Σαν σήμερα…
Στις 24 Ιουλίου 2013 έφυγε από τη ζωή ο Νίκος Μαμαγκάκης…
«11 λαϊκά τραγούδια του Γιάννη Ρίτσου»
Την επομένη του θανάτου του Νίκου Μαμαγκάκη επιχείρησα μια καταγραφή σχετικά με την ιστορία και τις λεπτομέρειες της κυκλοφορίας ενός από τα σημαντικότερα και πιο γνωστά έργα του, με τίτλο «11 λαϊκά τραγούδια του Γιάννη Ρίτσου», που κυκλοφόρησε τον Νοέμβρη του 1972 από τη Lyra, με ερμηνευτές τον Γιάννη Πουλόπουλο και τη Μαρία Δουράκη, περιλαμβάνοντας τα τραγούδια:
1) Τραγούδι στα νταμάρια - Γιάννης Πουλόπουλος
2) Μπήκαμε στο τραγούδι - Μαρία Δουράκη
3) Χωρισμός - Γιάννης Πουλόπουλος
4) Ο τρύγος - Γιάννης Πουλόπουλος
5) Χειμωνιάτικη βραδιά - Γιάννης Πουλόπουλος
6) Χρόνια σε περίμενα - Μαρία Δουράκη
7) Άιντε και ντε - Γιάννης Πουλόπουλος
8) Έφυγες - Μαρία Δουράκη
9) Νυχτοπεντοζάλης - Γιάννης Πουλόπουλος
10) Το φεγγάρι βάσανο - Γιάννης Πουλόπουλος
11) Μαύρη και γαλάζια νύχτα - Μαρία Δουράκη
Την ενορχήστρωση και τη διεύθυνση της ορχήστρας και της χορωδίας επιμελήθηκε ο Νίκος Μαμαγκάκης, την ηχογράφηση ο Στέλιος Γιαννακόπουλος και το εξώφυλλο ο Νίκος Νικολάου.
Η χουντική επιτροπή λογοκρισίας «έκοψε» τότε δυο από τα τραγούδια του δίσκου, τα «Μολυβένια σύννεφα» και το πρώτο μέρος από το «Άιντε και ντε», που ηχογραφήθηκαν τριάντα πέντε χρόνια μετά από τον Πάνο Παπαϊωάννου και συμπεριλήφθηκαν στην νεότερη έκδοση του έργου, που κυκλοφόρησε από την «Ιδαία» του Νίκου Μαμαγκάκη.
Όσον αφορά το μουσικό μέρος, έχω την αίσθηση πως, με εξαίρεση τα κινηματογραφικά του τραγούδια, τα «11 λαϊκά» του Γιάννη Ρίτσου είναι τα περισσότερο εύληπτα από το κοινό τραγούδια του Νίκου Μαμαγκάκη, σε σχέση τουλάχιστον με τα πολύπλοκα και «δύσκολα» έργα του.
Η δεύτερη πλευρά του δίσκου ξεκινά με ένα εξάλεπτο αριστούργημα. Ένα βαλς- ζεϊμπέκικο, από τα σπουδαιότερα, κατά τη γνώμη μου, ελληνικά τραγούδια. Το «Άιντε και ντε» που, εκτός από τον μεγάλο δίσκο, κυκλοφόρησε το 1975 και σε δίσκο 45 στροφών, χωρισμένο σε δυο μέρη, από μισό τραγούδι σε κάθε πλευρά (LYRA LS-1442). Κυκλοφόρησε επίσης σε 45άρι στην Αυστραλία (LYRA -1350), έχοντας στην άλλη πλευρά τον «Χωρισμό» με τον Γιάννη Πουλόπουλο.
