Ο βραβευμένος με το βραβείο Booker Γκράχαμ Σουίφτ μετά τις δύο μεγάλες του εκδοτικές επιτυχίες , την ΄΄Υδάτινη Χώρα΄΄ και τον ΄΄Τελευταίο γύρο΄΄, επανέρχεται με την ΄΄Κυριακή της μητέρας΄΄, ένα μυθιστόρημα που απέσπασε το 2017 που κυκλοφόρησε το βραβείο Hawthornden ως ΄΄το καλύτερο λογοτεχνικό έργο΄΄ της χρονιάς, ενώ παράλληλα έγινε διεθνές μπεστ σέλερ.
Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα εποχής του μεσοπολέμου, με πολύ ενδιαφέρουσες αναφορές. Προσωπικά, μου έφερε στο μυαλό τον απόηχο κάποιων μυθιστορημάτων του D. H . Laurence. Tολμηρό στη σύλληψή του, διαβάζω ότι ήδη γυρίστηκε ταινία με πρωταγωνιστές την Olivia Colman και τον Colin Firth.
H υπόθεση μας γυρίζει πίσω στο 1924. Κλασική αγγλική εξοχή, κλασική αγγλική ιστορία, με τις κοινωνικές τάξεις σαφώς διαχωρισμένες, αμεσως μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο. Μια ασυνήθιστα ζεστή ημέρα του Μάρτη του 1924, στη γιορτή της Μητέρας, η εικοσιδυάχρονη Τζέιν Φέαρτσάιλντ, καμαριέρα σε μια εξοχική έπαυλη της Αγγλίας, συαντά τον κρυφό εραστή της Πολ Σέρινγκαμ, νεαρό κληρονόμο ενός γειτονικού κτήματος. Ο μυστικός ερωτικός δεσμός τους μετρά μια εξαετια σχεδόν, από τότε που η Τζέιν άρχισε να εργάζεται στην έπαυλη. Τώρα, ο Πόλ πρόκειται να παντρευτεί μια γυναίκα που ταιριάζει περισσότερο στη κοινωνική του θέση και η σχέση τους, λογικά, πρέπει να τελειώσει. Παρ όλα αυτά, εκείνος της δίνει ένα ραντεβού στην άδεια οικογενειακη του έπαυλη, όπου περνούν όλο το απόγευμα κάνοντας έρωτα. Εκείνος, αμέσως μετά, πρέπει να πάει σε ένα τραπέζι με την μέλλουσα σύζυγό του ενώ η Τζέιν θα πρέπει να επιστρέψει στα καθήκοντα και στον ρόλο της καμαριέρας. Δεν βιάζονται, παρ’ όλο που η ώρα περνάει γρήγορα, και κάποια στιγμή εκείνος φεύγει αργοπορημένος για να προλάβει το ραντεβού με τη μνηστή του. Είναι η τελευταία φορά που βλέπει ο ένας τον άλλο, γιατί ο Πόλ σκοτώνεται σε ένα δυστύχημα με το αυτοκίνητό του, καθώς οδηγεί βιαστικά.
Η Τζέιν φυσικά και σοκάρεται από τον τραγικό θάνατό του, αλλά δεν έχει περιθώρια να αφεθεί στη θλίψη της. Πρέπει να συνεχίσει τη ζωή της. Φανατική αναγνώστρια της βιβλιοθήκης του αφεντικού της, καταφέρνει μετά από λίγο καιρό και προσλαμβάνεται ως υπάλληλος σε ένα βιβλιοπωλείο της Οξφόρδης. Τα πάει καλά, και τότε αρχίζει και τις πρώτες της προσπάθειες να γράψει η ίδια. Εκεί, στην Οξφόρδη, γνωρίζει και τον μελλοντικό της σύζυγο, τον Ντόναλντ Κάμπιον. Χηρεύει λίγα χρόνια μετά τον γάμο τους, αλλά το πρώτο της βιβλίο, που έχει τίτλο ΄΄Με τα μάτια του μυαλού΄΄, γίνεται πολύ μεγάλη επιτυχία.
