΄Οι Χαμένοι΄΄ δεν είναι μυθιστόρημα. Είναι ένα βιβλίο, θα έλεγε κανείς ιστορικό, μόνο που δεν περιγράφει την ΄΄μεγάλη εικόνα΄΄ της ιστορίας, αλλά την μικρή, εκεί που ποτέ κανένας ιστορικός δεν θα κοιτάξει, Ο υπότιτλος του βιβλίου είναι ΄΄Αναζητώντας έξι από έξι εκατομμύρια΄΄ και το περιεχόμενο του είναι ακριβώς αυτό. Ο Αμερικανοεβραίος δημοσιογράφος και συγγραφέας Ντάνιελ Μέντελσον περιγράφει την έρευνα που ξεκίνησε για να συγκεντρώσει πληροφορίες για έξι άτομα της οικογένειάς του που εξοντώθηκαν από τους Ναζί στα πλαίσια των εκκαθαρίσεων που έκαναν στην ανατολική Πολωνία στην διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Γνωρίζει εκ των προτέρων ότι έχουν εξοντωθεί αλλά θέλει με την έρευνά του να κάνει να πάψουν να είναι ένας αριθμός, μια ξεχασμένη φωτογραφία και θέλει να τους επιστρέψει την ανθρώπινη υπόσταση που είχαν. Ηταν καλοί; ΄Πώς ήταν σαν άνθρωποι; Πώς έζησαν; Τι σχέσεις είχαν με τον κοινωνικό τους περίγυρο; Τους εκτιμούσαν;
Όλες αυτές οι ερωτήσεις γεννιούνται στο μυαλό του 13χρονου Ντάνιελ όταν ακούει τον αγαπημένο του παππού να περιγράφει προπολεμικές ιστορίες από το μακρινό Μπουλεχοφ της Ουκρανίας. Μια κωμόπολη που γεννήθηκε ο ίδιος και εκεί έζησε όλη τους η οικογένεια εδώ και τριακόσια χρόνια. Εβραίοι που εγκαταστάθηκαν στο Μπούλεχοφ, έζησαν , δούλεψαν και δημιούργησαν οικογένειες που πρόκοψαν μέσα στα χρόνια. Στις αρχές του 20ου αιώνα , και αφού έχουν υποστεί τα πογκρόμ που έκαναν στους Εβραίους,η οικογένεια μεταναστεύει στην Αμερική. Μετά από δύο χρόνια, ο θείος Σμίλ, αδελφός του παππού του, αποφασίζει πως ΄΄δεν θέλει να είναι το μικρό ψάρι στη μεγάλη λίμνη, αλλά το μεγάλο ψάρι στη μικρή λίμνη΄΄, όπως λέει ο ίδιος, και επιστρέφει στο Μπούλεχοφ. Δουλεύει στο οικογενειακό χασάπικο, αναπτύσσει τη επιχείρησή του και δημιουργεί την δική του οικογένεια, με την γυναίκα του την Εστερ και τις τέσσερεις κόρες τους. Στο χρονικό διάστημα ανάμεσα στους δύο πολέμους τα πράγματα πάνε καλά, ο θείος Σμίλ αγοράζει και δύο φορτηγά ανπτύσσοντας την επιχείρηση, έχουν ένα ωραίο σπίτι και γίνεται γνωστός σε όλη την περιοχή σαν ένας ευκατάστατος έμπορος. Όταν ξεκινάει ο δεύτερος πόλεμος το Μπούλεχοφ περνάει για δύο χρόνια στη σοβιετική κατοχή, και αμέσως μετά στην γερμανική. Τα αποτελέσματα γνωστά: οι Ναζί, με την υποστήρηξη των Ουκρανών συνεργατών τους εξολόθρευσαν όλο τον Εβραικό πληθυσμό. Ελάχιστοι οι επιζήσαντες.
Ο μικρός Ντάνιελ ακούει τις ιστορίες του παππού και των άλλων συγγενών του. Καταγράφονται στο εφηβικό μυαλο του.
΄΄Ο μεγαλύτερος αδελφός του παππού, ο οποίος επιπλέον ήταν ο πιο όμορφος από τα επτά αδέλφια, ο λατρευτός, ο κανακεμένος, ο πρίγκηπας της οικογένειας, είχε έρθει νεαρός στη Νέα Υόρκη . Αλλά πρίν κλείσει καν χρόνο εκεί, όπου έμενε με έναν θείο και μια θεία, αποφάσισε ότι προτιμούσε το Μπούλεχοφ. Κι έτσι, έπειτα από έναν χρόνο στις ΗΠΑ, επέστρεψε- ξέροντας πως , δεδομένου ότι εκεί απέκτησε ευτυχία και πλούτο, είχε κάνει τη σωστή επιλογή. Αυτός δεν έχει τάφο΄΄.
