To γεγονός ότι ο βραβευμένος με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 1982 Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, ήταν ένας ενεργός και μάχιμος δημοσιογράφος τα περισσότερα χρόνια της ζωής του, λίγοι από τα εκατομμύρια των φανατικών του αναγνωστών σε όλο τον κόσμο, ίσως, το γνωρίζουν. Στις 17 Ιανουαρίου 1959 ήταν ένας από τους πρώτους ξένους δημοσιογράφους που επισκέφθηκαν την επαναστατημένη Κούβα καλεσμένος του Φιντέλ Κάστρο. Ξεκίνησε να δημοσιογραφεί το 1948 και ουσιαστικά δεν σταμάτησε ποτέ να δημοσιεύει άρθρα του.
΄΄Δε θέλω να με θυμούνται για το ΄΄Εκατό χρόνια μοναξιά΄΄, ούτε για το βραβείο Νόμπελ, αλλά για την εφημερίδα, είχε πεί ο ίδιος κάποια στιγμή. Και στο ΄΄Σκάνδαλο του αιώνα΄΄ περιλαμβάνονται κείμενά του που δημοσιεύτηκαν σε εφημερίδες από το 1950 μέχρι το 1984. Πρόκειται για μιά καταπληκτική σειρά από κείμενα πού άλλοτε προαναγγέλουν τις λογοτεχνικές του επιδόσεις, άλλοτε, καθαρά δημοσιογραφικά, παρουσιάζει γεγονότα της επικαιρότητας.
Με έναν μαγικό τρόπο,όμως, η γραφή του ξεπερνά την τότε επικαιρότητα και εστιάζει σε αυτό που τελικά μένει, είναι διαχρονικά ακόμα και περιγράφοντας ένα γεγονός της επικαιρότητας. Η θεματολογία του ξεκινά από τον ΄΄προεδρικό μπαρμπέρη΄΄, που περιγράφει ουσιαστικά τον τότε πρόεδρο τη Κολομβίας Μαριάνο Οσπίνα Πέρες, περιγράφει εκπληκτικά ΄΄την πιό διάσημη χρονιά του χρόνου΄΄,το 1959, το πρώτο του ταξίδι στην Κούβα, αμέσως μετά την επανάσταση, το ταξίδι του στην Ουγγαρία,μετά την επέμβαση των Σοβιετικών, στο ΄΄Σκάνδαλο του αιώνα΄΄ περιγράφει την δολοφονία της Βίλμα Μοντέζι στην Ιταλία, έναν φόνο που οι Αρχές προσπάθησαν να κουκουλώσουν, τις συνθήκες που το Καράκας έμεινε χωρίς νερό το 1958, το χτύπημα των Σαντινίστας στην Νικαράγουα, τον ΄΄προσωπικό ΄΄του Χεμινγουέι, πώς οι Κουβανοί αντιμετώπισαν τον οικονομικό αποκλεισμό,τό ΄΄φάντασμα του Βραβείου Νόμπελ΄΄,αναζητώντας την περίφημη επιτροπή που αποφασίζει για τα βραβεία, την ΄΄ανώδυνη λογοτεχνία΄΄, την παραμονή του στο Παρίσι, την επιστροφή του στο Μεξικό, κι ένα σωρό άλλα θέματα που μόνο από την μαγική πένα ενός τόσο προικισμένου λογοτέχνη μπορούσαν να περιγραφούν όπως περιγράφονται.
