Από το «Κομπολογάκι» στο «Λύχνο του άστρου» και την «Άπονη ζωή»
Συνεχίζοντας την ψηφιοποίηση του ανεκτίμητου οπτικοακουστικού αρχείου της και με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη γέννηση του Γρηγόρη Μπιθικώτση, την Κυριακή 11 Δεκεμβρίου αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα της ΕΡΤ ένα σπάνιο και μοναδικό αφιέρωμα της εκπομπής «Παρασκήνιο» στον Γρηγόρη Μπιθικώτση, σε επιμέλεια του Δημήτρη Γκιώνη και μεταδόθηκε από την ΕΡΤ στις 2 Δεκεμβρίου 1981.
Ένα τηλεοπτικό πορτρέτο του θρυλικού ερμηνευτή, που γυρίστηκε με τη συμμετοχή του Γιώργου Μητσάκη, του Μίκη Θεοδωράκη και του Σταύρου Ξαρχάκου, που μιλούν, παίζουν και τραγουδούν μαζί με τον Μπιθικώτση.
Το δελτίο τύπου της ΕΡΤ που συνοδεύει την ανάρτηση του video είναι ιδιαίτερα κατατοπιστικό:
Σε αυτό το επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ «Παρασκήνιο», παραγωγής 1981, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης μιλάει για τη ζωή και το έργο του, τη συνεργασία με μεγάλες μορφές του ελληνικού τραγουδιού και τα τραγούδια που ερμήνευσε ο ίδιος. Παρακολουθούμε τον Μπιθικώτση ο οποίος περιγράφει την παιδική του ηλικία τα μαθητικά χρόνια, την πρώτη επαφή με τη μουσική, τα χρόνια που εργαζόταν ως υδραυλικός, τα χρόνια της Κατοχής και την πρώτη φορά που άκουσε τον Βαμβακάρη και θέλησε να μάθει μπουζούκι. Θυμάται τη γνωριμία του με τον Μητσάκη, σχολιάζει το χαρακτηρισμό του ως «σερ» από τον Ψαθά και την «ξύλινη φωνή» για την οποία μίλησε ο Θεοδωράκης. Αναφέρεται στα πρώτα του βήματα ως συνθέτης και τα πρώτα δύο τραγούδια που ερμήνευσε ο ίδιος. Έπειτα θυμάται τη γνωριμία του με τον Χατζιδάκι και τη συνεργασία τους το 1955 με τον Χατζιδάκι στο πιάνο και τη διεύθυνση και τον Τσιτσάνη στο μπουζούκι για να ηχογραφήσουν τα τραγούδια «Γαρύφαλλο στ αυτί» και «Είμαι άντρας και το κέφι μου θα κάνω» τα οποία είχαν μεγάλη επιτυχία.
Ο Μπιθικώτσης μιλάει επίσης για τη γνωριμία του με τον Θεοδωράκη σε μια μεταγωγή του δεύτερου μεταξύ νοσοκομείου και Μακρόνησου το 1949. Δέκα χρόνια αργότερα θα συναντήσει ξανά τον Θεοδωράκη όταν τον κάλεσαν μαζί με τον Μανώλη Χιώτη να ακούσουν τη μουσική ενός νέου συνθέτη για να δουλέψουν μαζί του στο στούντιο της εταιρίας Columbia. Περιγράφει με λεπτομέρειες τον τρόπο με τον οποίο τον κέρδισε τελικά η μουσική του Θεοδωράκη και στέκεται στις συναυλίες που έδωσαν μαζί από το 1960 και έπειτα, αλλά και στο άγχος που είχε κάθε φορά που έπρεπε να τραγουδήσει αυτά τα έργα.
Για αυτό το άγχος μιλάει και ο Μποστ (Μέντης Μποσταντζόγλου) ο οποίος περιγράφει τη γελοιογραφία που είχε δημοσιεύσει στην εφημερίδα «Ελευθερία» με αφορμή την αδυναμία του Μπιθικώτση να τραγουδήσει το «Σε πότισα ροδόσταμο». Επίσης κατά τη διάρκεια της εκπομπής παρακολουθούμε τον Μπιθικώτση να συζητάει με τον Γιώργο Μητσάκη, να θυμούνται τις συνεργασίες τους και να τραγουδούν το «Φτωχό κομπολογάκι μου» και «Στον Πειραιά συννέφιασε».