Κάπως έτσι οι οικογενειακες ιστοριες καταγράφονται στο μυαλο του νεαρού Ντάνιελ. Ο αγαπημένος παππους πεθαίνει στην δεκαετία του 80 και ο Ντάνιελ μεγαλώνοντας γινεται ενας εγκριτος δημοσιογραφος και συγγραφέας. Αλλά το όνομα του θείου Σμιλ, της θειας Εστερ και των τεσσάρων θυγατέρων τους δεν φευγει από το μυαλό του. Σπουδάζει, γίνεται δημοσιογράφος, μελετάει τα του Ολοκαυτώματος και σχηματίζει την δική του άποψη.
΄΄Για μένα το Αουσβιτς εκπροσωπούσε το αντίθετο εκείνου που με ενδιέφερε και- όπως άρχισα να συνειδητοποιώ τη μέρα που τελικά πήγα στο Αουσβιτς – τον αντίποδα του ίδιου λόγου για τον οποίο έκανα τα ταξίδι. Το Αουσβιτς έχει γίνει πια ένα γιγαντιαίο, μονολεκτικό σύμβολο, μια χονδροειδής γενίκευση, η συντομογραφία του τι συνέβη στους Εβραίους της Ευρώπης – αν και στην πραγματικότητα αυτό που συνέβη στο Αουσβιτς δε συνέβη και σε εκατομμύρια Εβραίους από μέρη όπως το Μπόλεχοφ, σε Εβραίους που τους έβαλαν να σταθούν στο χείλος ενός ανοιχτού λάκκου και τους πυροβόλησαν ή, αν δεν έγινε έτσι, τους μετέφεραν σε στρατόπεδα πού, σε αντίθεση με το Αουσβιτς, είχαν έναν και μόνο σκοπό, στρατόπεδα λιγότερο γνωστά στο κοινό ακριβώς επειδή δεν προσέφεραν καμία άλλη εναλλακτική πέραν του θανάτου, και άρα δεν παρήγαγαν ούτε επιζήσαντες ούτε απομνημονεύματα ούτε ιστορίες. Αλλά, έστω κι αν δεχτούμε το Αουσβιτς ως σύμβολο, σκεφτόμουν καθώς περπατούσα στον αλλόκοτο και περιποιημένο χώρο, και πάλι υπάρχουν προβλήματα. Η πρόθεσή μου ήταν να διασώσω τους συγγενείς μου από τις γενικεύσεις, τα σύμβολα, τις συντομογραφίες, να γιατί είχα κάνει αυτό το παράξενο και κοπιαστικό ταξίδι. ΄΄Τον σκότωσαν οι ναζί΄΄,έλεγε ο παππούς, ναι, αλλά ποιοί ακριβώς; Η φρικτή ειρωνεία του Αουσβιτς , σκεπτόμουν διασχίζοντας τις περίφημες αίθουσες με τα ανθρώπινα μαλλιά, τα τεχνιτά μέλη, τα ματογυάλια και τις αποσκευές που δεν έμελλε να πάνε πουθενά, είναι ότι η έκταση αυτού που σου παρουσιάζει είναι τόσο γιγαντιαία, ώστε η ενσωμάτωση όλων σε ένα και η ανωνυμία, το ίδιο το φάσμα του εγκλήματος, υπερισχύει διαρκώς και παραδόξως σα βάρος της αίσθησης της ατομικότητας. Αυτό φυσικά έχει τη χρησιμότητά του, αφού ακόμα και τώρα, ενώ οι επιζήσαντες είναι ακόμα εν ζωή και διηγούνται τις ιστορίες τους σε ανθρώπους σαν εμένα, υπάρχουν , ως γνωστόν, και κάποιοι που θέλουν να υποβαθμίσουν την έκταση αυτού που συνέβη ή και να διαψεύσουν ότι συνέβη καν, κι όταν τριγυρνάς σε ένα μέρος σαν το Αουσβιτς . όταν περπατάς στον απέραντο , ιλιγγιωδώς ανοιχτό καιι επίπεδο χώρο όπου κάποτε βρίσκονταν οι κοιτώνες, όταν σέρνεις τα βήματά σου μέχρι εκεί , πέρα μακριά, όπου ήταν τα κρεματορια, κι από εκεί στο μέρος όπου σε περιμένουν τόσες και τόσες επιτύμβιες πλάκες, αντιπροσωπεύοντας τους αμέτρητους νεκρούς από πάμπολλες χώρες, καθίσταται σταδιακά εφικτό να συλλάβεις πόσα εκατομμύρια άνθρωποι πέρασαν από εκεί. Εγώ όμως, που είχα έρθει για να μάθω για έξι από έξι εκατομμύρια, δεν μπορούσα να μη σκέφτομαι ότι η απεραντοσύνη, η ευρύτητα του φάσματος, το μέγεθος αποτελούσαν μάλλον τροχοπέδη παρά εφαλτήριο για να φωτίσω αυτή την τόση δα γωνίτσα της ιστορίας που με ενδιέφερε΄΄.
