«Ένα εβραιόπουλο στην Ελλάδα της Κατοχής» είναι ο υπότιτλος του βιβλίου, και ο Αντώνης Μόλχο, έγκριτος ιστορικός, επιχειρεί να παρουσιάσει την προσωπική του ιστορία, αυτό που έζησε ο ίδιος σαν παιδί. Η ιδιότητά του, του ιστορικού, ισορροπεί το βιβλίο ανάμεσα στην προσωπική αντίληψη των γεγονότων και το γενικότερο ιστορικό πλαίσιο της εποχής. Τον βοηθά, επίσης, να έχει μια κριτική ματιά σε όσα έγιναν τότε και τα καταγράφει.
Όπως γράφει το επίσημο βιογραφικό του, ο συγγραφέας γεννήθηκε το 1939 στη Θεσσαλονίκη. Επί πολλά χρόνια δίδαξε ευρωπαϊκή ιστορία στο Brown University στην πολιτεία του Ρόουντ Άϊλαντ και στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο στη Φλωρεντία. Ζει μεταξύ Φλωρεντίας και Αθήνας και κάθε τόσο επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη για να επισκεφτεί τα μέρη της παιδικής του ηλικίας.
Στην «Κοινοτοπία του καλού» όπως γράφει σε κάποιο σημείο του βιβλίου ο ίδιος: «Για να παραφράσω μια κορυφαία πολιτική φιλόσοφο του εικοστού αιώνα, σε αυτήν την περίπτωση δεν είχαμε να κάνουμε με την «κοινοτοπία του κακού» αλλά με την «κοινοτοπία του καλού». Πιο συχνά από ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς, ένας έντιμος άνθρωπος επιλέγει να βοηθήσει όχι από ηρωϊσμό, ούτε από επιθυμία να ξεχωρίσει, ούτε επειδή υπακούει σε μια ισχυρή ηθική προσταγή. Είναι θέμα αξιοπρέπειας να το κάνει στον βαθμό που δεν χρειάζεται να αλλάξει ριζικά την καθημερινότητά και τις συνήθειές του. Αλλά όταν η βοήθεια που προσφέρεις μπορεί να βάλει σε κίνδυνο την ασφάλεια των δικών σου ανθρώπων, τότε το σκέφτεσαι ξανά, και τις περισσότερες φορές κάνεις πίσω και κρατιέσαι μακριά από εκείνον που χρειάζεται βοήθεια. Υπήρξαν αρκετοί έντιμοι άνθρωποι στην Ελλάδα της Κατοχής».
Στην εισαγωγή του βιβλίου η Katherine E.Fleming, σημειώνει: «Όπως γράφει ο Μόλχο, «όλα όσα κάναμε μετά τον πόλεμο οι γονείς μου, η αδελφή μου κι εγώ δεν ήταν παρά μια προσπάθεια -ανεπιτυχής, όπως αποδεικνύεται - να συμβιβαστούμε με τη μνήμη του Ολοκαυτώματος και τις επιπτώσεις που αυτό είχε στη ζωή μας. Δεν υπήρξε ποτέ επιστροφή, μόνο η αργή εκδίπλωση των συνεπειών του πολέμου, κάτι που κράτησε δεκαετίες ολόκληρες μέχρι τον θάνατο των γονιών μου και τα δικά μου γηρατειά''.
Το αυτοβιογραφικό κείμενο του Τώνη Μόλχο που κρατάτε στα χέρια σας, αγγίζει πολλά και διαφορετικά θέματα. Κατά βάση, ασφαλώς, μιλά για τα παιδικά χρόνια «ενός εβραιόπουλου στην Ελλάδα της Κατοχής». Όντως, παρουσιάζει με αξιοσημείωτη ευθύτητα ακριβώς αυτό: τις περιπέτειες και τις αναποδιές του συγγραφέα σε νεαρή ηλικία, καθώς διάφοροι ενήλικες τον πέρασαν κυριολεκτικά από χέρι σε χέρι και από σπίτι σε σπίτι σε μια απελπισμένη αλλά τελικά επιτυχημένη προσπάθεια να τον σώσουν από τον θάνατο στα χέρια τω Γερμανών Ναζί. Μιλά για την παράφορη αγάπη, το πείσμα και την αντοχή των γονιών του, που κατάφεραν ενάντια σε κάθε προσδοκία να κρατήσουν τον νεαρό γιό τους στη ζωή. Το μικρό αυτό βιβλίο αφηγείται επομένως μια δραματική ιστορία επικών διαστάσεων, μια ιστορία επιβίωσης κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες».
