Ο Τζόναθαν Φράνζεν γεννήθηκε το 1959 στο Ιλινόι και από την πρώτη του εμφάνιση στα αμερικανικά γράμματα αναγνωρίστηκε η συγγραφική του ιδιοφυία. Εχει αποσπάσει πολλές διακρίσεις και έχει τιμηθεί με το σπουδαιότερο λογοτεχνικό βραβείο της Αμερικής, το National Book Award. Όπως σημειώνει στο επίμετρό του βιβλίου ο μεταφραστής του Γιώργος – Ικαρος Μπαμπασάκης :΄΄Είναι συγγραφέας –κοινωνιολόγος, όπως ο Καρούζος ήταν ποιητής-φιλόσοφος. Ο Καρούζος φιλοσοφούσε ξεχαρβαλώνοντας φιλοσοφικά συστήματα. Ο Φράνζεν προχωρεί σε μια εξόχως διεισδυτική κοινωνιολογική ανατομία της ζωής στη σύγχρονη εποχή-προ κορωνοιού φυσικά. Τώρα τα πάντα έχουν μεταβληθεί άρδην. Σε κάθε του μυθιστόρημα, αλλά και στα δοκίμιά του, ο Φράνζεν θίγει θέματα όπως αυτά του περιβάλλοντος, της φύσης, , των σχέσεων στην οικογένεια, της αποξένωσης, της δημιουργίας-δημιουργικότητας, της παιδείας, της οικονομίας, της προσποίησης, της υποκρισίας, της έλλειψης νοήματος πολλών δραστηριοτήτων, της ταυτότητας, της ματαιοδοξίας. Ο προσεκτικός αναγνώστης θα εντοπίσει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία στα μεθυστορήματά του.
Στα ΄΄Σταυροδρόμια΄΄ ο Φράνζεν και πάλι αντλεί υλικό από το σπαρασσόμενο σύμπαν της οικογένειας. Ανασκάπτει το υπέδαφος της τάχατες λαμπερής-ηθικής νοοτροπίας που διέπει τη μέση αμερικανική οικογένεια των Μεσοδυτικών. Μάλιστα, εδώ εστιάζει σε μιάν οικογένεια που θρησκεύεται. Ο πατέρας, ο Ρας Χίλντερμπραντ, είναι πάστορας, πεπαιδευμένος ιεροκήρυκας, κοινωνικός αγωνιστής, φίλος των Ναβάχο, λάτρης των μπλούζ και της τζαζ. Βρίσκεται στο σταυροδρόμι της επιλογής ανάμεσα στον στρωτό ηθικό βίο και στο άνοιγμα σε μιάν ερωτική παραζάλη, με καταλύτη μια θελκτική ενορίτισσσά του, τη Φράνσις Κοτρέλ, η οποία με τη σειρά της στέκεται στο σταυροδρόμι ανάμεσα στη μοναχική χηρεία και στην υπέρβασή της. Αλλοτε πρωτοπόρος, ο Ρας αισθάνεται ότι παραγκωνίζεται, ότι η μπογιά του τώρα πια δεν περνάει, υφίσταται μάλιστα έναν σχεδόν συντριπτικό εξευτελισμό από νεαρά μέλη του ποιμνίου του και από έναν νεαρό αστέρα της εκκλησίας, τον ιεροσπουδαστή Ρικ Αμπροουζ, χαρισματικό κόλακα της νεολαίας, στο σταυροδρόμι κι αυτός θρησκείας και χιπισμού.
Η Μάριον, η σύζυγος του Ρας, βρίσκεται ομοίως σε σταυροδρόμι: επί δεκαετίες πιστή και αφοσιωμένη σύζυγος και μητέρα, αναπολεί έναν αρχαίο ολέθριο έρωτα, πασχίζει να αδυνατήσει για να συναντηθεί εκ νέου με τη νιότη της- μάλλον με το φάντασμα της νιότης της-, ψυχαναλύεται επισκεπτόμενη μια Αμερικανοελληνίδα αναλύτρια, κάνει σπασμωδικά ταξίδια στο παρελθόν, βγάζει ένα σωρό σκελετούς απ’ την ντουλάπα.
