δεν μπορείς να το αγνοήσεις, φαίνεται, ξεχωρίζει. Από τα πιο απλά μέχρι τα πιο σύνθετα πράγματα. Περπατάς, ας πούμε, στην Πανεπιστημίου. Κάποια στιγμή, για κάποιον λόγο που αγνοείς, γυρνάς να κοιτάξεις κάποιον περαστικό. Δεν είναι τυχαίο. Αυτός ο άνθρωπος που γύρισες να κοιτάξεις έχει κάπου ταλέντο, ξεχωρίζει, γι΄αυτό ακριβώς τον λόγο γύρισες για να τον κοιτάξεις΄΄.
Από τότε πέρασαν αρκετά χρόνια, αλλά αυτά τα λόγια τα βρίσκω συνεχώς μπροστά μου. Σε όλους τους τομείς: στον χώρο της μουσικής, της ζωγραφικής, του σινεμά, της λογοτεχνίας. Ο Αύγουστος Κορτώ είναι ακριβώς αυτή η περίπτωση. Από την πρώτη στιγμή που θα διαβάσεις κάτι δικό του, συμφωνήσεις-διαφωνήσεις με την άποψή του, θα πείς: ΄΄Εδώ κάτι γίνεται. Αυτό που διαβάζω είναι αντικειμενικά καλό΄΄.
Πρωτοδιάβασα ένα μυθιστόρημά του, που δεν ήταν αυτό που τον έκανε πανελλήνια γνωστό. Το΄΄Δεκαέξι΄΄ που κυκλοφόρησε το 2010. Μου έκανε τρομερή εντύπωση, όχι μόνο το μυθιστόρημα, αλλά το γεγονός ότι δεν έγινε η μεγάλη επιτυχία που του άξιζε. Το όνομά του, όμως, καταγράφτηκε μέσα μου. Όταν έγραψε την ΄΄Κατερίνα΄΄ που έγινε πολύ μεγάλη εκδοτική επιτυχία, σιγά-σιγά όλοι άρχισαν να συζητούν γι΄αυτόν. Η προσωπικότητα που άρχισε να αναδύεται μέσα από τα γραπτά και τις συνεντεύξεις του ήταν άκρως ενδιαφέρουσα. Ένας άνθρωπος με άποψη, που δεν φοβόταν να την υπερασπιστεί χωρίς φόβο αλλά με πολύ πάθος. Αρχισα να διαβάζω τα καινούργια του βιβλία. Με κατέπληξε όχι μόνο η ποιότητα των γραπτών του, αλλά και η ποσότητα.
Ο Αύγουστος Κορτώ γράφει συνέχεια, χωρίς να χαμηλώνει την ποιότητα αυτών που εκδίδει. Θα μπορούσα να πω ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Και, βέβαια, η διαφορά του από τους υπόλοιπους λογοτέχνες της εποχής μας, είναι η διαφορετικότητα κάθε βιβλίου του. Δεν επαναλαμβάνεται. Μπορεί, από βιβλίο σε βιβλίο, οι ήρωές του να έχουν συγγενικές σχέσεις, αλλά κάθε μυθιστόρημα του σε μεταφέρει σε διαφορετικό, ιστορικά, κόσμο. Ο ίδιος δεν φοβάται να πεί δυνατά τα τραύματά του. Τραύματα που, πιθανόν, όλοι κουβαλάμε, αλλά φοβόμαστε να τα πούμε με το όνομά τους.
Στο καινούργιο του μυθιστόρημα που έχει τίτλο ΄΄Οταν κοιμούνται οι φίλοι μου΄΄, μας μεταφέρει στα Εξάρχεια της δεκαετίας του΄90. Ενα μυθιστόρημα φιλίας, συντροφικότητας, δρόμου. Καταφέρνει να πάρει τον αναγνώστη μαζί του, έστω κι αν, σαν αναγνώστης δεν έχεις ζήσει την ιστορία ακριβώς έτσι. Αλλά αυτή είναι η δύναμη και η μαγεία της λογοτεχνίας, όταν είναι λογοτεχνία: Καταφέρνει να σε ταυτίσει με αυτό που ο συγγραφέας είχε στο μυαλό του και νόμιζε ότι αφορά μόνο εκείνον. Διαβάζοντας μιά παλιότερη συνέντευξή του ξεχώρισα την ερώτηση, αλλά κυρίως την απάντηση:
΄΄Γράφετε, μεταξύ άλλων, για θέματα ταμπού: τρέλα, ερωτικά βίτσια, αυτοκτονία.