Στην «Κοινοτοπία του καλού» ο Αντώνης Μόλχο καταθέτει τις αναμνήσεις που μπορεί να έχει ένα παιδί ηλικίας περίπου 5 ετών, από μια εποχή που συγκλόνισε -όχι με την καλή έννοια-την ανθρωπότητα. Όπως αναγνωρίζει ο ίδιος, κάποιες από αυτές είναι πραγματικές αναμνήσεις, κάποιες άλλες είναι επίκτητες, αποκτημένες στα χρόνια που ακολούθησαν από τις διηγήσεις των άλλων, κυρίως της μητέρας του. Έχει το ταλέντο να γράφει απλά και καθημερινά, μιλώντας για δύσκολα θέματα, δύσκολα κυρίως γιατί αφορούν ανθρώπινες συμπεριφορές. «Δεν χρειάζεται να πολεμάς και να κερδίζεις μάχες για να είσαι ήρωας. Μπορείς να είσαι πράττοντας μικρά ανδραγαθήματα που δεν θα τα προσέξει ο κόσμος ούτε και θα τα επευφημήσουν τα πλήθη». Η γραφή του έχει την ψυχραιμία του ιστορικού και την οπτική ματιά αυτού που τα πέρασε όλα αυτά, ακόμα κι αν ήταν μικρό παιδί. Επέζησε από μια εποχή που αυτό δεν ήταν αυτονόητο. Έχει την- ψυχραιμία να το πω; -και δεν χρησιμοποιεί τις λέξεις «χάθηκαν ή «πέθαναν» για τους Εβραίους. Ανάμεσά τους και μέλη της οικογένειάς του, που δολοφονήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Γιατί η σωστή λέξη είναι αυτή: δολοφονήθηκαν.
«Με άλλα λόγια γράφοντας όσα ακολουθούν προσπαθούσα να θυμηθώ. Ακόμα πιο δύσκολο κι από το να θυμηθώ όμως, ήταν να εντοπίσω τις πηγές, την προέλευση όσων θυμάμαι. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, καθώς έγραφα, ένα από τα βασικά σημεία αναφοράς όσων θυμόμουν ήταν ο πόλεμος και οι ανατροπές που έφερε. Ακόμα κι αν οι αναμνήσεις μου από τον πόλεμο είναι ελάχιστες, παραμένουν ωστόσο ανεξίτηλες στη μνήμη μου οι βίαιες αλλαγές που έφερε η Κατοχή στη ζωή της οικογένειάς μου και στη δική μου. Οι ανατροπές ήταν συνεχείς. Σε διάστημα λιγότερο από δύο χρόνων χρειάστηκε να αλλάξω πέντε φορές οικογενειακό περιβάλλον, προκειμένου να αποφύγω τη μοίρα που επιφύλασσαν οι Ναζί σε όλους τους Εβραίους, ανεξαρτήτως ηλικίας.... Όσα ακολουθούν αφορούν τη ζωή ενός μικρού εβραιόπουλου και της οικογένειάς του σε μια εποχή όπου τα να είναι κάποιος εβραίος ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο και οι πιθανότητες να επιβιώσει ελάχιστες. Γεγονός πάντως παραμένει πως είμαι ένας από εκείνους που επέζησαν, όχι βέβαια χάρη στις δικές μου ικανότητες, ενέργειες και πρωτοβουλίες, αλλά χάρη στην αυταπάρνηση άλλων και στην καλή μου τύχη. Καθώς έγραφα αυτό το μικρό βιβλίο, ένα πράγμα μου έκανε ιδιαίτερη αίσθηση πέρα από τον θάνατο πολλών και την επιβίωση κάποιων μελών της οικογένειάς μου- η μητέρα μου ήταν η μόνη που επέζησε-: όλοι οι υπόλοιποι συγγενείς της δολοφονήθηκαν στο Άουσβιτς: πόσο το Ολοκαύτωμα σφράγισε ανεξίτηλα τη ζωή αυτών που επέζησαν. Όπως επισημαίνω και στα τελευταία κεφάλαια, θα τολμούσα να πω ότι όλα όσα κάναμε μετά τον πόλεμο οι γονείς μου, η αδερφή μου κι εγώ δεν ήταν παρά μια προσπάθεια - ανεπιτυχή, όπως αποδεικνύεται - να συμβιβαστούμε με τη μνήμη του Ολοκαυτώματος και τις επιπτώσεις που αυτό είχε στη ζωή μας. Δεν υπήρξε ποτέ μετά το 1945 επιστροφή σε ό,τι θα μπορούσε κάποιος να αποκαλέσει «κανονικότητα». Το φάντασμα του πολέμου δεν έπαψε ποτέ να πλανάται πάνω από τους γονείς μου μέχρι και τον θάνατό τους και να με στοιχειώνει ακόμη και σήμερα που εισέρχομαι στο έσχατο γήρας».