Και τα παιδιά των Χίλντερμπραντ, ο Κλέμ, η Μπέκι, ο Πέρι, και ο Τζάντσον, επίσης φτάνουν σε σταυροδρόμια: Ο Κλέμ οφείλει να αποφασίσει ανάμεσα σε όσα του επιτάσσει η κοινωνική του συνείδηση και η ομαλή σταδιοδρομία, η Μπέκι ταλανίζεται ανάμεσα στην κοσμικότητά της και τα έσω κελεύσματά της προς το καλό, την αυτοθυσία, την αγάπη, ο Πέρι ισορροπεί επικίνδυνα ανάμεσα στην ιδιοφυία του και στα αυτοκαταστροφικά παιχνίδια με τα ναρκωτικά, και ο Τζάντσον περνάει από την ανεμελιά της παιδικής ηλικίας στο βουητό της εφηβείας.΄΄
Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα στα ΄΄Σταυροδρόμια΄΄. Ο Φράνζεν, σαν έμπειρος κοινωνιολόγος περιγράφει την εποχή και την οικογένεια, βασικό κύτταρο της κοινωνίας. Βρισκόμαστε στα τέλη τηε δεκαετίας του 60, οι κοινωνικές αναταράξεις αναστατώνουν και αλλάζουν τον κόσμο: ο απόηχος του κινήματος των χίπις, ο πόλεμος του Βιετνάμ που τελειώνει, η εποχή του Νίξον, η φολκ-ροκ μουσική, το γλέντι της δεκαετίας του 1960 που τελειώνει, κάνουν τον κόσμο να βρίσκεται πάλι μπροστά σε κρίσιμα σταυροδρόμια. Ο συντηρητισμός, θα πάρει το πάνω χέρι για τα καλά.
Ο συγγραφέας περιγράφει μια κοινωνία και μια οικογένεια που φτάνει στα όρια της διάλυσης. Σε κάθε κεφάλαιο που γράφει, αλλάζει το πρόσωπο του αφηγητή και έτσι ο αναγνώστης μπορεί να καταλάβει την διαφορετικότητα που υπάρχει στα μέλη αυτής της οικογένειας. Τον διαφορετικό τρόπο που σκέφτεται και δρά ο καθένας τους, και όλα αυτά κάτω από την στέγη της ίδιας οικογένειας. Φτάνουν στην διάλυση και τελικά ανασυγκροτούνται με την γνώση που επιφέρει η απειλή της συντριβής. Όχι χωρίς απώλειες, όμως.
Ο Τζόναθαν Φράνζεν έγραψε ένα τολμηρό μυθιστόρημα. Η γραφή του δεν κολακεύει τον αναγνώστη. Τον προκαλεί. Δεν θέλει να γίνει ευχάριστος, εξάλλου δεν αφηγείται ευχάριστα πράγματα. Περιγράφει το τέλος μιάς ιστορικής εποχής, τότε πού όλοι νόμιζαν ότι αλλάζει ο κόσμος. Ο κόσμος όμως αλλάζει μόνο μέσα από τις προσωπικές απώλειες. Πόσοι είναι έτοιμοι να τις αντέξουν; Τα μέλη της οικογένειας Χίλντερμπραντ πασχίζουν να σταθούν όρθιοι σε μιαν εποχή που σαν ανεμοστρόβιλος, παρασύρει τα πάντα στο πέρασμά της. Παύουν να υπάρχουν τα παλιότερα στερεότυπα και η κοινωνία πασχίζει να δημιουργήσει τα καινούργια. Μέχρι τότε, όλα βρίσκονται στο κενό, και ο καθένας προσπαθεί να σταθεί όρθιος και να επιζήσει. Η μικρογραφία της οικογένειας συνδέεται με την ευρύτερη εικόνα της πραγματικότητας. Μέσα από τις διαφορετικές προσωπικότητες της οικογένειας, ο αναγνώστης βρίσκεται μπροστά σε μια διαφορετική ανάλυση της πραγματικότητας και της εποχής. Ο Τζόναθαν Φράνζεν, λειτουργεί, όντως, σαν κοινωνιολόγος που αναλύει τους λόγους και της αιτίες.
