Η Αγκάθα Κρίστι γεννήθηκε το 1890 στο Τορκί, στην πάλαι ποτέ Βρετανική Αυτοκρατορία. Εφυγε από τη ζωή το 1976 προλαβαίνοντας ανάμεσα σε αυτές τις δύο ημερομηνίες να γράψει εξήντα έξι μυθιστορήματα, δεκατέσσερεις συλλογές διηγημάτων, δύο αυτοβιογραφικά έργα,αισθηματικά μυθιστορήματα αλλά και θεατρικά, μεταξύ των οποίων το μακροβιότερο έργο στην ιστορία του σύγχρονου θεάτρου, την ΄΄Ποντικοπαγίδα΄΄.
Είναι η συγγραφέας που καθιέρωσε, ξεκάθαρα και καταλυτικά , αυτό που σήμερα αποκαλούμε ΄΄αστυνομική λογοτεχνία΄΄ σαν είδος. Παράλληλα, οι πωλήσεις των βιβλίων της, της επιτρέπουν να έχει τον τίτλο της δημοφιλέστερης συγγραφέως όλων των εποχών. Οι πωλήσεις των έργων της έχουν ξεπεράσει το ένα δισεκατομμύριο αντίτυπα στην αγγλική γλώσσα και άλλο ένα δισεκατομμύριο σε μεταφράσεις σε όλες τις γλώσσες του κόσμου.
Επομένως, ακόμα και στην εποχή μας που όλα τρέχουν με γρήγορες ταχύτητες, μπορούμε χωρίς φόβο να την αποκαλέσουμε ΄΄συγγραφέα φαινόμενο΄΄.
Εχοντας διαβάσει –σχεδόν- τα άπαντά της πρίν από αρκετά χρόνια, αποφάσισα να ξαναδιαβάσω ένα από τα μυθιστορήματά της , και μάλιστα όχι ένα από τα πολύ γνωστά. Για να είμαι ειλικρινής δεν θυμόμουν κάν τον τίτλο.Το ΄΄Μυστήριο στην Καραιβική΄΄ κυκλοφόρησε το 1964 στο Ηνωμένο Βασίλειο και το 1965 στις ΗΠΑ. Η Αγκάθα Κρίστι ήταν πλέον η καθιερωμένη συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων και ο μύθος της ήταν υπαρκτός. Η κριτική του Observer το χαρακτήρισε ΄΄το ευχάριστο comeback ενός βετεράνου΄΄, ενώ οι Sunday Times έγραψαν ότι ΄΄δεν υπάρχει πιο πανούργος παίκτης από την Άγκαθα Κρίστι στο παιχνίδι του φόνου΄΄. Να σημειώσω ότι το ΄΄Μυστήριο στην Καραιβική΄΄, γυρίστηκε τρείς διαφορετικές φορές σαν τηλεταινία για την αμερικάνικη τηλεόραση. Τα γράφω όλα αυτά γιατί τελικά ,μετά την ανάγνωση του βιβλίου, κατάλαβα ότι τίποτα δεν είναι τυχαίο. Η επιτυχία τουλάχιστον.
Ξαναδιαβάζοντας, λοιπόν, Αγκάθα Κρίστι, μετά από πολλά χρόνια, και μάλιστα μιά περιπέτεια της διάσημης ηρωίδας της, της μις Μάρπλ, κατάλαβα δύο πράγματα που θα τα αναλύσω παρακάτω. Πρός το παρόν στέκομαι στην περιγραφή που κάνει στην ηρωίδα της η συγγραφέας:΄΄ Μις Μάρπλ: ηλικιωμένη κάτοικος του Σεντ Μέρυ Μίντ που δεν παντρεύτηκε ποτέ. Ιδιαίτερα οξυδερκής και με ισχυρή συνδιαστική ικανότητα, γνωρίζει σε βάθος την ανθρώπινη φύση και φημίζεται για τους παραλληλισμούς που κάνει μεταξύ των εγκληματικών υποθέσεων και των συμβάντων του χωριού΄΄.