Ο Αντώνης Μόλχο έγραψε ένα βιβλίο αναμνήσεων, εν δυνάμει λογοτεχνικό, όπου καταγράφει όλα όσα βίωσε στην ηλικία ανάμεσα στα τρία και στα πέντε του χρόνια. Αμέσως μετά καταγράφει τις συνέπειες αυτών στην υπόλοιπη ζωή του. Και σαν ψύχραιμος ιστορικός θέτει και κάποια ερωτήματα. Σχετικά με την αρπαγή των περιουσιών των Εβραίων της Θεσσαλονίκης στα χρόνια της Κατοχής, και όχι μόνο από τους Γερμανούς. «Οι έντονοι ανταγωνισμοί μεταξύ χριστιανών και εβραίων ήταν εμφανείς στη ζωή της πόλης και διαμόρφωσαν το πλαίσιο εντός του οποίου έλαβε χώρα το Ολοκαύτωμα στην ελληνική Θεσσαλονίκη. Μετά τον πόλεμο μεγάλο μέρος της εβραϊκής κληρονομιάς της πόλης ξεχάστηκε εσκεμμένα καθώς η δυνατή εβραϊκή φωνή φιμώθηκε ως συνέπεια του Ολοκαυτώματος. Οι εβραίοι είχαν μετατραπεί πλέον σε μια πολύ, πολύ μικρή μειονότητα, από 50 ίσως και 60 χιλιάδες άτομα σε περίπου δύο με τρείς χιλιάδες. Οι περιουσίες τους πέρασαν στα χέρια χριστιανών κάτω από συνθήκες που μέχρι σήμερα δεν έχουν διερευνηθεί πλήρως».
«Η Κοινοτοπία του καλού» είναι ένα βιβλίο που θα έπρεπε να διαβάσουμε όλοι μας. Όχι μόνο για την ιστορική μνήμη, αλλά, κυρίως, για την ανθρωπιά που κρύβει στις σελίδες του. Για αυτές τις μικρές, καθημερινές πράξεις που δεν κατέγραψε καμμιά επίσημη ιστορία, αλλά κάποιοι απλοί καθημερινοί άνθρωποι τις έκαναν και έσωσαν τις ζωές συνανθρώπων τους, σε μια εποχή που το απόλυτο κακό επικράτησε. Δεν είναι ένα διδακτικό βιβλίο, δεν ήταν αυτή η πρόθεση του συγγραφέα του. Η πρόθεσή του ήταν να καταγράψει όλα αυτά που έζησε ένα μικρό παιδί που είχε την ατυχία να γεννηθεί εκείνα τα χρόνια. Και τα καταγράφει με την ψύχραιμη ματιά εκείνου που είχε την τύχη να επιζήσει, ενώ εκατομμύρια άλλα παιδιά της ηλικίας του χάθηκαν ή για να το θέσω πιο σωστά, δολοφονήθηκαν.
Για το βιβλίο έγραψαν:
«Χρονικό; Απομνημόνευμα; Ιστορία; Όπως και να δοκιμάσει κανείς να ονομάσει το βιβλίο του Αντώνη Μόλχο, πιστεύω ότι θα το αδικήσει. Ο Μόλχο, σπουδαίος ιστορικός, παίζει με όλες τις δυνατότητες που του προσφέρει η γραφή, για να μας δώσει ένα αφήγημα εξαιρετικά συναρπαστικό, όσο και διδακτικό για τις σχέσεις ανάμεσα στη μνήμη και στην ιστορία. Και κυρίως για το τι σήμαινε να είσαι εβραιόπουλο στη Θεσσαλονίκη της δεκαετίας του 1940". - Κώστας Κωστής.