Τα ΄΄Σταυροδρόμια΄΄ είναι ένα μυθιστόρημα που δεν διαβάζεται εύκολα, γιατί σπάει την πρόσοψη και σε αφήνει να δείς τι κρύβεται πίσω της. Η πρόσοψη, βέβαια, είναι η οικογένεια, η μικρή εικόνα της κοινωνίας. Και κάθε τι που φανερώνεται μοιάζει οδυνηρό. Ενδεικτικός ο διάλογος ανάμεσα στον Κλέμ, τον μεγαλύτερο γιο, και τον πατέρα του:
‘’Καταλαβαίνω ότι ζορίζεσαι να το φανταστείς, αλλά μερικοί άνθρωποι πραγματικά πληρώνουν ένα τίμημα για ό,τι πιστεύουν.. Εσύ και η μικρούλα σου ενορίτισσα μπορείτε μια χαρά να πηγαίνετε σαν καλοί λευκοί στην εκκλησία. Να κάνετε λίγο ξεχορτάριασμα στο Ινγκλγουντ και να αισθάνεστε ωραία με τον εαυτό σας. Μπορείτε να πηγαίνετε στις διαδηλώσεις σας και να κορδώνεστε στο λευκό σας εκκλησίασμα. Αλλά όταν είναι ώρα για τα καλά και συμφέροντα,, δεν έχετε πρόβλημα να είμαι εγώ στο κολέγιο και να πολεμάει αντί για μένα ένας μαύρος πιτσιρικάς στο Βιετνάμ. Ή κανάς φτωχός λευκός από τα Απαλάχια. ΄Η κάποιος άφραγκος Ναβάχο, σαν τον γιό του Κιθ Ντουρότσι. Πιστεύεις ότι είσαι καλύτερος από τον Κιθ; Πιστεύεις ‘ότι η ζωή μου αξίζει περισσότερο από του Τομ Ντουροτσι; Πιστεύεις ότι είναι σωστό εγώ να είμαι στο κολέγιο και τα παιδιά των Ναβάχο να σκοτώνονται; Αυτό που λές έχει νόημα για σένα;΄΄
Η μετάφραση και το εξαιρετικό επίμετρο στο τέλος του βιβλίου είναι του Γιώργου-Ικαρου Μπαμπασάκη.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Το καλυτερό του μυθιστόρημα έως σήμερα΄΄. –The Telegraph
΄΄Ένα μυθιστόρημα γλυκό και νοσταλγικό, που εκτυλίσσεται στη δεκαετία του 1970 και θα σας ραγίσει την καρδιά. Τα ΄΄Σταυροδρόμια΄΄ είναι το πιο θερμό έργο του Φράνζεν έως σήμερα, το πλέον συμπονετικό, το πλέον βαθύ σε πνεύμα και σε δημιουργία εικόνων΄΄.-The New York Times.
΄΄Ο Φράνζεν έχει θέσει υπέροχα τα θεμέλια και το πρώτο μέρος της τριλογίας του είναι μεθυστικό- ένα πλούσιο οικογενειακό δράμα που ανοίγεται προς την πολιτική, πηγαίνοντας κοντρα στην αντικουλτούρα, ενώ εστιάζει στον συντηρητισμό και τον ριζοσπαστισμό, στη χριστιανοσύνη και στον κοινωνικό ακτβισμό. Τα ΄΄Σταυροδρόμια΄΄ μας λένε πως η ζωή είναι σκληρή και πώς η οικογένεια είναι σχήμα αδύνατο΄΄. –The Guardian.
Στα ΄΄Σταυροδρόμια΄΄ ο Φράνζεν και πάλι αντλεί υλικό από το σπαρασσόμενο σύμπαν της οικογένειας. Ανασκάπτει το υπέδαφος της τάχατες λαμπερής-ηθικής νοοτροπίας που διέπει τη μέση αμερικανική οικογένεια των Μεσοδυτικών. Μάλιστα, εδώ εστιάζει σε μιάν οικογένεια που θρησκεύεται. Ο πατέρας, ο Ρας Χίλντερμπραντ, είναι πάστορας, πεπαιδευμένος ιεροκήρυκας, κοινωνικός αγωνιστής, φίλος των Ναβάχο, λάτρης των μπλούζ και της τζαζ. Βρίσκεται στο σταυροδρόμι της επιλογής ανάμεσα στον στρωτό ηθικό βίο και στο άνοιγμα σε μιάν ερωτική παραζάλη, με καταλύτη μια θελκτική ενορίτισσσά του, τη Φράνσις Κοτρέλ, η οποία με τη σειρά της στέκεται στο σταυροδρόμι ανάμεσα στη μοναχική χηρεία και στην υπέρβασή της. Αλλοτε πρωτοπόρος, ο Ρας αισθάνεται ότι παραγκωνίζεται, ότι η μπογιά του τώρα πια δεν περνάει, υφίσταται μάλιστα έναν σχεδόν συντριπτικό εξευτελισμό από νεαρά μέλη του ποιμνίου του και από έναν νεαρό αστέρα της εκκλησίας, τον ιεροσπουδαστή Ρικ Αμπροουζ, χαρισματικό κόλακα της νεολαίας, στο σταυροδρόμι κι αυτός θρησκείας και χιπισμού.
