Υπάρχουν πολλών ειδών βιογραφίες. Aυτές που σκοπό έχουν να σκανδαλίσουν, περιγράφοντας με λεπτομέρειες γεγονότα πραγματικά ή μη πραγματικά. Δεν τις ενδιαφέρει η αλήθεια, τις ενδιαφέρει να πουλήσουν πολλά αντίτυπα.. Αυτές που ΄΄κιτρινίζουν΄΄ με σκοπό, επίσης, να πουλήσουν πολλά αντίτυπα. Αυτές που περιγράφουν ζωές φανταστικές, περασμένες μέσα από τη φαντασία του συγγραφέα.
Και υπάρχουν, από την άλλη, βιογραφίες γραμμένες με μεράκι και σεβασμό στο πρόσωπο την ζωή του οποίου περιγράφουν, βιογραφίες που δεν έχουν σκοπό να κολακέψουν ούτε να ΄΄ξεπλύνουν΄΄ τα κακώς κείμενα της ζωής του ανθρώπου που περιγράφουν. Βιογραφίες που θέλουν να περιγράψουν ή να αναπαραστήσουν μιά περασμένη εποχή μέσα στην οποία έζησε και δημιούργησε το βιογραφούμενο πρόσωπο. Η βιογραφία που έγραψε ο Κώστας Μπαλαχούτης για τον Στράτο Διονυσίου ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Είναι έντιμη. Από την πρώτη σελίδα, ο συγγραφέας δεν κρύβει την αγάπη και τον σεβασμό που έχει για τον σπουδαίο λαικό τραγουδιστή. Υποθέτω πως αυτή είναι η κινητήρια δύναμη που τον έκανε να γράψει την βιογραφία του. Ξεκινάει περιγράφοντας την εποχή που γεννήθηκε. 1935. Δύσκολη εποχή, ανάμεσα σε δύο πολέμους. Η Ελλάδα της προσφυγειάς, της φτώχειας, αλλά και της εντιμότητας των ανθρώπων. Κυρίως των λαικών ανθρώπων.
΄΄Η φτωχολογιά είναι ένα καζάνι που βράζει΄΄, γράφει ο Κώστας Μπαλαχούτης στην εισαγωγή του βιβλίου.
΄΄Στα τέλη του Απρίλη του 1936 οι καπνεργάτες ξεκινούν πανελλαδική απεργία με κέντρο τη Θεσσαλονίκη. Γρήγορα θα απλωθεί και σε άλλους κλάδους και σε άλλες πόλεις σε ολόκληρη τη χώρα με αποτέλεσμα αντίδραση απ’ την αστυνομία και δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες. Τον ματωμένο Μάη του ’36 ο Γιάννης Ρίτσος πρώτα ΄΄βλέπει΄΄ και στη συνέχεια δημιουργεί τον ΄΄Επιτάφιο΄΄. Το αίτημα που δονεί τη χώρα είναι να φύγει ο υπεύθυνος της σφαγής, ο πρωθυπουργός Μεταξάς.
Δεν θα τους κάνει το ...χατήρι.
Το βράδυ της 4ης Αυγούστου 1936 τίποτα δεν προμήνυε τα σχέδια του με τον βασιλιά Γεώργιο. Ούτε καν οι πολιτικοί συντάκτες των εφημερίδων είχαν υποπτευθεί το νέο πραξικόπημα. Η κήρυξη της δικτατορίας έγινε γνωστή όταν αστυνομικοί κατέφθασαν στα γραφεία και τα τυπογραφεία και απαγόρευσαν την εκτύπωση των πρωινών εφημερίδων της 5ης Αυγούστου. Μόνο στις απογευματινές εφημερίδες και κάτω από καθεστώς αυστηρής λογοκρισίας αιτιολογείται η κατάργηση της Δημοκρατίας: ΄΄Εκηρύχθη από της νυκτός ο στρατιωτικός νόμος πρός αντιμετώπισιν απειλουμένων εκ των κομμουνιστών κινδύνων΄΄.
