Το ΄΄Μην ενοχλείτε τη Μις Κάλλας΄΄ είναι ένα απολαυστικό βιβλίο. Και είναι απολαυστικό γιατί ο Αλέξανδρος Αντωνόπουλος είχε την εξαιρετική ιδέα να γράψει μιά βιογραφία της Κάλλας, με επίκεντρο τις πέντε σύντομες συναντήσεις που είχε μαζί της. Πέντε συναντήσεις που ξεκίνησαν όταν ο ίδιος ήταν παιδί, αργότερα έφηβος και τελικά ένας νέος άνθρωπος στο ξεκίνημα της ζωής του. Εγγονός της Κατίνας Παξινού και του Αλέξη Μινωτή, είχε την ευκαιρεία που δεν είχαν άλλα παιδιά της ηλικίας του:να γνωρίσει από κοντά την σπουδαία Μαρία Κάλλας στο μεσουράνημα της καριέρας της αλλά και αργότερα στην πτώση της .Και σήμερα πιά, έχει την ικανότητα να τα μεταφέρει όλα αυτά στο χαρτί, διατηρώντας ωστόσο την ματιά και την ατμόσφαιρα της εποχής εκείνης. Θα κάνω κατάχρηση των δικών του κειμένων στην παρούσα παρουσίαση του βιβλίου του, αλλά νομίζω πως είναι ο καλύτερος τρόπος για να μπούμε στο πνεύμα του βιβλίου του.
Ας αφήσουμε τον ίδιο να μας πεί πως τη γνώρισε:΄΄Τη γνώρισα το 1958 στο Ντάλας. Αυτή ήταν μόλις 35 ετών και εγώ 11. Βέβαια, στα μάτια ενός εντεκάχρονου μιά γυναίκα 35 ετών μοιάζει πολύ μεγάλη. Κι όταν αυτή η γυναίκα είναι η Μαρία Κάλλας, φανταστείτε πόσο ψηλή και επιβλητική μου φαινόταν. Εγώ βρέθηκα στο Ντάλας μαζί με τη γιαγιά μου και τον άντρα της γιαγιάς μου, που εγώ τον έλεγα παππού. Ο παππούς μου λοιπόν θα σκηνοθετούσε την Κάλλας στη Μήδεια του Κερουμπίνι. Εγώ τη Μήδεια την ήξερα από τη γιαγιά μου. Την είχε παίξει πολλές φορές στην Επίδαυρο , σε σκηνοθεσία του παππού μου. Η γιαγιά μου, η Κατίνα Παξινού, ήταν η πιό θρυλική μεταπολεμική ηθοποιός της Ελλάδας. Μαζί με τον άντρα της Αλέξη Μινωτή υπήρξαν οι σημαντικότεροι ερμηνευτές της αρχαίας τραγωδίας και του κλασικού ευρωπαικού ρεπερτορίου στη χώρα μας....
Γιατί δεν ήταν μόνο η πόλη του Ντάλας που με φόβιζε κάπως...Ηταν και η συγκεκριμένη Μήδεια που ετοίμαζε ο παππούς γι΄αυτή τη Μις Κάλλας. Η Μήδεια που έπαιζε η γιαγιά μου στην Επίδαυρο ήταν αλλοιώς. Ηταν οικεία. Γιατί, πρώτα απ΄όλα, μιλούσε. Και, δεύτερον, μιλούσε ελληνικά. Αυτή εδώ στη ζωή της μιλούσε αγγλικά και στη σκηνή τραγουδούσε. Τραγουδούσε σε μιά άλλη, εντελώς άγνωστη σε μένα, γλώσσα. Ιταλικά. Τη φοβόμουν αυτή την ψηλή γυναίκα. Με το που άρχιζε η Μις Κάλλας την πρόβα, εγώ κρυβόμουν στα πιο απίθανα μέρη του θεάτρου. Με τη γιαγιά μου, η Μήδεια δε μου φαινόταν καθόλου τρομακτική. Ισως γιατί ήταν η γιαγιά μου, και ό,τι έκανε η γιαγιά μου στο θέατρο δεν το έπαιρνα και πολύ στα σοβαρά. Μου είχαν μάθει ότι η γιαγιά και ο παππούς αυτά που κάνουν στο θέατρο τα κάνουν στα ψέμματα. Από τις Μήδειες της γιαγιάς μου στην Επίδαυρο θυμάμαι πιό πολύ τα σάντουιτς που μου έφτιαχνε πριν απο την πρόβα, τις εκδρομές με τη Oldmobile του παππού στα γύρω χωριά, τα μπάνια στη θάλασσα και τις μαρίδες και τα κεφτεδάκια στα παραλιακά ταβερνάκια. Κάθε έργο της γιαγιάς και του παππού στην Επίδαυρο ήταν για μένα πανηγύρι.