Για να ΄΄φωτίσει αυτή την τόση δα γωνίτσα της ιστορίας που τον ενδιέφερε΄΄,ο Ντάνιελ Μέντελσον μετά την έρευνα σε όποια αρχεία μπορούσε να βρεί στο διαδίκτιο και σε Ιδρύματα, αρχίζει τα ταξίδια. Επιστροφή στο Μπόλεχοφ, για να δεί με τα ίδια του τα μάτια τον τόπο καταγωγής του και να ερευνήσει. Μετά, στην μακρινή Αυστραλία όπου έχουν καταφύγει κάποιοι επιζήσαντες από το Μπόλεχοφ. Μετά στο Ισραήλ, για τον ίδιο λόγο. Ακολουθούν Σουηδία, Δανία. Και το νήμα αρχίζει να ξετυλίγεται. Εκεί που δεν το περιμένει, ανακαλύπτει ότι υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που γνώριζαν την οικογένειά του, σκορπισμένοι πιά στα τέσσερα σημεία του πλανήτη. Και κομματάκι-κομματάκι αρχίζει να συμπληρώνει τα κομμάτια αυτού του δύσκολου παζλ. Στο τέλος, όταν στέκεται πάνω στο χώμα όπου εκτελέστηκε ο θείος του, το μόνο πού κάνει είναι να πάρει ένα σβωλαράκι χώμα και να το βάλει στην τσέπη του.
΄΄Οι Χαμένοι΄΄ είναι μια προσωπική καταγραφή, αποτέλεσμα συστηματικής έρευνας, ενός γεγονότος που σημάδεψε την ανθρωπότητα: του Ολοκαυτώματος. Μόνο που ο συγγραφέας αφήνει την ΄΄μεγάλη΄΄ οπτική ματιά και ασχολείται με την ΄΄μικρή΄΄. Προσπαθεί να καταλάβει ακριβώς τι συνέβη στην οικογένειά του. Να εντοπίσει ανθρώπους που την έζησαν, που, κάποια στιγμή, μίλησαν μαζί τους. Μέσα από αυτή την έρευνα, βέβαια, περνάει και όλη η ιστορία της εξόντωσης των Εβραίων της ανατολικής Πολωνίας από τους Ναζί και τους Ουκρανούς συνεργάτες τους. Φρικιαστικά πράγματα. Αν είασταν στην τηλεόραση θα έλεγαν προειδοποιητικά ΄΄Ακολουθούν σκληρές εικόνες΄΄.
΄΄Ένα τρομερό περιστατικό συνέβη με την κυρία Γκρύνμπεργκ. Οι Ουκρανοί και οι Γερμανοί που είχαν μπεί με τη βία στο σπίτι της τη βρήκαν να γεννάει. Ούτε τα κλάμματα ούτε οι ικεσίες όσων της παραστέκονταν κατάφεραν τίποτα, κι έτσι την πήραν από το σπίτι με το νυχτικό και την έσυραν μπροστά στο Δημαρχείο. Εκεί, όταν ξεκίνησαν οι πόνοι της γέννας, την έβαλαν πάνω σ’ εναν σκουπιδοντενεκέ στο προαύλιο του Δημαρχείου, με ένα πλήθος από Ουκρανούς παρόντες, οι οποίοι πετούσαν καλαμπούρια και σφύριζαν και παρακολουθούσαν τους πόνους της γέννας, κι εκείνη τελικά γέννησε ένα παιδί. Το παιδί της το άρπαξαν αμέσως από την αγκαλιά μαζί με τον ομφάλιο λώρο και το πέταξαν-το ποδοπάτησε το πλήθος, κι εκείνην την έβαλαν να στέκεται όρθια, με τα αίματα να τρέχουν από μέσα της και ματωμένα κομμάτια να κρέμονται, κι έτσι έμεινε όρθια μερικές ώρες μπροστά στον τοίχο του Δημαρχείου , και μετά πήγε μαζί με όλους τους άλλους, στον σταθμό του τρένου, όπου την φόρτωσαν σε ένα βαγόνι για το Μπέλζεκ. ΄΄
Μια μαρτυρία ενός από τους ελάχιστους επιζώντες που, θέλοντας και μη, σε κάνει να σκεφτείς: ΄΄Τίποτα δεν έμαθε η ανθρωπότητα από όλα αυτά;΄΄Τα βλέπουμε να επαναλαμβάνονται ακόμα και στις μέρες μας.
