Ο Ματιάς Ενάρ είναι βραβευμένος με το βραβείο Goncourt, και όλοι ξέρουμε την απήχηση που έχει αυτό το βραβείο στον γαλλόφωνο, τουλάχιστον, λογοτεχνικό κόσμο. Γεννήθηκε στη Νιόρ το 1972 και σπούδασε αραβικά και περσικά στο Ινστιτούτο Ανατολικών Γλωσσών. Το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο ΄΄Les perfections du tir΄΄, παίρνει το 2004 το βραβείο των πέντε ηπείρων της γαλλοφωνίας και το 2010 το ΄΄Μίλησέ τους για μάχες, για ρηγάδες και για ελέφαντες΄΄ παίρνει το βραβείο Goncourt des lyseens. Το 2015 το μυθιστόρημά του ΄΄Πυξίδα΄΄ παίρνει το βραβείο Goncourt. O ίδιος είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Inculte και συμμετέχει ενεργά σε εκδοτικά προγράμματα στη Βαρκελώνη.
Το ΄΄Μίλησέ τους για μάχες, για Ρηγάδες και για ελέφαντες΄΄, θα μπορούσε να είναι ένα υπέροχο παραμύθι. Και είναι, αν και βασίζεται σε αληθινά γεγονότα. Στο βιβλίο, ο συγγραφέας περιγράφει το ταξίδι του Μιχαήλ Αγγελου την άνοιξη του 1506 στην Κωνσταντινούπολη, κατόπιν προσκλήσεως του σουλτάνου Βαγιαζίτ. Ενα γεγονός που είναι ιστορικά καταγεγραμμένο, αν και όχι πολύ γνωστό. Για να μπούμε στο κλίμα του βιβλίου, αντιγράφω από το οπισθόφυλλο:
΄΄Οταν, την άνοιξη του 1506, ο Μιχαήλ Αγγελος ξεκινάει για την Κωνσταντινούπολη έχοντας αφήσει στη μέση την κατασκευή του μαυσωλείου του πάπα Ιουλίου Β’ στη Ρώμη, γνωρίζει καλά ότι διακινδυνεύει να επισύρει την οργή του αυταρχικού ποντίφηκα. Πως όμως να αγνοήσει την επιστολή του σουλτάνου Βαγιαζίτ που τον καλεί να κατασκευάσει μιά μεγαλειώδη γέφυρα στον Κεράτιο κόλπο; Ετσι, ο μεγάλος γλύπτης αποφασίζει να κάνει το ταξίδι.
Ακριβές και λεπτοδουλεμένο σαν κόσμημα, το βιβλίο του Ενάρ είναι η προσωπογραφία ενός καλλιτέχνη της Αναγέννησης που έρχεται αντιμέτωπος με το κάλλος του μουσουλμανικού κόσμου, και ταυτόχρονα ένας συναρπαστικός στοχασμός πάνω στην πράξη της δημιουργίας. Αναπαριστώντας μερικές λησμονημένες από την ιστορία εβδομάδες, χρησιμοποιώντας αυθεντικό υλικό όπως τις σημειώσεις και τις επιστολές του Μικελάντζελο από την Κωνσταντινούπολη, ο Ματιάς Ενάρ σκιαγραφεί την περίπλοκη σχέση Δύσης και Ανατολής μέσα από τον συμβολισμό μιάς ανολοκλήρωτης αρχιτεκτονικής χειρονομίας: μιάς γέφυρας που δεν κατασκευάστηκε ποτέ, αλλά αποτυπώθηκε στο σημειωματάριο του καλλιτέχνη, σαν ένα νεύμα από την άλλη όχθη του πολιτισμού΄΄.