Την ίδια μέρα που το δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας κατεδαφίζεται από αυτούς που ορκίστηκαν ΄΄πίστη στο Σύνταγμα και τους νόμους της χώρας΄΄, ΄΄άρρωστα μυαλά΄΄ οπλίζουν τα χέρια που θα γκρεμίσουν έναν ναό της τέχνης, το θέατρο της Μαρίκας Κοτοπούλη. Εκεί που πρωτόπαιξε από 40 ημερών αβάπτιστο παιδάκι, στα χέρια των γονιών της, μέχρι την ωριμότητά της. Η μεγάλη καλλιτέχνιδα , με σειρά αυτοβιογραφικών δημοσιευμάτων της στα ΄΄Αθηναικά Νέα΄΄, θα δηλώσει με σπαραγμό ψυχής:΄΄Γκρεμίζουν το θέατρό μου...΄΄
Αυτή ήταν η εποχή που γεννήθηκε ο Στράτος Διονυσίου. Στις 8 Νοεμβρίου του 1935 στη Νιγρίτα Σερρών από γονείς Μικρασιάτες, που βίωσαν το δράμα της καταστροφής. ΄΄Ο μικρός Στράτος μεγαλώνει σε μουσικό περιβάλλον, αφού οι πρόσφυγες φημίζονται για την έμφυτη κλίση τους στο τραγούδι, το οποίο συνοδεύει κάθε στιγμή της καθημερινότητας. Το πρώτο τραγούδι που θα του μάθει η καλλίφωνη νοικοκυρά μητέρα του είναι ΄΄ Η Ελένη η ζωντοχήρα΄΄.
Τις δύσκολες αλλά και με σταγόνες ευτυχίας μέρες θα διακόψει ο ερχομός του πολέμου και τα δεινά που θα ακολουθήσουν. Ο πατέρας του Στράτου θα πολεμήσει στην Αλβανία και στη συνέχεια, στα χρόνια της Κατοχής΄΄, θα βγεί στο αντάρικο. Μάλιστα, κάποια στιγμή θα συλληφθεί από τους Γερμανούς και θα κινδυνέψει να εκτελεστεί...Την περίοδο του Εμφυλίου , αλλά και αργότερα, ο πατέρας του θα κυνηγηθεί για τις αριστερές ιδέες του . Θα μιλήσει στο βλαστάρι του, προσπαθώντας να του εξηγήσει τη στάση του: ΄΄Νά’σαι περήφανος για τον πατέρα σου. Πολεμάει για την Ελλάδα και τους Ελληνες΄΄. Ο Στράτος θα είναι παρών στις απειλές των χωροφυλάκων προς τη μητέρα του για τον ΄΄επικίνδυνο΄΄ πατέρα του. Το 1947, παιδί ακόμα, ο Στράτος θα φύγει απ’ τη Νιγρίτα και θα εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη, την πατρίδα του όπως θα την χαρακτηρίσει αμέτρητες φορές, όπου φιλοξενείται στις αδελφές της μητέρας του. Φοβάται τους βομβαδισμούς, τις πιστολιές, τις απειλές, το τρομοκρατικό κλίμα΄΄.
Κάπως έτσι ξεκινάει την βιογραφία του Στράτου Διονυσίου ο Κώστας Μπαλαχούτης, βάζοντας μας στο κλίμα και στα γεγονότα της εποχής. Μιάς εποχής που καθόρισε τα παιδικά χρόνια του τραγουδιστή, όπως είναι φυσικό. Λένε ότι οι σπουδαίοι λαικοί τραγουδιστές, προκύπτουν , πέρα από τη φωνή τους, και μέσα από τα βιώματά τους. Και είναι αλήθεια. Μόνο κάποιος που βίωσε την φτώχεια και την ταλαιπωρία στο πετσί του μπορεί να εκφράσει αυθεντικά το λαικό αίσθημα. Η ιστορία των σπουδαίων λαικών τραγουδιστών στην Ελλάδα, τουλάχιστον, αυτό μας δείχνει.
Ο συγγραφέας ακολουθεί και περιγράφει την ζωή του Στράτου Διονυσίου, από την αρχή μέχρι το τέλος, μέσα από την δισκογραφία του. Είναι, ίσως, ο ασφαλέστερος τρόπος να ακολουθήσεις έναν τραγουδιστή, χωρίς να παρεκλίνεις από αυτό που θέλεις να περιγράψεις: το έργο του.