΄΄Στην πραγματικότητα , ήταν το πιο σωματικό, το πιο σαρκικό, το πιο απροκάλυπτα σεξουαλικό της βιβλίο. Είχε βρεί έναν τρόπο, επιτέλους, να γράψει για όλα αυτά. Και ήταν η πρώτη μεγάλη tης επιτυχία. Ηταν σαράντα οκτώ ετών, όχι τόσο μεγάλη για συγγραφέας, -υπάρχουν και κάποια πλεονεκτήματα σε αυτήν την ηλικία- αλλά πολύ μεγάλη για να γίνει η μητέρα πού, για δικούς της λόγους, πάντοτε απέφευγε να γίνει. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν της είχαν δοθεί καλά παραδείγματα μητρότητας….
Σαράντα οκτώ και διάσημη. Με τα ΄΄ Μάτια του μυαλού΄΄ .Αρκετοί είχαν εκπλαγεί και σκανδαλιστεί. Βρισκόμασταν μόλις στο 1950. Σε είκοσι χρόνια θα φάνταζε εντελώς ανώδυνο. Κι εκείνη ήταν μια ΄΄lady novelist΄΄, μια κυρία μυθιστοριογράφος. Μια κυρία μυθιστοριογράφος; Που την είχαν βρεί αυτήν τη διατύπωση; Και από πού νόμιζαν ότι προερχόταν η ίδια;
Σαράντα οκτώ, διάσημη, χήρα, άτεκνη και ούτε κάν στα μισά της ορφανεμένης ζωής της΄΄.
Αυτή θα έλεγε κανείς ότι ήταν η ζωή της Τζέιν στα σαράντα οκτώ της. Μεγαλώνοντας θα γίνει ένας μύθος της λογοτεχνίας. Αλλά ενώ έχει φτάσει ήδη τόσο μακριά , η μνήμη της συχνότατα γυρίζει σε εκείνο το ζεστό απόγευμα του Μάρτη του 1924.
΄΄Και κρυφός εραστής. Και κρυφός φίλος. Της το είχε πεί μια φορά:΄΄Είσαι η φίλη μου, Τζέι΄΄. Με τον αναντίρρητο τρόπο μιας ανακοίνωσης. Το κεφάλι της είχε πάρει φωτιά. Ποτέ δεν την είχαν αποκαλέσει φίλη, ποτέ κανείς δεν της είχε προσδώσει τόσο αποφασιστικά μια τέτοια ιδιότητα, σαν να της έλεγε ότι δεν είχε άλλο φίλο, ότι μόλις είχε ανακαλύψει , στην πραγματικότητα, τι μπορεί να είναι ένας φίλος. Κι εκείνη δεν θα μιλούσε σε κανέναν γι’ αυτήν την μόλις επιβεβαιωμένη αποκάλυψη΄΄.
Ο Γκράχαμ Σουίφτ έγραψε ένα μυθιστόρημα που διασχίζει πολλές δεκαετίες, και κινείται συνεχώς μπρός- πίσω, ενώ όλα όσα μαθαίνουμε και διαισθανόμαστε για την Τζέιν- για το πώς αγαπάει, πως σκέφτεται, πως νοιώθει, πως βλέπει, πως θυμάται, φωτίζουν μια αξιοσημείωτη ζωή. Κάθε λεπτομέρεια που αποκαλύπτεται, κάθε στιγμή που ανακαλείται στη μνήμη από εκείνη την άνοιξη του 1924 είναι και μια ψηφίδα στη συναρπαστική πορεία της ηρωίδας προς την αυτογνωσία.
Η Τζέιν είναι μια ελεύθερη γυναίκα. Δεν χρησιμοποίησε τους άντρες σαν μέσο για να αναρρηχηθεί. Ακομα κι όταν τα σύνορα των κοινωνικών τάξεων ήταν απαγορευτικό να ξεπεραστούν, εκείνη στάθηκε ίση απέναντι σε ίσους, έστω κι αν αυτή την ισότητα την χάραζε εκείνη, έστω και χωρίς να το γνωρίζει. Είναι μια γυναίκα που διέσχισε τον 20ο αιώνα με το κεφάλι ψηλά.