Συζητώντας με τον δημοσιογράφο και ραδιοφωνικό παραγωγό Πάνο Χρυσοστόμου στο πλαίσιο της βιογραφίας του που κυκλοφόρησε το 2006, ο Νίκος Μαμαγκάκης παραθέτει μια μαρτυρία που σχετίζεται με το «Άιντε και ντε» και τον σπουδαίο Γιώργο Μητσάκη:
«Θυμάμαι τον Γιώργο Μητσάκη, με τον οποίο είχαμε μια πολύ καλή σχέση. Με αγάπαγε, νομίζω, και μου έλεγε για κάποιους στίχους: “Πολύ τολμηρός, βρε αδερφέ μου Νίκο, πολύ τολμηρός”. Εγώ του έλεγα: “Τι εννοείς τολμηρός;” Και απαντούσε: “Ε, να, τώρα, ο μηχανοδηγός με το μικρό μουστάκι του;” Κι εγώ του έλεγα: “Αυτό τι σε πειράζει εσένα, Γιώργο μου; Ή μήπως είναι λάθος ο δρόμος;” Και αμέσως μετά του είπα: “Ξέρεις τίνος είναι αυτοί οι στίχοι, Γιώργο; Του Ρίτσου!” Και κείνος εντυπωσιάστηκε! “Αμάν, αμάν, αδερφέ μου Νίκο!”» (1)
Ο κυριότερος λόγος που επανέρχομαι σήμερα στα «11 λαϊκά του Ρίτσου» και ιδιαίτερα στο «Άιντε και ντε», είναι ένα δημοσίευμα που διάβασα σε κάποια ιστοσελίδα στις 2 Μαρτίου 2023, δυο μέρες μετά το φοβερό, σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών. Στο συγκεκριμένο δημοσίευμα (μέσα στο οποίο φιλοξενήθηκαν και αποσπάσματα από το δικό μου άρθρο του 2013) και που - στο πλαίσιο της ευκολίας που παρέχει το copy paste - αναπαράχθηκε κι από άλλες ιστοσελίδες, επιχειρήθηκε μια σύνδεση του «Άιντε και ντε», με το πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα στον Δοξαρά της Λάρισας στις 16 Ιανουαρίου του 1972.
Αναφέρεται δηλαδή πως, συντετριμμένος από την είδηση του δυστυχήματος στη Λάρισα, ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε το «Άιντε και ντε», που στη συνέχεια μελοποιήθηκε από τον Νίκο Μαμαγκάκη. Κάτι που βεβαίως δεν ισχύει, αφού οι στίχοι από το «Άιντε και ντε» προέρχονται από το μεγάλο ποίημα «Τραγούδι στα νταμάρια», το οποίο ανήκει στο ευρύτερο ποίημα «Πλανόδιοι μουσικοί», που γράφτηκε από τον Γιάννη Ρίτσο στα Πλατανάκια της Σάμου τον Αύγουστο του 1959 και αποτέλεσαν ένα μέρος της ποιητικής συλλογής «Γενική δοκιμή» (1956-1959). (Ο Μαμαγκάκης μελοποίησε αργότερα ολόκληρο το ποίημα «Πλανόδιοι μουσικοί», χωρίς να προχωρήσει ποτέ στην ηχογράφησή του).
Η μοναδική εικασία που μπορώ να κάνω, όσον αφορά τη σύνδεση του τραγουδιού με το δυστύχημα του 1972 και που, δυστυχώς, δεν μπορώ να επιβεβαιώσω, αφού όλοι οι συντελεστές έχουν φύγει από τη ζωή, είναι πως ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΩΣ, για να συμπληρώσει τα τραγούδια που του έλειπαν για τον δίσκο (αφού σύμφωνα με μαρτυρία του Νίκου Μαμαγκάκη, ο Ρίτσος του έφερε λιγότερα από όσα χρειάζονταν) και επηρεασμένος, από το πρόσφατο σιδηροδρομικό δυστύχημα, ο Μαμαγκάκης διάλεξε προς μελοποίηση τους στίχους του «Άιντε και ντε» από τους «Πλανόδιους μουσικούς» και δημιούργησε αυτό το καλλιτεχνικό κομψοτέχνημα, που μπορείτε να ακούσετε στο video…
Πηγές:
1) Πάνος Χρυσοστόμου: «Νίκος Μαμαγκάκης - Μουσική ακούω, ζωή καταλαβαίνω» («Άγκυρα», 2006)
2) Γιάννης Ρίτσος «Ποιήματα - τόμος Γ’ (1939-1960)» («Κέδρος», 1964)
Στο δεύτερο video μπορείτε να ακούσετε ολόκληρο τον δίσκο.