Βέβαια, το έργο του δεν είναι μόνο δικό του αφήγημα. Ενας τραγουδιστής διασταυρώνεται στην πορεία του με συνθέτες, στιχουργούς, σολίστες, ηχολήπτες, παραγωγούς. Ετσι, μέσα στις σελίδες της βιογραφίας του Στράτου Διονυσίου, συναντάμε τον Ακη Πάνου, τον Χρήστο Νικολόπουλο, τον Τάκη Σούκα, τον σολίστα του μπουζουκιού Γιάννη Παλαιολόγου, αλλά και συναδέλφους του τραγουδιστές. Ο Μανώλης Μητσιάς, που οι δρόμοι τους συναντήθηκαν στα χρόνια της δεκαετίας του ’80, λέει στον συγγραφέα:΄΄Ο Στράτος Διονυσίου εξέφρασε το λαικό τραγούδι με έναν μοναδικό τρόπο, χωρίς φιοριτούρες, λιτά, μεστά, ουσιαστικά. Αυτό που τραγουδούσε ήταν ο τρόπος και ο χαρακτήρας του, απόλυτα αληθινός. Συνεργαστήκαμε στα ΄΄Δειλινά΄΄ το 1985. Μάλιστα, εκείνος επεδίωξε να είμαστε μαζί. Τότε είχα επιτυχίες την ΄΄Πιρόγα΄΄,το ΄΄Ποτέ΄, το ΄΄Σού’ χω έτοιμη συγνώμη΄΄. Με ήθελε στο σχήμα και με ζήτησε. Και τι σχήμα...Μοσχολιού και Σακελλαρίου οι κυρίες, εκείνος κι εγώ οι άντρες.
Το τραγούδι ήτανη ζωή του. Πέρναγε στον κόσμο πάρα πολύ, είχε μεγάλη απήχηση, τον αποθέωναν. Μου άρεσε κι εμένα πολύ η ερμηνεία του και η χροιά της φωνής του. Ηταν στιβαρός και ολόσωστος, δεν φαλτσάριζε ποτέ και συγχρόνως ήταν αφοπλιστικά ειλικρινής. Απλός, αλλά με πολύ βάθος. Είχε μιά αφαιρετικότητα στον τρόπο που ερμήνευε, που είναι προσόν για τον τραγουδιστή και το τραγούδι. Με χάραξε όπως τραγούδησαν με τον Τσιτσάνη και την Πόλυ Πάνου την ΄΄Αχάριστη΄΄. Αξεπέραστη ηχογράφηση.
Αυθεντικός λαικός τραγουδιστής. Τραγουδούσε κι άκουγες την ψυχή του΄΄.
΄΄Ο Στράτος στα ζειμπέκικα ήταν συγκλονιστικός. Δωρικός, εκφραστικός, γήινος και θεικός μαζί. Ο Τάκης Σούκας που συνεργάστηκε στενά με τον Διονυσίου, μου έλεγε ότι ο Στράτος όταν ερμήνευε τραγούδια αυτής της σχολής, είχε στ’ αυτιά του τον τρόπο ερμηνείας του Στράτου Παγιουμτζή. Ο ίδιος ο Στράτος είχε τονίσει κατά καιρούς ότι απ’ τα μικρά του χρόνια θαύμαζε τον Οδυσσέα Μοσχονά. Ετσι εξηγείται η λιτή, αλλά μεστή έκφρασή του. Ο Διονυσίου υπήρξε πρότυπο λαικού ερμηνευτή. Εκλεινε μες στη φωνή του όλες τις τεχνικές παραμέτρους, αλλά διέθετε και τον ψυχισμό, τα βιώματα και την ιδιοσυγκρασία του βάρδου. Τι σημαίνει όμως λαικός τραγουδιστής και λαικό τραγούδι στις μέρες μας; Τι είναι αυτό που έντυσε τον Στράτο Διονυσίου και τα τραγούδια που ερμήνευσε με την πατίνα του μύθου που νικάει τον χρόνο; Ακόμα κι ένα μεγάλο μέρος από το ρεπερτόριο που απέδωσε στα βιομηχανοποιημένα χρόνια του ’80 έχει πλέον κλασικοποιηθεί και κερδίζει συνεχώς εκτιμητές κι απ’ το νεαρότερο ακόμη ακροατήριο΄΄, γράφει ο συγγραφέας.