Το μυθιστόρημα ξεκινάει με τον Μιχαήλ Αγγελο να αποβιβάζεται στην Κωνσταντινούπολη, την Πέμπτη 13 Μαίου 1506,μετά από εξι μέρες δύσκολου ταξιδιού. Οπως γράφει ο συγγραφέας : ΄΄Ασφαλώς η Ιστανμπουλ ήταν πολύ διαφορετική τότε: το επικρατέστερο όνομά της ήταν Κωνσταντινούπολη. Η Αγιά-Σοφιά δέσποζε μονάχη της, χωρίς το Μπλέ Τζαμί. Η ανατολική όχθη του Βοσπόρου ήταν εξαθλιωμένη, το μεγάλο παζάρι δεν ήταν ακόμη ο γιγάντιος ιστός αράχνης όπου χάνονται οι τουρίστες απ’ όλο τον κόσμο για να τους γδύσουνε οι ντόπιοι. Η αυτοκρατορία δεν ήταν πια ρωμαική, αλλά ούτε και η μεγάλη αυτοκρατορία, την πόλη τη μοιράζονταν Οθωμανοί, Ελληνες, Εβραίοι και Λατίνοι. Σουλτάνος ήταν ο Βαγιαζίτ Β’, ο επονομαζόμενος και Ευλογημένος, Ευσεβής, Δίκαιος. Οι Φλωρεντινοί και οι Ενετοί τον ονόμαζαν Μπαζαζέτο, οι Γάλλοι Μπαζαζέ. Ηταν ένας σοφός και ήρεμος άνθρωπος, ο οποίος βασίλεψε τριάντα ολόκληρα χρόνια. Του άρεσε να γεύεται το κρασί, την ποίηση, τη μουσική. Δεν φυλαγόταν ούτε απ’ τα νεαρά αγόρια ούτε απ’ τα κορίτσια. Εκτιμούσε τις επιστήμες και τις τέχνες, την αστρονομία, την αρχιτεκτονική, τα θέλγητρα του πολέμου, τα γρήγορα άτια και τα κοφτερά σπαθιά. Αγνοούμε τι τον ώθησε να προσκαλέσει τον Μιχαήλ Αγγελο Μπουαναρότι, από το Μπουαναρότι της Φλωρεντίας, στην Ιστανμπούλ, ακόμη κι αν ο γλύπτης έχαιρε ήδη μεγάλης φήμης στην Ιταλία. Στα τριάντα ένα του, κάποιοι έβλεπαν σ’ αυτόν τον μεγαλύτερο καλλιτέχνη όλων των εποχών. Τον σύγκριναν συχνά με τον γίγαντα Λεονάρντο ντα Βίντσι, που ήταν είκοσι χρόνια μεγαλύτερός του΄΄.
Κάπως έτσι ξεκινάει η συνάντηση του Μικελάντζελο με την Ανατολή. Μιά συνάντηση που δεν σταματάει στα μνημεία της πόλης, αλλά προχωρά στην ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και το ανατολίτικο μυστήριο που καλύπτει την πόλη. Εδώ, δεν είναι διαφορετικά μόνο τα κτίρια, είναι διαφορετικοί και οι άνθρωποι. Συντροφιά του έχει τον ποιητή Μεσιχί, που τον φέρνει σε επαφή και με τα αθέατα σημεία της πόλης. Τον φέρνει στα παζάρια των μπαχαρικών, σε υπόγειες ταβέρνες, τον φέρνει σε επαφή με τις μουσικές που ακούγονται σε αυτά τα μέρη.
