Γεννήθηκε ως Τζέιμς Μπάιρον Ντίν στις 8 Φεβρουαρίου 1931 και έμελλε να γινει το πόστερ που στόλιζε κάθε νεανικό δωμάτιο στις δεκαετίες του ’50 και του ’60. Σκοτώθηκε σε ένα τραγικό αυτοκινητιστικό δυστύχημα στις 30 Σεπτεμβρίου 1955 σε ηλικία 24 ετών, και η εικόνα του έμεινε αναλλοίωτη στον χρόνο. Δεν πρόλαβε να γεράσει, ούτε καν να ωριμάσει, όπως το μεγάλο του είδωλο που ήταν ο Μάρλον Μπράντο ή η συμπρωταγωνίστριά του Ελίζαμπεθ Τέιλορ. Η εικόνα του παρέμεινε αυτή που ήταν στα 24 του χρόνια, και έμεινε στην ιστορία σαν π ΄΄Επαναστάτης χωρίς αιτία΄΄.
Τρείς ταινίες πρόλαβε να γυρίσει όλες κι όλες: ΄΄Επαναστάτης χωρίς αιτία΄΄, ΄΄Άνατολικά της Εδέμ΄΄ και ΄΄Ο Γίγας΄΄.Ηταν ο πρώτος ηθοποιός στην ιστορία του θεσμού που έλαβε μεταθανάτια υποψηφιότητα για Oscar A’ Aνδρικού Ρόλου, και μάλιστα δύο φορές, ενώ το 1999 το Αμερικάνικο Ινστιτούτο Κινηματογράφου τον κατέταξε στην 17η θέση των σημαντικότερων ηθοποιών που πέρασαν από το Χόλυγουντ.
Το 1949 αποφοίτησε από το λύκειο και εγγράφηκε στο Κολλέγιο Santa Monica, με ειδίκευση στηνομική. Πήρε μεταγραφή για το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες και άλλαξε τη κατεύθυνση του σε θέατρο, που είχε ως αποτέλεσμα την αποξένωση από τον πατέρα του.
Το 1951 ακολούθησε τη συμβουλή του δασκάλου του στο θεατρικό εργαστήρι στο οποίο συμμετείχε και μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, με σκοπό να ασχοληθεί πλέον επαγγελματικά με την υποκριτική. Αφού εγκατέλειψε τις σπουδές του, έκανε το πρώτο του τηλεοπτικό ντεμπούτο σε διαφήμιση της Pepsi και σε μικρές παραγωγές του Χόλιγουντ, προτού οι πόρτες ανοίξουν για εκείνον το 1951 στη Νέα Υόρκη, όπου σπούδασε στο Actors Studio υπό την καθοδήγηση του Λι Στράσμπεργκ.
Ώσπου να πάρει το ρόλο του Κάλεμπ Τρασκ στην ταινία «Ανατολικά της Εδέμ», κινηματογραφική διασκευή από το βιβλίο του Τζον Στάινμπεκ από τον Ελία Καζάν, είχε ήδη εμφανιστεί σε επτά τηλεοπτικά σόου και είχε παίξει ένα μικρό ρόλο στο Μπρόντγουεϊ. Τέσσερις μικρές τηλεοπτικές εμφανίσεις, ως το 1955, τη χρονιά που ένας «Επαναστάτης χωρίς αιτία» σε σκηνοθεσία Νίκολας Ρέι, συγκλόνισε τη νεολαία της συντηρητικής Αμερικής και καθιέρωσε το μπλουτζίν, τη στυλιζαρισμένη, δήθεν ανέμελη μπούκλα στο μέτωπο και το μόνιμο συνοφρύωμα στα φρύδια σαν πάγιο σήμα κατατεθέν μιας καταπιεσμένης γενιάς που προσπαθούσε να αντιδράσει.