Η Μάριον, η σύζυγος του Ρας, βρίσκεται ομοίως σε σταυροδρόμι: επί δεκαετίες πιστή και αφοσιωμένη σύζυγος και μητέρα, αναπολεί έναν αρχαίο ολέθριο έρωτα, πασχίζει να αδυνατήσει για να συναντηθεί εκ νέου με τη νιότη της- μάλλον με το φάντασμα της νιότης της-, ψυχαναλύεται επισκεπτόμενη μια Αμερικανοελληνίδα αναλύτρια, κάνει σπασμωδικά ταξίδια στο παρελθόν, βγάζει ένα σωρό σκελετούς απ’ την ντουλάπα.
Και τα παιδιά των Χίλντερμπραντ, ο Κλέμ, η Μπέκι, ο Πέρι, και ο Τζάντσον, επίσης φτάνουν σε σταυροδρόμια: Ο Κλέμ οφείλει να αποφασίσει ανάμεσα σε όσα του επιτάσσει η κοινωνική του συνείδηση και η ομαλή σταδιοδρομία, η Μπέκι ταλανίζεται ανάμεσα στην κοσμικότητά της και τα έσω κελεύσματά της προς το καλό, την αυτοθυσία, την αγάπη, ο Πέρι ισορροπεί επικίνδυνα ανάμεσα στην ιδιοφυία του και στα αυτοκαταστροφικά παιχνίδια με τα ναρκωτικά, και ο Τζάντσον περνάει από την ανεμελιά της παιδικής ηλικίας στο βουητό της εφηβείας.΄΄
Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα στα ΄΄Σταυροδρόμια΄΄. Ο Φράνζεν, σαν έμπειρος κοινωνιολόγος περιγράφει την εποχή και την οικογένεια, βασικό κύτταρο της κοινωνίας. Βρισκόμαστε στα τέλη τηε δεκαετίας του 60, οι κοινωνικές αναταράξεις αναστατώνουν και αλλάζουν τον κόσμο: ο απόηχος του κινήματος των χίπις, ο πόλεμος του Βιετνάμ που τελειώνει, η εποχή του Νίξον, η φολκ-ροκ μουσική, το γλέντι της δεκαετίας του 1960 που τελειώνει, κάνουν τον κόσμο να βρίσκεται πάλι μπροστά σε κρίσιμα σταυροδρόμια. Ο συντηρητισμός, θα πάρει το πάνω χέρι για τα καλά.
Ο συγγραφέας περιγράφει μια κοινωνία και μια οικογένεια που φτάνει στα όρια της διάλυσης. Σε κάθε κεφάλαιο που γράφει, αλλάζει το πρόσωπο του αφηγητή και έτσι ο αναγνώστης μπορεί να καταλάβει την διαφορετικότητα που υπάρχει στα μέλη αυτής της οικογένειας. Τον διαφορετικό τρόπο που σκέφτεται και δρά ο καθένας τους, και όλα αυτά κάτω από την στέγη της ίδιας οικογένειας. Φτάνουν στην διάλυση και τελικά ανασυγκροτούνται με την γνώση που επιφέρει η απειλή της συντριβής. Όχι χωρίς απώλειες, όμως.