΄΄Ο Μιχαήλ Αγγελος περνάει τη μέρα χαρτογραφώντας την πόλη και τα παζάρια της, συντροφιά με τον Μεσιχί, τον ποιητή. Ο γλύπτης έχει εκπλαγεί που συνεννοείται τόσο καλά με έναν άπιστο. Η φιλία τους είναι εξίσου δυνατή και διακριτική. Ο Μεσιχί έχει παρασύρει τον Μιχαήλ Αγγελο μακριά, προς τον νότο, πέρα από τα βυζαντινά τείχη, σε μιά παράξενη υπαίθρια αγορά, την αγορά των ζωντανών ,ανθρώπων και ζώων. Ο Μιχαήλ Αγγελος παρατηρεί τα λεπτοκαμωμένα κορμιά των μαύρων σκλάβων απ΄την Αβησσυνία, τις λευκές γυναίκες , που τις έχουν αρπάξει στον Καύκασο ή στη Βουλγαρία, τα καραβάνια των δεμένων αναμεταξύ τους δυστυχισμένων να περιμένουν μια καλύτερη τύχη στο σπίτι ενός πλούσιου Ιστανμπουλιώτη ή σε κάποια χαμοκέλα. Αποστρέφει γρήγορα το βλέμμα μπροστά στην εξαθλίωση των ομοθρήσκων του΄΄.
Πολύ γρήγορα ο Μιχαήλ Αγγελος ΄΄χάνεται΄΄ μέσα σε αυτή την πόλη. Είναι η πρώτη φορά που έρχεται σε επαφή με έναν άλλο κόσμο, πέρα από αυτόν της Ιταλίας. Μπαίνοντας στην Αγιά – Σοφία τον καταλαμβάνει δέος, όχι μόνο γι’ αυτό που βλέπει, αλλά και αυτό που αισθάνεται.
΄΄Στις 18 Μαίου του 1506 ο Μικελάντζελο Μπουαναρότι, όρθιος στη μικρή πλατεία, παρατηρεί την εκκλησία που, πενήντα χρόνια νωρίτερα, ήταν ακόμη το κέντρο του χριστιανισμού. Σκέφτεται τον Κωνσταντίνο, τον Ιουστινιανό, την πορφύρα των αυτοκρατόρων και τους μάλλον βάρβαρους σταυροφόρους που μπήκαν καβάλα στ’ άλογα και βγήκαν φορτωμένοι κειμήλια. Είκοσι χρόνια αργότερα, όταν θα ζωγράφιζε τον θόλο της βασιλικής του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη, θα φέρει ξανά στο νού του τον θόλο της Αγια-Σοφιάς, που τον βλέπει τώρα πλάι...........
Ο γλύπτης δεν έχει δεί ποτέ κάτι παρόμοιο.
Δεκαοχτώ σκαλοπάτια από το πιο φίνο μάρμαρο, πλάκες με ραβδώσεις, πορφυρένιες επενδύσεις, τέσσερα κεντρικά τόξα που στηρίζουν έναν ιλιγγιώδη τρούλο. Ο Μεσιχί τον οδηγεί στον όροφο, στη γαλαρία από όπου αναδεικνύεται πανοραμικά η αίθουσα της προσευχής. Ο Μιχαήλ Αγγελος, όμως, έχει μάτια μόνο για τον τρούλο και ιδίως για τα παράθυρα, από τα οποία εισβάλλει επιβλητικά ο ήλιος, κερματισμένος σε τετραγωνάκια, απλώνοντας ένα χαρμόσυνο φως που ζωγραφίζει συγκεχυμένες εικόνες στους τοίχους. Τέτοια είναι η αίσθηση ελαφρότητας παρά τον όγκο, τέτοια η αντίθεση ανάμεσα στην εξωτερική αυστηρότητα και την ανάταση,την αιώρηση σχεδόν του εσωτερικού, τέτοια η ισορροπία των διαστάσεων μέσα στη μαγική απλότητα του τετραγωνισμένου σχεδίου όπου εγγράφεται στην εντέλεια ο κύκλος του θόλου, ώστε ο γλύπτης βουρκώνει. Αχ, να ήταν εκεί ο δάσκαλός του ο Τζουλιάνο ντα Σάνγκαλο. Ο γηραιός Φλωρεντινός αρχιτέκτονας θα στρωνόταν το δίχως άλλο στη δουλειά, σχεδιάζοντας, ξεσηκώνοντας λεπτομέρειες, αποτυπώνοντας όψεις.΄΄
Δεν είναι όμως μόνο οι αρχιτεκτονικές όψεις που εντυπωσιάζουν τον Μικελάντζελο. Είναι και αυτή η διαφορετική αίσθηση της ζωής που τον μαγεύει στην Κωνσταντινούπολη. Οι άνθρωποι αφήνουν τις αισθήσεις τους να κυριαρχήσουν πάνω στο μυαλό τους. Και αυτό είναι πρωτόγνωρο για έναν Δυτικό.