Όπως γράφει στην εισαγωγή του βιβλίου ο Τζον Λι Αντερσον:
΄΄Αυτή η ανθολογία, καλοδεχούμενη όσο και απαραίτητη, αναδεικνύει την κληρονομιά του δημοσιογράφου Γκαμπριελ Γκαρσία Μάρκες μέσα από μιά επιλογή δημοσιευμένων άρθρων του. Ξεκινά με τον νεαρό και μποέμ Γκάμπο της περιόδου των παραλίων, που μόλις έχει αρχίσει το συγγραφικό του έργο, και συνεχίζει κάπου σαράντα χρόνια, ως τα μέσα της δεκαετίας του ΄80, όταν ήταν πιά ώριμος και καταξιωμένος συγγραφέας. Αυτή η ανθολογία μας αποκαλύπτει έναν συγγραφέα με γλαφυρή πένα στο ξεκίνημά του, πλακατζή και ξένοιαστο, του οποίου τα δημοσιογραφικά κείμενα δύσκολα ξεχωρίζουν από τη μυθοπλασία του. Στο ΄΄Θέμα για ένα θέμα΄΄, για παράδειγμα, γράφει για τη δυσκολία να βρεί το κατάλληλο θέμα για να αρχίσει ένα σημείωμα. ΄΄Υπάρχουν κι αυτοί που μετατρέπουν την απουσία θέματος σε θέμα για ένα δημοσιογραφικό σχόλιο΄΄, λέει και, αφού έχει εξετάσει μιά ολόκληρη γκάμα γραφικών ιστοριών που εμφανίζονται στις εφημερίδες- η κόρη του Ισπανού δικτάτορα Φράνκο πρόκειται να παντρευτεί και ο γαμπρός αποκαλείται ΄΄γαμπρίσιμο΄΄-κατά το ΄΄Χενεραλίσιμο΄΄-, κάποια παιδιά αποκτούν εγκαύματα επειδή παίζουν με ιπτάμενους δίσκους, καθιστά σαφές πως είναι εφικτό να γραφτεί ένα διασκεδαστικό άρθρο χωρίς ιδιαίτερο θέμα. Στο ΄΄Ενα εξηγήσιμο σφάλμα΄΄ ο Γκάμπο διηγείται πως ένας πολύ μεθυσμένος άντρας αυτοκτόνησε πέφτοντας από το παράθυρο του ξενοδοχείου του όταν είδε ασημόψαρα να πέφτουν απ’ τον ουρανό. Η πινελιά του Γκάμπο στο πραγματικό συμβάν προσδίδει έναν τόνο γοτθικού νουάρ, τύπου Εντγκαρ Αλαν Πόε, που αποκαλύπτει έναν δημοσιογράφο το κίνητρο του οποίου είναι πάνω απ’ όλα η επιθυμία να ‘’πεί μιά ιστορία αλλά να την πεί καλά΄΄, όπως συνήθιζε να λέει ο ίδιος μ’ αυτό το ύφος που έχουν οι άνθρωποι των παραλίων που βρέχονται από την Καραιβική. ΄΄
Σχολιάζοντας ο ιδιος ο Μάρκες το τί είναι τελικά η δημοσιογραφία, γράφει με χιούμορ σε ένα από τα άρθρα του:
΄΄Αναμφίβολα, η πρώτη είδηση που δημιούργησε αίσθηση-,μετά τη Δημιουργία- ήταν η εκδίωξη του Αδάμ και της Εύας από τον Παράδεισο. Θα μπορούσε να είναι ένα αξέχαστο πρωτοσέλιδο:
Ο ΑΔΑΜ ΚΑΙ Η ΕΥΑ ΕΚΔΙΩΚΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ –οκτάστηλο.
΄΄Θα κερδίζεις το ψωμί σου με τον ιδρώτα του προσώπου σου΄΄, είπε ο Θεός. ΄΄Ενας άγγελος με πύρινη ρομφαία εκτέλεσε χτές την ποινή και αναλαμβάνει τη φύλαξη της Εδέμ.-Ενα μήλο η αιτία της τραγωδίας΄΄.
Πόσα χρόνια πάνε από τότε που έλαβε χώρα αυτό το συμβάν; Η ερώτηση είναι τόσο δύσκολο να απαντηθεί όσο δύσκολο είναι και να προβλέψουμε πότε θα έρθει η στιγμή να γραφτεί το τελευταίο συγκλονιστκό ρεπορτάζ: αυτό της Τελικής Κρίσεως, που θα είναι ένα είδος οριστικού ισολογισμού για την ανθρωπότητα. ΄΄
Τα κείμενα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες είναι δημοσιογραφικά, που σημαίνει απλά, άμεσα και κατανοητά. Καταφέρνει μέσα από όλη αυτή την απλότητα να διατηρεί ένα βάθος και μιά ποιότητα γραφής που συναντάμε μόνο στους πολύ καλούς δημοσιογράφους. Διαβάζοντας τα άρθρα του, μετά την ανάγνωση των δύο-τριών πρώτων, είχα την αίσθηση πως συναντιόμουν με έναν παλιό μου φίλο και κουβεντιάζαμε. Μου κρατούσε συντροφιά με την ουσιαστική έννοια της λέξης. Στο άρθρο με τίτλο ΄΄Η πιό διάσημη χρονιά του