Εάν υπάρχει κάποιος σύγχρονος συγγραφέας που μπορεί να ΄΄παίξει΄΄ τόσο καλά με τον χρόνο, αυτός είναι ο Julian Barnes. Ο χρόνος πού, σχεδόν για όλους μας, κυλάει, χάνεται, μας γεμίζει χαρές και λύπες, πολλές φορές με ψευδαισθήσεις, με αυταπάτες καί για κάποιους πιο τυχερούς, μπορεί να ξανακερδιθεί, με την έννοια της συμφιλίωσης με αυτό που έζησαν.
Ο Julian Barnes έγραψε ένα μυθιστόρημα για τις αλήθειες και τα ψέμματα που λέμε στον εαυτό μας όταν είμαστε νέοι, που καταλήγουμε να τα πιστεύουμε, ενσωματώνονται στον χαρακτήρα μας, και προχωρούμε ακάθεκτοι μέχρις ότου κάποιος μας πεί: ΄΄Μήπως δεν έγινε έτσι;΄΄
«Πόσο συχνά διηγείται κανείς την ιστορία της ζωής του; Πόσο συχνά την προσαρμόζει, την εξωραΐζει και κάνει ύπουλες και πανούργες περικοπές; Και όσο περισσότερο τραβάει η ζωή σε μάκρος, τόσο λιγοστεύουν εκείνοι από τους γύρω μας που θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν την εξιστόρησή μας, να μας θυμίσουν ότι η ζωή μας δεν είναι η ζωή μας, αλλά μόνο η ιστορία που είπαμε γι’ αυτήν. Η ιστορία που είπαμε στους άλλους, κυρίως όμως στον εαυτό μας».
Στο ΄΄Ενα κάποιο τέλος΄΄ ο συγγραφέας περιγράφει την ιστορία τεσσάρων συμμαθητών και φίλων, στην δεκαετία του ΄60, που ζούν και αντιμετωπίζουν όλα όσα ζούν και αντιμετωπίζουν όλοι οι νέοι της εποχής τους. Κάποια στιγμή, χάνονται, αλλά εξακολουθούν να μαθαίνει ο ένας τα νέα του άλλου. Ωσπου, κάποια στιγμή, μαθαίνουν ότι ο ένας από αυτούς, ίσως ο πιό προικισμένος, αυτοκτονεί. Το γεγονός τους αναστατώνει αλλά η ζωή τρέχει και προχωρά ο καθένας στη ζωή του. Χάνονται. Περνούν σαράντα χρόνια. Καί τότε, ο κεντρικός αφηγητής, ο Τόνι, παίρνει μια επιστολή από κάποιο δικηγορικό γραφείο όπου τον πληροφορούν ότι του κληροδοτήθηκε ένα ποσό και ένα ημερολόγιο. Η ζωή του αλλάζει, καθώς το ημερολόγιο είναι στα χέρια μιας πρώην φίλης του, που μετά από αυτόν είχε σχέση με τον Ειντριαν, τον φίλο τους που αυτοκτόνησε. Προσπαθεί να το διεκδικήσει από την παλιά φιλενάδα του, αντιμετωπίζοντάς το πιο πολύ σαν παιχνίδι. Κάτι που του γεμίζει ευχάριστα τον χρόνο, καθώς ζεί πιά μόνος και έχει άφθονο ελεύθερο χρόνο. Και εκεί καταλαβαίνει ότι τα πράγματα δεν είναι όπως εκείνος τα έχει τακτοποιήσει μέσα του.
΄΄Ομως ο χρόνος...πρώτα μας προσγειώνει και μετά μας μπερδεύει. Νομίζαμε πως είμασταν ώριμοι, όταν είμασταν απλώς ασφαλείς. Φανταζόμασταν ότι είμαστε υπεύθυνα άτομα, όταν είμασταν απλώς δειλοί. Ο,τι αποκαλούσαμε ρεαλισμό, αποδείχτηκε ένας τρόπος να αποφεύγουμε τις καταστάσεις αντί να τις αντιμετωπίζουμε. Ο χρόνος...ας μας δοθεί αρκετός χρόνος, και τότε οι πιο γερά θεμελιωμένες αποφάσεις μας θα φαντάζουν σαθρές και οι βεβαιότητές μας, καπρίτσια.΄΄.