Ο Κώστας Μπαλαχούτης με κεντρικό αφήγημα την ζωή και το έργο του Στράτου Διονυσίου έγραψε κι ένα βιβλίο για το λαικό τραγούδι. Που διαβάζεται εύκολα και απολαυστικά. Που θυμίζει πολλά στους παλιότερους και μαθαίνει στους νεώτερους. Σε μιά εποχή που λαικό τραγούδι θεωρείται ότι ακούγεται στις μεγάλες πίστες, ντυμένο με λαμέ ή ημίγυμνο, καλό είναι να θυμόμαστε τι, επί της ουσίας, σημαίνει λαικό τραγούδι. Για τις συνθήκες πού άνθισε, για τις συνθήκες που γεννούσαν αυθεντικούς λαικούς τραγουδιστές,για την εποχή που τους προίκησε με τα βιώματα που, αργότερα, έβαλαν στις ερμηνείες τους, για την σημασία που έδιναν αυτοί οι άνθρωποι σε ΄΄λεπτομέρειες΄΄ που σήμερα περνούν απαρατήρητες. Τι εννοώ; Σε συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στις 30 Νοεμβρη στο περιοδικό ΄΄Ταχυδρόμος΄΄, ο Στράτος Διονυσίου έλεγε μεταξύ άλλων για το πρόγραμμα που παρουσίαζε εκείνον τον χειμώνα στο ΄΄Στράτος΄΄ της Φιλελλήνων:
΄΄Οση ώρα κρατάει το λαικό πρόγραμμα, τα μέλη της ορχήστρας αλλά και όλοι οι τραγουδιστές πρέπει να είναι καθισμένοι. Παλιά, σπάνια σηκώνονταν τραγουδιστές στην πίστα. Αυτό γινόταν που και που με καμιά δεύτερη τραγουδίστρια, που έπαιρνε το μικρόφωνο και τραγουδούσε όρθια. Οι οργανοπαίκτες και οι τραγουδιστές έπαιζαν και τραγουδούσαν μόνιμα καθισμένοι στις καρέκλες. Κάθε εποχή έχει τον δικό της τρόπο διασκέδασης, τους δικούς της ανθρώπους. Παλαιότερα, κατά γενική ομολογία, η διασκέδαση είχε οικογενειακό χαρακτήρα. Ηταν άλλα όμως τα χρόνια τότε, άλλες οι συνήθειες , άλλες οι προτιμήσεις . Αυτό προσπαθώ να κάνω τώρα στο κέντρο ΄΄Στράτος΄΄. Να μεταφέρω το παλιό στυλ στη σημερινή εποχή. Πιστεύω ότι τα δύο προηγούμενα χρόνια το κατάφερα, όσο ήταν δυνατόν....΄΄
Μιά ΄΄λεπτομέρεια΄΄ που δεν είναι καθόλου λεπτομέρεια και σήμερα έχει ξεχαστεί εντελώς. Ευτυχώς, μέσα από τις παλιές ασπρόμαυρες ελληνικές ταινίες μπορούμε να έχουμε μιά άποψη για το πώς ήταν τα λαικά πάλκα. Καμία σχέση με τα σημερινά. Οπως και οι λεγόμενοι ΄΄λαικοί τραγουδιστές΄΄. Δεν έχουν καμία σχέση ούτε με την ποιότητα της φωνής, ούτε με το ρεπερτόριο, ούτε με το ήθος των παλιότερων.
Και αυτό είναι που σού μένει διαβάζοντας την βιογραφία του Στράτου Διονυσίου από τον Κώστα Μπαλαχούτη. Ενα ήθος που έρχεται από πολύ παλιά και δεν υπάρχει στην εποχή μας.
Αξίζει τον κόπο να πούμε ότι στο συγκεκριμένο βιβλίο υπάρχει στο τέλος η πλήρης δισκογραφία του Στράτου Διονυσίου από τον Θανάση Γιώγλου, με ΄΄οδηγό΄΄ μιά δισκογραφία του τραγουδιστή επιμελημένη από τον Βαγγέλη Αρναουτάκη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΄΄Οασις΄΄ το 2009.
Υπάρχουν πολλές φωτογραφίες, κάποιες ανέκδοτες οικογενειακές και επαγγελματικές, υπάρχουν άνθρωποι του τραγουδιού που μιλούν γι’ αυτόν, και, κυρίως, υπάρχει ένα μεράκι στην συγγραφή και παρουσίαση του υλικού που σπάνια συναντάμε στην ΄΄πολυπράγμονα ΄΄ εποχή μας.
Κλείνοντας, να αντιγράψω από το βιβλίο τα λόγια του Φοίβου Δεληβοριά: ΄΄Ο Στράτος Διονυσίου θα μείνει για πάντα εδώ. Γιατί μας γεφυρώνει , χωρίς να υποχωρεί ούτε στιγμή από τη λαική, ανδρική ταυτότητά του. Μας γεφυρώνει με το ασυνείδητό μας, την περίεργη, ανομολόγητη σχέση μας με το λάθος, με τον κάτω κόσμο, με την τύχη και το πάθος μας. Χωρίς αυτά, κανένα είδος τραγουδιού δεν θα μπορούσε να υπάρξει και καμιά νύχτα δεν θα μπορούσε να ξημερώσει΄΄.
