Μαρίνα Δακανάλη - «Λυρισμός υπάρχει παντού και σε οτιδήποτε»

Τι καινούργιο ετοιμάζεις;
Έχω καταλήξει σε ένα σχέδιο για έναν προσωπικό δίσκο που θα ήθελα να κυκλοφορήσει μες στη νέα χρονιά. Πολλά χρόνια το κυνηγάω και το επιθυμώ, δεν ένιωθα όμως έτοιμη· και σίγουρα αν δε βρεις υλικό που θα σε συγκινήσει, δεν υπάρχει λόγος να βγάλεις κάτι με το ζόρι. Κατέληξα λοιπόν σε τρεις μουσικούς, που τους αγαπώ και μου αρέσει κάθε τι που έχω ακούσει από αυτούς: ο Φώτης Σιώτας, ο Νίκος Παραουλάκης και ο Κυριάκος Tαπάκης. Όλοι έχουμε συνεργαστεί με τον Μάλαμα, ο καθένας όμως έχει πραγματικά μια ταυτότητα που δένει με τον άλλον. Υπάρχει μια ξεχωριστή χημεία. Θα είναι κάτι που θα ταξιδεύει από την Ανατολή μέχρι αυτά τα εφετζίδικα του Φώτη, την παραδοσιακή μουσική, λίγα κρητικά που θα μπαίνουν με τον Παραουλάκη. Έχω κολλήσει λίγο στο θέμα των στίχων, το οποίο πιστεύω να λυθεί σύντομα και να έχουμε κάτι μέχρι το τέλος του χρόνου. Επίσης, πρόκειται να βγει ένας καινούργιος δίσκος όπου θα τραγουδάμε ο Σωκράτης, ο Ψαραντώνης κι εγώ. Θα κυκλοφορήσει σύντομα, τον έχουμε δουλέψει πολύ. Για πρώτη φορά η μουσική ή οι στίχοι δεν ανήκουν στον Σωκράτη. Η μουσική είναι του Κρητικού Νίκου Μαστοράκη και οι στίχοι κάποιων φίλων του. Καταλαβαίνεις ότι για να αποφασίσει ο Σωκράτης να το κάνει αυτό, πάει να πει ότι συγκινήθηκε πολύ και από τους στίχους και από τη μουσική, όπως εξάλλου κι εγώ. Δύο χρόνια το συζητούσαμε αυτό, αλλά επετεύχθη φέτος. Τα ηχογραφήσαμε στο στούντιο και είναι πράγματι μια πολύ ωραία δουλειά.

Άλλες συνεργασίες όπου δεν θα έλεγες όχι;
Εκεί είναι τα δύσκολα. Δεν είχα σκοπό να ασχοληθώ τόσο επαγγελματικά με το τραγούδι, μέχρι που μου το πρότεινε ο Σωκράτης. Δεν το σκέφτηκα πολύ, δεν γινόταν να πω όχι. Κι όλα αυτά τα χρόνια που είμαστε μαζί δεν έχω σκεφτεί ότι θα ήθελα να κάνω κάτι άλλο. Νομίζω ότι πρέπει να μου γίνει πρόταση για να μου δημιουργηθεί η απορία. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που εκτιμώ στον χώρο. Η Βιτάλη είναι για μένα πάρα πολύ σημαντική. Όποτε την ακούω, είναι σαν την πρώτη φορά, κάτι ολοκαίνουργο, παθιασμένο, τόσο στη μουσική όσο και στους στίχους, παντοτινή αξία. Η Λιζέτα Καλημέρη είναι ένας άνθρωπος που αγαπώ. Έπειτα, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης. Πέρυσι είδα την Αρλέτα και συγκινήθηκα. Ο τελευταίος δίσκος του Γιάννη Χαρούλη με κομμάτια του Θανάση με ενθουσίασε. Τους καλλιτέχνες αυτούς τους ακούω πολύ και επειδή προσέχουν τον στίχο τους και τη μουσική τους και επειδή είναι αξιοπρεπέστατοι και δημιουργικοί.

Σε έχουμε δει τόσο πάνω στη σκηνή όσο και ανάμεσα στο κοινό. Υπάρχει κάποια συναυλία που δεν θέλεις να χάσεις;
Σε κάθε τι που βλέπεις, ακούς, κάτι παίρνεις, κάτι αντιλαμβάνεσαι παραπάνω. Σπανίως δεν είμαι ευχαριστημένη από ένα λάιβ, πάντα βρίσκω κάτι που να αξίζει. Είναι μια ανανέωση να ακούσεις ζωντανά κάποιον άλλον άνθρωπο. Μου αρέσει να ακούω νέα σχήματα, σε μικρά μαγαζιά, να πηγαίνω όπου μπορώ. Το καλοκαίρι, ας πούμε, μέσα σε μια εβδομάδα πήγα σε πέντε συναυλίες. Γενικά παρακολουθώ όσες περισσότερες μπορώ.