Αυτή εδώ η Μήδεια δεν είχε τέτοια. Η Μις Κάλλας δεν έφτιαχνε ούτε σάντουιτς ούτε κεφτεδάκια ούτε τηγανητή μαρίδα. Ηταν μια απόμακρη και μυστηριώδης βασίλισσα. Είχε τεράστια μάτια, μεγάλα πυκνά φρύδια και ένα σαρκώδες στόμα, που οι άκρες του έγερναν προς τα κατω. Ομολογουμένως ήταν η πιο Μήδεια απ΄όλες τις Μήδειες που έχω δεί. Ετρεμα όταν την έβλεπα. Φοβόμουν μην κάνει λάθος και αρπάξει εμένα αντί για τα παιδιά της και με σφάξει. Αλλά, παρ΄όλο αυτό το μεγαλείο, όταν κατέβαινε από τη σκηνή, πήγαινε δίπλα σε έναν πανάσχημο κύριο που τον έλεγε ΄΄αμόρε΄΄. Αυτό κι αν μου φαινόταν ανεξήγητο. Μια γυναικάρα μέχρι εκεί πάνω, μια θεά του Ολύμπου, να καταδέχεται να αγκαλιάζει έναν κοντό άντρα που έμοιαζε με βάτραχο. Κι όχι μόνο ήταν σαν βάτραχος, αλλά τον έλεγαν και Τίτα. Μα Τίτα; Είναι όνομα αυτό για έναν άντρα;΄΄
Ο Αλέξανδρος Αντωνόπουλος κάπως έτσι πρωτογνώρισε την Μαρία Κάλλας και αυτή η γνωριμία μαζί της τον ακολούθησε σε όλη του τη ζωή μέχρι σήμερα. Παρακολούθησε όλα όσα έκανε, όσο εκείνη ζούσε, διάβασε σχεδόν όλα όσα γράφτηκαν γι΄αυτήν από τότε μέχρι σήμερα, άκουσε όλα όσα υπάρχουν ηχογραφημένα με τη φωνή της, είδε όλα τα μικρά ή μεγάλα αποσπάσματα που υπάρχουν με αυτήν στο youtube, γνώρισε το φαινόμενο Κάλλας όσο περισσότερο ήταν ανθρωπίνως δυνατόν. Και σήμερα πιά, έχει άποψη για αυτό το φαινόμενο. Αποψη που την στηρίζει με επιχειρήματα. Οχι, όμως, σαν ειδικός της μουσικής ή της όπερας, αλλά σαν κάποιος θαυμαστής που αγάπησε πολύ αυτή την γυναίκα.Καί, επιπλέον, είχε και την τύχη να την γνωρίσει από κοντά. Μιά ντίβα της μουσικής, που ,όμως, αδικήθηκε πολλές φορές από το κοινό και τους ειδικούς όσο ζούσε. Παρ΄όλα αυτά όμως, κατάφερε να γίνει το απόλυτο σύμβολο της όπερας. Μια τραγουδίστρια που, τώρα πιά, χωρίζουν την ιστορία της όπερας στην εποχή πριν την Κάλλας και στην εποχή μετά την Κάλλας.