Ο κεντρικός αφηγητής, ο Τόνι, έρχεται για πρώτη φορά στη ζωή του αντιμέτωπος με τις ενοχές και τα ψέμματα που είπε στον εαυτό του για να μπορέσει να συνεχίσει. Η ίδια η φορά της ζωής του θυμίζει πράγματα που επέλεξε να ξεχάσει:
΄΄Τι ήξερα από ζωή, εγώ που είχα ζήσει τόσο προσεκτικά; Κάποιος που δεν είχε νίκες ή ήττες, αλλά είχε αφήσει απλώς τη ζωή να του συμβαίνει; Που ενώ είχε τις συνηθισμένες φιλοδοξίες, πήγε και βολεύτηκε τόσο γρήγορα ώστε να μην υπάρξει καν περίπτωση να πραγματοποιηθούν; Που απέφυγε να πληγωθεί, και αυτό το αποκάλεσε ικανότητα επιβίωσης; Που πλήρωνε τακτικά τους λογαριασμούς του, διατηρούσε καλές σχέσεις με τους πάντες, όσο αυτό ήταν δυνατόν, και πολύ γρήγορα η έκσταση και η απόγνωση έγιναν απλώς λέξεις που κάποτε τις διάβαζε στα μυθιστορήματα; Κάποιος που οι όποιες μομφές εναντίον του ίδιου του εαυτού του δεν τον έκαναν ποτέ να νιώσει πόνο; ΄΄
Ο συγγραφέας, πολύ σοφά, ΄΄παίζει με τον χρόνο που δεν του δίνουμε ποτέ σημασία, παρά μόνο όταν βρεθούμε μπροστά σε κάποιο ΄΄τετελεσμένο΄΄ σημείο της ζωής μας. Υπεκφεύγουμε, κρυβόμαστε από τους άλλους και τον ίδιο μας τον εαυτό. Λέμε ψέμματα για τη ζωή μας σε σημείο που τα πιστεύουμε κι εμείς οι ίδιοι. Και, κυρίως, φταίνε σχεδόν πάντα οι άλλοι. Σπανίως εμείς. Ωσπου έρχεται η ίδια η ζωή και μας δείχνει με τον τρόπο της πως, ναι, ο βασιλιάς είναι γυμνός. Ο Barnes είναι καυστικός, διαθέτει ένα πικρό χιούμορ,είναι άμεσος.
΄΄Τώρα έχω πάρει σύνταξη. Εχω το διαμέρισμά μου και τα πράγματά μου. Τα πίνω παρέα με μερικούς φίλους κι έχω μερικές φίλες-πλατωνικές ασφαλώς. Είμαι μέλος της τοπικής Ιστορικής Εταιρείας, αν και δεν έχω τον ενθουσιασμό που έχουν κάποιοι άλλοι για τους ανιχνευτές μετάλλων και το τι ξεθάβουν μέσα από τη γή. Πριν από λίγο καιρό, προσφέρθηκα εθελοντικά να αναλάβω τη βιβλιοθήκη του τοπικού νοσοκομείου. Τριγυρίζω στις πτέρυγες, παραδίδοντας, παραλαμβάνοντας, συνιστώντας. Ετσι βγαίνω από το σπίτι, άσε που είναι καλό να κάνεις κάτι χρήσιμο. Γνωρίζω και καινούργιους ανθρώπους. Αρρώστους βέβαια και καμιά φορά ετοιμοθάνατους. Τουλάχιστον έτσι θα ξέρω τα κατατόπια, όταν έρθει η σειρά μου.
Αυτό δεν είναι άλλωστε η ζωή; Μερικά επιτεύγματα και μερικές απογοητεύσεις. Εμένα μου φάνηκε ενδιαφέρουσα. Αλλά δεν πρόκειται να διαμαρτυρηθώ ούτε να εκπλαγώ αν κάποιοι άλλοι τη θεωρούν λιγότερο ενδιαφέρουσα. Ισως ο Ειντριαν ήξερε κατά κάποιο τρόπο τι έκανε. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι εγώ θα ήθελα να τη στερηθώ για οποιονδήποτε λόγο-καταλαβαίνετε.
Επέζησα. ΄΄Επέζησε για να διηγηθεί την ιστορία΄΄ έτσι δεν λέει ο κόσμος; Η Ιστορία δεν είναι τα ψέμματα των νικητών,τώρα το ξέρω πιά. Είναι μάλλον οι αναμνήσεις των επιζώντων , οι περισσότερες από τις οποίες δεν έχουν να κάνουν ούτε με νίκες ούτε με ήττες΄΄.