Και υπάρχουν, από την άλλη, βιογραφίες γραμμένες με μεράκι και σεβασμό στο πρόσωπο την ζωή του οποίου περιγράφουν, βιογραφίες που δεν έχουν σκοπό να κολακέψουν ούτε να ΄΄ξεπλύνουν΄΄ τα κακώς κείμενα της ζωής του ανθρώπου που περιγράφουν. Βιογραφίες που θέλουν να περιγράψουν ή να αναπαραστήσουν μιά περασμένη εποχή μέσα στην οποία έζησε και δημιούργησε το βιογραφούμενο πρόσωπο. Η βιογραφία που έγραψε ο Κώστας Μπαλαχούτης για τον Στράτο Διονυσίου ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Είναι έντιμη. Από την πρώτη σελίδα, ο συγγραφέας δεν κρύβει την αγάπη και τον σεβασμό που έχει για τον σπουδαίο λαικό τραγουδιστή. Υποθέτω πως αυτή είναι η κινητήρια δύναμη που τον έκανε να γράψει την βιογραφία του. Ξεκινάει περιγράφοντας την εποχή που γεννήθηκε. 1935. Δύσκολη εποχή, ανάμεσα σε δύο πολέμους. Η Ελλάδα της προσφυγειάς, της φτώχειας, αλλά και της εντιμότητας των ανθρώπων. Κυρίως των λαικών ανθρώπων.
΄΄Η φτωχολογιά είναι ένα καζάνι που βράζει΄΄, γράφει ο Κώστας Μπαλαχούτης στην εισαγωγή του βιβλίου.
΄΄Στα τέλη του Απρίλη του 1936 οι καπνεργάτες ξεκινούν πανελλαδική απεργία με κέντρο τη Θεσσαλονίκη. Γρήγορα θα απλωθεί και σε άλλους κλάδους και σε άλλες πόλεις σε ολόκληρη τη χώρα με αποτέλεσμα αντίδραση απ’ την αστυνομία και δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες. Τον ματωμένο Μάη του ’36 ο Γιάννης Ρίτσος πρώτα ΄΄βλέπει΄΄ και στη συνέχεια δημιουργεί τον ΄΄Επιτάφιο΄΄. Το αίτημα που δονεί τη χώρα είναι να φύγει ο υπεύθυνος της σφαγής, ο πρωθυπουργός Μεταξάς.
Δεν θα τους κάνει το ...χατήρι.
Το βράδυ της 4ης Αυγούστου 1936 τίποτα δεν προμήνυε τα σχέδια του με τον βασιλιά Γεώργιο. Ούτε καν οι πολιτικοί συντάκτες των εφημερίδων είχαν υποπτευθεί το νέο πραξικόπημα. Η κήρυξη της δικτατορίας έγινε γνωστή όταν αστυνομικοί κατέφθασαν στα γραφεία και τα τυπογραφεία και απαγόρευσαν την εκτύπωση των πρωινών εφημερίδων της 5ης Αυγούστου. Μόνο στις απογευματινές εφημερίδες και κάτω από καθεστώς αυστηρής λογοκρισίας αιτιολογείται η κατάργηση της Δημοκρατίας: ΄΄Εκηρύχθη από της νυκτός ο στρατιωτικός νόμος πρός αντιμετώπισιν απειλουμένων εκ των κομμουνιστών κινδύνων΄΄.