΄΄Θα γινόταν συγγραφέας. Θα ζούσε ως τα ενενήντα οκτώ της χρόνια. Θα ζουσε για να δεί δυο παγκόσμιους πολέμους και τη διακυβέρνηση από τέσσερεις βασιλείς και μια βασίλισσα. Ή μάλλον δύο βασιλισσών, αφού γεννήθηκε προλαβαίνοντας στο τσακ τη βασίλισσα Βικτώρια. ΄΄Γεννήθηκε και έπειτα λησμονήθηκε΄΄.
Ηταν δέκα ετών, στο ορφανοτροφείο, όταν ένα μεγάλο πλοίο συγκρούστηκε μ’ ένα παγόβουνο, δημιουργώντας μερικά ακόμα ορφανά. Ηταν δώδεκα ετών όταν μια γυναίκα ρίχτηκε κάτω από τις οπλές του αλόγου ενός βασιλιά. Είχε μόλις κλείσει τα δεκαπέντε και εργαζόταν , για λίγο, ένα καλοκαίρι, σε ένα μεγάλο σπίτι- δεν είχε ξαναδεί τέτοιο παλάτι-‘όταν έμαθε τα πάντα για τις νυχτερινές εκκρίσεις.
Θα ζούσε όσα και τα χρόνια του αιώνα, σχεδόν, έχοντας επίγνωση ότι είχε μάλλον γνωρίσει και δεί- και γράψει- αρκετά. Δεν την πείραζε, έλεγε εύθυμα, αν δεν κατάφερνε να καβατζάρει το 2000. Ηταν θαύμα που τα είχε καταφέρει ως εδώ. Η ζωή της ήταν σημαδεμένη από ένα ΄΄19΄΄ και τα δεκαεννιά ήταν καλή ηλικια. Και το πρόσωπό της άνθιζε.΄΄
Ο Γκράχαμ Σουίφτ έγραψε ένα τολμηρό μυθιστόρημα. Δεν έγραψε ένα ρομάντζο εποχής. Είναι η ιστορία μιάς γυναίκας που απολάμβανε το σεξ το 1924 χωρίς να αφήσει να την φορτώσουν τις ενοχές του κοινωνικού της περίγυρου. Είναι η ιστορία της Τζέιν πού, αγνώστων γονέων, παρατημένη ως βρέφος σε ένα βρεφοκομείο, βρισκεται στα δεκαεννιά της να δουλεύει σαν καμαριερα σε μια εξοχική αγγλική έπαυλη . Ερωτεύεται τον νεαρό συνομήλικό της κτηματία, πράγμα απαγορευμένο γα τα χρηστά ήθη της εποχής, και κάνει έρωτα μαζί του σαν ίση προς ίσον, αδιαφορώντας για την διαφορετική κοινωνική τάξη που ανήκει ο καθένας τους. Και προχωράει στη ζωή της, γίνεται αυτό πού θέλει, συγγραφέας, χωρίς να της χαριστεί τίποτα.
Η μετάφραση είναι της Κατερίνας Σχινά.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Εξαιρετικό…Η Κυριακή της Μητέρας αποτυπώνει τη σύγκρουση της αγάπης, του πόθου και της αξιοπρέπειας με τα αδιαπέραστα όρια του αγγλικου ταξικού συστήματος΄΄ Καζούο Ισιγκούρο.
΄΄Η Κυριακή της Μητέρας είναι ένα δυνατό , φιλοσοφικό και εξαιρετικά δεισδυτικό μυθιστόρημα για τις ζωές που ζούμε και τις παράλληλες ζωές- τις παράλληλες ιστορίες-που δεν θα μπορέσουμε ποτέ να κατανοήσουμε. Ισως είναι το καλύτερο μυθιστόρημα που έχει γράψει ως σήμερα ο Γκράχαμ Σουίφτ΄΄ -The Observer.