«Στο πιο προσωπικό κείμενο της μακράς πορείας του, ο καθηγητής ευρωπαϊκής ιστορίας Αντώνης Μόλχο εξιστορεί τις περιπέτειες που έζησε από τα τέσσερα μέχρι τα έξι του, όταν οι γονείς του, με αξιομνημόνευτη αυτοθυσία, τον διέσωσαν από τα εγκληματικά σχέδια των Γερμανών κατακτητών. Μιλά για τη βοήθεια που αυτός και η οικογένειά του έλαβαν από καθημερινούς ανθρώπους, οι οποίοι, ρισκάροντας την ίδια τους τη ζωή, τους προστάτεψαν. Ο τίτλος του βιβλίου, εμπνευσμένος από το διάσημο κείμενο της Hannah Arendt, αποτίνει φόρο τιμής στους σιωπηλούς αυτούς ήρωες, στη σεμνότητα και στην αυταπάρνησή τους». BookPress.
«Τι κι αν έχουν περάσει τόσα χρόνια από το αποτρόπαιο ολοκαύτωμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου; Τι κι αν έχουν κυκλοφορήσει αμέτρητα βιβλία με ιστορικά ντοκουμέντα, μαρτυρίες επιζώντων, μυθιστοριογραφίες, οτιδήποτε διαδραματίζεται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στα χρόνια τις κατοχής, στα χρόνια του πολέμου; Η θεματογραφία αυτή, πάντα συγκλονίζει. Η ζωή των Εβραίων στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου είναι ένα θέμα που προκαλεί πάντα το αναγνωστικό ενδιαφέρον και έχουν γραφτεί πάρα πολλά σχετικά μυθιστορήματα. Κάθε φορά, ωστόσο, που βγαίνει ένα νέο μυθιστόρημα το αναγνωστικό ενδιαφέρον αναζωπυρώνεται για αυτό το κομμάτι της σύγχρονης Ιστορίας. Έτσι και το βιβλίο του Αντώνη Μόλχο, θα απορροφήσει τον αναγνώστη». Βιργινία Αυγερινού-Fractal.
Όπως γράφει το επίσημο βιογραφικό του, ο συγγραφέας γεννήθηκε το 1939 στη Θεσσαλονίκη. Επί πολλά χρόνια δίδαξε ευρωπαϊκή ιστορία στο Brown University στην πολιτεία του Ρόουντ Άϊλαντ και στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο στη Φλωρεντία. Ζει μεταξύ Φλωρεντίας και Αθήνας και κάθε τόσο επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη για να επισκεφτεί τα μέρη της παιδικής του ηλικίας.
Στην «Κοινοτοπία του καλού» όπως γράφει σε κάποιο σημείο του βιβλίου ο ίδιος: «Για να παραφράσω μια κορυφαία πολιτική φιλόσοφο του εικοστού αιώνα, σε αυτήν την περίπτωση δεν είχαμε να κάνουμε με την «κοινοτοπία του κακού» αλλά με την «κοινοτοπία του καλού». Πιο συχνά από ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς, ένας έντιμος άνθρωπος επιλέγει να βοηθήσει όχι από ηρωϊσμό, ούτε από επιθυμία να ξεχωρίσει, ούτε επειδή υπακούει σε μια ισχυρή ηθική προσταγή. Είναι θέμα αξιοπρέπειας να το κάνει στον βαθμό που δεν χρειάζεται να αλλάξει ριζικά την καθημερινότητά και τις συνήθειές του. Αλλά όταν η βοήθεια που προσφέρεις μπορεί να βάλει σε κίνδυνο την ασφάλεια των δικών σου ανθρώπων, τότε το σκέφτεσαι ξανά, και τις περισσότερες φορές κάνεις πίσω και κρατιέσαι μακριά από εκείνον που χρειάζεται βοήθεια. Υπήρξαν αρκετοί έντιμοι άνθρωποι στην Ελλάδα της Κατοχής».