Την ίδια μέρα που το δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας κατεδαφίζεται από αυτούς που ορκίστηκαν ΄΄πίστη στο Σύνταγμα και τους νόμους της χώρας΄΄, ΄΄άρρωστα μυαλά΄΄ οπλίζουν τα χέρια που θα γκρεμίσουν έναν ναό της τέχνης, το θέατρο της Μαρίκας Κοτοπούλη. Εκεί που πρωτόπαιξε από 40 ημερών αβάπτιστο παιδάκι, στα χέρια των γονιών της, μέχρι την ωριμότητά της. Η μεγάλη καλλιτέχνιδα , με σειρά αυτοβιογραφικών δημοσιευμάτων της στα ΄΄Αθηναικά Νέα΄΄, θα δηλώσει με σπαραγμό ψυχής:΄΄Γκρεμίζουν το θέατρό μου...΄΄
Αυτή ήταν η εποχή που γεννήθηκε ο Στράτος Διονυσίου. Στις 8 Νοεμβρίου του 1935 στη Νιγρίτα Σερρών από γονείς Μικρασιάτες, που βίωσαν το δράμα της καταστροφής. ΄΄Ο μικρός Στράτος μεγαλώνει σε μουσικό περιβάλλον, αφού οι πρόσφυγες φημίζονται για την έμφυτη κλίση τους στο τραγούδι, το οποίο συνοδεύει κάθε στιγμή της καθημερινότητας. Το πρώτο τραγούδι που θα του μάθει η καλλίφωνη νοικοκυρά μητέρα του είναι ΄΄ Η Ελένη η ζωντοχήρα΄΄.
Τις δύσκολες αλλά και με σταγόνες ευτυχίας μέρες θα διακόψει ο ερχομός του πολέμου και τα δεινά που θα ακολουθήσουν. Ο πατέρας του Στράτου θα πολεμήσει στην Αλβανία και στη συνέχεια, στα χρόνια της Κατοχής΄΄, θα βγεί στο αντάρικο. Μάλιστα, κάποια στιγμή θα συλληφθεί από τους Γερμανούς και θα κινδυνέψει να εκτελεστεί...Την περίοδο του Εμφυλίου , αλλά και αργότερα, ο πατέρας του θα κυνηγηθεί για τις αριστερές ιδέες του . Θα μιλήσει στο βλαστάρι του, προσπαθώντας να του εξηγήσει τη στάση του: ΄΄Νά’σαι περήφανος για τον πατέρα σου. Πολεμάει για την Ελλάδα και τους Ελληνες΄΄. Ο Στράτος θα είναι παρών στις απειλές των χωροφυλάκων προς τη μητέρα του για τον ΄΄επικίνδυνο΄΄ πατέρα του. Το 1947, παιδί ακόμα, ο Στράτος θα φύγει απ’ τη Νιγρίτα και θα εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη, την πατρίδα του όπως θα την χαρακτηρίσει αμέτρητες φορές, όπου φιλοξενείται στις αδελφές της μητέρας του. Φοβάται τους βομβαδισμούς, τις πιστολιές, τις απειλές, το τρομοκρατικό κλίμα΄΄.
Κάπως έτσι ξεκινάει την βιογραφία του Στράτου Διονυσίου ο Κώστας Μπαλαχούτης, βάζοντας μας στο κλίμα και στα γεγονότα της εποχής. Μιάς εποχής που καθόρισε τα παιδικά χρόνια του τραγουδιστή, όπως είναι φυσικό. Λένε ότι οι σπουδαίοι λαικοί τραγουδιστές, προκύπτουν , πέρα από τη φωνή τους, και μέσα από τα βιώματά τους. Και είναι αλήθεια. Μόνο κάποιος που βίωσε την φτώχεια και την ταλαιπωρία στο πετσί του μπορεί να εκφράσει αυθεντικά το λαικό αίσθημα. Η ιστορία των σπουδαίων λαικών τραγουδιστών στην Ελλάδα, τουλάχιστον, αυτό μας δείχνει.
Ο συγγραφέας ακολουθεί και περιγράφει την ζωή του Στράτου Διονυσίου, από την αρχή μέχρι το τέλος, μέσα από την δισκογραφία του. Είναι, ίσως, ο ασφαλέστερος τρόπος να ακολουθήσεις έναν τραγουδιστή, χωρίς να παρεκλίνεις από αυτό που θέλεις να περιγράψεις: το έργο του.