΄΄Ένα από τα μεγάλα επιτεύγματα του μυθιστορήματος είναι ότι μπορεί να μετακινείται με τόση ευελιξία ανάμεσα στην κεντρική σκηνή της αφήγησης και στην ανάμνηση μιας ολόκληρης ζωής…Τα νωχελικά, ευτυχισμένα λεπτά του πρωινού της 30ης Μαρτίου 1924 φαίνεται να περιέχουν όλες τις επόμενες δεκαετίες’’. –Times Literary Supplement.
Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα εποχής του μεσοπολέμου, με πολύ ενδιαφέρουσες αναφορές. Προσωπικά, μου έφερε στο μυαλό τον απόηχο κάποιων μυθιστορημάτων του D. H . Laurence. Tολμηρό στη σύλληψή του, διαβάζω ότι ήδη γυρίστηκε ταινία με πρωταγωνιστές την Olivia Colman και τον Colin Firth.
H υπόθεση μας γυρίζει πίσω στο 1924. Κλασική αγγλική εξοχή, κλασική αγγλική ιστορία, με τις κοινωνικές τάξεις σαφώς διαχωρισμένες, αμεσως μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο. Μια ασυνήθιστα ζεστή ημέρα του Μάρτη του 1924, στη γιορτή της Μητέρας, η εικοσιδυάχρονη Τζέιν Φέαρτσάιλντ, καμαριέρα σε μια εξοχική έπαυλη της Αγγλίας, συαντά τον κρυφό εραστή της Πολ Σέρινγκαμ, νεαρό κληρονόμο ενός γειτονικού κτήματος. Ο μυστικός ερωτικός δεσμός τους μετρά μια εξαετια σχεδόν, από τότε που η Τζέιν άρχισε να εργάζεται στην έπαυλη. Τώρα, ο Πόλ πρόκειται να παντρευτεί μια γυναίκα που ταιριάζει περισσότερο στη κοινωνική του θέση και η σχέση τους, λογικά, πρέπει να τελειώσει. Παρ όλα αυτά, εκείνος της δίνει ένα ραντεβού στην άδεια οικογενειακη του έπαυλη, όπου περνούν όλο το απόγευμα κάνοντας έρωτα. Εκείνος, αμέσως μετά, πρέπει να πάει σε ένα τραπέζι με την μέλλουσα σύζυγό του ενώ η Τζέιν θα πρέπει να επιστρέψει στα καθήκοντα και στον ρόλο της καμαριέρας. Δεν βιάζονται, παρ’ όλο που η ώρα περνάει γρήγορα, και κάποια στιγμή εκείνος φεύγει αργοπορημένος για να προλάβει το ραντεβού με τη μνηστή του. Είναι η τελευταία φορά που βλέπει ο ένας τον άλλο, γιατί ο Πόλ σκοτώνεται σε ένα δυστύχημα με το αυτοκίνητό του, καθώς οδηγεί βιαστικά.
Η Τζέιν φυσικά και σοκάρεται από τον τραγικό θάνατό του, αλλά δεν έχει περιθώρια να αφεθεί στη θλίψη της. Πρέπει να συνεχίσει τη ζωή της. Φανατική αναγνώστρια της βιβλιοθήκης του αφεντικού της, καταφέρνει μετά από λίγο καιρό και προσλαμβάνεται ως υπάλληλος σε ένα βιβλιοπωλείο της Οξφόρδης. Τα πάει καλά, και τότε αρχίζει και τις πρώτες της προσπάθειες να γράψει η ίδια. Εκεί, στην Οξφόρδη, γνωρίζει και τον μελλοντικό της σύζυγο, τον Ντόναλντ Κάμπιον. Χηρεύει λίγα χρόνια μετά τον γάμο τους, αλλά το πρώτο της βιβλίο, που έχει τίτλο ΄΄Με τα μάτια του μυαλού΄΄, γίνεται πολύ μεγάλη επιτυχία.