΄΄Αντίθετα με την προηγούμενη εβδομάδα, όπου οι υπερβολικές συγκινήσεις ανακατεμένες με το κρασί τον αποκοίμισαν σαν παιδί μπροστά στον Αλή πασά, το οινόπνευμα οξύνει τώρα τις αισθήσεις του και απενεχοποιεί την ηδονή του. Θα ήθελε να γνωρίσει αυτόν τον τραγουδιστή, την τραγουδίστρια.
Αυτός που πάντα ανέβαλλε την επιθυμία, που βλέπει τον έρωτα σαν άσμα θεικό, αποσπασμένο από τη σάρκα, σαν κάτι που διοχετεύεται για την αιωνιότητα στην ποίηση, όπως η κίνηση του χεριού στο μάρμαρο, τρέμει να πλησιάσει ετούτη την αεικίνητη, την αψεγάδιαστη, την απροσδιόριστη, την τόσο διαφορετική φιγούρα. ΄΄
Ο Ματιάς Ενάρ έγραψε ένα παραμυθένιο μυθιστόρημα, όπου οι περισσότεροι από τους πρωταγωνιστές του είναι ιστορικά πρόσωπα. Με μοναδική ευαισθησία ΄΄μπαίνει΄΄ στα χρώματα, τα αρώματα και τις αισθήσεις της Ανατολής, όπως αυτή παρουσιάζεται στα μάτια ενός Δυτικού, του Μικελάντζελο εν προκειμένω. Οι περιγραφές του είναι γεμάτες χρώματα και αρώματα,αισθησιακές όπου πρέπει. Μας μεταφέρει σε μιά εποχή όπου οι διαφορές Ανατολής-Δύσης ,δεν είναι μόνο τεράστιες, αλλά και άγνωστες η μία στην άλλη. Ο συγγραφέας έχει την γνώση και την ικανότητα να περιγράφει με ποιητικό τρόπο ακόμα και την πιο πεζή πραγματικότητα. Και, κυρίως, έχει ψάξει σε αρχεία και βιβλιοθήκες για να βρεί τα στοιχεία που αναφέρει στο βιβλίο του.Οπως γράφει ο ίδιος ΄΄Οι επιστολές του Μιχαήλ Αγγελου στον αδελφό του Μπουαναρότο ή στον Σάσγκαλο που αναφέρονται εδώ είναι αυθεντικές και τις μετέφρασα από το Carteggio του. Τα σχέδια της Αγια-Σοφίας που στέλνει στον Σάνγκαλο ο Μιχαήλ Αγγελος βρίσκονται στην Αποστολική Βιβλιοθήκη του Βατικανού.
Το ΄΄Σχέδιο για μιά γέφυρα στον Κεράτιο΄΄, που αποδίδεται στον Μιχαήλ Αγγελο, ανακαλύφθηκε πρόσφατα στα οθωμανικά αρχεία, καθώς και ο κατάλογος των αντικειμένων που άφησε στο δωμάτιό του΄΄.