Βέβαια, το έργο του δεν είναι μόνο δικό του αφήγημα. Ενας τραγουδιστής διασταυρώνεται στην πορεία του με συνθέτες, στιχουργούς, σολίστες, ηχολήπτες, παραγωγούς. Ετσι, μέσα στις σελίδες της βιογραφίας του Στράτου Διονυσίου, συναντάμε τον Ακη Πάνου, τον Χρήστο Νικολόπουλο, τον Τάκη Σούκα, τον σολίστα του μπουζουκιού Γιάννη Παλαιολόγου, αλλά και συναδέλφους του τραγουδιστές. Ο Μανώλης Μητσιάς, που οι δρόμοι τους συναντήθηκαν στα χρόνια της δεκαετίας του ’80, λέει στον συγγραφέα:΄΄Ο Στράτος Διονυσίου εξέφρασε το λαικό τραγούδι με έναν μοναδικό τρόπο, χωρίς φιοριτούρες, λιτά, μεστά, ουσιαστικά. Αυτό που τραγουδούσε ήταν ο τρόπος και ο χαρακτήρας του, απόλυτα αληθινός. Συνεργαστήκαμε στα ΄΄Δειλινά΄΄ το 1985. Μάλιστα, εκείνος επεδίωξε να είμαστε μαζί. Τότε είχα επιτυχίες την ΄΄Πιρόγα΄΄,το ΄΄Ποτέ΄, το ΄΄Σού’ χω έτοιμη συγνώμη΄΄. Με ήθελε στο σχήμα και με ζήτησε. Και τι σχήμα...Μοσχολιού και Σακελλαρίου οι κυρίες, εκείνος κι εγώ οι άντρες.
Το τραγούδι ήτανη ζωή του. Πέρναγε στον κόσμο πάρα πολύ, είχε μεγάλη απήχηση, τον αποθέωναν. Μου άρεσε κι εμένα πολύ η ερμηνεία του και η χροιά της φωνής του. Ηταν στιβαρός και ολόσωστος, δεν φαλτσάριζε ποτέ και συγχρόνως ήταν αφοπλιστικά ειλικρινής. Απλός, αλλά με πολύ βάθος. Είχε μιά αφαιρετικότητα στον τρόπο που ερμήνευε, που είναι προσόν για τον τραγουδιστή και το τραγούδι. Με χάραξε όπως τραγούδησαν με τον Τσιτσάνη και την Πόλυ Πάνου την ΄΄Αχάριστη΄΄. Αξεπέραστη ηχογράφηση.
Αυθεντικός λαικός τραγουδιστής. Τραγουδούσε κι άκουγες την ψυχή του΄΄.
΄΄Ο Στράτος στα ζειμπέκικα ήταν συγκλονιστικός. Δωρικός, εκφραστικός, γήινος και θεικός μαζί. Ο Τάκης Σούκας που συνεργάστηκε στενά με τον Διονυσίου, μου έλεγε ότι ο Στράτος όταν ερμήνευε τραγούδια αυτής της σχολής, είχε στ’ αυτιά του τον τρόπο ερμηνείας του Στράτου Παγιουμτζή. Ο ίδιος ο Στράτος είχε τονίσει κατά καιρούς ότι απ’ τα μικρά του χρόνια θαύμαζε τον Οδυσσέα Μοσχονά. Ετσι εξηγείται η λιτή, αλλά μεστή έκφρασή του. Ο Διονυσίου υπήρξε πρότυπο λαικού ερμηνευτή. Εκλεινε μες στη φωνή του όλες τις τεχνικές παραμέτρους, αλλά διέθετε και τον ψυχισμό, τα βιώματα και την ιδιοσυγκρασία του βάρδου. Τι σημαίνει όμως λαικός τραγουδιστής και λαικό τραγούδι στις μέρες μας; Τι είναι αυτό που έντυσε τον Στράτο Διονυσίου και τα τραγούδια που ερμήνευσε με την πατίνα του μύθου που νικάει τον χρόνο; Ακόμα κι ένα μεγάλο μέρος από το ρεπερτόριο που απέδωσε στα βιομηχανοποιημένα χρόνια του ’80 έχει πλέον κλασικοποιηθεί και κερδίζει συνεχώς εκτιμητές κι απ’ το νεαρότερο ακόμη ακροατήριο΄΄, γράφει ο συγγραφέας.