Στην εισαγωγή του βιβλίου η Katherine E.Fleming, σημειώνει: «Όπως γράφει ο Μόλχο, «όλα όσα κάναμε μετά τον πόλεμο οι γονείς μου, η αδελφή μου κι εγώ δεν ήταν παρά μια προσπάθεια -ανεπιτυχής, όπως αποδεικνύεται - να συμβιβαστούμε με τη μνήμη του Ολοκαυτώματος και τις επιπτώσεις που αυτό είχε στη ζωή μας. Δεν υπήρξε ποτέ επιστροφή, μόνο η αργή εκδίπλωση των συνεπειών του πολέμου, κάτι που κράτησε δεκαετίες ολόκληρες μέχρι τον θάνατο των γονιών μου και τα δικά μου γηρατειά''.
Το αυτοβιογραφικό κείμενο του Τώνη Μόλχο που κρατάτε στα χέρια σας, αγγίζει πολλά και διαφορετικά θέματα. Κατά βάση, ασφαλώς, μιλά για τα παιδικά χρόνια «ενός εβραιόπουλου στην Ελλάδα της Κατοχής». Όντως, παρουσιάζει με αξιοσημείωτη ευθύτητα ακριβώς αυτό: τις περιπέτειες και τις αναποδιές του συγγραφέα σε νεαρή ηλικία, καθώς διάφοροι ενήλικες τον πέρασαν κυριολεκτικά από χέρι σε χέρι και από σπίτι σε σπίτι σε μια απελπισμένη αλλά τελικά επιτυχημένη προσπάθεια να τον σώσουν από τον θάνατο στα χέρια τω Γερμανών Ναζί. Μιλά για την παράφορη αγάπη, το πείσμα και την αντοχή των γονιών του, που κατάφεραν ενάντια σε κάθε προσδοκία να κρατήσουν τον νεαρό γιό τους στη ζωή. Το μικρό αυτό βιβλίο αφηγείται επομένως μια δραματική ιστορία επικών διαστάσεων, μια ιστορία επιβίωσης κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες».
Στην «Κοινοτοπία του καλού» ο Αντώνης Μόλχο καταθέτει τις αναμνήσεις που μπορεί να έχει ένα παιδί ηλικίας περίπου 5 ετών, από μια εποχή που συγκλόνισε -όχι με την καλή έννοια-την ανθρωπότητα. Όπως αναγνωρίζει ο ίδιος, κάποιες από αυτές είναι πραγματικές αναμνήσεις, κάποιες άλλες είναι επίκτητες, αποκτημένες στα χρόνια που ακολούθησαν από τις διηγήσεις των άλλων, κυρίως της μητέρας του. Έχει το ταλέντο να γράφει απλά και καθημερινά, μιλώντας για δύσκολα θέματα, δύσκολα κυρίως γιατί αφορούν ανθρώπινες συμπεριφορές. «Δεν χρειάζεται να πολεμάς και να κερδίζεις μάχες για να είσαι ήρωας. Μπορείς να είσαι πράττοντας μικρά ανδραγαθήματα που δεν θα τα προσέξει ο κόσμος ούτε και θα τα επευφημήσουν τα πλήθη». Η γραφή του έχει την ψυχραιμία του ιστορικού και την οπτική ματιά αυτού που τα πέρασε όλα αυτά, ακόμα κι αν ήταν μικρό παιδί. Επέζησε από μια εποχή που αυτό δεν ήταν αυτονόητο. Έχει την- ψυχραιμία να το πω; -και δεν χρησιμοποιεί τις λέξεις «χάθηκαν ή «πέθαναν» για τους Εβραίους. Ανάμεσά τους και μέλη της οικογένειάς του, που δολοφονήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Γιατί η σωστή λέξη είναι αυτή: δολοφονήθηκαν.