Ο Ντάνιελ Μέντελσον έγραψε ένα ογκώδες βιβλίο που όμως διαβάζεται εύκολα σαν να είναι ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα. Εψαξε, ταξίδεψε, μίλησε με επιζώντες και κατάφερε να δώσει ένα πρόσωπο στους έξι χαμένους συγγενείς του. Γιατί το έκανε αυτός Γιατί όπως γράφει ο ιδιος:΄΄Να είσαι ζωντανός σημαίνει να έχεις να διηγηθείς μια ιστορία. Να είσαι ζωντανός σημαίνει να είσαι ο ήρωας, το κέντρο της ιστορίας μιας ζωής. Όταν δεν μπορείς να εισαι τίποτε περισσότερο από δευτερεύον πρόσωπο στην ιστορία ενός άλλου, τότε είσαι πραγματικά νεκρός΄΄.
Ο Ντάνιελ Μέντελσον γεννήθηκε στο Λονγκ Αιλαντ το 1960 και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια , όπου πήρε πτυχίο κλασικής φιλολογίας, και ενε συνεχεία στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. Ξεκίνησε την καριέρα του στη δημοσιογραφία το 1991 με κείενα σε έντυπα όπως τo Village Voice και το The Nation, ενώ παράλληλα ολοκλήρωνε το διδακτορικό του στην Κλασική Φιλολογία. Λίγο αργότερα μετακόμισε στη Νέα Υόρκη ως συγγραφέας πλήρους απασχόλησης. Εκτοτε, οι μεταφράσεις του, οι κριτικές του και τα δοκίμιά του σχετικά με βιβλία, ταινίες, θεατρικές παραστάσεις και τηλεοπτικά προγράμματα εμφανίζονται τακτικά σε πάμπολλα έντυπα ευρείας κυκλοφορίας, και κυρίως στα The New Yorker, New York Review of Books και New York Times.
To πρώτο του βιβλίο με τίτλο The Elusive Embrance, που κυκλοφόρησε το 1999, ήταν μια προσωπική καταγραφή οικογενειακής ιστορίας και σεξουαλικής ταυτότητας. Ανακηρύχθηκε Αξιολογότερο Βιβλίο της Χρονιάς από τους New York Times και Καλύτερο Βιβλιο της Χρονιάς από τους Los Angeles Times. Το δεύτερο βιβλίο του , που εκδόθηκε από την Oxford University Press το 2002 , ήταν μια επιστημονική μελέτη με θέμα τον Ευρυπίδη. Ασχολήθηκε με τη συγγραφή των Χαμένων από το 2001 έως το 2005. Μετά την έκδοσή του, το 2006, το βιβλίο κέρδισε το National Book Critics Circle Award, το National Jewish Book Award, το Salon Book Award και άλλες διακρίσεις στις ΗΠΑ, καθώς και το Prix Medicis στη Γαλλία , και το Premio ADEI-WIZO στην Ιταλία.
Παράλληλα με τους Χαμένους , ο Μέντελσον μετέφραζε τα Απαντα του Κωνσταντίνου Καβάφη, μετάφραση και σχόλια. Το βιβλίο εκδόθηκε το 2009 και ανακηρύχθηκε Βιβλίο της Χρονιάς από το Publishers Weekly.
Είναι μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, καθώς και της Αμερικανικής Φιλοσοφικής Ενωσης. Ζεί στη Νέα Υόρκη και διδάσκει στο Bard College.