Ο λυρισμός του τραγουδιού και ο ορθολογισμός της Νοσηλευτικής. Πώς συνδυάζονται;
Λοιπόν, όσο ήμουν στη Νοσηλευτική ασχολιόμουν με το τραγούδι μέσω του Νίκου Μαμαγκάκη. Συνειδητοποίησα ότι τίποτα στη ζωή μας δεν είναι μονόπλευρο. Λυρισμός υπάρχει και στη Νοσηλευτική. Είσαι κοντά στους ασθενείς, μπορείς να δημιουργήσεις μια σχέση πολύ βαθιά μαζί τους. Αυτό είναι πολύ μεγάλο κέρδος, αν και συχνά υπάρχει μεγάλη ψυχική φόρτιση. Στη Νοσηλευτική φροντίζεις τον άλλο. Είναι κάτι που απευθύνεται στον άλλο. Και στη μουσική αυτό κάνεις, αναφέρεσαι στον άλλο. Και η μουσική γίνεται σκέτη επιστήμη, αν ασχολείσαι αποκλειστικά και μόνο με το αν είναι όλα τα τεχνικά ζητήματα στην εντέλεια. Το ζήτημα είναι η ισορροπία ανάμεσα στα τεχνικά, δηλαδή στον ορθό λόγο, με τα πιο ανθρώπινα και συναισθηματικά της ζωής, που είναι όμως εξίσου σημαντικά. Λυρισμός ενυπάρχει παντού και σε οτιδήποτε, ακόμα και τώρα που πίνουμε τον καφέ μας.

Είχες δηλώσει σε συνέντευξή σου ότι διαχωρίζεις τα τραγούδια στα κρητικά και στα υπόλοιπα. Ποιο είναι το συστατικό αυτό, των κρητικών τραγουδιών, που τα κάνει να ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα;
Αχ, τι λέει ο άνθρωπος (γελάει)! Λίγο υπερβολικό αυτό που είχα πει, αλλά έχει μια βάση: αυτά τα τραγούδια ήταν τα πρώτα που έμαθα, που χόρεψα όταν ήμουν παιδί, αυτά ακούγαμε παντού. Οπότε για μένα έχουν μια διαφορετική σημασία. Αυτά τα τραγούδια με συγκινούν όπως όταν βλέπω τους γονείς μου έπειτα από πάρα πολύ καιρό. Είναι οι ρίζες μου και από εκεί ξεκίνησα: κάτι σαν η βάση του εαυτού μου. Δεν ξέρω αν αυτό επηρεάζει τα άλλα μου τραγούδια ή τον τρόπο με τον οποίο τραγουδάω. Έχει κάτι αρχέγονο αυτή η μουσική που με ακουμπάει κι αυτό μ’ αρέσει και το έχω πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μου.

Αυτή την εποχή ποιο τραγούδι σε επηρεάζει περισσότερο;
Αυτό τον καιρό το μυαλό μου είναι συνέχεια στον καινούργιο δίσκο που κάναμε με τον Μάλαμα. Σε ένα από τα τραγούδια ο Σωκράτης ερμηνεύει μοναδικά τον στίχο Εδώ είναι ο τόπος μου, σου είπε η ψυχή σου, να γιατί χρόνια πάνω σου κρατούσες το κλειδί, στο σπίτι η πόρτα άνοιξε, σφραγίστηκε η φυγή σου, μέρες στο τζάκι έκαιγες ένα παλιό κλουβί.

Κατάγεσαι από την Κρήτη και την Κεφαλονιά ενώ ζεις στην Αθήνα.
Μπαίνει και η Αθήνα λοιπόν πλέον στο πλάνο, αν και ακόμα δεν το έχω συνειδητοποιήσει. Μοιάζει σαν να ήρθα χθες για να σπουδάσω. Βέβαια μετά από δώδεκα χρόνια την έχω αγαπήσει, δεν νιώθω ξένη. Η Κρήτη είναι η βάση μου, η αφετηρία μου, θέλω να επιστρέφω εκεί όσο συχνότερα μπορώ. Έχω ανάγκη να απολαύσω την κρητική φύση, την εναλλαγή της. Η Κεφαλονιά πάλι είναι για εμένα ένα διάλειμμα στη ζωή μου από οτιδήποτε. Την Κεφαλονιά τη νιώθω ολόκληρη σαν δεύτερο σπίτι μου, την αγαπάω, έχει ζεστασιά και είναι πανέμορφη. Είναι όλοι τρελοί εκεί πέρα· κι όταν με πιάνουν τα τρελά μου καταλαβαίνω από πού προέρχονται.