΄΄Η μυωπία ήταν αυτή που την έκανε τόσο επιμελή στη μελέτη της παρτιτούρας. Και αυτό το ελάττωμα στην όραση την έκανε μια τέλεια ηθοποιό. Γιατί, έχοντας μελετήσει τόσο καλά τη μουσική, αφοσιωνόταν αποκλειστικά και μόνο στην ερμηνεία του ρόλου. Επειτα από άπειρες ώρες ακούραστης μελέτης, η μελωδία ήταν κάτι που έβγαινε αβίαστα από μέσα της. Αυτό που την απασχολούσε ήταν τα συναισθήματα του κάθε ρόλου. Η μυωπία ίσως υπήρξε ένας από τους παράγοντες που την έκαναν μοναδική, γιατί μέχρι τότε, οι τραγουδιστές της όπερας ασχολούνταν μόνο με νότες. Η πρώτη στις μέρες μας που έφερε στο προσκήνιο την ερμηνεία του ρόλου ήταν η Κάλλας. Αυτό το θαύμα αντίκρυσε πρώτο το αθηναικό κοινό στη διάρκεια της Κατοχής. Μια ανυπέρβλητη ηθοποιό που τραγουδούσε θεικά...............
Σε πολύ λίγα χρόνια θα αφήσει πίσω της τους ακροβατισμούς, θα απορρίψει κάθε παρέκκλιση από την παρτιτούρα κα θα αφοσιωθεί αποκλειστικά και μόνο στην ερμηνεία του χαρακτήρα και της κατάστασης του έργου. Με δυό λόγια, θα γίνει μια μεγάλη ηθοποιός, που εστιάζει στα συναισθήματα του ρόλου και δεν καταδέχεται τους εύκολους εντυπωσιασμούς, που τόσο συνηθίζονται στην όπερα. Γιατί ναι μεν θεωρούσε ότι φωνητικά έπρεπε να είναι άψογη, αλλά πάνω από τη φωνή έβαζε τα συναισθήματα του χαρακτήρα με τον οποίο καταπιανόταν. Οταν όλοι οι άλλοι τραγουδιστές πριν από αυτήν ενδιαφέρονταν μόνο για τη φωνητική αρτιότητα, η Κάλλας εστίαζε στη μετουσίωσή της στον εκάστοτε ρόλο΄΄.
Ο Αλέξανδρος Αντωνόπουλος είναι, αφ΄ενός, γνώστης του αντικειμένου της μουσικής, ως εξιδεικευμένο κοινό καί όχι ως κριτικός, αφ΄ετέρου είχε αυτή την σπάνια τύχη να γνωρίσει από κοντά την Κάλλας, σε διαφορετικές ηλικίες καθε φορά, πράγμα που του έδωσε την δυνατότητα να μιλήσει όχι μόνο για τον μύθο αλλά και για τη γυναίκα.Τη γυναίκα Μαρία που κρύφτηκε πίσω από τον μύθο. Δεν γράφει μιά αγιογραφία της, αλλά από την άλλη, δεν τον ενδιαφέρει να είναι και αντικειμενικός. Ειναι ενδεικτικό αυτό που γράφει:
΄΄Στις 17 Μαρτίου του ΄76 πεθαίνει ο Λουκίνο Βισκόντι. Η Μαρία ζεί πιά με χάπια Μαντράξ, που της στέλνει η αδελφή της απ΄την Ελλάδα. Μόνη στο σπίτι ακούει παλιές πειρατικές ηχογραφήσεις της από παραστάσεις και θαυμάζει από μακριά το δημιούργημά της. Την Κάλας. Κι όλο και πιο συχνά μιλάει γι΄αυτήν στο τρίτο ενικό πρόσωπο. Δε λέει:΄΄Τραγούδησα υπέροχα΄΄. Λέει: ΄΄Τραγούδησε υπέροχα, αλλά δε θα ξανατραγουδήσει έτσι΄΄. Λες και η Μαρία και η Κάλλας είναι δύο γυναίκες. Το εσωτερικό ρήγμα που τη βασάνιζε μιά ζωή, η μοναξιά το ολοκληρώνει και το κάνει διάσπαση. Η γυναίκα και η ντίβα διαχωρίζονται πλήρως στο μυαλό της. Η άσχημη γυναίκα που μεταμφιέστηκε για χρόνια σε όμορφη ντίβα. Και τώρα είναι πάλι αυτή που ήταν όταν ξεκινούσε. Και μάλιστα τώρα έχει πολύ λιγότερα πράγματα στα χέρια της. Μικρή μπορούσε τουλάχιστον να ελπίζει. Τώρα πια δεν έχει να περιμένει τίποτα. ΄΄