Η μετάφραση είναι της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Ένα εκπληκτικό επίτευγμα. Μια άφατα λυπητερή κι ωστόσο θριαμβευτικά νικηφόρα και χαρούμενη αποστολή ανεύρεσης. Πραγματοποιεί αυτό που πολλοί από εμάς θα κάναμε, αν διαθέταμε τις ικανότητες και την εμμονή που απαιτείται για να ξαναβρούμε τους δικούς μας ανώνυμους χαμένους΄΄-New York Observer
΄΄Ο Μέντελσον καταδύεται βαθιά στην καρδιά του Ολοκαυτώματος, βαθιά στην καρδιά της οικογένειάς του, βαθιά και στη δική του καρδιά. Πρόκειται για ένα κείμενο πυκνό, πλούσιο, καθηλωτικό. Καθώς ο Μέντελσον ταξιδεύει ανά την υφήλιο για να ΄΄βρεί τους έξι΄΄,καταφέρνει να βρεί και να δώσει φωνή σε έναν ολόκληρο χαμένο κόσμο, σε μια χαμένη οικογένεια΄΄. San Diego Union-Tribune
΄΄Ένα εντυπωσιακό ταξίδι ανακαλύψεων, απογοητεύσεων και ασύλληπτων συμπτώσεων. Ο Μέντελσον κατασκευάζει μια περίτεχνη κυκλική αφήγηση. Η τεχνική αποδίδει και δείχνει πως το Ολοκαύτωμα εξακολουθεί να επηρεάζει και ανθρώπους που δεν το βίωσαν άμεσα’’. The New Yorker
Όλες αυτές οι ερωτήσεις γεννιούνται στο μυαλό του 13χρονου Ντάνιελ όταν ακούει τον αγαπημένο του παππού να περιγράφει προπολεμικές ιστορίες από το μακρινό Μπουλεχοφ της Ουκρανίας. Μια κωμόπολη που γεννήθηκε ο ίδιος και εκεί έζησε όλη τους η οικογένεια εδώ και τριακόσια χρόνια. Εβραίοι που εγκαταστάθηκαν στο Μπούλεχοφ, έζησαν , δούλεψαν και δημιούργησαν οικογένειες που πρόκοψαν μέσα στα χρόνια. Στις αρχές του 20ου αιώνα , και αφού έχουν υποστεί τα πογκρόμ που έκαναν στους Εβραίους,η οικογένεια μεταναστεύει στην Αμερική. Μετά από δύο χρόνια, ο θείος Σμίλ, αδελφός του παππού του, αποφασίζει πως ΄΄δεν θέλει να είναι το μικρό ψάρι στη μεγάλη λίμνη, αλλά το μεγάλο ψάρι στη μικρή λίμνη΄΄, όπως λέει ο ίδιος, και επιστρέφει στο Μπούλεχοφ. Δουλεύει στο οικογενειακό χασάπικο, αναπτύσσει τη επιχείρησή του και δημιουργεί την δική του οικογένεια, με την γυναίκα του την Εστερ και τις τέσσερεις κόρες τους. Στο χρονικό διάστημα ανάμεσα στους δύο πολέμους τα πράγματα πάνε καλά, ο θείος Σμίλ αγοράζει και δύο φορτηγά ανπτύσσοντας την επιχείρηση, έχουν ένα ωραίο σπίτι και γίνεται γνωστός σε όλη την περιοχή σαν ένας ευκατάστατος έμπορος. Όταν ξεκινάει ο δεύτερος πόλεμος το Μπούλεχοφ περνάει για δύο χρόνια στη σοβιετική κατοχή, και αμέσως μετά στην γερμανική. Τα αποτελέσματα γνωστά: οι Ναζί, με την υποστήρηξη των Ουκρανών συνεργατών τους εξολόθρευσαν όλο τον Εβραικό πληθυσμό. Ελάχιστοι οι επιζήσαντες.
Ο μικρός Ντάνιελ ακούει τις ιστορίες του παππού και των άλλων συγγενών του. Καταγράφονται στο εφηβικό μυαλο του.
΄΄Ο μεγαλύτερος αδελφός του παππού, ο οποίος επιπλέον ήταν ο πιο όμορφος από τα επτά αδέλφια, ο λατρευτός, ο κανακεμένος, ο πρίγκηπας της οικογένειας, είχε έρθει νεαρός στη Νέα Υόρκη . Αλλά πρίν κλείσει καν χρόνο εκεί, όπου έμενε με έναν θείο και μια θεία, αποφάσισε ότι προτιμούσε το Μπούλεχοφ. Κι έτσι, έπειτα από έναν χρόνο στις ΗΠΑ, επέστρεψε- ξέροντας πως , δεδομένου ότι εκεί απέκτησε ευτυχία και πλούτο, είχε κάνει τη σωστή επιλογή. Αυτός δεν έχει τάφο΄΄.
Κάπως έτσι οι οικογενειακες ιστοριες καταγράφονται στο μυαλο του νεαρού Ντάνιελ. Ο αγαπημένος παππους πεθαίνει στην δεκαετία του 80 και ο Ντάνιελ μεγαλώνοντας γινεται ενας εγκριτος δημοσιογραφος και συγγραφέας. Αλλά το όνομα του θείου Σμιλ, της θειας Εστερ και των τεσσάρων θυγατέρων τους δεν φευγει από το μυαλό του. Σπουδάζει, γίνεται δημοσιογράφος, μελετάει τα του Ολοκαυτώματος και σχηματίζει την δική του άποψη.