χρόνου΄΄ ,που αναφέραται στο 1959, περιγράφει μέσα σε πέντε σελίδες τα σημαντικότερα γεγονότα της χρονιάς, περνώντας από το ένα πρόσωπο στο άλλο με συγκλονιστικό τρόπο: Ξεκινάει με την παραίτηση του σερ Αντονι Ιντεν από την πρωθυπουργία της Μεγάλης Βρετανίας, περνάει στον κύριο Χάρολντ ΜακΜίλαν που είναι ο αντικαταστάτης του, αμέσως μετά στην κηδεία του Χάμφρει Μπόγκατ στο Λος Αντζελες της Καλιφόρνιας, περνάει στον θάνατο της Χιλιανής ποιήτριας Γκαμπριέλας Μιστράλ και του Αρτούρο Τοσκανίνι, αναφέρει την νίκη στις εκλογές στην Πολωνία του Γιάντισλαφ Γκομούκα, την ουρά που έκαναν οι Γάλλοι αυτοκινητιστές στα βενζινάδικα λόγω λόγω της περιπέτειας του Σουέζ και της βαριάς ενεργειακής κρίσης που προκάλεσε, στην γέννηση της Καρολίνας Λουίζας Μαργαρίτας, πριγκίπισσας του Μονακό, κόρης του Ρενιέ του Γ΄ και της Γκρέις Κέλι, στην λονδρέζικη νεολαία που είχε εξαντλήσει ένα εκατομμύριο δίσκους του ΄΄Rock around the clock΄΄,στην συνάντηση της βασίλισσας Ελισάβετ με τον σύζυγό της Φίλιππο μετά από τέσσερεις μήνες που ο ίδιος τριγύριζε με ένα γιώτ γεμάτο άντρες στις θαλάσσιες εσχατιές της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, στο ντεκολτέ της Μπριζίτ Μπαρντό που έφτασε στα όριά του στο καρναβάλι του Μονάχου και..και...και.. για να καταλήξει στην απόβαση στην Κούβα ένός νεαρού δικηγόρου που ονομάζεται Φιντέλ Κάστρο και πού ο πρόεδρος Μπατίστα δυσκολεύεται να καταλάβει γιατί οι ένοπλες δυνάμεις του δεν μπόρεσαν να εκδιώξουν από το νησί. Ενα από τα ουσιαστικότερα κείμενα που έχω διαβάσει, γραμμένο με τόσο ανάλαφρο τρόπο που δεν μπορεί παρά να επικοινωνήσει άμεσα με τον αναγνώστη της εφημερίδας τότε, αλλά και με τον αναγνώστη του βιβλίου σήμερα.
Είναι συγκινητικός ο τρόπος που γράφει ο Μάρκες για την συνάντησή του με το ίνδαλμα του, τον Ερνεστ Χεμινγουέι στι Παρίσι, ή την δολοφονία του Τζόν Λένον:
΄΄Ηταν μιά παγκόσμια νίκη της ποίησης. Στον αιώνα που νικητές είναι πάντα εκείνοι που χτυπούν πιό δυνατά, που παίρνουν περισσότερες ψήφους, που βάζουν τα περισσότερα γκολ, οι πιό πλούσιοι άντρες και οι πιό όμορφες γυναίκες, είναι ενθαρρυντική η συγκίνηση που προκάλεσε σε ολόκληρο τον κόσμο ο θάνατος ενός άντρα που δεν είχε κάνει τίποτα περισσότερο απο το να τραγουδάει τον έρωτα. Είναι η αποθέωση αυτών που δεν κερδίζουν ποτέ.
Επί σαράντα οκτώ ώρες δε μιλούσε ο κόσμος για τίποτ’ άλλο. Τρείε γενιές- η δική μας, αυτή των παιδιών μας κι αυτή των μεγαλύτερων εγγονιών μας-είχαμε πρώτη φορά την εντύπωση πως βιώναμε μιά καταστροφή κοινή και για τους ίδιους λόγους. Οι ρεπόρτερ της τηλεόρασης ρώτησαν στον δρόμο μιά κυρία ογδόντα ετών ποιό ήταν το τραγούδι του Τζόν Λένον που της άρεσε περισσότερο κι εκείνη απάντησε σαν δεκαπεντάχρονη: ΄΄Η ευτυχία είναι ένα όπλο που έχει μόλις εκπυρσοκροτήσει΄΄. Ενα παιδί που έβλεπε το πρόγραμμα είπε:΄΄Εμένα μ’ αρέσουν όλα΄΄. Ο μικρότερος γιός μου ρώτησε μιά κοπελίτσα της ηλικίας του γιατί είχαν σκοτώσει τον Τζόν Λένον κι εκείνη του απάντησε , σαν να ήταν ογδόντα ετών:΄΄Γιατί ο κόσμος φτάνει στο τέλος του΄΄.
Ετσι είναι: Η μοναδική κοινή νοσταλγία που έχει κανείς με τα παιδιά του είναι τα τραγούδια των Beatles. Ο καθένας για διαφορετικούς λόγους και για έναν διαφορετικό πόνο, όπως συμβαίνει πάντα με την ποίηση.......