Εύκολα διαπιστώνει κανείς,από τις πρώτες γραμμές, ότι η Άγκαθα Κρίστι κουβαλά το φλεγματικό Βρετανικό μπλάκ χιούμορ. Οι πρωταγωνιστές της δεν είναι υπερήρωες. Η μις Μάρπλ είναι η ηλικιωμένη γεροντοκόρη της διπλανής πόρτας, που, μη έχοντας που να ξοδέψει τον χρόνο της, με ένα πλεκτό στο χέρι, παρατηρεί τι γίνεται δίπλα της. Η ίδια η συγγραφέας, από την άλλη, είναι εμποτισμένη από την αντίληψη της βρετανικής αποικιοκρατίας. Πράγμα απόλυτα φυσικό αφού αυτή ήταν η εποχή που έζησε. Με συγκατάβαση αντιμετωπίζει, στο συγκεκριμένο βιβλίο της τουλάχιστον, τους έγχρωμους ήρωες που δημιουργεί, ενώ είναι απολύτως σαφές ότι η άρχουσα τάξη είναι οι Βρετανοί. Οι έγχρωμοι περιορίζονται στον ρόλο των υπηρετών. Οι αντιλήψεις της για την γενικότερη τάξη πραγμάτων ακουμπά πιο πολύ στην βικτωριανή εποχή παρά, έστω, στην δεκαετία του ΄60 που γράφτηκε το συγκεκριμένο μυθιστόρημα.
΄΄Η μις Μάρπλ επεδείκνυε σε όλους την ίδια ευγενή φιλανθρωπία. Καθόταν πάντα πρόθυμη κι έγερνε κάπου κάπου το κεφάλι συμφωνώντας ευγενικά, ενώ ταυτόχρονα έκανε δικές της σκέψεις και απολάμβανε ό,τι μπορούσε να απολαύσει σε αυτή την περίπτωση, το βαθύ γαλάζιο της Καραιβικής θάλασσας. Πίστευε ότι, γενικότερα, ο ανηψιός της ο Ρέιμοντ την αγαπούσε με τρόπο ελαφρώς απελπισμένο και περιφρονητικό! Ανέκαθεν προσπαθούσε να την κρατά ενήμερη. Της έστελνε να διαβάσει βιβλία. Σύγχρονα μυθιστορήματα. Ηταν τόσο δύσκολο αυτό...μιλούσαν όλα για πολύ δυσάρεστους ανθρώπους που έκαναν ιδιαίτερα αλλόκοτα πράγματα καί, καθώς φαίνεται, δεν τα απολάμβαναν κάν. Η λέξη ΄΄σεξ΄΄ δεν αναφερόταν όταν η μις Μάρπλ ήταν νέα. Η πράξη όμως γινόταν κατά κόρον. Δεν τη συζητούσαν τόσο πολύ, αλλά τη χαίρονταν πολύ περισσότερο απ΄ότι σήμερα, ή τουλάχιστον έτσι της φαινόταν. Αν και συνήθως το χαρακτήριζαν ως αμάρτημα, άθελά της η μις Μάρπλ πίστευε ότι ήταν προτιμητέο από αυτό που έδειχνε να είναι σήμερα, κάτι σαν καθήκον΄΄.
Η συγγραφέας ήταν εβδομηντατεσσάρων ετών όταν έγραψε αυτό το βιβλίο, καθιερωμένη προ πολλού, και , όπως διαβάσατε, δεν δίστασε να κριτικάρει τις τρέχουσες τάσεις της εποχής.
Και για να επιστρέψουμε στην αστυνομική ιστορία που ξετυλίγεται, και στην οποία η Αγκάθα Κρίστι είναι αξεπέραστη. Αντιγράφω από το οπισθόφυλλο:
΄
΄Η μις Μάρπλ δεν απολαμβάνει και τόσο πολύ τις διακοπές της στην Καραιβική. Σίγουρα, η ζέστη και ο ήλιος κάνουν καλό στους ρευματισμούς της και το θέρετρο είναι σωστός Παράδεισος. Αλλά αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα: στον Παράδεισο δε συμβαίνει ποτέ τίποτα.