«Η ζωή μου τα σέρβιρε - εγώ τα πιάτα διακοσμώ».
Νομίζω πως αυτή η απάντηση περιγράφει ακριβώς τον συγγραφέα, αλλά κυρίως τον άνθρωπο που δημιουργεί και σκέφτεται με αυτόν τον τρόπο.
Κύριε Κορτώ, πόσο απλό είναι για έναν νεαρό να αφήσει την ιατρική και να ασχοληθεί επαγγελματικά με τη λογοτεχνία;
Όταν άρχισα να γράφω, κι όταν εξέδωσα τα πρώτα δύο βιβλία μου, ήμουν στο δεύτερο έτος, κι είχα ήδη συνειδητοποιήσει ότι, ακόμα κι αν το γράψιμο δεν μου εξασφάλιζε επ' ουδενί τον βιοπορισμό, ήταν η χαρά μου, ο καημός μου. Επιπλέον, λειτούργησε ως Σειρήνα κι η πρωτεύουσα - δεν εγκατέλειψα μόνο τη σχολή, αλλά και τον τόπο μου, για να κατέβω στην Αθήνα και να κάνω ό,τι περνούσε απ' το χέρι μου ώστε να 'μαι ελεύθερος
να γράφω.
Αρχίσατε να δημοσιεύτε τα βιβλία σας με ταχύ ρυθμό. Σας ενδιέφερε σε αυτή τη φάση της ζωής σας η εμπορική επιτυχία; ΄Η γράφατε επαιδή δεν μπορούσατε να κάνετε κάτι άλλο;
Έγραφα - κι εξακολουθώ να γράφω - γιατί είναι αδύνατον να μη γράφω. Οι ιστορίες που σκαρφίζομαι απαιτούν να γραφτούν, οι χαρακτήρες τους δεν μ' αφήνουν σε ησυχία. Όπως όλοι οι εθισμένοι, έτσι κι ο γραφομανής είναι ανυπεράσπιστος μπροστά στον εθισμό του.
Είστε από τους ελάχιστους Ελληνες συγγραφείς που δεν έχετε πρόβλημα να πεταχτείτε από το ένα είδος λογοτεχνίας στο άλλο. Αυτό είναι ανάγκη ή τυχαίο;
Κάθε ιστορία έχει άλλες ανάγκες - σε επίπεδο ύφους, ρυθμού, διαχείρισης του αφηγηματικού υλικού. Όντως, τα βιβλία μου σπανίως μοιάζουν μεταξύ τους - αν και θέλω να ελπίζω πως, έχοντας διαβάσει (και απολαύσει) ένα εξ αυτών, θα βρεις και στα υπόλοιπα αυτό που σε τράβηξε στο πρώτο.
Πότε αισθανθήκατε ότι κάνατε ΄΄επιτυχία΄΄; Με ποιό βιβλίο σας; Και βάζω την λέξη επιτυχία σε εισαγωγικά γιατί μπορεί και να σημαίνει διαφορετικό πράγμα για τον καθένα μας.
Μέχρι το Βιβλίο της Κατερίνας, οι πωλήσεις των βιβλίων μου - συμπεριλαμβανομένων και των παιδικών - δεν αρκούσαν ώστε να βγαίνει ο μήνας. Γι' αυτό κι έχω κάνει ένα σωρό πάρεργα: από χαμαλίκι σε βιβλιοπωλείο και διανομή φοιτητικών συγγραμμάτων, μέχρι ανάγνωση χειρογράφων κι αναρίθμητα κείμενα σε περιοδικά και σάιτ. Και φυσικά, εδώ και δεκαπέντε χρόνια είμαι επαγγελματίας μεταφραστής. Ωστόσο, η Κατερίνα μου χάρισε ένα κοινό που μου επιτρέπει, με τη γενναιοδωρία, την καλοσύνη και την αναγνωστική του αφοσίωση, να ζω απ' τα βιβλία μου.
Περιμένατε γράφοντας την ΄΄Κατερίνα΄΄, ότι με ένα τόσο προσωπικό βιβλίο θα κάνατε τόσο μεγάλη επιτυχία;
Ούτε που μου 'χε περάσει απ' το μυαλό: θεωρούσα πως ήταν ένα βιβλίο πολύ σκοτεινό, σκληρό, νοσηρό - ότι η ιστορία θα απωθούσε τους δυνάμει αναγνώστες. Αλλά, έτσι κι αλλιώς, πάντα πέφτω έξω: το ίδιο ακριβώς πίστευα για το Μικρό χρονικό τρέλας, και λίγα βιβλία μου αγαπήθηκαν όσο αυτό.