Έχεις συμμετάσχει στο ντοκιμαντέρ του Λευτέρη Χαρωνίτη Το 3ο Ολοκαύτωμα. Ποια είναι η σχέση σου με την έβδομη τέχνη και τα ντοκιμαντέρ;
Η πρώτη ταινία που κάναμε με τον Χαρωνίτη ήταν Ο Αητός του Βαρσάμου: μια ταινία για ένα παιδί από τα Ανώγεια το οποίο πέθανε σε πολύ νεαρή ηλικία. Είχε όμως πολλά όνειρα. Γι’ αυτό ακριβώς πιστέψαμε ότι αρμόζει η δημιουργία μιας ταινίας προς τιμή του. Ήταν ένας βοσκός που παρακολουθούσε μαθήματα σε νυχτερινό σχολείο και τελικά πέρασε στη Νομική. Μεταξύ άλλων, είχε ασχοληθεί με το Ευρωπαϊκό Σπίτι των Ανωγείων, με την οικολογία και τη βιολογική εκτροφή των προβάτων· και πέθανε ξαφνικά από την καρδιά του. Μια γεμάτη ζωή, μια ταινία που μπορεί να δώσει μηνύματα σε όλους. Μου άρεσε πολύ που η πρώτη μου συμμετοχή σε ταινία ήταν κάτι τέτοιο. Το πλάνο τραβήχτηκε σε έναν πολύ ωραίο τόπο, στον Ψηλορείτη, στο οροπέδιο της Νίδας, το θυμάμαι σαν κάτι ονειρώδες. Το 3ο Ολοκαύτωμα, ένα άλλο ντοκιμαντέρ του Λευτέρη Χαρωνίτη, δεν ήταν ακριβώς κινηματογραφική συμμετοχή: εκεί απλώς λέω δύο τραγούδια. Γενικότερα είμαι φαν των ντοκιμαντέρ για τη φύση. Οτιδήποτε σχετικό με τη φύση έχει νόημα και σε διδάσκει. Σε διδάσκει και το πιο απλό: να παρακολουθήσεις ένα μικρό φυτό πώς ζει, πώς πεθαίνει, ποιον τρόπο έχουν βρει τα ζώα να επιβιώνουν σε ένα περιβάλλον εχθρικό.

Πέρα από το τραγούδι που υπηρετείς, η τέχνη της ηθοποιίας σού έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον;
Καθόλου μπορώ να σου πω. Βέβαια έχω τρεις αδερφές (το λέω παντού γιατί είμαι πολύ περήφανη για αυτές)· οι δύο τελείωσαν δραματική σχολή. Όταν ήμασταν μικρές συμμετείχαν και οι τρεις σε έναν θεατρικό σύλλογο. Σε μια απ’ τις παραστάσεις που είχαν ανεβάσει, όταν κάποιος αρρώστησε, τον αντικατέστησα εγώ. Αυτή ήταν όλη κι όλη μου η σχέση με το θέατρο. Θαυμάζω την πειθαρχία και την προσωπική δουλειά που επιδεικνύουν οι ηθοποιοί. Δουλεύουν πολύ με τον εαυτό τους. Όπως σε όλες τις τέχνες, έτσι και στο θέατρο, σου δίνεται η ευκαιρία να εκφράσεις τα συναισθήματά σου και να τα εξωτερικεύσεις. Δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι αυτή την τύχη και αυτή την ευκαιρία: πρόκειται για το δώρο της τέχνης.

Υπάρχει κάτι που σε ξενερώνει στις συναυλίες;
Το άγχος. Δεν το συνηθίζεις ποτέ, προσπαθείς απλώς να μη σε καταβάλλει. Το απόμακρο κοινό. Αν και με τον Σωκράτη δεν μου έχει συμβεί ποτέ.

Η κοινωνία σε θλίβει ή αποστασιοποιείσαι;
Βρισκόμαστε σε καιρούς όπου πρέπει να επανεξεταστούν όλα: πολιτικά, κοινωνικά, προσωπικά. Αν με καταβάλλει κάτι αυτό είναι η απροθυμία να αλλάξουμε. Μας φοβίζει η αλλαγή. Είμαστε φοβισμένοι και έτοιμοι να στραφούμε ο ένας απέναντι στον άλλο, ενώ το μόνο που έχουμε είναι ο ένας τον άλλο.

Φωτογραφίες: Πάνος Παπαϊωάννου