Η εξαιρετική μετάφραση είναι της Σοφίας Διονυσοπούλου.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Ενα παραμύθι βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα, μιά αφήγηση που έχει τη δύναμη να ανακατασκευάσει ό,τι κατέστρεψε η Ιστορία, και να οικοδομήσει γέφυρες ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση΄΄΄-Le Monde des Livres
΄΄Ο συγγραφέας μας προσκαλεί σε ένα θαυμάσιο ταξίδι, λουσμένο στα χρώματα και τα αρώματα. Ο συγγραφέας Ενάρ παρατηρεί τον γλύπτη Μικελάντζελο, σέβεται τις σιωπές και τους δισταγμούς του, τον ακολουθεί στις περιπλανήσεις του, γίνεται διακριτικός συνεργός του στην εξερεύνηση ενός άλλου πολιτισμού.Και η γραφή είναι άλλοτε αισθησιακή όπως το κιαροσκούρο και άλλοτε αιχμηρή όπως η ακονισμένη πέτρα΄΄.
Το ΄΄Μίλησέ τους για μάχες, για Ρηγάδες και για ελέφαντες΄΄, θα μπορούσε να είναι ένα υπέροχο παραμύθι. Και είναι, αν και βασίζεται σε αληθινά γεγονότα. Στο βιβλίο, ο συγγραφέας περιγράφει το ταξίδι του Μιχαήλ Αγγελου την άνοιξη του 1506 στην Κωνσταντινούπολη, κατόπιν προσκλήσεως του σουλτάνου Βαγιαζίτ. Ενα γεγονός που είναι ιστορικά καταγεγραμμένο, αν και όχι πολύ γνωστό. Για να μπούμε στο κλίμα του βιβλίου, αντιγράφω από το οπισθόφυλλο:
΄΄Οταν, την άνοιξη του 1506, ο Μιχαήλ Αγγελος ξεκινάει για την Κωνσταντινούπολη έχοντας αφήσει στη μέση την κατασκευή του μαυσωλείου του πάπα Ιουλίου Β’ στη Ρώμη, γνωρίζει καλά ότι διακινδυνεύει να επισύρει την οργή του αυταρχικού ποντίφηκα. Πως όμως να αγνοήσει την επιστολή του σουλτάνου Βαγιαζίτ που τον καλεί να κατασκευάσει μιά μεγαλειώδη γέφυρα στον Κεράτιο κόλπο; Ετσι, ο μεγάλος γλύπτης αποφασίζει να κάνει το ταξίδι.
Ακριβές και λεπτοδουλεμένο σαν κόσμημα, το βιβλίο του Ενάρ είναι η προσωπογραφία ενός καλλιτέχνη της Αναγέννησης που έρχεται αντιμέτωπος με το κάλλος του μουσουλμανικού κόσμου, και ταυτόχρονα ένας συναρπαστικός στοχασμός πάνω στην πράξη της δημιουργίας. Αναπαριστώντας μερικές λησμονημένες από την ιστορία εβδομάδες, χρησιμοποιώντας αυθεντικό υλικό όπως τις σημειώσεις και τις επιστολές του Μικελάντζελο από την Κωνσταντινούπολη, ο Ματιάς Ενάρ σκιαγραφεί την περίπλοκη σχέση Δύσης και Ανατολής μέσα από τον συμβολισμό μιάς ανολοκλήρωτης αρχιτεκτονικής χειρονομίας: μιάς γέφυρας που δεν κατασκευάστηκε ποτέ, αλλά αποτυπώθηκε στο σημειωματάριο του καλλιτέχνη, σαν ένα νεύμα από την άλλη όχθη του πολιτισμού΄΄.