Ποιες είναι οι επιρροές σας; Ποιοι συγγραφείς σας αρέσουν πολύ και ποια βιβλία διαβάζοντάς τα, θα θέλατε να τα είχατε γράψει εσείς;
Υπήρξαν αρχικά επιρροές νεανικών αναγνωσμάτων, συγγραφικά είδωλα που με καθόρισαν: απ' τον Φλομπέρ και τον Προυστ μέχρι τον Ναμπόκοφ και τον Κούντερα, τον Σάλιντζερ, τον Ροθ, την Άτγουντ, τη Ρουθ Ρέντελ.
Μα κάθε τόσο πέφτω και σ' ένα καινούριο αστραφτερό ταλέντο που δεν γνώριζα, κι ως μανιώδης αναγνώστης θαυμάζω, φθονώ κι επηρεάζομαι - το ταλέντο είναι ανεξάντλητο, κι όσο το αφουγκράζομαι, τόσο πιο αισιόδοξος νιώθω για τα δικά μου ταπεινά γραπτά. Για να δώσω ένα παράδειγμα, πρόσφατο σχετικά: η Έλενα Φερράντε, την οποία λατρεύω, με άλλαξε ως συγγραφέα, έστω κι αν η επιρροή της είναι ευδιάκριτη μόνο σε μένα.
Δίνετε την εντύπωση ότι ΄΄σνομπάρετε΄΄ τους επίσημους φορείς της λογοτεχνίας στη χώρα μας. Απέχετε από βραβεύσεις και όλα τα σχετικά. Από την άλλη έχετε έναν κύκλο αναγνωστών που συνεχώς μεγαλώνει. Είναι σαφές ότι προτιμάτε την αγάπη του κόσμου από τη γνώμη των ΄΄ειδικών΄΄. Κάνω λάθος;
Ουδέποτε υπήρξα κοινωνικός άνθρωπος - οι συναναστροφές είναι μεγάλη δοκιμασία για μένα, ιδίως όταν έχουν ιδιοτελή κίνητρα. Θεωρώ ευλογία τη μονήρη φύση του συγγραφικού επαγγέλματος, κι έτσι δεν ένιωσα ποτέ την ανάγκη να τρέχω από παρουσίαση σε μάζωξη κι από βράβευση σε εκδήλωση, με μόνη ελπίδα το να χαϊδολογήσω κάποιον καταξιωμένο ή καθεστωτικό συγγραφέα ή ποιητή, ώστε σε εύθετο χρόνο να απολαύσω τα οφέλη της κάλπικης γνωριμίας μας.
Έχετε μιλήσει για την κατάθλιψη που περάσατε και μάλιστα γράψατε κι ένα βιβλίο γι΄αυτήν. Πολλοί άνθρωποι φοβούνται να το ομολογήσουν ακόμα και στον εαυτό τους. Τι θα τους λέγατε μέσα από αυτή την κουβέντα μας;
Όσο μιλάς για τον πόνο σου, τόσο αλαφραίνει. Αυτή είναι η βάση κι η ευεργεσία της ψυχιατρικής. Στα γραπτά μου περί ψυχικής νόσου προσπαθώ απλώς, με αφορμή την ιστορία μου, να δείξω πως πάντα - μα πάντα - υπάρχει ελπίδα.
Στο καινούργιο σας βιβλίο που έχει τίτλο ΄΄Οταν κοιμούνται οι φίλοι μου΄΄, επιστρέφετε με ένα βιβλίο παρέας, φιλίας, αγάπης και νοσταλγίας. Εξάρχεια, δεκαετία του ΄90. Είπατε : «Για πρώτη φορά καταπιάνομαι μ’ ένα μυθιστόρημα παρέας, που μάλιστα διαδραματίζεται τη δεκαετία του ’90, τα χρόνια της εφηβείας μου, χρόνια γεμάτα απελπισμένο πόθο, φόβο, περιθώριο, μοναξιά. Γι’ αυτό κι είναι το πρώτο βιβλίο που μ’ έκανε να κλάψω όταν το έγραφα. Ο Μανωλιός, η Δήμητρα κι ο Γιάννης, αυτά τα κατατρεγμένα παιδιά θα ζουν για πάντα μέσα μου». Θέλετε να μας πείτε κάποια πράγματα γι΄αυτό; Πώς το σκεφτήκατε, ίσως, ποιες ήταν οι αφορμές;
Αποτελεί και για μένα μυστήριο το πώς και γιατί οι χαρακτήρες των βιβλίων μου αναδύονται απ' το σκοτεινό σύνορο συνειδητού κι ασυνείδητου κι αρχίζουν να ιστορούν, μέσα από μένα, τη ζωή τους. Τα τρία αυτά παιδιά πιθανώς προέκυψαν ως βάλσαμο της εφηβικής μου μοναξιάς, ως απωθημένα μιας αγάπης που δεν έζησα εγκαίρως, στην ώρα της. Όσο για την τραγωδία που τους πλήττει, ήταν, νομίζω αναπόφευκτη: είμαι συγγραφέας της σκληρότητας.