Ο Julian Barnes με το ΄΄Ενα κάποιο τέλος΄΄κέρδισε το βραβείο Man Booker το 2011. Ηταν η τέταρτη φορά που ήταν υποψήφιος για αυτό το βραβείο. Γεννημένος το 1946 είναι ένας από τους σημαντικότερους Βρετανούς συγγραφείς με διεθνή αναγνώριση. Σπούδασε νομικά και γαλλική φιλολογία στην Οξφόρδη. Το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο ΄΄Metroland΄΄ εκδόθηκε το 1980. ΄΄Ο παπαγάλος του Φλωμπέρ΄΄που ακολούθησε απέσπασε σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία στην Αγγλία, την Γαλλία και την Ιταλία Το 1986 η Ακαδημία Τεχνών και Γραμμάτων των ΗΠΑ του απένειμε το βραβείο E.M.Forster. Το 1988 χρίστηκε ιππότης του Γαλλικού Τάγματος Τεχνών και Γραμμάτων. Αξίζει τον κόπο να πούμε πως το ΄΄Ενα κάποιο τέλος΄΄ γυρίστηκε ταινία σε σκηνοθεσία του Ritesh Batra με πρωταγωνιστές τους Jim Broadbent, Charlotte Rampling, Harriet Walter, Michelle Dockery.
Η ρέουσα μετάφραση είναι του Θωμά Σκάσση.
Για το ΄΄Ενα κάποιο τέλος΄΄ έγραψαν:
Τhe Times: ΄΄Ενα τέλειο μυθιστόρημα ευρωπαικής οικονομίας και δύναμης...-απόηχοι Schnitzler, απόηχοι Camus. Ο Barnes ξεχωρίζει για το βάθος και το πνεύμα του από ολους τους σύγχρονους Βρετανούς συγγραφείς΄΄.
New Yorker: ΄΄Κομψό, παιγνιώδες, αξιομνημόνευτο΄΄.
Bookmunch: ΄΄Ενα δράμα από την πένα ενός μεγάλου της γραφής. Ενα βιβλίο σοφό΄΄.
Time Out: ΄΄Οι σκέψεις ενός ώριμου συγγραφέα για την οικογένεια και τη φιλία, για το πέρασμα του χρόνου, για τον έρωτα και τον θάνατο΄
Ο Julian Barnes έγραψε ένα μυθιστόρημα για τις αλήθειες και τα ψέμματα που λέμε στον εαυτό μας όταν είμαστε νέοι, που καταλήγουμε να τα πιστεύουμε, ενσωματώνονται στον χαρακτήρα μας, και προχωρούμε ακάθεκτοι μέχρις ότου κάποιος μας πεί: ΄΄Μήπως δεν έγινε έτσι;΄΄
«Πόσο συχνά διηγείται κανείς την ιστορία της ζωής του; Πόσο συχνά την προσαρμόζει, την εξωραΐζει και κάνει ύπουλες και πανούργες περικοπές; Και όσο περισσότερο τραβάει η ζωή σε μάκρος, τόσο λιγοστεύουν εκείνοι από τους γύρω μας που θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν την εξιστόρησή μας, να μας θυμίσουν ότι η ζωή μας δεν είναι η ζωή μας, αλλά μόνο η ιστορία που είπαμε γι’ αυτήν. Η ιστορία που είπαμε στους άλλους, κυρίως όμως στον εαυτό μας».