Σήμερα το απόγευμα, καθώς σκέφτομαι όλα αυτά μπροστά από ένα πένθιμο παράθυρο απ’ όπου βλέπω το χιόνι να πέφτει, με πάνω από πενήντα χρόνια στην πλάτη μου και δίχως να ξέρω ακόμη καλά καλά ούτε ποιός είμαι ούτε τι διάβολο κάνω εδώ, έχω την εντύπωση πως ο κόσμος υπήρξε ίδιος από τη γέννησή μου μέχρι που άρχισαν να τραγουδούν οι Beatles. Οι άντρες άφησαν τα μαλλιά τους και τα γένια τους να μακρύνουν, οι γυναίκες έμαθαν να ξεγυμνώνονται με φυσικότητα, άλλαξε ο τρόπος που ντύνεσαι και που αγαπάς και ξεκίνησε η απελευθέρωση της σεξουαλικότητας και των άλλων ναρκωτικών του ονείρου. Ηταν τα θορυβώδη χρόνια του πολέμου του Βιετνάμ και της φοιτητικής επαναστατικότητας. Μά, κυρίως, ήταν τα χρόνια της σκληρής μαθητείας σε μιά διαφορετική σχέση ανάμεσα σε γονείς και παιδιά, η αρχή ενός νέου διαλόγου μεταξύ τους, που έμοιαζε αδύνατος για αιώνες. ......Ο Τζόν Λένον ήταν κάποιος που μας έκανε να καταλάβουμε πως γέροι δεν είμαστε όσοι έχουμε πολλά χρόνια στην πλάτη μας, αλλά όσοι δεν ανέβηκαν έγκαιρα στο τρένο των παιδιών τους΄΄.
Σπουδαίο κείμενο, όπως και τα περισσότερα που υπάρχουν στο βιβλίο. Κείμενα που στοιχειοθετούν τον κόσμο του συγγραφέα, με τον ίδιο να μας δίνει τους κωδικούς για μιά ουσιαστική επικοινωνία με το σπουδαίο έργο του. Γιατί είναι αλήθεια πως αυτό που καταφέρνει κάθε σπουδαίος δημιουργός-και ο λογοτέχνης Μάρκες είναι σπουδαίος- είναι η δημιουργία του δικού του σύμπαντος, ανεξάρτητα από τις ταμπέλες που θα του κολλήσουν οι άλλοι. Αυτές αφορούν τους άλλους και όχι τον ίδιο. Γιατί όπως γράφει ο ίδιος:΄΄Αυτά τα πλάσματα έκαναν τον κόσμο να πεί πως ο Τζόν Λένον ήταν σουρεαλιστής, κάτι που λέγεται με υπερβολική ευκολία για όλα όσα μοιάζουν παράξενα, όπως συνηθίζουν να το λένε και για τον Κάφκα όσοι δεν έμαθαν να τον διαβάζουν΄΄.
Θα μπορούσα να γράψω και άλλα πολλά αποσπάσματα από τα κείμενα του Μάρκες που να επιβεβαιώνουν την γνήσια συγκίνηση, το χιούμορ, την αμεσότητα που έχουν αυτά τα γραπτά του. Νομίζω όμως, πώς είναι καλύτερο να τα ανακαλύψει ο κάθε αναγνώστης μόνος του. Σίγουρα δεν ήταν σκοπός του να γράψει μιά πολιτικοπολιτιστική ιστορία του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα. Διαβάζοντας όμως το ΄΄Σκάνδαλο του αιώνα΄΄, συμβαίνει κι αυτό. Να περνούν μπροστά από τα μάτια σου κάποια από τα γεγονότα που σημάδεψαν το συλλογικό υποσυνείδητό μας, γραμμένα από έναν άνθρωπο πάνω απ’ όλα, που αισθάνεσαι ότι μπορείς να τα μοιραστείς μαζί του.
Η μετάφραση είναι της Μαρίας Παλαιολόγου.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Ο Μάρκες ανέκαθεν θεωρούσε τον εαυτό του πρώτα και κύρια δημοσιογράφο. Αυτή η σπουδαία συλλογή, αν δεν αποτελεί τρανή απόδειξη αυτής του της πεποίθησης, σίγουρα τοποθετεί τα δημοσιογραφικά του κείμενα στο ίδιο επίπεδο με το λογοτεχνικό του έργο-και τί επίπεδο!΄΄-Salman Rushdie-Συγγραφέας.
΄΄Στα κείμενα αυτά η πρόζα του Μάρκες είναι ακριβής, μελωδική και επινοητική όπως και στη μυθοπλασία του...΄΄Juan Gabriel Vasquez-Συγγραφέας
΄΄Η μυθοπλασία του Μάρκες δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς τα δημοσιογραφικά του κείμενα, όπως και το αντίστροφο: το ένα είδος εξέθρεφε το άλλο΄΄. Javier Cervas-Συγγραφέας.