Το έγραψα και στην αρχή: ο Αλέξανδρος Αντωνόπουλος, με τη βοήθεια του Μιχάλη Ρέππα που επιμελήθηκε το κείμενό του, έγραψε ένα απολαυστικό βιβλίο, από αυτά που δεν αφήνεις από τα χέρια σου μέχρι να το τελειώσεις. Απλό, ουσιαστικό, συναισθηματικό, του δίνει την ευκαιρεία να γυρίσει ο ίδιος στις εποχές που την συνάντησε. Περιγράφει τη ζωή ενός μεγάλου μύθου ξεκινόντας από την προσωπική του ματιά και εμπειρία και συνεχίζοντας όλα αυτά τα χρόνια με την μελέτη όλων όσων γράφτηκαν γι΄αυτήν. Αν προσθέσουμε και την ουσιαστική γνώση των ηχογραφήσεων που άφησε πίσω της η Κάλλας, ο ίδιος ,θα έλεγα, ότι είναι από τους ανθρώπους που γνωρίζουν για τι ακριβώς μιλάνε. Περιγράφει τον μύθο της Κάλλας αλλά και τον άνθρωπο Κάλλας, την γυναίκα που υπήρξε πίσω από τη μεγάλη εικόνα. Ολα όσα έγραψε, βασίζονται στα αληθινά γεγονότα, αλλά κάπου-κάπου κλείνει το μάτι στον αναγνώστη και αφήνει την φαντασία του να δημιουργήσει κάποιες στιγμές της ζωής της. Το δηλώνει όμως. ΄΄Εδώ, δεν ξέρει κανείς τι ακριβώς έγινε, η φαντασία μου όμως δημιούργησε αυτό΄΄.
Θα κλείσω αυτή την παρουσίαση με λίγες ακόμα γραμμές που έγραψε ό ίδιος :΄΄Ολα αυτά τα χρόνια γυρίστηκαν δεκάδες ντοκυμαντέρ και γράφτηκαν δεκάδες βιβλία και χιλιάδες άρθρα. Και είναι πράγματι αξιοσημείωτο το ότι οι άνθρωποι επανέρχονται ξανά και ξανά στην Κάλλας. Αλήθεια, ποιό μυστικό κρύβει η ανομοιογενής φωνή της; Ποιό αίνιγμα γράφεται στα βυζαντινά της μάτια; Γιατί μας μαγνητίζει ακόμα; Πέρασαν πολλές φωνές. Μεγάλες φωνές. Καί, για να λέμε την αλήθεια, τεχνικά πολύ καλύτερες απ΄τη φωνή της Κάλλας. Τι την κάνει ανεπανάληπτη; Γιατί δεν την ξεχνάμε; Αυτό το κείμενο ήταν η προσπάθειά μου να εξηγήσω αυτή την εμμονή. Γράφοντας προσπάθησα να την εξερευνήσω. Να τη γνωρίσω. Αλλά όσο προχωρούσε το κείμενο τόσο συνειδητοποιούσα ότι δε θα τη γνωρίσω ποτέ. Πάντα θα κρύβεται μέσα στο μύθο της. Στον μύθο που έχει γι΄αυτήν ο καθένας από μας που την αγαπήσαμε. Το αφήγημα αυτό δεν είναι μια βιογραφία της Κάλλας. Είναι το ημερολόγιο της εικόνας της στο μυαλό μου. Είναι οι προβολές μου πάνω της. Αυτά που κράτησα. Αυτά που είχα ανάγκη να κρατήσω. Ισως, αν ζούσε, να γελούσε διαβάζοντας αυτό το κείμενο, όπως γέλασε όταν της είπα ότι θέλω να την ακομπανιάρω. Τελικά όμως το έκανα με άλλον τρόπο. Κατέγραψα με λέξεις την πικρή μελωδία που γέννησαν μέσα μου τα πάθη της. Ναί. Δεν κατέγραψα την Κάλλας. Κατέγραψα εμένα. ...