Ο ταγματάρχης Παλγκρέιβ δίπλα της, που τηε διηγείται ιστορίες από τα χρόνια του στο στρατό, αυξάνει την πλήξη της. Ωσπου αρχίζει να της λέει για έναν δολοφόνο που παραμένει ακόμα ασύλληπτος. Πάνω στο καλύτερο, όμως, η προσοχή του αποσπάται. Και την άλλη μέρα είναι πιά νεκρός...
Η μις Μάρπλ είναι σίγουρη πως δεν πρόκειται για σύμπτωση. Και δε θα ησυχάσει αν δε βρεί τον δολοφόνο. Επιτέλους, αυτές οι διακοπές αρχίζουν να αποκτούν κάποιο ενδιαφέρον!΄΄
Κλασική Αγκάθα Κρίστι. Από εδώ και πέρα αρχίζει να ξετυλίγεται η αστυνομική πλοκή που είναι αξεπέραστη. Σε ένα τροπικό τουριστικό θέρετρο, από αυτά που συνήθως δεν συμβαίνει τίποτα, η ηλικιωμένη μις Μάρπλ αναλαμβανει να λύσει το μυστήριο του φόνου. Και, ξαφνικά, όλοι οι μέχρι τώρα φιλήσυχοι παραθεριστές, μεταμορφώνονται σε ύποπτους φόνου. Με μοναδική μαεστρία η συγγραφέας σκιαγραφεί πρόσωπα, καταστάσεις, δεδομένα. Και, φτάνοντας στην τελευταία σελίδα, καταλαβαίνεις πόσο πολύ επηρρέασε το σύγχρονο αστυνομικό μυθιστόρημα η Άγκαθα Κρίστι.
΄΄Το έγκλημα είναι τρομερά αποκαλυπτικό. Διάλεξε όσο διαφορετικές μεθόδους θέλεις. Τα γούστα, οι συνήθειες, ο τρόπος σκέψης και η ψυχή σου αποκαλύπτονται από τις πράξεις σου΄΄, συνήθιζε να λέει η ίδια.
Γεγονός είναι, ότι καλοκαιράκι έρχεται, και ολο και σε κάποια παραλία θα βρεθούμε διαβάζοντας κάποιο αστυνομικό. Κατά την άποψή μου, η Άγκαθα Κρίστι παραμένει αξεπέραστη. Πάνω της βασίζεται η αστυνομική λογοτεχνία που παράγεται μέχρι και στις μέρες μας. Και όχι πάντα με το ίδιο ταλέντο.
Την μετάφραση έκανε η Χρύσα Θ. Μπανιά.
Είναι η συγγραφέας που καθιέρωσε, ξεκάθαρα και καταλυτικά , αυτό που σήμερα αποκαλούμε ΄΄αστυνομική λογοτεχνία΄΄ σαν είδος. Παράλληλα, οι πωλήσεις των βιβλίων της, της επιτρέπουν να έχει τον τίτλο της δημοφιλέστερης συγγραφέως όλων των εποχών. Οι πωλήσεις των έργων της έχουν ξεπεράσει το ένα δισεκατομμύριο αντίτυπα στην αγγλική γλώσσα και άλλο ένα δισεκατομμύριο σε μεταφράσεις σε όλες τις γλώσσες του κόσμου.
Επομένως, ακόμα και στην εποχή μας που όλα τρέχουν με γρήγορες ταχύτητες, μπορούμε χωρίς φόβο να την αποκαλέσουμε ΄΄συγγραφέα φαινόμενο΄΄.
Εχοντας διαβάσει –σχεδόν- τα άπαντά της πρίν από αρκετά χρόνια, αποφάσισα να ξαναδιαβάσω ένα από τα μυθιστορήματά της , και μάλιστα όχι ένα από τα πολύ γνωστά. Για να είμαι ειλικρινής δεν θυμόμουν κάν τον τίτλο.Το ΄΄Μυστήριο στην Καραιβική΄΄ κυκλοφόρησε το 1964 στο Ηνωμένο Βασίλειο και το 1965 στις ΗΠΑ. Η Αγκάθα Κρίστι ήταν πλέον η καθιερωμένη συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων και ο μύθος της ήταν υπαρκτός. Η κριτική του Observer το χαρακτήρισε ΄΄το ευχάριστο comeback ενός βετεράνου΄΄, ενώ οι Sunday Times έγραψαν ότι ΄΄δεν υπάρχει πιο πανούργος παίκτης από την Άγκαθα Κρίστι στο παιχνίδι του φόνου΄΄. Να σημειώσω ότι το ΄΄Μυστήριο στην Καραιβική΄΄, γυρίστηκε τρείς διαφορετικές φορές σαν τηλεταινία για την αμερικάνικη τηλεόραση. Τα γράφω όλα αυτά γιατί τελικά ,μετά την ανάγνωση του βιβλίου, κατάλαβα ότι τίποτα δεν είναι τυχαίο. Η επιτυχία τουλάχιστον.