΄΄Για μένα το Αουσβιτς εκπροσωπούσε το αντίθετο εκείνου που με ενδιέφερε και- όπως άρχισα να συνειδητοποιώ τη μέρα που τελικά πήγα στο Αουσβιτς – τον αντίποδα του ίδιου λόγου για τον οποίο έκανα τα ταξίδι. Το Αουσβιτς έχει γίνει πια ένα γιγαντιαίο, μονολεκτικό σύμβολο, μια χονδροειδής γενίκευση, η συντομογραφία του τι συνέβη στους Εβραίους της Ευρώπης – αν και στην πραγματικότητα αυτό που συνέβη στο Αουσβιτς δε συνέβη και σε εκατομμύρια Εβραίους από μέρη όπως το Μπόλεχοφ, σε Εβραίους που τους έβαλαν να σταθούν στο χείλος ενός ανοιχτού λάκκου και τους πυροβόλησαν ή, αν δεν έγινε έτσι, τους μετέφεραν σε στρατόπεδα πού, σε αντίθεση με το Αουσβιτς, είχαν έναν και μόνο σκοπό, στρατόπεδα λιγότερο γνωστά στο κοινό ακριβώς επειδή δεν προσέφεραν καμία άλλη εναλλακτική πέραν του θανάτου, και άρα δεν παρήγαγαν ούτε επιζήσαντες ούτε απομνημονεύματα ούτε ιστορίες. Αλλά, έστω κι αν δεχτούμε το Αουσβιτς ως σύμβολο, σκεφτόμουν καθώς περπατούσα στον αλλόκοτο και περιποιημένο χώρο, και πάλι υπάρχουν προβλήματα. Η πρόθεσή μου ήταν να διασώσω τους συγγενείς μου από τις γενικεύσεις, τα σύμβολα, τις συντομογραφίες, να γιατί είχα κάνει αυτό το παράξενο και κοπιαστικό ταξίδι. ΄΄Τον σκότωσαν οι ναζί΄΄,έλεγε ο παππούς, ναι, αλλά ποιοί ακριβώς; Η φρικτή ειρωνεία του Αουσβιτς , σκεπτόμουν διασχίζοντας τις περίφημες αίθουσες με τα ανθρώπινα μαλλιά, τα τεχνιτά μέλη, τα ματογυάλια και τις αποσκευές που δεν έμελλε να πάνε πουθενά, είναι ότι η έκταση αυτού που σου παρουσιάζει είναι τόσο γιγαντιαία, ώστε η ενσωμάτωση όλων σε ένα και η ανωνυμία, το ίδιο το φάσμα του εγκλήματος, υπερισχύει διαρκώς και παραδόξως σα βάρος της αίσθησης της ατομικότητας. Αυτό φυσικά έχει τη χρησιμότητά του, αφού ακόμα και τώρα, ενώ οι επιζήσαντες είναι ακόμα εν ζωή και διηγούνται τις ιστορίες τους σε ανθρώπους σαν εμένα, υπάρχουν , ως γνωστόν, και κάποιοι που θέλουν να υποβαθμίσουν την έκταση αυτού που συνέβη ή και να διαψεύσουν ότι συνέβη καν, κι όταν τριγυρνάς σε ένα μέρος σαν το Αουσβιτς . όταν περπατάς στον απέραντο , ιλιγγιωδώς ανοιχτό καιι επίπεδο χώρο όπου κάποτε βρίσκονταν οι κοιτώνες, όταν σέρνεις τα βήματά σου μέχρι εκεί , πέρα μακριά, όπου ήταν τα κρεματορια, κι από εκεί στο μέρος όπου σε περιμένουν τόσες και τόσες επιτύμβιες πλάκες, αντιπροσωπεύοντας τους αμέτρητους νεκρούς από πάμπολλες χώρες, καθίσταται σταδιακά εφικτό να συλλάβεις πόσα εκατομμύρια άνθρωποι πέρασαν από εκεί. Εγώ όμως, που είχα έρθει για να μάθω για έξι από έξι εκατομμύρια, δεν μπορούσα να μη σκέφτομαι ότι η απεραντοσύνη, η ευρύτητα του φάσματος, το μέγεθος αποτελούσαν μάλλον τροχοπέδη παρά εφαλτήριο για να φωτίσω αυτή την τόση δα γωνίτσα της ιστορίας που με ενδιέφερε΄΄.