«Με άλλα λόγια γράφοντας όσα ακολουθούν προσπαθούσα να θυμηθώ. Ακόμα πιο δύσκολο κι από το να θυμηθώ όμως, ήταν να εντοπίσω τις πηγές, την προέλευση όσων θυμάμαι. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, καθώς έγραφα, ένα από τα βασικά σημεία αναφοράς όσων θυμόμουν ήταν ο πόλεμος και οι ανατροπές που έφερε. Ακόμα κι αν οι αναμνήσεις μου από τον πόλεμο είναι ελάχιστες, παραμένουν ωστόσο ανεξίτηλες στη μνήμη μου οι βίαιες αλλαγές που έφερε η Κατοχή στη ζωή της οικογένειάς μου και στη δική μου. Οι ανατροπές ήταν συνεχείς. Σε διάστημα λιγότερο από δύο χρόνων χρειάστηκε να αλλάξω πέντε φορές οικογενειακό περιβάλλον, προκειμένου να αποφύγω τη μοίρα που επιφύλασσαν οι Ναζί σε όλους τους Εβραίους, ανεξαρτήτως ηλικίας.... Όσα ακολουθούν αφορούν τη ζωή ενός μικρού εβραιόπουλου και της οικογένειάς του σε μια εποχή όπου τα να είναι κάποιος εβραίος ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο και οι πιθανότητες να επιβιώσει ελάχιστες. Γεγονός πάντως παραμένει πως είμαι ένας από εκείνους που επέζησαν, όχι βέβαια χάρη στις δικές μου ικανότητες, ενέργειες και πρωτοβουλίες, αλλά χάρη στην αυταπάρνηση άλλων και στην καλή μου τύχη. Καθώς έγραφα αυτό το μικρό βιβλίο, ένα πράγμα μου έκανε ιδιαίτερη αίσθηση πέρα από τον θάνατο πολλών και την επιβίωση κάποιων μελών της οικογένειάς μου- η μητέρα μου ήταν η μόνη που επέζησε-: όλοι οι υπόλοιποι συγγενείς της δολοφονήθηκαν στο Άουσβιτς: πόσο το Ολοκαύτωμα σφράγισε ανεξίτηλα τη ζωή αυτών που επέζησαν. Όπως επισημαίνω και στα τελευταία κεφάλαια, θα τολμούσα να πω ότι όλα όσα κάναμε μετά τον πόλεμο οι γονείς μου, η αδερφή μου κι εγώ δεν ήταν παρά μια προσπάθεια - ανεπιτυχή, όπως αποδεικνύεται - να συμβιβαστούμε με τη μνήμη του Ολοκαυτώματος και τις επιπτώσεις που αυτό είχε στη ζωή μας. Δεν υπήρξε ποτέ μετά το 1945 επιστροφή σε ό,τι θα μπορούσε κάποιος να αποκαλέσει «κανονικότητα». Το φάντασμα του πολέμου δεν έπαψε ποτέ να πλανάται πάνω από τους γονείς μου μέχρι και τον θάνατό τους και να με στοιχειώνει ακόμη και σήμερα που εισέρχομαι στο έσχατο γήρας».
Ο Αντώνης Μόλχο έγραψε ένα βιβλίο αναμνήσεων, εν δυνάμει λογοτεχνικό, όπου καταγράφει όλα όσα βίωσε στην ηλικία ανάμεσα στα τρία και στα πέντε του χρόνια. Αμέσως μετά καταγράφει τις συνέπειες αυτών στην υπόλοιπη ζωή του. Και σαν ψύχραιμος ιστορικός θέτει και κάποια ερωτήματα. Σχετικά με την αρπαγή των περιουσιών των Εβραίων της Θεσσαλονίκης στα χρόνια της Κατοχής, και όχι μόνο από τους Γερμανούς. «Οι έντονοι ανταγωνισμοί μεταξύ χριστιανών και εβραίων ήταν εμφανείς στη ζωή της πόλης και διαμόρφωσαν το πλαίσιο εντός του οποίου έλαβε χώρα το Ολοκαύτωμα στην ελληνική Θεσσαλονίκη. Μετά τον πόλεμο μεγάλο μέρος της εβραϊκής κληρονομιάς της πόλης ξεχάστηκε εσκεμμένα καθώς η δυνατή εβραϊκή φωνή φιμώθηκε ως συνέπεια του Ολοκαυτώματος. Οι εβραίοι είχαν μετατραπεί πλέον σε μια πολύ, πολύ μικρή μειονότητα, από 50 ίσως και 60 χιλιάδες άτομα σε περίπου δύο με τρείς χιλιάδες. Οι περιουσίες τους πέρασαν στα χέρια χριστιανών κάτω από συνθήκες που μέχρι σήμερα δεν έχουν διερευνηθεί πλήρως».