Εφ΄όσον δε θέλησε η ίδια να αφήσει πίσω της κάποιο κείμενο-εκτός από τις συνεντεύξεις, που δεν μπορούν να πάνε σε βάθος-, οφείλουμε να τη σεβαστούμε και να σταθούμε στο μόνο που άφησε. Τις ηχογραφήσεις της....Ας μη γράφουμε πια γι ΄αυτήν και ας κάνουμε αυτό που ήθελε πάντα. Ας την ακούσουμε να τραγουδά. Αυτό που μας ανήκει είναι η φωνή της. Η ζωή είναι δική της και μόνο δική της. Ας μην ενοχλούμε, λοιπόν, τη Μις Κάλλας΄΄.
Ας αφήσουμε τον ίδιο να μας πεί πως τη γνώρισε:΄΄Τη γνώρισα το 1958 στο Ντάλας. Αυτή ήταν μόλις 35 ετών και εγώ 11. Βέβαια, στα μάτια ενός εντεκάχρονου μιά γυναίκα 35 ετών μοιάζει πολύ μεγάλη. Κι όταν αυτή η γυναίκα είναι η Μαρία Κάλλας, φανταστείτε πόσο ψηλή και επιβλητική μου φαινόταν. Εγώ βρέθηκα στο Ντάλας μαζί με τη γιαγιά μου και τον άντρα της γιαγιάς μου, που εγώ τον έλεγα παππού. Ο παππούς μου λοιπόν θα σκηνοθετούσε την Κάλλας στη Μήδεια του Κερουμπίνι. Εγώ τη Μήδεια την ήξερα από τη γιαγιά μου. Την είχε παίξει πολλές φορές στην Επίδαυρο , σε σκηνοθεσία του παππού μου. Η γιαγιά μου, η Κατίνα Παξινού, ήταν η πιό θρυλική μεταπολεμική ηθοποιός της Ελλάδας. Μαζί με τον άντρα της Αλέξη Μινωτή υπήρξαν οι σημαντικότεροι ερμηνευτές της αρχαίας τραγωδίας και του κλασικού ευρωπαικού ρεπερτορίου στη χώρα μας....
Γιατί δεν ήταν μόνο η πόλη του Ντάλας που με φόβιζε κάπως...Ηταν και η συγκεκριμένη Μήδεια που ετοίμαζε ο παππούς γι΄αυτή τη Μις Κάλλας. Η Μήδεια που έπαιζε η γιαγιά μου στην Επίδαυρο ήταν αλλοιώς. Ηταν οικεία. Γιατί, πρώτα απ΄όλα, μιλούσε. Και, δεύτερον, μιλούσε ελληνικά. Αυτή εδώ στη ζωή της μιλούσε αγγλικά και στη σκηνή τραγουδούσε. Τραγουδούσε σε μιά άλλη, εντελώς άγνωστη σε μένα, γλώσσα. Ιταλικά. Τη φοβόμουν αυτή την ψηλή γυναίκα. Με το που άρχιζε η Μις Κάλλας την πρόβα, εγώ κρυβόμουν στα πιο απίθανα μέρη του θεάτρου. Με τη γιαγιά μου, η Μήδεια δε μου φαινόταν καθόλου τρομακτική. Ισως γιατί ήταν η γιαγιά μου, και ό,τι έκανε η γιαγιά μου στο θέατρο δεν το έπαιρνα και πολύ στα σοβαρά. Μου είχαν μάθει ότι η γιαγιά και ο παππούς αυτά που κάνουν στο θέατρο τα κάνουν στα ψέμματα. Από τις Μήδειες της γιαγιάς μου στην Επίδαυρο θυμάμαι πιό πολύ τα σάντουιτς που μου έφτιαχνε πριν απο την πρόβα, τις εκδρομές με τη Oldmobile του παππού στα γύρω χωριά, τα μπάνια στη θάλασσα και τις μαρίδες και τα κεφτεδάκια στα παραλιακά ταβερνάκια. Κάθε έργο της γιαγιάς και του παππού στην Επίδαυρο ήταν για μένα πανηγύρι.