Στο ΄΄Ενα κάποιο τέλος΄΄ ο συγγραφέας περιγράφει την ιστορία τεσσάρων συμμαθητών και φίλων, στην δεκαετία του ΄60, που ζούν και αντιμετωπίζουν όλα όσα ζούν και αντιμετωπίζουν όλοι οι νέοι της εποχής τους. Κάποια στιγμή, χάνονται, αλλά εξακολουθούν να μαθαίνει ο ένας τα νέα του άλλου. Ωσπου, κάποια στιγμή, μαθαίνουν ότι ο ένας από αυτούς, ίσως ο πιό προικισμένος, αυτοκτονεί. Το γεγονός τους αναστατώνει αλλά η ζωή τρέχει και προχωρά ο καθένας στη ζωή του. Χάνονται. Περνούν σαράντα χρόνια. Καί τότε, ο κεντρικός αφηγητής, ο Τόνι, παίρνει μια επιστολή από κάποιο δικηγορικό γραφείο όπου τον πληροφορούν ότι του κληροδοτήθηκε ένα ποσό και ένα ημερολόγιο. Η ζωή του αλλάζει, καθώς το ημερολόγιο είναι στα χέρια μιας πρώην φίλης του, που μετά από αυτόν είχε σχέση με τον Ειντριαν, τον φίλο τους που αυτοκτόνησε. Προσπαθεί να το διεκδικήσει από την παλιά φιλενάδα του, αντιμετωπίζοντάς το πιο πολύ σαν παιχνίδι. Κάτι που του γεμίζει ευχάριστα τον χρόνο, καθώς ζεί πιά μόνος και έχει άφθονο ελεύθερο χρόνο. Και εκεί καταλαβαίνει ότι τα πράγματα δεν είναι όπως εκείνος τα έχει τακτοποιήσει μέσα του.
΄΄Ομως ο χρόνος...πρώτα μας προσγειώνει και μετά μας μπερδεύει. Νομίζαμε πως είμασταν ώριμοι, όταν είμασταν απλώς ασφαλείς. Φανταζόμασταν ότι είμαστε υπεύθυνα άτομα, όταν είμασταν απλώς δειλοί. Ο,τι αποκαλούσαμε ρεαλισμό, αποδείχτηκε ένας τρόπος να αποφεύγουμε τις καταστάσεις αντί να τις αντιμετωπίζουμε. Ο χρόνος...ας μας δοθεί αρκετός χρόνος, και τότε οι πιο γερά θεμελιωμένες αποφάσεις μας θα φαντάζουν σαθρές και οι βεβαιότητές μας, καπρίτσια.΄΄.
Ο κεντρικός αφηγητής, ο Τόνι, έρχεται για πρώτη φορά στη ζωή του αντιμέτωπος με τις ενοχές και τα ψέμματα που είπε στον εαυτό του για να μπορέσει να συνεχίσει. Η ίδια η φορά της ζωής του θυμίζει πράγματα που επέλεξε να ξεχάσει:
΄΄Τι ήξερα από ζωή, εγώ που είχα ζήσει τόσο προσεκτικά; Κάποιος που δεν είχε νίκες ή ήττες, αλλά είχε αφήσει απλώς τη ζωή να του συμβαίνει; Που ενώ είχε τις συνηθισμένες φιλοδοξίες, πήγε και βολεύτηκε τόσο γρήγορα ώστε να μην υπάρξει καν περίπτωση να πραγματοποιηθούν; Που απέφυγε να πληγωθεί, και αυτό το αποκάλεσε ικανότητα επιβίωσης; Που πλήρωνε τακτικά τους λογαριασμούς του, διατηρούσε καλές σχέσεις με τους πάντες, όσο αυτό ήταν δυνατόν, και πολύ γρήγορα η έκσταση και η απόγνωση έγιναν απλώς λέξεις που κάποτε τις διάβαζε στα μυθιστορήματα; Κάποιος που οι όποιες μομφές εναντίον του ίδιου του εαυτού του δεν τον έκαναν ποτέ να νιώσει πόνο; ΄΄
Ο συγγραφέας, πολύ σοφά, ΄΄παίζει με τον χρόνο που δεν του δίνουμε ποτέ σημασία, παρά μόνο όταν βρεθούμε μπροστά σε κάποιο ΄΄τετελεσμένο΄΄ σημείο της ζωής μας. Υπεκφεύγουμε, κρυβόμαστε από τους άλλους και τον ίδιο μας τον εαυτό. Λέμε ψέμματα για τη ζωή μας σε σημείο που τα πιστεύουμε κι εμείς οι ίδιοι. Και, κυρίως, φταίνε σχεδόν πάντα οι άλλοι. Σπανίως εμείς. Ωσπου έρχεται η ίδια η ζωή και μας δείχνει με τον τρόπο της πως, ναι, ο βασιλιάς είναι γυμνός. Ο Barnes είναι καυστικός, διαθέτει ένα πικρό χιούμορ,είναι άμεσος.