Το μυθιστόρημα ξεκινάει με τον Μιχαήλ Αγγελο να αποβιβάζεται στην Κωνσταντινούπολη, την Πέμπτη 13 Μαίου 1506,μετά από εξι μέρες δύσκολου ταξιδιού. Οπως γράφει ο συγγραφέας : ΄΄Ασφαλώς η Ιστανμπουλ ήταν πολύ διαφορετική τότε: το επικρατέστερο όνομά της ήταν Κωνσταντινούπολη. Η Αγιά-Σοφιά δέσποζε μονάχη της, χωρίς το Μπλέ Τζαμί. Η ανατολική όχθη του Βοσπόρου ήταν εξαθλιωμένη, το μεγάλο παζάρι δεν ήταν ακόμη ο γιγάντιος ιστός αράχνης όπου χάνονται οι τουρίστες απ’ όλο τον κόσμο για να τους γδύσουνε οι ντόπιοι. Η αυτοκρατορία δεν ήταν πια ρωμαική, αλλά ούτε και η μεγάλη αυτοκρατορία, την πόλη τη μοιράζονταν Οθωμανοί, Ελληνες, Εβραίοι και Λατίνοι. Σουλτάνος ήταν ο Βαγιαζίτ Β’, ο επονομαζόμενος και Ευλογημένος, Ευσεβής, Δίκαιος. Οι Φλωρεντινοί και οι Ενετοί τον ονόμαζαν Μπαζαζέτο, οι Γάλλοι Μπαζαζέ. Ηταν ένας σοφός και ήρεμος άνθρωπος, ο οποίος βασίλεψε τριάντα ολόκληρα χρόνια. Του άρεσε να γεύεται το κρασί, την ποίηση, τη μουσική. Δεν φυλαγόταν ούτε απ’ τα νεαρά αγόρια ούτε απ’ τα κορίτσια. Εκτιμούσε τις επιστήμες και τις τέχνες, την αστρονομία, την αρχιτεκτονική, τα θέλγητρα του πολέμου, τα γρήγορα άτια και τα κοφτερά σπαθιά. Αγνοούμε τι τον ώθησε να προσκαλέσει τον Μιχαήλ Αγγελο Μπουαναρότι, από το Μπουαναρότι της Φλωρεντίας, στην Ιστανμπούλ, ακόμη κι αν ο γλύπτης έχαιρε ήδη μεγάλης φήμης στην Ιταλία. Στα τριάντα ένα του, κάποιοι έβλεπαν σ’ αυτόν τον μεγαλύτερο καλλιτέχνη όλων των εποχών. Τον σύγκριναν συχνά με τον γίγαντα Λεονάρντο ντα Βίντσι, που ήταν είκοσι χρόνια μεγαλύτερός του΄΄.
Κάπως έτσι ξεκινάει η συνάντηση του Μικελάντζελο με την Ανατολή. Μιά συνάντηση που δεν σταματάει στα μνημεία της πόλης, αλλά προχωρά στην ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και το ανατολίτικο μυστήριο που καλύπτει την πόλη. Εδώ, δεν είναι διαφορετικά μόνο τα κτίρια, είναι διαφορετικοί και οι άνθρωποι. Συντροφιά του έχει τον ποιητή Μεσιχί, που τον φέρνει σε επαφή και με τα αθέατα σημεία της πόλης. Τον φέρνει στα παζάρια των μπαχαρικών, σε υπόγειες ταβέρνες, τον φέρνει σε επαφή με τις μουσικές που ακούγονται σε αυτά τα μέρη.
΄΄Ο Μιχαήλ Αγγελος περνάει τη μέρα χαρτογραφώντας την πόλη και τα παζάρια της, συντροφιά με τον Μεσιχί, τον ποιητή. Ο γλύπτης έχει εκπλαγεί που συνεννοείται τόσο καλά με έναν άπιστο. Η φιλία τους είναι εξίσου δυνατή και διακριτική. Ο Μεσιχί έχει παρασύρει τον Μιχαήλ Αγγελο μακριά, προς τον νότο, πέρα από τα βυζαντινά τείχη, σε μιά παράξενη υπαίθρια αγορά, την αγορά των ζωντανών ,ανθρώπων και ζώων. Ο Μιχαήλ Αγγελος παρατηρεί τα λεπτοκαμωμένα κορμιά των μαύρων σκλάβων απ΄την Αβησσυνία, τις λευκές γυναίκες , που τις έχουν αρπάξει στον Καύκασο ή στη Βουλγαρία, τα καραβάνια των δεμένων αναμεταξύ τους δυστυχισμένων να περιμένουν μια καλύτερη τύχη στο σπίτι ενός πλούσιου Ιστανμπουλιώτη ή σε κάποια χαμοκέλα. Αποστρέφει γρήγορα το βλέμμα μπροστά στην εξαθλίωση των ομοθρήσκων του΄΄.