Στις 24 Ιουλίου 2013 έφυγε από τη ζωή ο Νίκος Μαμαγκάκης…
«11 λαϊκά τραγούδια του Γιάννη Ρίτσου»
Την επομένη του θανάτου του Νίκου Μαμαγκάκη επιχείρησα μια καταγραφή σχετικά με την ιστορία και τις λεπτομέρειες της κυκλοφορίας ενός από τα σημαντικότερα και πιο γνωστά έργα του, με τίτλο «11 λαϊκά τραγούδια του Γιάννη Ρίτσου», που κυκλοφόρησε τον Νοέμβρη του 1972 από τη Lyra, με ερμηνευτές τον Γιάννη Πουλόπουλο και τη Μαρία Δουράκη, περιλαμβάνοντας τα τραγούδια:
1) Τραγούδι στα νταμάρια - Γιάννης Πουλόπουλος
2) Μπήκαμε στο τραγούδι - Μαρία Δουράκη
3) Χωρισμός - Γιάννης Πουλόπουλος
4) Ο τρύγος - Γιάννης Πουλόπουλος
5) Χειμωνιάτικη βραδιά - Γιάννης Πουλόπουλος
6) Χρόνια σε περίμενα - Μαρία Δουράκη
7) Άιντε και ντε - Γιάννης Πουλόπουλος
8) Έφυγες - Μαρία Δουράκη
9) Νυχτοπεντοζάλης - Γιάννης Πουλόπουλος
10) Το φεγγάρι βάσανο - Γιάννης Πουλόπουλος
11) Μαύρη και γαλάζια νύχτα - Μαρία Δουράκη
Την ενορχήστρωση και τη διεύθυνση της ορχήστρας και της χορωδίας επιμελήθηκε ο Νίκος Μαμαγκάκης, την ηχογράφηση ο Στέλιος Γιαννακόπουλος και το εξώφυλλο ο Νίκος Νικολάου.
Η χουντική επιτροπή λογοκρισίας «έκοψε» τότε δυο από τα τραγούδια του δίσκου, τα «Μολυβένια σύννεφα» και το πρώτο μέρος από το «Άιντε και ντε», που ηχογραφήθηκαν τριάντα πέντε χρόνια μετά από τον Πάνο Παπαϊωάννου και συμπεριλήφθηκαν στην νεότερη έκδοση του έργου, που κυκλοφόρησε από την «Ιδαία» του Νίκου Μαμαγκάκη.
Όσον αφορά το μουσικό μέρος, έχω την αίσθηση πως, με εξαίρεση τα κινηματογραφικά του τραγούδια, τα «11 λαϊκά» του Γιάννη Ρίτσου είναι τα περισσότερο εύληπτα από το κοινό τραγούδια του Νίκου Μαμαγκάκη, σε σχέση τουλάχιστον με τα πολύπλοκα και «δύσκολα» έργα του.
Η δεύτερη πλευρά του δίσκου ξεκινά με ένα εξάλεπτο αριστούργημα. Ένα βαλς- ζεϊμπέκικο, από τα σπουδαιότερα, κατά τη γνώμη μου, ελληνικά τραγούδια. Το «Άιντε και ντε» που, εκτός από τον μεγάλο δίσκο, κυκλοφόρησε το 1975 και σε δίσκο 45 στροφών, χωρισμένο σε δυο μέρη, από μισό τραγούδι σε κάθε πλευρά (LYRA LS-1442). Κυκλοφόρησε επίσης σε 45άρι στην Αυστραλία (LYRA -1350), έχοντας στην άλλη πλευρά τον «Χωρισμό» με τον Γιάννη Πουλόπουλο.