Έχετε μιά αδυναμία στους ΄΄διαφορετικούς΄΄ ανθρώπους. Το κάνατε με εντυπωσιακό τρόπο, κατα την άποψή μου, στο ΄΄Σκυλίσια ζωή΄΄ αλλά το ίδιο συμβαίνει με άλλο τρόπο και στο ΄΄Οταν κοιμούνται οι φίλοι μου΄΄. Νοιώθετε ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι πιο κοντά σας;
Οι άνθρωποι που περνούν του λιναριού τα πάθη και μολαταύτα επιβιώνουν είναι μεγάλη πρόκληση για μένα: θέλω να καταδυθώ στις στιγμές του πιο μεγάλου πόνου τους, να αποτυπώσω και να μοιραστώ τη φρίκη και τη βία που υφίστανται, σχεδόν σαν να είναι χρέος μου: αφού σ' έφερα σ' αυτή τη θέση, δεν θα σε εγκαταλείψω.
Κύριε Κορτώ, τι είναι το ταλέντο; Υπάρχει ορισμός; Υπάρχει τρόπος να το περιγράψετε;
Ίσως να 'ναι μια εξειδικευμένη γυμναστική του νου: όπως οι σολίστες αποστηθίζουν ολόκληρα κονσέρτα, κι οι ζωγράφοι μαγεύουν την πραγματικότητα στον καμβά τους, έτσι, πιθανώς, κι αυτός που γράφει συστηματικά, καθημερινά, να ακονίζει το ταλέντο του, που είναι μια άλλη λέξη για το φαντασιόπληκτο μυαλό του.
Κατά την άποψή μου, δεν έχετε διαλέξει τον εύκολο δρόμο στην πορεία σας σαν λογοτέχνης. Είναι θέμα χαρακτήρα ή σύμπτωσης;
Δεν νομίζω πως μου δόθηκαν πολλές επιλογές. Γράφω αυτά που γράφω γιατί είμαι αυτός που είμαι - και το ίδιο ισχύει για όλους τους συγγραφείς.
Κατα την άποψή σας τι είναι η Τέχνη; Τι ρόλο παίζει στη ζωή μας;
Ένα πρόσκαιρο αλλά ανεκτίμητο γιατρικό.
Μέσα από την Τέχνη, μπορούν να αλλάξουν κάποια από τα δεδομένα της πραγματικής ζωής μας;
Η Τέχνη μπορεί να αλλάξει τη ζωή σου, να σε μεταμορφώσει, αλλά η αλήθεια που θα αποκαλύψει θα σε οδηγήσει αναπόδραστα στην αφετηρία: θα σου δείξει ποιος είσαι.
Σε τι διαφέρει ένας συγγραφέας από έναν κοινό άνθρωπο;
Περνάμε πολύ περισσότερο χρόνο κλεισμένοι στο κεφάλι μας - χωρίς αυτό να είναι κατ' ανάγκην καλό.
Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να σπάει κανείς τα στερεότυπα;
Εφόσον ζεις ελεύθερα, τα στερεότυπα, σαθρά εκ φύσεως, καταρρέουν από μόνα τους.
Σας επηρεάζει η εμπορική ανταπόκριση στο που έχει στο κοινό ένα βιβλίο σας; Υπάρχει κάποιο βιβλίο σας που πιστέψατε πολύ και το κοινό δεν ανταποκρίθηκε;
Πάντα χαίρομαι όταν ένα βιβλίο μου αγαπιέται με πάθος. Τον τελευταίο χρόνο, εξαιτίας της πανδημίας, ο χώρος του βιβλίου επλήγη τρομακτικά. Κι ωστόσο, ακόμα κι αν τα βιβλία που εξέδωσα σ' αυτό το διάστημα δεν είχαν την κίνηση των προηγούμενων, πούλησαν τόσο ώστε να μη χρειαστεί να φοβηθώ στιγμή ότι δεν θα κατάφερνα να ανταποκριθώ στις υποχρεώσεις μου.