Πολύ γρήγορα ο Μιχαήλ Αγγελος ΄΄χάνεται΄΄ μέσα σε αυτή την πόλη. Είναι η πρώτη φορά που έρχεται σε επαφή με έναν άλλο κόσμο, πέρα από αυτόν της Ιταλίας. Μπαίνοντας στην Αγιά – Σοφία τον καταλαμβάνει δέος, όχι μόνο γι’ αυτό που βλέπει, αλλά και αυτό που αισθάνεται.
΄΄Στις 18 Μαίου του 1506 ο Μικελάντζελο Μπουαναρότι, όρθιος στη μικρή πλατεία, παρατηρεί την εκκλησία που, πενήντα χρόνια νωρίτερα, ήταν ακόμη το κέντρο του χριστιανισμού. Σκέφτεται τον Κωνσταντίνο, τον Ιουστινιανό, την πορφύρα των αυτοκρατόρων και τους μάλλον βάρβαρους σταυροφόρους που μπήκαν καβάλα στ’ άλογα και βγήκαν φορτωμένοι κειμήλια. Είκοσι χρόνια αργότερα, όταν θα ζωγράφιζε τον θόλο της βασιλικής του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη, θα φέρει ξανά στο νού του τον θόλο της Αγια-Σοφιάς, που τον βλέπει τώρα πλάι...........
Ο γλύπτης δεν έχει δεί ποτέ κάτι παρόμοιο.
Δεκαοχτώ σκαλοπάτια από το πιο φίνο μάρμαρο, πλάκες με ραβδώσεις, πορφυρένιες επενδύσεις, τέσσερα κεντρικά τόξα που στηρίζουν έναν ιλιγγιώδη τρούλο. Ο Μεσιχί τον οδηγεί στον όροφο, στη γαλαρία από όπου αναδεικνύεται πανοραμικά η αίθουσα της προσευχής. Ο Μιχαήλ Αγγελος, όμως, έχει μάτια μόνο για τον τρούλο και ιδίως για τα παράθυρα, από τα οποία εισβάλλει επιβλητικά ο ήλιος, κερματισμένος σε τετραγωνάκια, απλώνοντας ένα χαρμόσυνο φως που ζωγραφίζει συγκεχυμένες εικόνες στους τοίχους. Τέτοια είναι η αίσθηση ελαφρότητας παρά τον όγκο, τέτοια η αντίθεση ανάμεσα στην εξωτερική αυστηρότητα και την ανάταση,την αιώρηση σχεδόν του εσωτερικού, τέτοια η ισορροπία των διαστάσεων μέσα στη μαγική απλότητα του τετραγωνισμένου σχεδίου όπου εγγράφεται στην εντέλεια ο κύκλος του θόλου, ώστε ο γλύπτης βουρκώνει. Αχ, να ήταν εκεί ο δάσκαλός του ο Τζουλιάνο ντα Σάνγκαλο. Ο γηραιός Φλωρεντινός αρχιτέκτονας θα στρωνόταν το δίχως άλλο στη δουλειά, σχεδιάζοντας, ξεσηκώνοντας λεπτομέρειες, αποτυπώνοντας όψεις.΄΄
Δεν είναι όμως μόνο οι αρχιτεκτονικές όψεις που εντυπωσιάζουν τον Μικελάντζελο. Είναι και αυτή η διαφορετική αίσθηση της ζωής που τον μαγεύει στην Κωνσταντινούπολη. Οι άνθρωποι αφήνουν τις αισθήσεις τους να κυριαρχήσουν πάνω στο μυαλό τους. Και αυτό είναι πρωτόγνωρο για έναν Δυτικό.