Ο Κώστας Μπαλαχούτης με κεντρικό αφήγημα την ζωή και το έργο του Στράτου Διονυσίου έγραψε κι ένα βιβλίο για το λαικό τραγούδι. Που διαβάζεται εύκολα και απολαυστικά. Που θυμίζει πολλά στους παλιότερους και μαθαίνει στους νεώτερους. Σε μιά εποχή που λαικό τραγούδι θεωρείται ότι ακούγεται στις μεγάλες πίστες, ντυμένο με λαμέ ή ημίγυμνο, καλό είναι να θυμόμαστε τι, επί της ουσίας, σημαίνει λαικό τραγούδι. Για τις συνθήκες πού άνθισε, για τις συνθήκες που γεννούσαν αυθεντικούς λαικούς τραγουδιστές,για την εποχή που τους προίκησε με τα βιώματα που, αργότερα, έβαλαν στις ερμηνείες τους, για την σημασία που έδιναν αυτοί οι άνθρωποι σε ΄΄λεπτομέρειες΄΄ που σήμερα περνούν απαρατήρητες. Τι εννοώ; Σε συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στις 30 Νοεμβρη στο περιοδικό ΄΄Ταχυδρόμος΄΄, ο Στράτος Διονυσίου έλεγε μεταξύ άλλων για το πρόγραμμα που παρουσίαζε εκείνον τον χειμώνα στο ΄΄Στράτος΄΄ της Φιλελλήνων:
΄΄Οση ώρα κρατάει το λαικό πρόγραμμα, τα μέλη της ορχήστρας αλλά και όλοι οι τραγουδιστές πρέπει να είναι καθισμένοι. Παλιά, σπάνια σηκώνονταν τραγουδιστές στην πίστα. Αυτό γινόταν που και που με καμιά δεύτερη τραγουδίστρια, που έπαιρνε το μικρόφωνο και τραγουδούσε όρθια. Οι οργανοπαίκτες και οι τραγουδιστές έπαιζαν και τραγουδούσαν μόνιμα καθισμένοι στις καρέκλες. Κάθε εποχή έχει τον δικό της τρόπο διασκέδασης, τους δικούς της ανθρώπους. Παλαιότερα, κατά γενική ομολογία, η διασκέδαση είχε οικογενειακό χαρακτήρα. Ηταν άλλα όμως τα χρόνια τότε, άλλες οι συνήθειες , άλλες οι προτιμήσεις . Αυτό προσπαθώ να κάνω τώρα στο κέντρο ΄΄Στράτος΄΄. Να μεταφέρω το παλιό στυλ στη σημερινή εποχή. Πιστεύω ότι τα δύο προηγούμενα χρόνια το κατάφερα, όσο ήταν δυνατόν....΄΄
Μιά ΄΄λεπτομέρεια΄΄ που δεν είναι καθόλου λεπτομέρεια και σήμερα έχει ξεχαστεί εντελώς. Ευτυχώς, μέσα από τις παλιές ασπρόμαυρες ελληνικές ταινίες μπορούμε να έχουμε μιά άποψη για το πώς ήταν τα λαικά πάλκα. Καμία σχέση με τα σημερινά. Οπως και οι λεγόμενοι ΄΄λαικοί τραγουδιστές΄΄. Δεν έχουν καμία σχέση ούτε με την ποιότητα της φωνής, ούτε με το ρεπερτόριο, ούτε με το ήθος των παλιότερων.
Και αυτό είναι που σού μένει διαβάζοντας την βιογραφία του Στράτου Διονυσίου από τον Κώστα Μπαλαχούτη. Ενα ήθος που έρχεται από πολύ παλιά και δεν υπάρχει στην εποχή μας.
Αξίζει τον κόπο να πούμε ότι στο συγκεκριμένο βιβλίο υπάρχει στο τέλος η πλήρης δισκογραφία του Στράτου Διονυσίου από τον Θανάση Γιώγλου, με ΄΄οδηγό΄΄ μιά δισκογραφία του τραγουδιστή επιμελημένη από τον Βαγγέλη Αρναουτάκη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΄΄Οασις΄΄ το 2009.
Υπάρχουν πολλές φωτογραφίες, κάποιες ανέκδοτες οικογενειακές και επαγγελματικές, υπάρχουν άνθρωποι του τραγουδιού που μιλούν γι’ αυτόν, και, κυρίως, υπάρχει ένα μεράκι στην συγγραφή και παρουσίαση του υλικού που σπάνια συναντάμε στην ΄΄πολυπράγμονα ΄΄ εποχή μας.
Κλείνοντας, να αντιγράψω από το βιβλίο τα λόγια του Φοίβου Δεληβοριά: ΄΄Ο Στράτος Διονυσίου θα μείνει για πάντα εδώ. Γιατί μας γεφυρώνει , χωρίς να υποχωρεί ούτε στιγμή από τη λαική, ανδρική ταυτότητά του. Μας γεφυρώνει με το ασυνείδητό μας, την περίεργη, ανομολόγητη σχέση μας με το λάθος, με τον κάτω κόσμο, με την τύχη και το πάθος μας. Χωρίς αυτά, κανένα είδος τραγουδιού δεν θα μπορούσε να υπάρξει και καμιά νύχτα δεν θα μπορούσε να ξημερώσει΄΄.