Σας ευχαριστώ
Από τότε πέρασαν αρκετά χρόνια, αλλά αυτά τα λόγια τα βρίσκω συνεχώς μπροστά μου. Σε όλους τους τομείς: στον χώρο της μουσικής, της ζωγραφικής, του σινεμά, της λογοτεχνίας. Ο Αύγουστος Κορτώ είναι ακριβώς αυτή η περίπτωση. Από την πρώτη στιγμή που θα διαβάσεις κάτι δικό του, συμφωνήσεις-διαφωνήσεις με την άποψή του, θα πείς: ΄΄Εδώ κάτι γίνεται. Αυτό που διαβάζω είναι αντικειμενικά καλό΄΄.
Πρωτοδιάβασα ένα μυθιστόρημά του, που δεν ήταν αυτό που τον έκανε πανελλήνια γνωστό. Το΄΄Δεκαέξι΄΄ που κυκλοφόρησε το 2010. Μου έκανε τρομερή εντύπωση, όχι μόνο το μυθιστόρημα, αλλά το γεγονός ότι δεν έγινε η μεγάλη επιτυχία που του άξιζε. Το όνομά του, όμως, καταγράφτηκε μέσα μου. Όταν έγραψε την ΄΄Κατερίνα΄΄ που έγινε πολύ μεγάλη εκδοτική επιτυχία, σιγά-σιγά όλοι άρχισαν να συζητούν γι΄αυτόν. Η προσωπικότητα που άρχισε να αναδύεται μέσα από τα γραπτά και τις συνεντεύξεις του ήταν άκρως ενδιαφέρουσα. Ένας άνθρωπος με άποψη, που δεν φοβόταν να την υπερασπιστεί χωρίς φόβο αλλά με πολύ πάθος. Αρχισα να διαβάζω τα καινούργια του βιβλία. Με κατέπληξε όχι μόνο η ποιότητα των γραπτών του, αλλά και η ποσότητα.
Ο Αύγουστος Κορτώ γράφει συνέχεια, χωρίς να χαμηλώνει την ποιότητα αυτών που εκδίδει. Θα μπορούσα να πω ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Και, βέβαια, η διαφορά του από τους υπόλοιπους λογοτέχνες της εποχής μας, είναι η διαφορετικότητα κάθε βιβλίου του. Δεν επαναλαμβάνεται. Μπορεί, από βιβλίο σε βιβλίο, οι ήρωές του να έχουν συγγενικές σχέσεις, αλλά κάθε μυθιστόρημα του σε μεταφέρει σε διαφορετικό, ιστορικά, κόσμο. Ο ίδιος δεν φοβάται να πεί δυνατά τα τραύματά του. Τραύματα που, πιθανόν, όλοι κουβαλάμε, αλλά φοβόμαστε να τα πούμε με το όνομά τους.
Στο καινούργιο του μυθιστόρημα που έχει τίτλο ΄΄Οταν κοιμούνται οι φίλοι μου΄΄, μας μεταφέρει στα Εξάρχεια της δεκαετίας του΄90. Ενα μυθιστόρημα φιλίας, συντροφικότητας, δρόμου. Καταφέρνει να πάρει τον αναγνώστη μαζί του, έστω κι αν, σαν αναγνώστης δεν έχεις ζήσει την ιστορία ακριβώς έτσι. Αλλά αυτή είναι η δύναμη και η μαγεία της λογοτεχνίας, όταν είναι λογοτεχνία: Καταφέρνει να σε ταυτίσει με αυτό που ο συγγραφέας είχε στο μυαλό του και νόμιζε ότι αφορά μόνο εκείνον. Διαβάζοντας μιά παλιότερη συνέντευξή του ξεχώρισα την ερώτηση, αλλά κυρίως την απάντηση:
΄΄Γράφετε, μεταξύ άλλων, για θέματα ταμπού: τρέλα, ερωτικά βίτσια, αυτοκτονία.
«Η ζωή μου τα σέρβιρε - εγώ τα πιάτα διακοσμώ».
Νομίζω πως αυτή η απάντηση περιγράφει ακριβώς τον συγγραφέα, αλλά κυρίως τον άνθρωπο που δημιουργεί και σκέφτεται με αυτόν τον τρόπο.