Αυτή εδώ η Μήδεια δεν είχε τέτοια. Η Μις Κάλλας δεν έφτιαχνε ούτε σάντουιτς ούτε κεφτεδάκια ούτε τηγανητή μαρίδα. Ηταν μια απόμακρη και μυστηριώδης βασίλισσα. Είχε τεράστια μάτια, μεγάλα πυκνά φρύδια και ένα σαρκώδες στόμα, που οι άκρες του έγερναν προς τα κατω. Ομολογουμένως ήταν η πιο Μήδεια απ΄όλες τις Μήδειες που έχω δεί. Ετρεμα όταν την έβλεπα. Φοβόμουν μην κάνει λάθος και αρπάξει εμένα αντί για τα παιδιά της και με σφάξει. Αλλά, παρ΄όλο αυτό το μεγαλείο, όταν κατέβαινε από τη σκηνή, πήγαινε δίπλα σε έναν πανάσχημο κύριο που τον έλεγε ΄΄αμόρε΄΄. Αυτό κι αν μου φαινόταν ανεξήγητο. Μια γυναικάρα μέχρι εκεί πάνω, μια θεά του Ολύμπου, να καταδέχεται να αγκαλιάζει έναν κοντό άντρα που έμοιαζε με βάτραχο. Κι όχι μόνο ήταν σαν βάτραχος, αλλά τον έλεγαν και Τίτα. Μα Τίτα; Είναι όνομα αυτό για έναν άντρα;΄΄
Ο Αλέξανδρος Αντωνόπουλος κάπως έτσι πρωτογνώρισε την Μαρία Κάλλας και αυτή η γνωριμία μαζί της τον ακολούθησε σε όλη του τη ζωή μέχρι σήμερα. Παρακολούθησε όλα όσα έκανε, όσο εκείνη ζούσε, διάβασε σχεδόν όλα όσα γράφτηκαν γι΄αυτήν από τότε μέχρι σήμερα, άκουσε όλα όσα υπάρχουν ηχογραφημένα με τη φωνή της, είδε όλα τα μικρά ή μεγάλα αποσπάσματα που υπάρχουν με αυτήν στο youtube, γνώρισε το φαινόμενο Κάλλας όσο περισσότερο ήταν ανθρωπίνως δυνατόν. Και σήμερα πιά, έχει άποψη για αυτό το φαινόμενο. Αποψη που την στηρίζει με επιχειρήματα. Οχι, όμως, σαν ειδικός της μουσικής ή της όπερας, αλλά σαν κάποιος θαυμαστής που αγάπησε πολύ αυτή την γυναίκα.Καί, επιπλέον, είχε και την τύχη να την γνωρίσει από κοντά. Μιά ντίβα της μουσικής, που ,όμως, αδικήθηκε πολλές φορές από το κοινό και τους ειδικούς όσο ζούσε. Παρ΄όλα αυτά όμως, κατάφερε να γίνει το απόλυτο σύμβολο της όπερας. Μια τραγουδίστρια που, τώρα πιά, χωρίζουν την ιστορία της όπερας στην εποχή πριν την Κάλλας και στην εποχή μετά την Κάλλας.
΄΄Η μυωπία ήταν αυτή που την έκανε τόσο επιμελή στη μελέτη της παρτιτούρας. Και αυτό το ελάττωμα στην όραση την έκανε μια τέλεια ηθοποιό. Γιατί, έχοντας μελετήσει τόσο καλά τη μουσική, αφοσιωνόταν αποκλειστικά και μόνο στην ερμηνεία του ρόλου. Επειτα από άπειρες ώρες ακούραστης μελέτης, η μελωδία ήταν κάτι που έβγαινε αβίαστα από μέσα της. Αυτό που την απασχολούσε ήταν τα συναισθήματα του κάθε ρόλου. Η μυωπία ίσως υπήρξε ένας από τους παράγοντες που την έκαναν μοναδική, γιατί μέχρι τότε, οι τραγουδιστές της όπερας ασχολούνταν μόνο με νότες. Η πρώτη στις μέρες μας που έφερε στο προσκήνιο την ερμηνεία του ρόλου ήταν η Κάλλας. Αυτό το θαύμα αντίκρυσε πρώτο το αθηναικό κοινό στη διάρκεια της Κατοχής. Μια ανυπέρβλητη ηθοποιό που τραγουδούσε θεικά...............