΄΄Αντίθετα με την προηγούμενη εβδομάδα, όπου οι υπερβολικές συγκινήσεις ανακατεμένες με το κρασί τον αποκοίμισαν σαν παιδί μπροστά στον Αλή πασά, το οινόπνευμα οξύνει τώρα τις αισθήσεις του και απενεχοποιεί την ηδονή του. Θα ήθελε να γνωρίσει αυτόν τον τραγουδιστή, την τραγουδίστρια.
Αυτός που πάντα ανέβαλλε την επιθυμία, που βλέπει τον έρωτα σαν άσμα θεικό, αποσπασμένο από τη σάρκα, σαν κάτι που διοχετεύεται για την αιωνιότητα στην ποίηση, όπως η κίνηση του χεριού στο μάρμαρο, τρέμει να πλησιάσει ετούτη την αεικίνητη, την αψεγάδιαστη, την απροσδιόριστη, την τόσο διαφορετική φιγούρα. ΄΄
Ο Ματιάς Ενάρ έγραψε ένα παραμυθένιο μυθιστόρημα, όπου οι περισσότεροι από τους πρωταγωνιστές του είναι ιστορικά πρόσωπα. Με μοναδική ευαισθησία ΄΄μπαίνει΄΄ στα χρώματα, τα αρώματα και τις αισθήσεις της Ανατολής, όπως αυτή παρουσιάζεται στα μάτια ενός Δυτικού, του Μικελάντζελο εν προκειμένω. Οι περιγραφές του είναι γεμάτες χρώματα και αρώματα,αισθησιακές όπου πρέπει. Μας μεταφέρει σε μιά εποχή όπου οι διαφορές Ανατολής-Δύσης ,δεν είναι μόνο τεράστιες, αλλά και άγνωστες η μία στην άλλη. Ο συγγραφέας έχει την γνώση και την ικανότητα να περιγράφει με ποιητικό τρόπο ακόμα και την πιο πεζή πραγματικότητα. Και, κυρίως, έχει ψάξει σε αρχεία και βιβλιοθήκες για να βρεί τα στοιχεία που αναφέρει στο βιβλίο του.Οπως γράφει ο ίδιος ΄΄Οι επιστολές του Μιχαήλ Αγγελου στον αδελφό του Μπουαναρότο ή στον Σάσγκαλο που αναφέρονται εδώ είναι αυθεντικές και τις μετέφρασα από το Carteggio του. Τα σχέδια της Αγια-Σοφίας που στέλνει στον Σάνγκαλο ο Μιχαήλ Αγγελος βρίσκονται στην Αποστολική Βιβλιοθήκη του Βατικανού.
Το ΄΄Σχέδιο για μιά γέφυρα στον Κεράτιο΄΄, που αποδίδεται στον Μιχαήλ Αγγελο, ανακαλύφθηκε πρόσφατα στα οθωμανικά αρχεία, καθώς και ο κατάλογος των αντικειμένων που άφησε στο δωμάτιό του΄΄.
Η εξαιρετική μετάφραση είναι της Σοφίας Διονυσοπούλου.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Ενα παραμύθι βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα, μιά αφήγηση που έχει τη δύναμη να ανακατασκευάσει ό,τι κατέστρεψε η Ιστορία, και να οικοδομήσει γέφυρες ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση΄΄΄-Le Monde des Livres
΄΄Ο συγγραφέας μας προσκαλεί σε ένα θαυμάσιο ταξίδι, λουσμένο στα χρώματα και τα αρώματα. Ο συγγραφέας Ενάρ παρατηρεί τον γλύπτη Μικελάντζελο, σέβεται τις σιωπές και τους δισταγμούς του, τον ακολουθεί στις περιπλανήσεις του, γίνεται διακριτικός συνεργός του στην εξερεύνηση ενός άλλου πολιτισμού.Και η γραφή είναι άλλοτε αισθησιακή όπως το κιαροσκούρο και άλλοτε αιχμηρή όπως η ακονισμένη πέτρα΄΄.