Κύριε Κορτώ, πόσο απλό είναι για έναν νεαρό να αφήσει την ιατρική και να ασχοληθεί επαγγελματικά με τη λογοτεχνία;
Όταν άρχισα να γράφω, κι όταν εξέδωσα τα πρώτα δύο βιβλία μου, ήμουν στο δεύτερο έτος, κι είχα ήδη συνειδητοποιήσει ότι, ακόμα κι αν το γράψιμο δεν μου εξασφάλιζε επ' ουδενί τον βιοπορισμό, ήταν η χαρά μου, ο καημός μου. Επιπλέον, λειτούργησε ως Σειρήνα κι η πρωτεύουσα - δεν εγκατέλειψα μόνο τη σχολή, αλλά και τον τόπο μου, για να κατέβω στην Αθήνα και να κάνω ό,τι περνούσε απ' το χέρι μου ώστε να 'μαι ελεύθερος
να γράφω.
Αρχίσατε να δημοσιεύτε τα βιβλία σας με ταχύ ρυθμό. Σας ενδιέφερε σε αυτή τη φάση της ζωής σας η εμπορική επιτυχία; ΄Η γράφατε επαιδή δεν μπορούσατε να κάνετε κάτι άλλο;
Έγραφα - κι εξακολουθώ να γράφω - γιατί είναι αδύνατον να μη γράφω. Οι ιστορίες που σκαρφίζομαι απαιτούν να γραφτούν, οι χαρακτήρες τους δεν μ' αφήνουν σε ησυχία. Όπως όλοι οι εθισμένοι, έτσι κι ο γραφομανής είναι ανυπεράσπιστος μπροστά στον εθισμό του.
Είστε από τους ελάχιστους Ελληνες συγγραφείς που δεν έχετε πρόβλημα να πεταχτείτε από το ένα είδος λογοτεχνίας στο άλλο. Αυτό είναι ανάγκη ή τυχαίο;
Κάθε ιστορία έχει άλλες ανάγκες - σε επίπεδο ύφους, ρυθμού, διαχείρισης του αφηγηματικού υλικού. Όντως, τα βιβλία μου σπανίως μοιάζουν μεταξύ τους - αν και θέλω να ελπίζω πως, έχοντας διαβάσει (και απολαύσει) ένα εξ αυτών, θα βρεις και στα υπόλοιπα αυτό που σε τράβηξε στο πρώτο.
Πότε αισθανθήκατε ότι κάνατε ΄΄επιτυχία΄΄; Με ποιό βιβλίο σας; Και βάζω την λέξη επιτυχία σε εισαγωγικά γιατί μπορεί και να σημαίνει διαφορετικό πράγμα για τον καθένα μας.
Μέχρι το Βιβλίο της Κατερίνας, οι πωλήσεις των βιβλίων μου - συμπεριλαμβανομένων και των παιδικών - δεν αρκούσαν ώστε να βγαίνει ο μήνας. Γι' αυτό κι έχω κάνει ένα σωρό πάρεργα: από χαμαλίκι σε βιβλιοπωλείο και διανομή φοιτητικών συγγραμμάτων, μέχρι ανάγνωση χειρογράφων κι αναρίθμητα κείμενα σε περιοδικά και σάιτ. Και φυσικά, εδώ και δεκαπέντε χρόνια είμαι επαγγελματίας μεταφραστής. Ωστόσο, η Κατερίνα μου χάρισε ένα κοινό που μου επιτρέπει, με τη γενναιοδωρία, την καλοσύνη και την αναγνωστική του αφοσίωση, να ζω απ' τα βιβλία μου.
Περιμένατε γράφοντας την ΄΄Κατερίνα΄΄, ότι με ένα τόσο προσωπικό βιβλίο θα κάνατε τόσο μεγάλη επιτυχία;
Ούτε που μου 'χε περάσει απ' το μυαλό: θεωρούσα πως ήταν ένα βιβλίο πολύ σκοτεινό, σκληρό, νοσηρό - ότι η ιστορία θα απωθούσε τους δυνάμει αναγνώστες. Αλλά, έτσι κι αλλιώς, πάντα πέφτω έξω: το ίδιο ακριβώς πίστευα για το Μικρό χρονικό τρέλας, και λίγα βιβλία μου αγαπήθηκαν όσο αυτό.