΄΄Στην πραγματικότητα , ήταν το πιο σωματικό, το πιο σαρκικό, το πιο απροκάλυπτα σεξουαλικό της βιβλίο. Είχε βρεί έναν τρόπο, επιτέλους, να γράψει για όλα αυτά. Και ήταν η πρώτη μεγάλη tης επιτυχία. Ηταν σαράντα οκτώ ετών, όχι τόσο μεγάλη για συγγραφέας, -υπάρχουν και κάποια πλεονεκτήματα σε αυτήν την ηλικία- αλλά πολύ μεγάλη για να γίνει η μητέρα πού, για δικούς της λόγους, πάντοτε απέφευγε να γίνει. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν της είχαν δοθεί καλά παραδείγματα μητρότητας….
Σαράντα οκτώ και διάσημη. Με τα ΄΄ Μάτια του μυαλού΄΄ .Αρκετοί είχαν εκπλαγεί και σκανδαλιστεί. Βρισκόμασταν μόλις στο 1950. Σε είκοσι χρόνια θα φάνταζε εντελώς ανώδυνο. Κι εκείνη ήταν μια ΄΄lady novelist΄΄, μια κυρία μυθιστοριογράφος. Μια κυρία μυθιστοριογράφος; Που την είχαν βρεί αυτήν τη διατύπωση; Και από πού νόμιζαν ότι προερχόταν η ίδια;
Σαράντα οκτώ, διάσημη, χήρα, άτεκνη και ούτε κάν στα μισά της ορφανεμένης ζωής της΄΄.
Αυτή θα έλεγε κανείς ότι ήταν η ζωή της Τζέιν στα σαράντα οκτώ της. Μεγαλώνοντας θα γίνει ένας μύθος της λογοτεχνίας. Αλλά ενώ έχει φτάσει ήδη τόσο μακριά , η μνήμη της συχνότατα γυρίζει σε εκείνο το ζεστό απόγευμα του Μάρτη του 1924.
΄΄Και κρυφός εραστής. Και κρυφός φίλος. Της το είχε πεί μια φορά:΄΄Είσαι η φίλη μου, Τζέι΄΄. Με τον αναντίρρητο τρόπο μιας ανακοίνωσης. Το κεφάλι της είχε πάρει φωτιά. Ποτέ δεν την είχαν αποκαλέσει φίλη, ποτέ κανείς δεν της είχε προσδώσει τόσο αποφασιστικά μια τέτοια ιδιότητα, σαν να της έλεγε ότι δεν είχε άλλο φίλο, ότι μόλις είχε ανακαλύψει , στην πραγματικότητα, τι μπορεί να είναι ένας φίλος. Κι εκείνη δεν θα μιλούσε σε κανέναν γι’ αυτήν την μόλις επιβεβαιωμένη αποκάλυψη΄΄.
Ο Γκράχαμ Σουίφτ έγραψε ένα μυθιστόρημα που διασχίζει πολλές δεκαετίες, και κινείται συνεχώς μπρός- πίσω, ενώ όλα όσα μαθαίνουμε και διαισθανόμαστε για την Τζέιν- για το πώς αγαπάει, πως σκέφτεται, πως νοιώθει, πως βλέπει, πως θυμάται, φωτίζουν μια αξιοσημείωτη ζωή. Κάθε λεπτομέρεια που αποκαλύπτεται, κάθε στιγμή που ανακαλείται στη μνήμη από εκείνη την άνοιξη του 1924 είναι και μια ψηφίδα στη συναρπαστική πορεία της ηρωίδας προς την αυτογνωσία.
Η Τζέιν είναι μια ελεύθερη γυναίκα. Δεν χρησιμοποίησε τους άντρες σαν μέσο για να αναρρηχηθεί. Ακομα κι όταν τα σύνορα των κοινωνικών τάξεων ήταν απαγορευτικό να ξεπεραστούν, εκείνη στάθηκε ίση απέναντι σε ίσους, έστω κι αν αυτή την ισότητα την χάραζε εκείνη, έστω και χωρίς να το γνωρίζει. Είναι μια γυναίκα που διέσχισε τον 20ο αιώνα με το κεφάλι ψηλά.
΄΄Θα γινόταν συγγραφέας. Θα ζούσε ως τα ενενήντα οκτώ της χρόνια. Θα ζουσε για να δεί δυο παγκόσμιους πολέμους και τη διακυβέρνηση από τέσσερεις βασιλείς και μια βασίλισσα. Ή μάλλον δύο βασιλισσών, αφού γεννήθηκε προλαβαίνοντας στο τσακ τη βασίλισσα Βικτώρια. ΄΄Γεννήθηκε και έπειτα λησμονήθηκε΄΄.