Ξαναδιαβάζοντας, λοιπόν, Αγκάθα Κρίστι, μετά από πολλά χρόνια, και μάλιστα μιά περιπέτεια της διάσημης ηρωίδας της, της μις Μάρπλ, κατάλαβα δύο πράγματα που θα τα αναλύσω παρακάτω. Πρός το παρόν στέκομαι στην περιγραφή που κάνει στην ηρωίδα της η συγγραφέας:΄΄ Μις Μάρπλ: ηλικιωμένη κάτοικος του Σεντ Μέρυ Μίντ που δεν παντρεύτηκε ποτέ. Ιδιαίτερα οξυδερκής και με ισχυρή συνδιαστική ικανότητα, γνωρίζει σε βάθος την ανθρώπινη φύση και φημίζεται για τους παραλληλισμούς που κάνει μεταξύ των εγκληματικών υποθέσεων και των συμβάντων του χωριού΄΄.
Εύκολα διαπιστώνει κανείς,από τις πρώτες γραμμές, ότι η Άγκαθα Κρίστι κουβαλά το φλεγματικό Βρετανικό μπλάκ χιούμορ. Οι πρωταγωνιστές της δεν είναι υπερήρωες. Η μις Μάρπλ είναι η ηλικιωμένη γεροντοκόρη της διπλανής πόρτας, που, μη έχοντας που να ξοδέψει τον χρόνο της, με ένα πλεκτό στο χέρι, παρατηρεί τι γίνεται δίπλα της. Η ίδια η συγγραφέας, από την άλλη, είναι εμποτισμένη από την αντίληψη της βρετανικής αποικιοκρατίας. Πράγμα απόλυτα φυσικό αφού αυτή ήταν η εποχή που έζησε. Με συγκατάβαση αντιμετωπίζει, στο συγκεκριμένο βιβλίο της τουλάχιστον, τους έγχρωμους ήρωες που δημιουργεί, ενώ είναι απολύτως σαφές ότι η άρχουσα τάξη είναι οι Βρετανοί. Οι έγχρωμοι περιορίζονται στον ρόλο των υπηρετών. Οι αντιλήψεις της για την γενικότερη τάξη πραγμάτων ακουμπά πιο πολύ στην βικτωριανή εποχή παρά, έστω, στην δεκαετία του ΄60 που γράφτηκε το συγκεκριμένο μυθιστόρημα.
΄΄Η μις Μάρπλ επεδείκνυε σε όλους την ίδια ευγενή φιλανθρωπία. Καθόταν πάντα πρόθυμη κι έγερνε κάπου κάπου το κεφάλι συμφωνώντας ευγενικά, ενώ ταυτόχρονα έκανε δικές της σκέψεις και απολάμβανε ό,τι μπορούσε να απολαύσει σε αυτή την περίπτωση, το βαθύ γαλάζιο της Καραιβικής θάλασσας. Πίστευε ότι, γενικότερα, ο ανηψιός της ο Ρέιμοντ την αγαπούσε με τρόπο ελαφρώς απελπισμένο και περιφρονητικό! Ανέκαθεν προσπαθούσε να την κρατά ενήμερη. Της έστελνε να διαβάσει βιβλία. Σύγχρονα μυθιστορήματα. Ηταν τόσο δύσκολο αυτό...μιλούσαν όλα για πολύ δυσάρεστους ανθρώπους που έκαναν ιδιαίτερα αλλόκοτα πράγματα καί, καθώς φαίνεται, δεν τα απολάμβαναν κάν. Η λέξη ΄΄σεξ΄΄ δεν αναφερόταν όταν η μις Μάρπλ ήταν νέα. Η πράξη όμως γινόταν κατά κόρον. Δεν τη συζητούσαν τόσο πολύ, αλλά τη χαίρονταν πολύ περισσότερο απ΄ότι σήμερα, ή τουλάχιστον έτσι της φαινόταν. Αν και συνήθως το χαρακτήριζαν ως αμάρτημα, άθελά της η μις Μάρπλ πίστευε ότι ήταν προτιμητέο από αυτό που έδειχνε να είναι σήμερα, κάτι σαν καθήκον΄΄.