΄΄Τώρα έχω πάρει σύνταξη. Εχω το διαμέρισμά μου και τα πράγματά μου. Τα πίνω παρέα με μερικούς φίλους κι έχω μερικές φίλες-πλατωνικές ασφαλώς. Είμαι μέλος της τοπικής Ιστορικής Εταιρείας, αν και δεν έχω τον ενθουσιασμό που έχουν κάποιοι άλλοι για τους ανιχνευτές μετάλλων και το τι ξεθάβουν μέσα από τη γή. Πριν από λίγο καιρό, προσφέρθηκα εθελοντικά να αναλάβω τη βιβλιοθήκη του τοπικού νοσοκομείου. Τριγυρίζω στις πτέρυγες, παραδίδοντας, παραλαμβάνοντας, συνιστώντας. Ετσι βγαίνω από το σπίτι, άσε που είναι καλό να κάνεις κάτι χρήσιμο. Γνωρίζω και καινούργιους ανθρώπους. Αρρώστους βέβαια και καμιά φορά ετοιμοθάνατους. Τουλάχιστον έτσι θα ξέρω τα κατατόπια, όταν έρθει η σειρά μου.
Αυτό δεν είναι άλλωστε η ζωή; Μερικά επιτεύγματα και μερικές απογοητεύσεις. Εμένα μου φάνηκε ενδιαφέρουσα. Αλλά δεν πρόκειται να διαμαρτυρηθώ ούτε να εκπλαγώ αν κάποιοι άλλοι τη θεωρούν λιγότερο ενδιαφέρουσα. Ισως ο Ειντριαν ήξερε κατά κάποιο τρόπο τι έκανε. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι εγώ θα ήθελα να τη στερηθώ για οποιονδήποτε λόγο-καταλαβαίνετε.
Επέζησα. ΄΄Επέζησε για να διηγηθεί την ιστορία΄΄ έτσι δεν λέει ο κόσμος; Η Ιστορία δεν είναι τα ψέμματα των νικητών,τώρα το ξέρω πιά. Είναι μάλλον οι αναμνήσεις των επιζώντων , οι περισσότερες από τις οποίες δεν έχουν να κάνουν ούτε με νίκες ούτε με ήττες΄΄.
Ο Julian Barnes με το ΄΄Ενα κάποιο τέλος΄΄κέρδισε το βραβείο Man Booker το 2011. Ηταν η τέταρτη φορά που ήταν υποψήφιος για αυτό το βραβείο. Γεννημένος το 1946 είναι ένας από τους σημαντικότερους Βρετανούς συγγραφείς με διεθνή αναγνώριση. Σπούδασε νομικά και γαλλική φιλολογία στην Οξφόρδη. Το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο ΄΄Metroland΄΄ εκδόθηκε το 1980. ΄΄Ο παπαγάλος του Φλωμπέρ΄΄που ακολούθησε απέσπασε σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία στην Αγγλία, την Γαλλία και την Ιταλία Το 1986 η Ακαδημία Τεχνών και Γραμμάτων των ΗΠΑ του απένειμε το βραβείο E.M.Forster. Το 1988 χρίστηκε ιππότης του Γαλλικού Τάγματος Τεχνών και Γραμμάτων. Αξίζει τον κόπο να πούμε πως το ΄΄Ενα κάποιο τέλος΄΄ γυρίστηκε ταινία σε σκηνοθεσία του Ritesh Batra με πρωταγωνιστές τους Jim Broadbent, Charlotte Rampling, Harriet Walter, Michelle Dockery.
Η ρέουσα μετάφραση είναι του Θωμά Σκάσση.
Για το ΄΄Ενα κάποιο τέλος΄΄ έγραψαν:
Τhe Times: ΄΄Ενα τέλειο μυθιστόρημα ευρωπαικής οικονομίας και δύναμης...-απόηχοι Schnitzler, απόηχοι Camus. Ο Barnes ξεχωρίζει για το βάθος και το πνεύμα του από ολους τους σύγχρονους Βρετανούς συγγραφείς΄΄.
New Yorker: ΄΄Κομψό, παιγνιώδες, αξιομνημόνευτο΄΄.
Bookmunch: ΄΄Ενα δράμα από την πένα ενός μεγάλου της γραφής. Ενα βιβλίο σοφό΄΄.
Time Out: ΄΄Οι σκέψεις ενός ώριμου συγγραφέα για την οικογένεια και τη φιλία, για το πέρασμα του χρόνου, για τον έρωτα και τον θάνατο΄