Για να ΄΄φωτίσει αυτή την τόση δα γωνίτσα της ιστορίας που τον ενδιέφερε΄΄,ο Ντάνιελ Μέντελσον μετά την έρευνα σε όποια αρχεία μπορούσε να βρεί στο διαδίκτιο και σε Ιδρύματα, αρχίζει τα ταξίδια. Επιστροφή στο Μπόλεχοφ, για να δεί με τα ίδια του τα μάτια τον τόπο καταγωγής του και να ερευνήσει. Μετά, στην μακρινή Αυστραλία όπου έχουν καταφύγει κάποιοι επιζήσαντες από το Μπόλεχοφ. Μετά στο Ισραήλ, για τον ίδιο λόγο. Ακολουθούν Σουηδία, Δανία. Και το νήμα αρχίζει να ξετυλίγεται. Εκεί που δεν το περιμένει, ανακαλύπτει ότι υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που γνώριζαν την οικογένειά του, σκορπισμένοι πιά στα τέσσερα σημεία του πλανήτη. Και κομματάκι-κομματάκι αρχίζει να συμπληρώνει τα κομμάτια αυτού του δύσκολου παζλ. Στο τέλος, όταν στέκεται πάνω στο χώμα όπου εκτελέστηκε ο θείος του, το μόνο πού κάνει είναι να πάρει ένα σβωλαράκι χώμα και να το βάλει στην τσέπη του.
΄΄Οι Χαμένοι΄΄ είναι μια προσωπική καταγραφή, αποτέλεσμα συστηματικής έρευνας, ενός γεγονότος που σημάδεψε την ανθρωπότητα: του Ολοκαυτώματος. Μόνο που ο συγγραφέας αφήνει την ΄΄μεγάλη΄΄ οπτική ματιά και ασχολείται με την ΄΄μικρή΄΄. Προσπαθεί να καταλάβει ακριβώς τι συνέβη στην οικογένειά του. Να εντοπίσει ανθρώπους που την έζησαν, που, κάποια στιγμή, μίλησαν μαζί τους. Μέσα από αυτή την έρευνα, βέβαια, περνάει και όλη η ιστορία της εξόντωσης των Εβραίων της ανατολικής Πολωνίας από τους Ναζί και τους Ουκρανούς συνεργάτες τους. Φρικιαστικά πράγματα. Αν είασταν στην τηλεόραση θα έλεγαν προειδοποιητικά ΄΄Ακολουθούν σκληρές εικόνες΄΄.
΄΄Ένα τρομερό περιστατικό συνέβη με την κυρία Γκρύνμπεργκ. Οι Ουκρανοί και οι Γερμανοί που είχαν μπεί με τη βία στο σπίτι της τη βρήκαν να γεννάει. Ούτε τα κλάμματα ούτε οι ικεσίες όσων της παραστέκονταν κατάφεραν τίποτα, κι έτσι την πήραν από το σπίτι με το νυχτικό και την έσυραν μπροστά στο Δημαρχείο. Εκεί, όταν ξεκίνησαν οι πόνοι της γέννας, την έβαλαν πάνω σ’ εναν σκουπιδοντενεκέ στο προαύλιο του Δημαρχείου, με ένα πλήθος από Ουκρανούς παρόντες, οι οποίοι πετούσαν καλαμπούρια και σφύριζαν και παρακολουθούσαν τους πόνους της γέννας, κι εκείνη τελικά γέννησε ένα παιδί. Το παιδί της το άρπαξαν αμέσως από την αγκαλιά μαζί με τον ομφάλιο λώρο και το πέταξαν-το ποδοπάτησε το πλήθος, κι εκείνην την έβαλαν να στέκεται όρθια, με τα αίματα να τρέχουν από μέσα της και ματωμένα κομμάτια να κρέμονται, κι έτσι έμεινε όρθια μερικές ώρες μπροστά στον τοίχο του Δημαρχείου , και μετά πήγε μαζί με όλους τους άλλους, στον σταθμό του τρένου, όπου την φόρτωσαν σε ένα βαγόνι για το Μπέλζεκ. ΄΄
Μια μαρτυρία ενός από τους ελάχιστους επιζώντες που, θέλοντας και μη, σε κάνει να σκεφτείς: ΄΄Τίποτα δεν έμαθε η ανθρωπότητα από όλα αυτά;΄΄Τα βλέπουμε να επαναλαμβάνονται ακόμα και στις μέρες μας.