Ποιες είναι οι επιρροές σας; Ποιοι συγγραφείς σας αρέσουν πολύ και ποια βιβλία διαβάζοντάς τα, θα θέλατε να τα είχατε γράψει εσείς;
Υπήρξαν αρχικά επιρροές νεανικών αναγνωσμάτων, συγγραφικά είδωλα που με καθόρισαν: απ' τον Φλομπέρ και τον Προυστ μέχρι τον Ναμπόκοφ και τον Κούντερα, τον Σάλιντζερ, τον Ροθ, την Άτγουντ, τη Ρουθ Ρέντελ.
Μα κάθε τόσο πέφτω και σ' ένα καινούριο αστραφτερό ταλέντο που δεν γνώριζα, κι ως μανιώδης αναγνώστης θαυμάζω, φθονώ κι επηρεάζομαι - το ταλέντο είναι ανεξάντλητο, κι όσο το αφουγκράζομαι, τόσο πιο αισιόδοξος νιώθω για τα δικά μου ταπεινά γραπτά. Για να δώσω ένα παράδειγμα, πρόσφατο σχετικά: η Έλενα Φερράντε, την οποία λατρεύω, με άλλαξε ως συγγραφέα, έστω κι αν η επιρροή της είναι ευδιάκριτη μόνο σε μένα.
Δίνετε την εντύπωση ότι ΄΄σνομπάρετε΄΄ τους επίσημους φορείς της λογοτεχνίας στη χώρα μας. Απέχετε από βραβεύσεις και όλα τα σχετικά. Από την άλλη έχετε έναν κύκλο αναγνωστών που συνεχώς μεγαλώνει. Είναι σαφές ότι προτιμάτε την αγάπη του κόσμου από τη γνώμη των ΄΄ειδικών΄΄. Κάνω λάθος;
Ουδέποτε υπήρξα κοινωνικός άνθρωπος - οι συναναστροφές είναι μεγάλη δοκιμασία για μένα, ιδίως όταν έχουν ιδιοτελή κίνητρα. Θεωρώ ευλογία τη μονήρη φύση του συγγραφικού επαγγέλματος, κι έτσι δεν ένιωσα ποτέ την ανάγκη να τρέχω από παρουσίαση σε μάζωξη κι από βράβευση σε εκδήλωση, με μόνη ελπίδα το να χαϊδολογήσω κάποιον καταξιωμένο ή καθεστωτικό συγγραφέα ή ποιητή, ώστε σε εύθετο χρόνο να απολαύσω τα οφέλη της κάλπικης γνωριμίας μας.
Έχετε μιλήσει για την κατάθλιψη που περάσατε και μάλιστα γράψατε κι ένα βιβλίο γι΄αυτήν. Πολλοί άνθρωποι φοβούνται να το ομολογήσουν ακόμα και στον εαυτό τους. Τι θα τους λέγατε μέσα από αυτή την κουβέντα μας;
Όσο μιλάς για τον πόνο σου, τόσο αλαφραίνει. Αυτή είναι η βάση κι η ευεργεσία της ψυχιατρικής. Στα γραπτά μου περί ψυχικής νόσου προσπαθώ απλώς, με αφορμή την ιστορία μου, να δείξω πως πάντα - μα πάντα - υπάρχει ελπίδα.
Στο καινούργιο σας βιβλίο που έχει τίτλο ΄΄Οταν κοιμούνται οι φίλοι μου΄΄, επιστρέφετε με ένα βιβλίο παρέας, φιλίας, αγάπης και νοσταλγίας. Εξάρχεια, δεκαετία του ΄90. Είπατε : «Για πρώτη φορά καταπιάνομαι μ’ ένα μυθιστόρημα παρέας, που μάλιστα διαδραματίζεται τη δεκαετία του ’90, τα χρόνια της εφηβείας μου, χρόνια γεμάτα απελπισμένο πόθο, φόβο, περιθώριο, μοναξιά. Γι’ αυτό κι είναι το πρώτο βιβλίο που μ’ έκανε να κλάψω όταν το έγραφα. Ο Μανωλιός, η Δήμητρα κι ο Γιάννης, αυτά τα κατατρεγμένα παιδιά θα ζουν για πάντα μέσα μου». Θέλετε να μας πείτε κάποια πράγματα γι΄αυτό; Πώς το σκεφτήκατε, ίσως, ποιες ήταν οι αφορμές;
Αποτελεί και για μένα μυστήριο το πώς και γιατί οι χαρακτήρες των βιβλίων μου αναδύονται απ' το σκοτεινό σύνορο συνειδητού κι ασυνείδητου κι αρχίζουν να ιστορούν, μέσα από μένα, τη ζωή τους. Τα τρία αυτά παιδιά πιθανώς προέκυψαν ως βάλσαμο της εφηβικής μου μοναξιάς, ως απωθημένα μιας αγάπης που δεν έζησα εγκαίρως, στην ώρα της. Όσο για την τραγωδία που τους πλήττει, ήταν, νομίζω αναπόφευκτη: είμαι συγγραφέας της σκληρότητας.