Σε πολύ λίγα χρόνια θα αφήσει πίσω της τους ακροβατισμούς, θα απορρίψει κάθε παρέκκλιση από την παρτιτούρα κα θα αφοσιωθεί αποκλειστικά και μόνο στην ερμηνεία του χαρακτήρα και της κατάστασης του έργου. Με δυό λόγια, θα γίνει μια μεγάλη ηθοποιός, που εστιάζει στα συναισθήματα του ρόλου και δεν καταδέχεται τους εύκολους εντυπωσιασμούς, που τόσο συνηθίζονται στην όπερα. Γιατί ναι μεν θεωρούσε ότι φωνητικά έπρεπε να είναι άψογη, αλλά πάνω από τη φωνή έβαζε τα συναισθήματα του χαρακτήρα με τον οποίο καταπιανόταν. Οταν όλοι οι άλλοι τραγουδιστές πριν από αυτήν ενδιαφέρονταν μόνο για τη φωνητική αρτιότητα, η Κάλλας εστίαζε στη μετουσίωσή της στον εκάστοτε ρόλο΄΄.
Ο Αλέξανδρος Αντωνόπουλος είναι, αφ΄ενός, γνώστης του αντικειμένου της μουσικής, ως εξιδεικευμένο κοινό καί όχι ως κριτικός, αφ΄ετέρου είχε αυτή την σπάνια τύχη να γνωρίσει από κοντά την Κάλλας, σε διαφορετικές ηλικίες καθε φορά, πράγμα που του έδωσε την δυνατότητα να μιλήσει όχι μόνο για τον μύθο αλλά και για τη γυναίκα.Τη γυναίκα Μαρία που κρύφτηκε πίσω από τον μύθο. Δεν γράφει μιά αγιογραφία της, αλλά από την άλλη, δεν τον ενδιαφέρει να είναι και αντικειμενικός. Ειναι ενδεικτικό αυτό που γράφει:
΄΄Στις 17 Μαρτίου του ΄76 πεθαίνει ο Λουκίνο Βισκόντι. Η Μαρία ζεί πιά με χάπια Μαντράξ, που της στέλνει η αδελφή της απ΄την Ελλάδα. Μόνη στο σπίτι ακούει παλιές πειρατικές ηχογραφήσεις της από παραστάσεις και θαυμάζει από μακριά το δημιούργημά της. Την Κάλας. Κι όλο και πιο συχνά μιλάει γι΄αυτήν στο τρίτο ενικό πρόσωπο. Δε λέει:΄΄Τραγούδησα υπέροχα΄΄. Λέει: ΄΄Τραγούδησε υπέροχα, αλλά δε θα ξανατραγουδήσει έτσι΄΄. Λες και η Μαρία και η Κάλλας είναι δύο γυναίκες. Το εσωτερικό ρήγμα που τη βασάνιζε μιά ζωή, η μοναξιά το ολοκληρώνει και το κάνει διάσπαση. Η γυναίκα και η ντίβα διαχωρίζονται πλήρως στο μυαλό της. Η άσχημη γυναίκα που μεταμφιέστηκε για χρόνια σε όμορφη ντίβα. Και τώρα είναι πάλι αυτή που ήταν όταν ξεκινούσε. Και μάλιστα τώρα έχει πολύ λιγότερα πράγματα στα χέρια της. Μικρή μπορούσε τουλάχιστον να ελπίζει. Τώρα πια δεν έχει να περιμένει τίποτα. ΄΄
Το έγραψα και στην αρχή: ο Αλέξανδρος Αντωνόπουλος, με τη βοήθεια του Μιχάλη Ρέππα που επιμελήθηκε το κείμενό του, έγραψε ένα απολαυστικό βιβλίο, από αυτά που δεν αφήνεις από τα χέρια σου μέχρι να το τελειώσεις. Απλό, ουσιαστικό, συναισθηματικό, του δίνει την ευκαιρεία να γυρίσει ο ίδιος στις εποχές που την συνάντησε. Περιγράφει τη ζωή ενός μεγάλου μύθου ξεκινόντας από την προσωπική του ματιά και εμπειρία και συνεχίζοντας όλα αυτά τα χρόνια με την μελέτη όλων όσων γράφτηκαν γι΄αυτήν. Αν προσθέσουμε και την ουσιαστική γνώση των ηχογραφήσεων που άφησε πίσω της η Κάλλας, ο ίδιος ,θα έλεγα, ότι είναι από τους ανθρώπους που γνωρίζουν για τι ακριβώς μιλάνε. Περιγράφει τον μύθο της Κάλλας αλλά και τον άνθρωπο Κάλλας, την γυναίκα που υπήρξε πίσω από τη μεγάλη εικόνα. Ολα όσα έγραψε, βασίζονται στα αληθινά γεγονότα, αλλά κάπου-κάπου κλείνει το μάτι στον αναγνώστη και αφήνει την φαντασία του να δημιουργήσει κάποιες στιγμές της ζωής της. Το δηλώνει όμως. ΄΄Εδώ, δεν ξέρει κανείς τι ακριβώς έγινε, η φαντασία μου όμως δημιούργησε αυτό΄΄.