Ο Ντάνιελ Μέντελσον έγραψε ένα ογκώδες βιβλίο που όμως διαβάζεται εύκολα σαν να είναι ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα. Εψαξε, ταξίδεψε, μίλησε με επιζώντες και κατάφερε να δώσει ένα πρόσωπο στους έξι χαμένους συγγενείς του. Γιατί το έκανε αυτός Γιατί όπως γράφει ο ιδιος:΄΄Να είσαι ζωντανός σημαίνει να έχεις να διηγηθείς μια ιστορία. Να είσαι ζωντανός σημαίνει να είσαι ο ήρωας, το κέντρο της ιστορίας μιας ζωής. Όταν δεν μπορείς να εισαι τίποτε περισσότερο από δευτερεύον πρόσωπο στην ιστορία ενός άλλου, τότε είσαι πραγματικά νεκρός΄΄.
Ο Ντάνιελ Μέντελσον γεννήθηκε στο Λονγκ Αιλαντ το 1960 και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια , όπου πήρε πτυχίο κλασικής φιλολογίας, και ενε συνεχεία στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. Ξεκίνησε την καριέρα του στη δημοσιογραφία το 1991 με κείενα σε έντυπα όπως τo Village Voice και το The Nation, ενώ παράλληλα ολοκλήρωνε το διδακτορικό του στην Κλασική Φιλολογία. Λίγο αργότερα μετακόμισε στη Νέα Υόρκη ως συγγραφέας πλήρους απασχόλησης. Εκτοτε, οι μεταφράσεις του, οι κριτικές του και τα δοκίμιά του σχετικά με βιβλία, ταινίες, θεατρικές παραστάσεις και τηλεοπτικά προγράμματα εμφανίζονται τακτικά σε πάμπολλα έντυπα ευρείας κυκλοφορίας, και κυρίως στα The New Yorker, New York Review of Books και New York Times.
To πρώτο του βιβλίο με τίτλο The Elusive Embrance, που κυκλοφόρησε το 1999, ήταν μια προσωπική καταγραφή οικογενειακής ιστορίας και σεξουαλικής ταυτότητας. Ανακηρύχθηκε Αξιολογότερο Βιβλίο της Χρονιάς από τους New York Times και Καλύτερο Βιβλιο της Χρονιάς από τους Los Angeles Times. Το δεύτερο βιβλίο του , που εκδόθηκε από την Oxford University Press το 2002 , ήταν μια επιστημονική μελέτη με θέμα τον Ευρυπίδη. Ασχολήθηκε με τη συγγραφή των Χαμένων από το 2001 έως το 2005. Μετά την έκδοσή του, το 2006, το βιβλίο κέρδισε το National Book Critics Circle Award, το National Jewish Book Award, το Salon Book Award και άλλες διακρίσεις στις ΗΠΑ, καθώς και το Prix Medicis στη Γαλλία , και το Premio ADEI-WIZO στην Ιταλία.
Παράλληλα με τους Χαμένους , ο Μέντελσον μετέφραζε τα Απαντα του Κωνσταντίνου Καβάφη, μετάφραση και σχόλια. Το βιβλίο εκδόθηκε το 2009 και ανακηρύχθηκε Βιβλίο της Χρονιάς από το Publishers Weekly.
Είναι μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, καθώς και της Αμερικανικής Φιλοσοφικής Ενωσης. Ζεί στη Νέα Υόρκη και διδάσκει στο Bard College.
Η μετάφραση είναι της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Ένα εκπληκτικό επίτευγμα. Μια άφατα λυπητερή κι ωστόσο θριαμβευτικά νικηφόρα και χαρούμενη αποστολή ανεύρεσης. Πραγματοποιεί αυτό που πολλοί από εμάς θα κάναμε, αν διαθέταμε τις ικανότητες και την εμμονή που απαιτείται για να ξαναβρούμε τους δικούς μας ανώνυμους χαμένους΄΄-New York Observer
΄΄Ο Μέντελσον καταδύεται βαθιά στην καρδιά του Ολοκαυτώματος, βαθιά στην καρδιά της οικογένειάς του, βαθιά και στη δική του καρδιά. Πρόκειται για ένα κείμενο πυκνό, πλούσιο, καθηλωτικό. Καθώς ο Μέντελσον ταξιδεύει ανά την υφήλιο για να ΄΄βρεί τους έξι΄΄,καταφέρνει να βρεί και να δώσει φωνή σε έναν ολόκληρο χαμένο κόσμο, σε μια χαμένη οικογένεια΄΄. San Diego Union-Tribune
΄΄Ένα εντυπωσιακό ταξίδι ανακαλύψεων, απογοητεύσεων και ασύλληπτων συμπτώσεων. Ο Μέντελσον κατασκευάζει μια περίτεχνη κυκλική αφήγηση. Η τεχνική αποδίδει και δείχνει πως το Ολοκαύτωμα εξακολουθεί να επηρεάζει και ανθρώπους που δεν το βίωσαν άμεσα’’. The New Yorker