Μεγάλο τμήμα του επεισοδίου καταλαμβάνει και μια κοινή συνέντευξη του Μπιθικώτση με τον Μίκη Θεοδωράκη. Περιγράφουν τη γνωριμία τους στην Κερατέα και έπειτα στα στούντιο της δισκογραφικής εταιρίας Columbia. Ο Θεοδωράκης εξηγεί πώς είχε συνδέσει τη φωνή του Μπιθικώτση στο μυαλό του ως ιδανική για να ερμηνεύσει τα έργα του, θυμάται τη διστακτικότητα του και τη δουλειά που έγινε για να βγουν τα τραγούδια. Ο Θεοδωράκης αναφέρεται επίσης στην προσέγγιση του Χατζιδάκι για το λαϊκό τραγούδι ως θαυμάσια πρώτη ύλη για να χρησιμοποιηθεί σε άλλες φόρμες, αλλά και την δική του ότι οι ίδιοι πρέπει να δημιουργήσουν αυτή την πρώτη ύλη και την πεποίθηση ότι το επίπεδο του λαού μπορεί δεχθεί υψηλότερα νοήματα, ότι δεν χρειάζεται μόνο έντεχνο τραγούδι, αλλά ένα τραγούδι που θα τραγουδηθεί παντού, ένα πραγματικά λαϊκό τραγούδι. Υπογραμμίζει τη σημασία της φωνής του Μπιθικώτση, μια ξύλινη φωνή με μια δωρικότητα χωρίς μπιχλιμπίδια, με ένα βυζαντινό, αδρό χαρακτήρα, που εμπεριέχει το ριζίτικο αλλά και το ρουμελιώτικο τραγούδι. Θεωρεί ότι μαζί με τις φωνές της Νίνου και της Μπέλλου, η φωνή του Μπιθικώτση ξεχωρίζουν για την άμεση και ατόφια επαφή τους με τη λαϊκή μουσική παράδοση της Ελλάδας. Οι δύο άνδρες μιλούν επίσης για την περιοδεία του 1961, την απήχηση στη νεολαία αλλά και τα εμπόδια στην προσπάθειά τους από τις αρχές και την ασφάλεια. Ο Θεοδωράκης υπογραμμίζει την άμεση αποδοχή που είχε ο Μπιθικώτσης από τη νεολαία μιας και η φωνή του περιείχε όλα όσα χρειαζόταν η ελληνική μουσική εκείνη τη χρονική στιγμή. Οι δυο τους τραγουδούν μαζί «Το παλικάρι», «Ανοίγω το στόμα μου» και «Με το λύχνο του άστρου».
Ακολούθως ο Μπιθικώτσης μιλάει για τον Σταύρο Ξαρχάκο και ο Ξαρχάκος εξηγεί πως συνεισέφερε ο Μπιθικώτσης στο έντεχνο λαϊκό τραγούδι και πιο συγκεκριμένα ότι έμαθε σε μια ολόκληρη γενιά μουσικών να γράφουν και να τραγουδούν το ζεϊμπέκικο, το χασάπικο, τραγούδια με πιο σύνθετες μορφές, με βάση την ευαισθησία, τη δύναμη, το ρυθμό, τη μελωδία της φωνής του. Με τον Ξαρχάκο να διευθύνει ο Μπιθικώτσης ερμηνεύει τα «Άσπρη μέρα και για μας» και «Άπονη ζωή». Έπειτα ο Μπιθικώτσης παρουσιάζει το τραγούδι «Το όνειρο γιαλό, γιαλό» από τον δίσκο «Τα παράπονα της πλώρης», σε μουσική Κώστα Νικολόπουλου και στίχους Βασίλη Μαστροκώστα, ενώ ο Νικολόπουλος μιλά για τη συνεργασία τους.
Η εκπομπή κλείνει με τον Μπιθικώτση στο σπίτι του στον Κάλαμο, στους Αγίους Αποστόλους, όπου παίζει κιθάρα και συνοδεύει τον γιο του Γρηγόρη στο πιάνο.