Η συγγραφέας ήταν εβδομηντατεσσάρων ετών όταν έγραψε αυτό το βιβλίο, καθιερωμένη προ πολλού, και , όπως διαβάσατε, δεν δίστασε να κριτικάρει τις τρέχουσες τάσεις της εποχής.
Και για να επιστρέψουμε στην αστυνομική ιστορία που ξετυλίγεται, και στην οποία η Αγκάθα Κρίστι είναι αξεπέραστη. Αντιγράφω από το οπισθόφυλλο:
΄
΄Η μις Μάρπλ δεν απολαμβάνει και τόσο πολύ τις διακοπές της στην Καραιβική. Σίγουρα, η ζέστη και ο ήλιος κάνουν καλό στους ρευματισμούς της και το θέρετρο είναι σωστός Παράδεισος. Αλλά αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα: στον Παράδεισο δε συμβαίνει ποτέ τίποτα.
Ο ταγματάρχης Παλγκρέιβ δίπλα της, που τηε διηγείται ιστορίες από τα χρόνια του στο στρατό, αυξάνει την πλήξη της. Ωσπου αρχίζει να της λέει για έναν δολοφόνο που παραμένει ακόμα ασύλληπτος. Πάνω στο καλύτερο, όμως, η προσοχή του αποσπάται. Και την άλλη μέρα είναι πιά νεκρός...
Η μις Μάρπλ είναι σίγουρη πως δεν πρόκειται για σύμπτωση. Και δε θα ησυχάσει αν δε βρεί τον δολοφόνο. Επιτέλους, αυτές οι διακοπές αρχίζουν να αποκτούν κάποιο ενδιαφέρον!΄΄
Κλασική Αγκάθα Κρίστι. Από εδώ και πέρα αρχίζει να ξετυλίγεται η αστυνομική πλοκή που είναι αξεπέραστη. Σε ένα τροπικό τουριστικό θέρετρο, από αυτά που συνήθως δεν συμβαίνει τίποτα, η ηλικιωμένη μις Μάρπλ αναλαμβανει να λύσει το μυστήριο του φόνου. Και, ξαφνικά, όλοι οι μέχρι τώρα φιλήσυχοι παραθεριστές, μεταμορφώνονται σε ύποπτους φόνου. Με μοναδική μαεστρία η συγγραφέας σκιαγραφεί πρόσωπα, καταστάσεις, δεδομένα. Και, φτάνοντας στην τελευταία σελίδα, καταλαβαίνεις πόσο πολύ επηρρέασε το σύγχρονο αστυνομικό μυθιστόρημα η Άγκαθα Κρίστι.
΄΄Το έγκλημα είναι τρομερά αποκαλυπτικό. Διάλεξε όσο διαφορετικές μεθόδους θέλεις. Τα γούστα, οι συνήθειες, ο τρόπος σκέψης και η ψυχή σου αποκαλύπτονται από τις πράξεις σου΄΄, συνήθιζε να λέει η ίδια.
Γεγονός είναι, ότι καλοκαιράκι έρχεται, και ολο και σε κάποια παραλία θα βρεθούμε διαβάζοντας κάποιο αστυνομικό. Κατά την άποψή μου, η Άγκαθα Κρίστι παραμένει αξεπέραστη. Πάνω της βασίζεται η αστυνομική λογοτεχνία που παράγεται μέχρι και στις μέρες μας. Και όχι πάντα με το ίδιο ταλέντο.
Την μετάφραση έκανε η Χρύσα Θ. Μπανιά.