΄΄Τα άρθρα και τα χρονογραφήματά του, αποδεικνύουν ότι η άμεση, ελαφρώς ειρωνική φωνή του ήταν παρούσα από την αρχή...Διέθετε την ικανότητα με τη γραφή του, είτε πρόκειται για μυθοπλασία είτε για δημοσιογραφικά κείμενα, να συνδέει τις ψυχές με τον μελαγχολικό βόμβο του σύμπαντος΄΄. –The New York Times.
΄΄Δε θέλω να με θυμούνται για το ΄΄Εκατό χρόνια μοναξιά΄΄, ούτε για το βραβείο Νόμπελ, αλλά για την εφημερίδα, είχε πεί ο ίδιος κάποια στιγμή. Και στο ΄΄Σκάνδαλο του αιώνα΄΄ περιλαμβάνονται κείμενά του που δημοσιεύτηκαν σε εφημερίδες από το 1950 μέχρι το 1984. Πρόκειται για μιά καταπληκτική σειρά από κείμενα πού άλλοτε προαναγγέλουν τις λογοτεχνικές του επιδόσεις, άλλοτε, καθαρά δημοσιογραφικά, παρουσιάζει γεγονότα της επικαιρότητας.
Με έναν μαγικό τρόπο,όμως, η γραφή του ξεπερνά την τότε επικαιρότητα και εστιάζει σε αυτό που τελικά μένει, είναι διαχρονικά ακόμα και περιγράφοντας ένα γεγονός της επικαιρότητας. Η θεματολογία του ξεκινά από τον ΄΄προεδρικό μπαρμπέρη΄΄, που περιγράφει ουσιαστικά τον τότε πρόεδρο τη Κολομβίας Μαριάνο Οσπίνα Πέρες, περιγράφει εκπληκτικά ΄΄την πιό διάσημη χρονιά του χρόνου΄΄,το 1959, το πρώτο του ταξίδι στην Κούβα, αμέσως μετά την επανάσταση, το ταξίδι του στην Ουγγαρία,μετά την επέμβαση των Σοβιετικών, στο ΄΄Σκάνδαλο του αιώνα΄΄ περιγράφει την δολοφονία της Βίλμα Μοντέζι στην Ιταλία, έναν φόνο που οι Αρχές προσπάθησαν να κουκουλώσουν, τις συνθήκες που το Καράκας έμεινε χωρίς νερό το 1958, το χτύπημα των Σαντινίστας στην Νικαράγουα, τον ΄΄προσωπικό ΄΄του Χεμινγουέι, πώς οι Κουβανοί αντιμετώπισαν τον οικονομικό αποκλεισμό,τό ΄΄φάντασμα του Βραβείου Νόμπελ΄΄,αναζητώντας την περίφημη επιτροπή που αποφασίζει για τα βραβεία, την ΄΄ανώδυνη λογοτεχνία΄΄, την παραμονή του στο Παρίσι, την επιστροφή του στο Μεξικό, κι ένα σωρό άλλα θέματα που μόνο από την μαγική πένα ενός τόσο προικισμένου λογοτέχνη μπορούσαν να περιγραφούν όπως περιγράφονται.
Όπως γράφει στην εισαγωγή του βιβλίου ο Τζον Λι Αντερσον:
΄΄Αυτή η ανθολογία, καλοδεχούμενη όσο και απαραίτητη, αναδεικνύει την κληρονομιά του δημοσιογράφου Γκαμπριελ Γκαρσία Μάρκες μέσα από μιά επιλογή δημοσιευμένων άρθρων του. Ξεκινά με τον νεαρό και μποέμ Γκάμπο της περιόδου των παραλίων, που μόλις έχει αρχίσει το συγγραφικό του έργο, και συνεχίζει κάπου σαράντα χρόνια, ως τα μέσα της δεκαετίας του ΄80, όταν ήταν πιά ώριμος και καταξιωμένος συγγραφέας. Αυτή η ανθολογία μας αποκαλύπτει έναν συγγραφέα με γλαφυρή πένα στο ξεκίνημά του, πλακατζή και ξένοιαστο, του οποίου τα δημοσιογραφικά κείμενα δύσκολα ξεχωρίζουν από τη μυθοπλασία του. Στο ΄΄Θέμα για ένα θέμα΄΄, για παράδειγμα, γράφει για τη δυσκολία να βρεί το κατάλληλο θέμα για να αρχίσει ένα σημείωμα. ΄΄Υπάρχουν κι αυτοί που μετατρέπουν την απουσία θέματος σε θέμα για ένα δημοσιογραφικό