Θα κλείσω αυτή την παρουσίαση με λίγες ακόμα γραμμές που έγραψε ό ίδιος :΄΄Ολα αυτά τα χρόνια γυρίστηκαν δεκάδες ντοκυμαντέρ και γράφτηκαν δεκάδες βιβλία και χιλιάδες άρθρα. Και είναι πράγματι αξιοσημείωτο το ότι οι άνθρωποι επανέρχονται ξανά και ξανά στην Κάλλας. Αλήθεια, ποιό μυστικό κρύβει η ανομοιογενής φωνή της; Ποιό αίνιγμα γράφεται στα βυζαντινά της μάτια; Γιατί μας μαγνητίζει ακόμα; Πέρασαν πολλές φωνές. Μεγάλες φωνές. Καί, για να λέμε την αλήθεια, τεχνικά πολύ καλύτερες απ΄τη φωνή της Κάλλας. Τι την κάνει ανεπανάληπτη; Γιατί δεν την ξεχνάμε; Αυτό το κείμενο ήταν η προσπάθειά μου να εξηγήσω αυτή την εμμονή. Γράφοντας προσπάθησα να την εξερευνήσω. Να τη γνωρίσω. Αλλά όσο προχωρούσε το κείμενο τόσο συνειδητοποιούσα ότι δε θα τη γνωρίσω ποτέ. Πάντα θα κρύβεται μέσα στο μύθο της. Στον μύθο που έχει γι΄αυτήν ο καθένας από μας που την αγαπήσαμε. Το αφήγημα αυτό δεν είναι μια βιογραφία της Κάλλας. Είναι το ημερολόγιο της εικόνας της στο μυαλό μου. Είναι οι προβολές μου πάνω της. Αυτά που κράτησα. Αυτά που είχα ανάγκη να κρατήσω. Ισως, αν ζούσε, να γελούσε διαβάζοντας αυτό το κείμενο, όπως γέλασε όταν της είπα ότι θέλω να την ακομπανιάρω. Τελικά όμως το έκανα με άλλον τρόπο. Κατέγραψα με λέξεις την πικρή μελωδία που γέννησαν μέσα μου τα πάθη της. Ναί. Δεν κατέγραψα την Κάλλας. Κατέγραψα εμένα. ...
Εφ΄όσον δε θέλησε η ίδια να αφήσει πίσω της κάποιο κείμενο-εκτός από τις συνεντεύξεις, που δεν μπορούν να πάνε σε βάθος-, οφείλουμε να τη σεβαστούμε και να σταθούμε στο μόνο που άφησε. Τις ηχογραφήσεις της....Ας μη γράφουμε πια γι ΄αυτήν και ας κάνουμε αυτό που ήθελε πάντα. Ας την ακούσουμε να τραγουδά. Αυτό που μας ανήκει είναι η φωνή της. Η ζωή είναι δική της και μόνο δική της. Ας μην ενοχλούμε, λοιπόν, τη Μις Κάλλας΄΄.