Έχετε μιά αδυναμία στους ΄΄διαφορετικούς΄΄ ανθρώπους. Το κάνατε με εντυπωσιακό τρόπο, κατα την άποψή μου, στο ΄΄Σκυλίσια ζωή΄΄ αλλά το ίδιο συμβαίνει με άλλο τρόπο και στο ΄΄Οταν κοιμούνται οι φίλοι μου΄΄. Νοιώθετε ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι πιο κοντά σας;
Οι άνθρωποι που περνούν του λιναριού τα πάθη και μολαταύτα επιβιώνουν είναι μεγάλη πρόκληση για μένα: θέλω να καταδυθώ στις στιγμές του πιο μεγάλου πόνου τους, να αποτυπώσω και να μοιραστώ τη φρίκη και τη βία που υφίστανται, σχεδόν σαν να είναι χρέος μου: αφού σ' έφερα σ' αυτή τη θέση, δεν θα σε εγκαταλείψω.
Κύριε Κορτώ, τι είναι το ταλέντο; Υπάρχει ορισμός; Υπάρχει τρόπος να το περιγράψετε;
Ίσως να 'ναι μια εξειδικευμένη γυμναστική του νου: όπως οι σολίστες αποστηθίζουν ολόκληρα κονσέρτα, κι οι ζωγράφοι μαγεύουν την πραγματικότητα στον καμβά τους, έτσι, πιθανώς, κι αυτός που γράφει συστηματικά, καθημερινά, να ακονίζει το ταλέντο του, που είναι μια άλλη λέξη για το φαντασιόπληκτο μυαλό του.
Κατά την άποψή μου, δεν έχετε διαλέξει τον εύκολο δρόμο στην πορεία σας σαν λογοτέχνης. Είναι θέμα χαρακτήρα ή σύμπτωσης;
Δεν νομίζω πως μου δόθηκαν πολλές επιλογές. Γράφω αυτά που γράφω γιατί είμαι αυτός που είμαι - και το ίδιο ισχύει για όλους τους συγγραφείς.
Κατα την άποψή σας τι είναι η Τέχνη; Τι ρόλο παίζει στη ζωή μας;
Ένα πρόσκαιρο αλλά ανεκτίμητο γιατρικό.
Μέσα από την Τέχνη, μπορούν να αλλάξουν κάποια από τα δεδομένα της πραγματικής ζωής μας;
Η Τέχνη μπορεί να αλλάξει τη ζωή σου, να σε μεταμορφώσει, αλλά η αλήθεια που θα αποκαλύψει θα σε οδηγήσει αναπόδραστα στην αφετηρία: θα σου δείξει ποιος είσαι.
Σε τι διαφέρει ένας συγγραφέας από έναν κοινό άνθρωπο;
Περνάμε πολύ περισσότερο χρόνο κλεισμένοι στο κεφάλι μας - χωρίς αυτό να είναι κατ' ανάγκην καλό.
Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να σπάει κανείς τα στερεότυπα;
Εφόσον ζεις ελεύθερα, τα στερεότυπα, σαθρά εκ φύσεως, καταρρέουν από μόνα τους.
Σας επηρεάζει η εμπορική ανταπόκριση στο που έχει στο κοινό ένα βιβλίο σας; Υπάρχει κάποιο βιβλίο σας που πιστέψατε πολύ και το κοινό δεν ανταποκρίθηκε;
Πάντα χαίρομαι όταν ένα βιβλίο μου αγαπιέται με πάθος. Τον τελευταίο χρόνο, εξαιτίας της πανδημίας, ο χώρος του βιβλίου επλήγη τρομακτικά. Κι ωστόσο, ακόμα κι αν τα βιβλία που εξέδωσα σ' αυτό το διάστημα δεν είχαν την κίνηση των προηγούμενων, πούλησαν τόσο ώστε να μη χρειαστεί να φοβηθώ στιγμή ότι δεν θα κατάφερνα να ανταποκριθώ στις υποχρεώσεις μου.
Σας ευχαριστώ