Ο Τζόναθαν Φράνζεν έγραψε ένα τολμηρό μυθιστόρημα. Η γραφή του δεν κολακεύει τον αναγνώστη. Τον προκαλεί. Δεν θέλει να γίνει ευχάριστος, εξάλλου δεν αφηγείται ευχάριστα πράγματα. Περιγράφει το τέλος μιάς ιστορικής εποχής, τότε πού όλοι νόμιζαν ότι αλλάζει ο κόσμος. Ο κόσμος όμως αλλάζει μόνο μέσα από τις προσωπικές απώλειες. Πόσοι είναι έτοιμοι να τις αντέξουν; Τα μέλη της οικογένειας Χίλντερμπραντ πασχίζουν να σταθούν όρθιοι σε μιαν εποχή που σαν ανεμοστρόβιλος, παρασύρει τα πάντα στο πέρασμά της. Παύουν να υπάρχουν τα παλιότερα στερεότυπα και η κοινωνία πασχίζει να δημιουργήσει τα καινούργια. Μέχρι τότε, όλα βρίσκονται στο κενό, και ο καθένας προσπαθεί να σταθεί όρθιος και να επιζήσει. Η μικρογραφία της οικογένειας συνδέεται με την ευρύτερη εικόνα της πραγματικότητας. Μέσα από τις διαφορετικές προσωπικότητες της οικογένειας, ο αναγνώστης βρίσκεται μπροστά σε μια διαφορετική ανάλυση της πραγματικότητας και της εποχής. Ο Τζόναθαν Φράνζεν, λειτουργεί, όντως, σαν κοινωνιολόγος που αναλύει τους λόγους και της αιτίες.
Τα ΄΄Σταυροδρόμια΄΄ είναι ένα μυθιστόρημα που δεν διαβάζεται εύκολα, γιατί σπάει την πρόσοψη και σε αφήνει να δείς τι κρύβεται πίσω της. Η πρόσοψη, βέβαια, είναι η οικογένεια, η μικρή εικόνα της κοινωνίας. Και κάθε τι που φανερώνεται μοιάζει οδυνηρό. Ενδεικτικός ο διάλογος ανάμεσα στον Κλέμ, τον μεγαλύτερο γιο, και τον πατέρα του:
‘’Καταλαβαίνω ότι ζορίζεσαι να το φανταστείς, αλλά μερικοί άνθρωποι πραγματικά πληρώνουν ένα τίμημα για ό,τι πιστεύουν.. Εσύ και η μικρούλα σου ενορίτισσα μπορείτε μια χαρά να πηγαίνετε σαν καλοί λευκοί στην εκκλησία. Να κάνετε λίγο ξεχορτάριασμα στο Ινγκλγουντ και να αισθάνεστε ωραία με τον εαυτό σας. Μπορείτε να πηγαίνετε στις διαδηλώσεις σας και να κορδώνεστε στο λευκό σας εκκλησίασμα. Αλλά όταν είναι ώρα για τα καλά και συμφέροντα,, δεν έχετε πρόβλημα να είμαι εγώ στο κολέγιο και να πολεμάει αντί για μένα ένας μαύρος πιτσιρικάς στο Βιετνάμ. Ή κανάς φτωχός λευκός από τα Απαλάχια. ΄Η κάποιος άφραγκος Ναβάχο, σαν τον γιό του Κιθ Ντουρότσι. Πιστεύεις ότι είσαι καλύτερος από τον Κιθ; Πιστεύεις ‘ότι η ζωή μου αξίζει περισσότερο από του Τομ Ντουροτσι; Πιστεύεις ότι είναι σωστό εγώ να είμαι στο κολέγιο και τα παιδιά των Ναβάχο να σκοτώνονται; Αυτό που λές έχει νόημα για σένα;΄΄
Η μετάφραση και το εξαιρετικό επίμετρο στο τέλος του βιβλίου είναι του Γιώργου-Ικαρου Μπαμπασάκη.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Το καλυτερό του μυθιστόρημα έως σήμερα΄΄. –The Telegraph
΄΄Ένα μυθιστόρημα γλυκό και νοσταλγικό, που εκτυλίσσεται στη δεκαετία του 1970 και θα σας ραγίσει την καρδιά. Τα ΄΄Σταυροδρόμια΄΄ είναι το πιο θερμό έργο του Φράνζεν έως σήμερα, το πλέον συμπονετικό, το πλέον βαθύ σε πνεύμα και σε δημιουργία εικόνων΄΄.-The New York Times.
΄΄Ο Φράνζεν έχει θέσει υπέροχα τα θεμέλια και το πρώτο μέρος της τριλογίας του είναι μεθυστικό- ένα πλούσιο οικογενειακό δράμα που ανοίγεται προς την πολιτική, πηγαίνοντας κοντρα στην αντικουλτούρα, ενώ εστιάζει στον συντηρητισμό και τον ριζοσπαστισμό, στη χριστιανοσύνη και στον κοινωνικό ακτβισμό. Τα ΄΄Σταυροδρόμια΄΄ μας λένε πως η ζωή είναι σκληρή και πώς η οικογένεια είναι σχήμα αδύνατο΄΄. –The Guardian.