Για να γιορτάσει την επιτυχία του, αγόρασε μία Πόρσε 550 Σπάιντερ και άρχισε να συμμετέχει σε αγώνες. Στις 30 Σεπτεμβρίου 1955 σκοτώθηκε σε τροχαίο δυστύχημα στο Σάλεμ της Καλιφόρνιας, ενώ κατευθυνόταν προς το Σαλίνας, όπου θα έπαιρνε μέρος σε έναν ακόμη αγώνα. Λίγο πριν από το θάνατό του είχε ολοκληρώσει την τρίτη του ταινία «Ο Γίγας», σε σκηνοθεσία Τζορτζ Στίβενς, βασισμένη στο μυθιστόρημα της Έντνα Φέρμπερ, στην οποία ερμήνευε έναν αγροίκο, αντικομφορμιστή βοηθό σ’ ένα αγρόκτημα.
Οι τρεις ταινίες, στις οποίες πρωταγωνίστησε, τον μετέτρεψαν σε αντικείμενο λατρείας των νεαρών Αμερικανών. Ο βίαιος θάνατός του προκάλεσε εθνικό πένθος στη νεολαία και συνέβαλε στο να μετατραπεί σε είδωλό της, ακόμη μεγαλύτερο απ’ όσο όταν ζούσε.
΄΄Κάνε όνειρα σαν να πρόκειται να ζήσεις για πάντα. Ζήσε σαν να πρόκειται να πεθάνεις σήμερα΄΄, είχε πεί ο ίδιος σε μια συνέντευξή του και , εκ των υστέρων βέβαια, η φράση αυτή μοιάζει προφητική.
Είναι δύσκολο να περιγράψουμε την κολοσσιαία επιρροή που είχε ο Ντιν στην παγκόσμια ποπ κουλτούρα. Ο «Επαναστάτης» ήταν πρόδρομος των σεισμικών αλλαγών που επρόκειτο να συμβούν στο δεύτερο μισό του αιώνα, βάζοντας τα θεμέλια για το ροκ εν ρολ, την υποκουλτούρα, αλλά και τη σεξουαλική απελευθέρωση: «Δεν ειμαι ομοφυλόφυλος, αλλά δε θα περάσω όλη μου τη ζωή με το ένα μου χέρι δεμένο», φέρεται να είχε πει ο Ντιν, ο οποίος είχε πολυάριθμες, τόσο δημόσιες, όσο και φημολογούμενες ερωτικές σχέσεις με άνδρες και γυναίκες. Ο Ντιν ενέπνευσε μια ολόκληρη γενιά από ηθοποιούς (Τζώνι Ντεπ, Ρόμπερτ Ντε Νίρο, Λεονάρντο Ντι Κάπριο έχουν δηλώσει τον θαυμασμό τους), μουσικούς (Έλβις Πρίσλεϊ, Μπόμπ Ντίλαν, Ντέιβιντ Μπόουι) και έμεινε στην ιστορία ως απόγειο του στιλ, σύμβολο του σεξ και αντιπρόσωπος της νεολαίας κάθε εποχής.
Ο Τζόνι Ντεπ αποδίδει στον Ντιν την ιδιότητα του καταλύτη που τον έκανε να θέλει να γίνει ηθοποιός. Ο Νίκολας Κέιτζ είπε επίσης ότι ήθελε να ασχοληθεί με την υποκριτική εξαιτίας του Ντιν. “Άρχισα να παίζω ηθοποιό επειδή ήθελα να γίνω ο Τζέιμς Ντιν. Τον είδα στο “Επαναστάτης χωρίς αιτία”, στο “Ανατολικά της Εδέμ”. Τίποτα δεν με επηρέασε – κανένα ροκ τραγούδι, καμία κλασική μουσική – με τον τρόπο που με επηρέασε ο Ντιν στην Εδέμ. Μου τίναξε τα μυαλά στον αέρα. Είπα: “Αυτό θέλω να κάνω””, είπε ο Κέιτζ. Ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο ανέφερε τον Ντιν ως μία από τις υποκριτικές του εμπνεύσεις σε συνέντευξή του. Ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο ανέφερε επίσης τον Ντιν ως έναν από τους αγαπημένους και πιο επιδραστικούς ηθοποιούς του. Όταν ρωτήθηκε για το ποιες ερμηνείες του έμειναν περισσότερο σε μια συνέντευξη, ο DiCaprio απάντησε: “Θυμάμαι ότι συγκινήθηκα απίστευτα από τον Jimmy Dean, στο East of Eden. Υπήρχε κάτι τόσο ωμό και ισχυρό σε αυτή την ερμηνεία. Η ευαλωτότητά του… η σύγχυσή του για ολόκληρη την ιστορία του, την ταυτότητά του, την απελπισία του να αγαπηθεί. Αυτή η ερμηνεία μου ράγισε την καρδιά”..