σχόλιο΄΄, λέει και, αφού έχει εξετάσει μιά ολόκληρη γκάμα γραφικών ιστοριών που εμφανίζονται στις εφημερίδες- η κόρη του Ισπανού δικτάτορα Φράνκο πρόκειται να παντρευτεί και ο γαμπρός αποκαλείται ΄΄γαμπρίσιμο΄΄-κατά το ΄΄Χενεραλίσιμο΄΄-, κάποια παιδιά αποκτούν εγκαύματα επειδή παίζουν με ιπτάμενους δίσκους, καθιστά σαφές πως είναι εφικτό να γραφτεί ένα διασκεδαστικό άρθρο χωρίς ιδιαίτερο θέμα. Στο ΄΄Ενα εξηγήσιμο σφάλμα΄΄ ο Γκάμπο διηγείται πως ένας πολύ μεθυσμένος άντρας αυτοκτόνησε πέφτοντας από το παράθυρο του ξενοδοχείου του όταν είδε ασημόψαρα να πέφτουν απ’ τον ουρανό. Η πινελιά του Γκάμπο στο πραγματικό συμβάν προσδίδει έναν τόνο γοτθικού νουάρ, τύπου Εντγκαρ Αλαν Πόε, που αποκαλύπτει έναν δημοσιογράφο το κίνητρο του οποίου είναι πάνω απ’ όλα η επιθυμία να ‘’πεί μιά ιστορία αλλά να την πεί καλά΄΄, όπως συνήθιζε να λέει ο ίδιος μ’ αυτό το ύφος που έχουν οι άνθρωποι των παραλίων που βρέχονται από την Καραιβική. ΄΄
Σχολιάζοντας ο ιδιος ο Μάρκες το τί είναι τελικά η δημοσιογραφία, γράφει με χιούμορ σε ένα από τα άρθρα του:
΄΄Αναμφίβολα, η πρώτη είδηση που δημιούργησε αίσθηση-,μετά τη Δημιουργία- ήταν η εκδίωξη του Αδάμ και της Εύας από τον Παράδεισο. Θα μπορούσε να είναι ένα αξέχαστο πρωτοσέλιδο:
Ο ΑΔΑΜ ΚΑΙ Η ΕΥΑ ΕΚΔΙΩΚΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ –οκτάστηλο.
΄΄Θα κερδίζεις το ψωμί σου με τον ιδρώτα του προσώπου σου΄΄, είπε ο Θεός. ΄΄Ενας άγγελος με πύρινη ρομφαία εκτέλεσε χτές την ποινή και αναλαμβάνει τη φύλαξη της Εδέμ.-Ενα μήλο η αιτία της τραγωδίας΄΄.
Πόσα χρόνια πάνε από τότε που έλαβε χώρα αυτό το συμβάν; Η ερώτηση είναι τόσο δύσκολο να απαντηθεί όσο δύσκολο είναι και να προβλέψουμε πότε θα έρθει η στιγμή να γραφτεί το τελευταίο συγκλονιστκό ρεπορτάζ: αυτό της Τελικής Κρίσεως, που θα είναι ένα είδος οριστικού ισολογισμού για την ανθρωπότητα. ΄΄
Τα κείμενα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες είναι δημοσιογραφικά, που σημαίνει απλά, άμεσα και κατανοητά. Καταφέρνει μέσα από όλη αυτή την απλότητα να διατηρεί ένα βάθος και μιά ποιότητα γραφής που συναντάμε μόνο στους πολύ καλούς δημοσιογράφους. Διαβάζοντας τα άρθρα του, μετά την ανάγνωση των δύο-τριών πρώτων, είχα την αίσθηση πως συναντιόμουν με έναν παλιό μου φίλο και κουβεντιάζαμε. Μου κρατούσε συντροφιά με την ουσιαστική έννοια της λέξης. Στο άρθρο με τίτλο ΄΄Η πιό διάσημη χρονιά του χρόνου΄΄ ,που αναφέραται στο 1959, περιγράφει μέσα σε πέντε σελίδες τα σημαντικότερα γεγονότα της χρονιάς, περνώντας από το ένα πρόσωπο στο άλλο με συγκλονιστικό τρόπο: Ξεκινάει με την παραίτηση του σερ Αντονι Ιντεν από την πρωθυπουργία της Μεγάλης Βρετανίας, περνάει στον κύριο Χάρολντ ΜακΜίλαν που είναι ο αντικαταστάτης του, αμέσως μετά στην κηδεία του Χάμφρει Μπόγκατ στο Λος Αντζελες της Καλιφόρνιας, περνάει στον θάνατο της