Συζητώντας με τον δημοσιογράφο και ραδιοφωνικό παραγωγό Πάνο Χρυσοστόμου στο πλαίσιο της βιογραφίας του που κυκλοφόρησε το 2006, ο Νίκος Μαμαγκάκης παραθέτει μια μαρτυρία που σχετίζεται με το «Άιντε και ντε» και τον σπουδαίο Γιώργο Μητσάκη:
«Θυμάμαι τον Γιώργο Μητσάκη, με τον οποίο είχαμε μια πολύ καλή σχέση. Με αγάπαγε, νομίζω, και μου έλεγε για κάποιους στίχους: “Πολύ τολμηρός, βρε αδερφέ μου Νίκο, πολύ τολμηρός”. Εγώ του έλεγα: “Τι εννοείς τολμηρός;” Και απαντούσε: “Ε, να, τώρα, ο μηχανοδηγός με το μικρό μουστάκι του;” Κι εγώ του έλεγα: “Αυτό τι σε πειράζει εσένα, Γιώργο μου; Ή μήπως είναι λάθος ο δρόμος;” Και αμέσως μετά του είπα: “Ξέρεις τίνος είναι αυτοί οι στίχοι, Γιώργο; Του Ρίτσου!” Και κείνος εντυπωσιάστηκε! “Αμάν, αμάν, αδερφέ μου Νίκο!”» (1)
Ο κυριότερος λόγος που επανέρχομαι σήμερα στα «11 λαϊκά του Ρίτσου» και ιδιαίτερα στο «Άιντε και ντε», είναι ένα δημοσίευμα που διάβασα σε κάποια ιστοσελίδα στις 2 Μαρτίου 2023, δυο μέρες μετά το φοβερό, σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών. Στο συγκεκριμένο δημοσίευμα (μέσα στο οποίο φιλοξενήθηκαν και αποσπάσματα από το δικό μου άρθρο του 2013) και που - στο πλαίσιο της ευκολίας που παρέχει το copy paste - αναπαράχθηκε κι από άλλες ιστοσελίδες, επιχειρήθηκε μια σύνδεση του «Άιντε και ντε», με το πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα στον Δοξαρά της Λάρισας στις 16 Ιανουαρίου του 1972.
Αναφέρεται δηλαδή πως, συντετριμμένος από την είδηση του δυστυχήματος στη Λάρισα, ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε το «Άιντε και ντε», που στη συνέχεια μελοποιήθηκε από τον Νίκο Μαμαγκάκη. Κάτι που βεβαίως δεν ισχύει, αφού οι στίχοι από το «Άιντε και ντε» προέρχονται από το μεγάλο ποίημα «Τραγούδι στα νταμάρια», το οποίο ανήκει στο ευρύτερο ποίημα «Πλανόδιοι μουσικοί», που γράφτηκε από τον Γιάννη Ρίτσο στα Πλατανάκια της Σάμου τον Αύγουστο του 1959 και αποτέλεσαν ένα μέρος της ποιητικής συλλογής «Γενική δοκιμή» (1956-1959). (Ο Μαμαγκάκης μελοποίησε αργότερα ολόκληρο το ποίημα «Πλανόδιοι μουσικοί», χωρίς να προχωρήσει ποτέ στην ηχογράφησή του).
Η μοναδική εικασία που μπορώ να κάνω, όσον αφορά τη σύνδεση του τραγουδιού με το δυστύχημα του 1972 και που, δυστυχώς, δεν μπορώ να επιβεβαιώσω, αφού όλοι οι συντελεστές έχουν φύγει από τη ζωή, είναι πως ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΩΣ, για να συμπληρώσει τα τραγούδια που του έλειπαν για τον δίσκο (αφού σύμφωνα με μαρτυρία του Νίκου Μαμαγκάκη, ο Ρίτσος του έφερε λιγότερα από όσα χρειάζονταν) και επηρεασμένος, από το πρόσφατο σιδηροδρομικό δυστύχημα, ο Μαμαγκάκης διάλεξε προς μελοποίηση τους στίχους του «Άιντε και ντε» από τους «Πλανόδιους μουσικούς» και δημιούργησε αυτό το καλλιτεχνικό κομψοτέχνημα, που μπορείτε να ακούσετε στο video…
Πηγές:
1) Πάνος Χρυσοστόμου: «Νίκος Μαμαγκάκης - Μουσική ακούω, ζωή καταλαβαίνω» («Άγκυρα», 2006)
2) Γιάννης Ρίτσος «Ποιήματα - τόμος Γ’ (1939-1960)» («Κέδρος», 1964)
Στο δεύτερο video μπορείτε να ακούσετε ολόκληρο τον δίσκο.