Τρείς ταινίες πρόλαβε να γυρίσει όλες κι όλες: ΄΄Επαναστάτης χωρίς αιτία΄΄, ΄΄Άνατολικά της Εδέμ΄΄ και ΄΄Ο Γίγας΄΄.Ηταν ο πρώτος ηθοποιός στην ιστορία του θεσμού που έλαβε μεταθανάτια υποψηφιότητα για Oscar A’ Aνδρικού Ρόλου, και μάλιστα δύο φορές, ενώ το 1999 το Αμερικάνικο Ινστιτούτο Κινηματογράφου τον κατέταξε στην 17η θέση των σημαντικότερων ηθοποιών που πέρασαν από το Χόλυγουντ.
Το 1949 αποφοίτησε από το λύκειο και εγγράφηκε στο Κολλέγιο Santa Monica, με ειδίκευση στηνομική. Πήρε μεταγραφή για το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες και άλλαξε τη κατεύθυνση του σε θέατρο, που είχε ως αποτέλεσμα την αποξένωση από τον πατέρα του.
Το 1951 ακολούθησε τη συμβουλή του δασκάλου του στο θεατρικό εργαστήρι στο οποίο συμμετείχε και μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, με σκοπό να ασχοληθεί πλέον επαγγελματικά με την υποκριτική. Αφού εγκατέλειψε τις σπουδές του, έκανε το πρώτο του τηλεοπτικό ντεμπούτο σε διαφήμιση της Pepsi και σε μικρές παραγωγές του Χόλιγουντ, προτού οι πόρτες ανοίξουν για εκείνον το 1951 στη Νέα Υόρκη, όπου σπούδασε στο Actors Studio υπό την καθοδήγηση του Λι Στράσμπεργκ.
Ώσπου να πάρει το ρόλο του Κάλεμπ Τρασκ στην ταινία «Ανατολικά της Εδέμ», κινηματογραφική διασκευή από το βιβλίο του Τζον Στάινμπεκ από τον Ελία Καζάν, είχε ήδη εμφανιστεί σε επτά τηλεοπτικά σόου και είχε παίξει ένα μικρό ρόλο στο Μπρόντγουεϊ. Τέσσερις μικρές τηλεοπτικές εμφανίσεις, ως το 1955, τη χρονιά που ένας «Επαναστάτης χωρίς αιτία» σε σκηνοθεσία Νίκολας Ρέι, συγκλόνισε τη νεολαία της συντηρητικής Αμερικής και καθιέρωσε το μπλουτζίν, τη στυλιζαρισμένη, δήθεν ανέμελη μπούκλα στο μέτωπο και το μόνιμο συνοφρύωμα στα φρύδια σαν πάγιο σήμα κατατεθέν μιας καταπιεσμένης γενιάς που προσπαθούσε να αντιδράσει.
Για να γιορτάσει την επιτυχία του, αγόρασε μία Πόρσε 550 Σπάιντερ και άρχισε να συμμετέχει σε αγώνες. Στις 30 Σεπτεμβρίου 1955 σκοτώθηκε σε τροχαίο δυστύχημα στο Σάλεμ της Καλιφόρνιας, ενώ κατευθυνόταν προς το Σαλίνας, όπου θα έπαιρνε μέρος σε έναν ακόμη αγώνα. Λίγο πριν από το θάνατό του είχε ολοκληρώσει την τρίτη του ταινία «Ο Γίγας», σε σκηνοθεσία Τζορτζ Στίβενς, βασισμένη στο μυθιστόρημα της Έντνα Φέρμπερ, στην οποία ερμήνευε έναν αγροίκο, αντικομφορμιστή βοηθό σ’ ένα αγρόκτημα.