«Η Κοινοτοπία του καλού» είναι ένα βιβλίο που θα έπρεπε να διαβάσουμε όλοι μας. Όχι μόνο για την ιστορική μνήμη, αλλά, κυρίως, για την ανθρωπιά που κρύβει στις σελίδες του. Για αυτές τις μικρές, καθημερινές πράξεις που δεν κατέγραψε καμμιά επίσημη ιστορία, αλλά κάποιοι απλοί καθημερινοί άνθρωποι τις έκαναν και έσωσαν τις ζωές συνανθρώπων τους, σε μια εποχή που το απόλυτο κακό επικράτησε. Δεν είναι ένα διδακτικό βιβλίο, δεν ήταν αυτή η πρόθεση του συγγραφέα του. Η πρόθεσή του ήταν να καταγράψει όλα αυτά που έζησε ένα μικρό παιδί που είχε την ατυχία να γεννηθεί εκείνα τα χρόνια. Και τα καταγράφει με την ψύχραιμη ματιά εκείνου που είχε την τύχη να επιζήσει, ενώ εκατομμύρια άλλα παιδιά της ηλικίας του χάθηκαν ή για να το θέσω πιο σωστά, δολοφονήθηκαν.
Για το βιβλίο έγραψαν:
«Χρονικό; Απομνημόνευμα; Ιστορία; Όπως και να δοκιμάσει κανείς να ονομάσει το βιβλίο του Αντώνη Μόλχο, πιστεύω ότι θα το αδικήσει. Ο Μόλχο, σπουδαίος ιστορικός, παίζει με όλες τις δυνατότητες που του προσφέρει η γραφή, για να μας δώσει ένα αφήγημα εξαιρετικά συναρπαστικό, όσο και διδακτικό για τις σχέσεις ανάμεσα στη μνήμη και στην ιστορία. Και κυρίως για το τι σήμαινε να είσαι εβραιόπουλο στη Θεσσαλονίκη της δεκαετίας του 1940". - Κώστας Κωστής.
«Στο πιο προσωπικό κείμενο της μακράς πορείας του, ο καθηγητής ευρωπαϊκής ιστορίας Αντώνης Μόλχο εξιστορεί τις περιπέτειες που έζησε από τα τέσσερα μέχρι τα έξι του, όταν οι γονείς του, με αξιομνημόνευτη αυτοθυσία, τον διέσωσαν από τα εγκληματικά σχέδια των Γερμανών κατακτητών. Μιλά για τη βοήθεια που αυτός και η οικογένειά του έλαβαν από καθημερινούς ανθρώπους, οι οποίοι, ρισκάροντας την ίδια τους τη ζωή, τους προστάτεψαν. Ο τίτλος του βιβλίου, εμπνευσμένος από το διάσημο κείμενο της Hannah Arendt, αποτίνει φόρο τιμής στους σιωπηλούς αυτούς ήρωες, στη σεμνότητα και στην αυταπάρνησή τους». BookPress.
«Τι κι αν έχουν περάσει τόσα χρόνια από το αποτρόπαιο ολοκαύτωμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου; Τι κι αν έχουν κυκλοφορήσει αμέτρητα βιβλία με ιστορικά ντοκουμέντα, μαρτυρίες επιζώντων, μυθιστοριογραφίες, οτιδήποτε διαδραματίζεται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στα χρόνια τις κατοχής, στα χρόνια του πολέμου; Η θεματογραφία αυτή, πάντα συγκλονίζει. Η ζωή των Εβραίων στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου είναι ένα θέμα που προκαλεί πάντα το αναγνωστικό ενδιαφέρον και έχουν γραφτεί πάρα πολλά σχετικά μυθιστορήματα. Κάθε φορά, ωστόσο, που βγαίνει ένα νέο μυθιστόρημα το αναγνωστικό ενδιαφέρον αναζωπυρώνεται για αυτό το κομμάτι της σύγχρονης Ιστορίας. Έτσι και το βιβλίο του Αντώνη Μόλχο, θα απορροφήσει τον αναγνώστη». Βιργινία Αυγερινού-Fractal.