Χιλιανής ποιήτριας Γκαμπριέλας Μιστράλ και του Αρτούρο Τοσκανίνι, αναφέρει την νίκη στις εκλογές στην Πολωνία του Γιάντισλαφ Γκομούκα, την ουρά που έκαναν οι Γάλλοι αυτοκινητιστές στα βενζινάδικα λόγω λόγω της περιπέτειας του Σουέζ και της βαριάς ενεργειακής κρίσης που προκάλεσε, στην γέννηση της Καρολίνας Λουίζας Μαργαρίτας, πριγκίπισσας του Μονακό, κόρης του Ρενιέ του Γ΄ και της Γκρέις Κέλι, στην λονδρέζικη νεολαία που είχε εξαντλήσει ένα εκατομμύριο δίσκους του ΄΄Rock around the clock΄΄,στην συνάντηση της βασίλισσας Ελισάβετ με τον σύζυγό της Φίλιππο μετά από τέσσερεις μήνες που ο ίδιος τριγύριζε με ένα γιώτ γεμάτο άντρες στις θαλάσσιες εσχατιές της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, στο ντεκολτέ της Μπριζίτ Μπαρντό που έφτασε στα όριά του στο καρναβάλι του Μονάχου και..και...και.. για να καταλήξει στην απόβαση στην Κούβα ένός νεαρού δικηγόρου που ονομάζεται Φιντέλ Κάστρο και πού ο πρόεδρος Μπατίστα δυσκολεύεται να καταλάβει γιατί οι ένοπλες δυνάμεις του δεν μπόρεσαν να εκδιώξουν από το νησί. Ενα από τα ουσιαστικότερα κείμενα που έχω διαβάσει, γραμμένο με τόσο ανάλαφρο τρόπο που δεν μπορεί παρά να επικοινωνήσει άμεσα με τον αναγνώστη της εφημερίδας τότε, αλλά και με τον αναγνώστη του βιβλίου σήμερα.
Είναι συγκινητικός ο τρόπος που γράφει ο Μάρκες για την συνάντησή του με το ίνδαλμα του, τον Ερνεστ Χεμινγουέι στι Παρίσι, ή την δολοφονία του Τζόν Λένον:
΄΄Ηταν μιά παγκόσμια νίκη της ποίησης. Στον αιώνα που νικητές είναι πάντα εκείνοι που χτυπούν πιό δυνατά, που παίρνουν περισσότερες ψήφους, που βάζουν τα περισσότερα γκολ, οι πιό πλούσιοι άντρες και οι πιό όμορφες γυναίκες, είναι ενθαρρυντική η συγκίνηση που προκάλεσε σε ολόκληρο τον κόσμο ο θάνατος ενός άντρα που δεν είχε κάνει τίποτα περισσότερο απο το να τραγουδάει τον έρωτα. Είναι η αποθέωση αυτών που δεν κερδίζουν ποτέ.
Επί σαράντα οκτώ ώρες δε μιλούσε ο κόσμος για τίποτ’ άλλο. Τρείε γενιές- η δική μας, αυτή των παιδιών μας κι αυτή των μεγαλύτερων εγγονιών μας-είχαμε πρώτη φορά την εντύπωση πως βιώναμε μιά καταστροφή κοινή και για τους ίδιους λόγους. Οι ρεπόρτερ της τηλεόρασης ρώτησαν στον δρόμο μιά κυρία ογδόντα ετών ποιό ήταν το τραγούδι του Τζόν Λένον που της άρεσε περισσότερο κι εκείνη απάντησε σαν δεκαπεντάχρονη: ΄΄Η ευτυχία είναι ένα όπλο που έχει μόλις εκπυρσοκροτήσει΄΄. Ενα παιδί που έβλεπε το πρόγραμμα είπε:΄΄Εμένα μ’ αρέσουν όλα΄΄. Ο μικρότερος γιός μου ρώτησε μιά κοπελίτσα της ηλικίας του γιατί είχαν σκοτώσει τον Τζόν Λένον κι εκείνη του απάντησε , σαν να ήταν ογδόντα ετών:΄΄Γιατί ο κόσμος φτάνει στο τέλος του΄΄.
Ετσι είναι: Η μοναδική κοινή νοσταλγία που έχει κανείς με τα παιδιά του είναι τα τραγούδια των Beatles. Ο καθένας για διαφορετικούς λόγους και για έναν διαφορετικό πόνο, όπως συμβαίνει πάντα με την ποίηση.......