Οι τρεις ταινίες, στις οποίες πρωταγωνίστησε, τον μετέτρεψαν σε αντικείμενο λατρείας των νεαρών Αμερικανών. Ο βίαιος θάνατός του προκάλεσε εθνικό πένθος στη νεολαία και συνέβαλε στο να μετατραπεί σε είδωλό της, ακόμη μεγαλύτερο απ’ όσο όταν ζούσε.
΄΄Κάνε όνειρα σαν να πρόκειται να ζήσεις για πάντα. Ζήσε σαν να πρόκειται να πεθάνεις σήμερα΄΄, είχε πεί ο ίδιος σε μια συνέντευξή του και , εκ των υστέρων βέβαια, η φράση αυτή μοιάζει προφητική.
Είναι δύσκολο να περιγράψουμε την κολοσσιαία επιρροή που είχε ο Ντιν στην παγκόσμια ποπ κουλτούρα. Ο «Επαναστάτης» ήταν πρόδρομος των σεισμικών αλλαγών που επρόκειτο να συμβούν στο δεύτερο μισό του αιώνα, βάζοντας τα θεμέλια για το ροκ εν ρολ, την υποκουλτούρα, αλλά και τη σεξουαλική απελευθέρωση: «Δεν ειμαι ομοφυλόφυλος, αλλά δε θα περάσω όλη μου τη ζωή με το ένα μου χέρι δεμένο», φέρεται να είχε πει ο Ντιν, ο οποίος είχε πολυάριθμες, τόσο δημόσιες, όσο και φημολογούμενες ερωτικές σχέσεις με άνδρες και γυναίκες. Ο Ντιν ενέπνευσε μια ολόκληρη γενιά από ηθοποιούς (Τζώνι Ντεπ, Ρόμπερτ Ντε Νίρο, Λεονάρντο Ντι Κάπριο έχουν δηλώσει τον θαυμασμό τους), μουσικούς (Έλβις Πρίσλεϊ, Μπόμπ Ντίλαν, Ντέιβιντ Μπόουι) και έμεινε στην ιστορία ως απόγειο του στιλ, σύμβολο του σεξ και αντιπρόσωπος της νεολαίας κάθε εποχής.
Ο Τζόνι Ντεπ αποδίδει στον Ντιν την ιδιότητα του καταλύτη που τον έκανε να θέλει να γίνει ηθοποιός. Ο Νίκολας Κέιτζ είπε επίσης ότι ήθελε να ασχοληθεί με την υποκριτική εξαιτίας του Ντιν. “Άρχισα να παίζω ηθοποιό επειδή ήθελα να γίνω ο Τζέιμς Ντιν. Τον είδα στο “Επαναστάτης χωρίς αιτία”, στο “Ανατολικά της Εδέμ”. Τίποτα δεν με επηρέασε – κανένα ροκ τραγούδι, καμία κλασική μουσική – με τον τρόπο που με επηρέασε ο Ντιν στην Εδέμ. Μου τίναξε τα μυαλά στον αέρα. Είπα: “Αυτό θέλω να κάνω””, είπε ο Κέιτζ. Ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο ανέφερε τον Ντιν ως μία από τις υποκριτικές του εμπνεύσεις σε συνέντευξή του. Ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο ανέφερε επίσης τον Ντιν ως έναν από τους αγαπημένους και πιο επιδραστικούς ηθοποιούς του. Όταν ρωτήθηκε για το ποιες ερμηνείες του έμειναν περισσότερο σε μια συνέντευξη, ο DiCaprio απάντησε: “Θυμάμαι ότι συγκινήθηκα απίστευτα από τον Jimmy Dean, στο East of Eden. Υπήρχε κάτι τόσο ωμό και ισχυρό σε αυτή την ερμηνεία. Η ευαλωτότητά του… η σύγχυσή του για ολόκληρη την ιστορία του, την ταυτότητά του, την απελπισία του να αγαπηθεί. Αυτή η ερμηνεία μου ράγισε την καρδιά”..