Σκηνοθεσία: ΟΜΑΔΑ ΣΙΝΕΤΙΚ
Συνεχίζοντας την ψηφιοποίηση του ανεκτίμητου οπτικοακουστικού αρχείου της και με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη γέννηση του Γρηγόρη Μπιθικώτση, την Κυριακή 11 Δεκεμβρίου αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα της ΕΡΤ ένα σπάνιο και μοναδικό αφιέρωμα της εκπομπής «Παρασκήνιο» στον Γρηγόρη Μπιθικώτση, σε επιμέλεια του Δημήτρη Γκιώνη και μεταδόθηκε από την ΕΡΤ στις 2 Δεκεμβρίου 1981.
Ένα τηλεοπτικό πορτρέτο του θρυλικού ερμηνευτή, που γυρίστηκε με τη συμμετοχή του Γιώργου Μητσάκη, του Μίκη Θεοδωράκη και του Σταύρου Ξαρχάκου, που μιλούν, παίζουν και τραγουδούν μαζί με τον Μπιθικώτση.
Το δελτίο τύπου της ΕΡΤ που συνοδεύει την ανάρτηση του video είναι ιδιαίτερα κατατοπιστικό:
Σε αυτό το επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ «Παρασκήνιο», παραγωγής 1981, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης μιλάει για τη ζωή και το έργο του, τη συνεργασία με μεγάλες μορφές του ελληνικού τραγουδιού και τα τραγούδια που ερμήνευσε ο ίδιος. Παρακολουθούμε τον Μπιθικώτση ο οποίος περιγράφει την παιδική του ηλικία τα μαθητικά χρόνια, την πρώτη επαφή με τη μουσική, τα χρόνια που εργαζόταν ως υδραυλικός, τα χρόνια της Κατοχής και την πρώτη φορά που άκουσε τον Βαμβακάρη και θέλησε να μάθει μπουζούκι. Θυμάται τη γνωριμία του με τον Μητσάκη, σχολιάζει το χαρακτηρισμό του ως «σερ» από τον Ψαθά και την «ξύλινη φωνή» για την οποία μίλησε ο Θεοδωράκης. Αναφέρεται στα πρώτα του βήματα ως συνθέτης και τα πρώτα δύο τραγούδια που ερμήνευσε ο ίδιος. Έπειτα θυμάται τη γνωριμία του με τον Χατζιδάκι και τη συνεργασία τους το 1955 με τον Χατζιδάκι στο πιάνο και τη διεύθυνση και τον Τσιτσάνη στο μπουζούκι για να ηχογραφήσουν τα τραγούδια «Γαρύφαλλο στ αυτί» και «Είμαι άντρας και το κέφι μου θα κάνω» τα οποία είχαν μεγάλη επιτυχία.
Ο Μπιθικώτσης μιλάει επίσης για τη γνωριμία του με τον Θεοδωράκη σε μια μεταγωγή του δεύτερου μεταξύ νοσοκομείου και Μακρόνησου το 1949. Δέκα χρόνια αργότερα θα συναντήσει ξανά τον Θεοδωράκη όταν τον κάλεσαν μαζί με τον Μανώλη Χιώτη να ακούσουν τη μουσική ενός νέου συνθέτη για να δουλέψουν μαζί του στο στούντιο της εταιρίας Columbia. Περιγράφει με λεπτομέρειες τον τρόπο με τον οποίο τον κέρδισε τελικά η μουσική του Θεοδωράκη και στέκεται στις συναυλίες που έδωσαν μαζί από το 1960 και έπειτα, αλλά και στο άγχος που είχε κάθε φορά που έπρεπε να τραγουδήσει αυτά τα έργα.
Για αυτό το άγχος μιλάει και ο Μποστ (Μέντης Μποσταντζόγλου) ο οποίος περιγράφει τη γελοιογραφία που είχε δημοσιεύσει στην εφημερίδα «Ελευθερία» με αφορμή την αδυναμία του Μπιθικώτση να τραγουδήσει το «Σε πότισα ροδόσταμο». Επίσης κατά τη διάρκεια της εκπομπής παρακολουθούμε τον Μπιθικώτση να συζητάει με τον Γιώργο Μητσάκη, να θυμούνται τις συνεργασίες τους και να τραγουδούν το «Φτωχό κομπολογάκι μου» και «Στον Πειραιά συννέφιασε».