Σήμερα το απόγευμα, καθώς σκέφτομαι όλα αυτά μπροστά από ένα πένθιμο παράθυρο απ’ όπου βλέπω το χιόνι να πέφτει, με πάνω από πενήντα χρόνια στην πλάτη μου και δίχως να ξέρω ακόμη καλά καλά ούτε ποιός είμαι ούτε τι διάβολο κάνω εδώ, έχω την εντύπωση πως ο κόσμος υπήρξε ίδιος από τη γέννησή μου μέχρι που άρχισαν να τραγουδούν οι Beatles. Οι άντρες άφησαν τα μαλλιά τους και τα γένια τους να μακρύνουν, οι γυναίκες έμαθαν να ξεγυμνώνονται με φυσικότητα, άλλαξε ο τρόπος που ντύνεσαι και που αγαπάς και ξεκίνησε η απελευθέρωση της σεξουαλικότητας και των άλλων ναρκωτικών του ονείρου. Ηταν τα θορυβώδη χρόνια του πολέμου του Βιετνάμ και της φοιτητικής επαναστατικότητας. Μά, κυρίως, ήταν τα χρόνια της σκληρής μαθητείας σε μιά διαφορετική σχέση ανάμεσα σε γονείς και παιδιά, η αρχή ενός νέου διαλόγου μεταξύ τους, που έμοιαζε αδύνατος για αιώνες. ......Ο Τζόν Λένον ήταν κάποιος που μας έκανε να καταλάβουμε πως γέροι δεν είμαστε όσοι έχουμε πολλά χρόνια στην πλάτη μας, αλλά όσοι δεν ανέβηκαν έγκαιρα στο τρένο των παιδιών τους΄΄.
Σπουδαίο κείμενο, όπως και τα περισσότερα που υπάρχουν στο βιβλίο. Κείμενα που στοιχειοθετούν τον κόσμο του συγγραφέα, με τον ίδιο να μας δίνει τους κωδικούς για μιά ουσιαστική επικοινωνία με το σπουδαίο έργο του. Γιατί είναι αλήθεια πως αυτό που καταφέρνει κάθε σπουδαίος δημιουργός-και ο λογοτέχνης Μάρκες είναι σπουδαίος- είναι η δημιουργία του δικού του σύμπαντος, ανεξάρτητα από τις ταμπέλες που θα του κολλήσουν οι άλλοι. Αυτές αφορούν τους άλλους και όχι τον ίδιο. Γιατί όπως γράφει ο ίδιος:΄΄Αυτά τα πλάσματα έκαναν τον κόσμο να πεί πως ο Τζόν Λένον ήταν σουρεαλιστής, κάτι που λέγεται με υπερβολική ευκολία για όλα όσα μοιάζουν παράξενα, όπως συνηθίζουν να το λένε και για τον Κάφκα όσοι δεν έμαθαν να τον διαβάζουν΄΄.
Θα μπορούσα να γράψω και άλλα πολλά αποσπάσματα από τα κείμενα του Μάρκες που να επιβεβαιώνουν την γνήσια συγκίνηση, το χιούμορ, την αμεσότητα που έχουν αυτά τα γραπτά του. Νομίζω όμως, πώς είναι καλύτερο να τα ανακαλύψει ο κάθε αναγνώστης μόνος του. Σίγουρα δεν ήταν σκοπός του να γράψει μιά πολιτικοπολιτιστική ιστορία του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα. Διαβάζοντας όμως το ΄΄Σκάνδαλο του αιώνα΄΄, συμβαίνει κι αυτό. Να περνούν μπροστά από τα μάτια σου κάποια από τα γεγονότα που σημάδεψαν το συλλογικό υποσυνείδητό μας, γραμμένα από έναν άνθρωπο πάνω απ’ όλα, που αισθάνεσαι ότι μπορείς να τα μοιραστείς μαζί του.
Η μετάφραση είναι της Μαρίας Παλαιολόγου.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Ο Μάρκες ανέκαθεν θεωρούσε τον εαυτό του πρώτα και κύρια δημοσιογράφο. Αυτή η σπουδαία συλλογή, αν δεν αποτελεί τρανή απόδειξη αυτής του της πεποίθησης, σίγουρα τοποθετεί τα δημοσιογραφικά του κείμενα στο ίδιο επίπεδο με το λογοτεχνικό του έργο-και τί επίπεδο!΄΄-Salman Rushdie-Συγγραφέας.
΄΄Στα κείμενα αυτά η πρόζα του Μάρκες είναι ακριβής, μελωδική και επινοητική όπως και στη μυθοπλασία του...΄΄Juan Gabriel Vasquez-Συγγραφέας
΄΄Η μυθοπλασία του Μάρκες δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς τα δημοσιογραφικά του κείμενα, όπως και το αντίστροφο: το ένα είδος εξέθρεφε το άλλο΄΄. Javier Cervas-Συγγραφέας.
΄΄Τα άρθρα και τα χρονογραφήματά του, αποδεικνύουν ότι η άμεση, ελαφρώς ειρωνική φωνή του ήταν παρούσα από την αρχή...Διέθετε την ικανότητα με τη γραφή του, είτε πρόκειται για μυθοπλασία είτε για δημοσιογραφικά κείμενα, να συνδέει τις ψυχές με τον μελαγχολικό βόμβο του σύμπαντος΄΄. –The New York Times.