Ηταν δέκα ετών, στο ορφανοτροφείο, όταν ένα μεγάλο πλοίο συγκρούστηκε μ’ ένα παγόβουνο, δημιουργώντας μερικά ακόμα ορφανά. Ηταν δώδεκα ετών όταν μια γυναίκα ρίχτηκε κάτω από τις οπλές του αλόγου ενός βασιλιά. Είχε μόλις κλείσει τα δεκαπέντε και εργαζόταν , για λίγο, ένα καλοκαίρι, σε ένα μεγάλο σπίτι- δεν είχε ξαναδεί τέτοιο παλάτι-‘όταν έμαθε τα πάντα για τις νυχτερινές εκκρίσεις.
Θα ζούσε όσα και τα χρόνια του αιώνα, σχεδόν, έχοντας επίγνωση ότι είχε μάλλον γνωρίσει και δεί- και γράψει- αρκετά. Δεν την πείραζε, έλεγε εύθυμα, αν δεν κατάφερνε να καβατζάρει το 2000. Ηταν θαύμα που τα είχε καταφέρει ως εδώ. Η ζωή της ήταν σημαδεμένη από ένα ΄΄19΄΄ και τα δεκαεννιά ήταν καλή ηλικια. Και το πρόσωπό της άνθιζε.΄΄
Ο Γκράχαμ Σουίφτ έγραψε ένα τολμηρό μυθιστόρημα. Δεν έγραψε ένα ρομάντζο εποχής. Είναι η ιστορία μιάς γυναίκας που απολάμβανε το σεξ το 1924 χωρίς να αφήσει να την φορτώσουν τις ενοχές του κοινωνικού της περίγυρου. Είναι η ιστορία της Τζέιν πού, αγνώστων γονέων, παρατημένη ως βρέφος σε ένα βρεφοκομείο, βρισκεται στα δεκαεννιά της να δουλεύει σαν καμαριερα σε μια εξοχική αγγλική έπαυλη . Ερωτεύεται τον νεαρό συνομήλικό της κτηματία, πράγμα απαγορευμένο γα τα χρηστά ήθη της εποχής, και κάνει έρωτα μαζί του σαν ίση προς ίσον, αδιαφορώντας για την διαφορετική κοινωνική τάξη που ανήκει ο καθένας τους. Και προχωράει στη ζωή της, γίνεται αυτό πού θέλει, συγγραφέας, χωρίς να της χαριστεί τίποτα.
Η μετάφραση είναι της Κατερίνας Σχινά.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Εξαιρετικό…Η Κυριακή της Μητέρας αποτυπώνει τη σύγκρουση της αγάπης, του πόθου και της αξιοπρέπειας με τα αδιαπέραστα όρια του αγγλικου ταξικού συστήματος΄΄ Καζούο Ισιγκούρο.
΄΄Η Κυριακή της Μητέρας είναι ένα δυνατό , φιλοσοφικό και εξαιρετικά δεισδυτικό μυθιστόρημα για τις ζωές που ζούμε και τις παράλληλες ζωές- τις παράλληλες ιστορίες-που δεν θα μπορέσουμε ποτέ να κατανοήσουμε. Ισως είναι το καλύτερο μυθιστόρημα που έχει γράψει ως σήμερα ο Γκράχαμ Σουίφτ΄΄ -The Observer.
΄΄Ένα από τα μεγάλα επιτεύγματα του μυθιστορήματος είναι ότι μπορεί να μετακινείται με τόση ευελιξία ανάμεσα στην κεντρική σκηνή της αφήγησης και στην ανάμνηση μιας ολόκληρης ζωής…Τα νωχελικά, ευτυχισμένα λεπτά του πρωινού της 30ης Μαρτίου 1924 φαίνεται να περιέχουν όλες τις επόμενες δεκαετίες’’. –Times Literary Supplement.