Μεγάλο τμήμα του επεισοδίου καταλαμβάνει και μια κοινή συνέντευξη του Μπιθικώτση με τον Μίκη Θεοδωράκη. Περιγράφουν τη γνωριμία τους στην Κερατέα και έπειτα στα στούντιο της δισκογραφικής εταιρίας Columbia. Ο Θεοδωράκης εξηγεί πώς είχε συνδέσει τη φωνή του Μπιθικώτση στο μυαλό του ως ιδανική για να ερμηνεύσει τα έργα του, θυμάται τη διστακτικότητα του και τη δουλειά που έγινε για να βγουν τα τραγούδια. Ο Θεοδωράκης αναφέρεται επίσης στην προσέγγιση του Χατζιδάκι για το λαϊκό τραγούδι ως θαυμάσια πρώτη ύλη για να χρησιμοποιηθεί σε άλλες φόρμες, αλλά και την δική του ότι οι ίδιοι πρέπει να δημιουργήσουν αυτή την πρώτη ύλη και την πεποίθηση ότι το επίπεδο του λαού μπορεί δεχθεί υψηλότερα νοήματα, ότι δεν χρειάζεται μόνο έντεχνο τραγούδι, αλλά ένα τραγούδι που θα τραγουδηθεί παντού, ένα πραγματικά λαϊκό τραγούδι. Υπογραμμίζει τη σημασία της φωνής του Μπιθικώτση, μια ξύλινη φωνή με μια δωρικότητα χωρίς μπιχλιμπίδια, με ένα βυζαντινό, αδρό χαρακτήρα, που εμπεριέχει το ριζίτικο αλλά και το ρουμελιώτικο τραγούδι. Θεωρεί ότι μαζί με τις φωνές της Νίνου και της Μπέλλου, η φωνή του Μπιθικώτση ξεχωρίζουν για την άμεση και ατόφια επαφή τους με τη λαϊκή μουσική παράδοση της Ελλάδας. Οι δύο άνδρες μιλούν επίσης για την περιοδεία του 1961, την απήχηση στη νεολαία αλλά και τα εμπόδια στην προσπάθειά τους από τις αρχές και την ασφάλεια. Ο Θεοδωράκης υπογραμμίζει την άμεση αποδοχή που είχε ο Μπιθικώτσης από τη νεολαία μιας και η φωνή του περιείχε όλα όσα χρειαζόταν η ελληνική μουσική εκείνη τη χρονική στιγμή. Οι δυο τους τραγουδούν μαζί «Το παλικάρι», «Ανοίγω το στόμα μου» και «Με το λύχνο του άστρου».
Ακολούθως ο Μπιθικώτσης μιλάει για τον Σταύρο Ξαρχάκο και ο Ξαρχάκος εξηγεί πως συνεισέφερε ο Μπιθικώτσης στο έντεχνο λαϊκό τραγούδι και πιο συγκεκριμένα ότι έμαθε σε μια ολόκληρη γενιά μουσικών να γράφουν και να τραγουδούν το ζεϊμπέκικο, το χασάπικο, τραγούδια με πιο σύνθετες μορφές, με βάση την ευαισθησία, τη δύναμη, το ρυθμό, τη μελωδία της φωνής του. Με τον Ξαρχάκο να διευθύνει ο Μπιθικώτσης ερμηνεύει τα «Άσπρη μέρα και για μας» και «Άπονη ζωή». Έπειτα ο Μπιθικώτσης παρουσιάζει το τραγούδι «Το όνειρο γιαλό, γιαλό» από τον δίσκο «Τα παράπονα της πλώρης», σε μουσική Κώστα Νικολόπουλου και στίχους Βασίλη Μαστροκώστα, ενώ ο Νικολόπουλος μιλά για τη συνεργασία τους.
Η εκπομπή κλείνει με τον Μπιθικώτση στο σπίτι του στον Κάλαμο, στους Αγίους Αποστόλους, όπου παίζει κιθάρα και συνοδεύει τον γιο του Γρηγόρη στο πιάνο.
Σκηνοθεσία: ΟΜΑΔΑ ΣΙΝΕΤΙΚ
