Σε μια όμορφη καλοκαιρινή βραδιά γεμάτη κόσμο και βιβλία, στην πρεμιέρα του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως, την Παρασκευή 1 Σεπτεμβρίου, έγινε η ατμοσφαιρική εκδήλωση της παρουσίασης του βιβλίου «Μήτσος Παπανικολάου - Ποιητικά έργα και Αθησαύριστα Πεζά - Άπαντα τα ευρεθέντα» από το Ogdoo Music Group. Μια έκδοση που βγάζει οριστικά τον λυρικό ποιητή του Μεσοπολέμου από το περιθώριο, 80 χρόνια μετά το θάνατό του.
Συντονιστής στην παρουσίαση του βιβλίου ήταν ο ποιητής Κωνσταντίνος Νικολάου και ομιλητές ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος και η ποιήτρια, φιλόλογος και κριτικός λογοτεχνίας Ευσταθία Δήμου. Στη διάρκεια της εκδήλωσης η Αμαλία Κλημοπούλου ερμήνευσε και έπαιξε στο πιάνο μελοποιημένα ποιήματα του Μήτσου Παπανικολάου σε μουσική Δημήτρη Κογιάννη ενώ έγιναν και απαγγελίες ποιημάτων που περιλαμβάνονται στην έκδοση.
Ο πολυτάραχος βίος του «ιδιότροπα λυρικού, ρομαντικού και εμφανώς Καβαφίζοντα», όπως αναφέρει ο Θωμάς Κοροβίνης στον πρόλογό του, αρχίζει το 1900 στην Ύδρα, όπου γεννήθηκε, και τελειώνει στα 43 του χρόνια στο τμήμα τοξικομανών στο Δρομοκαϊτειο Θεραπευτήριο.
Ο κορυφαίος, ίσως, εν ζωή ποιητής, Γιώργος Μαρκόπουλος, «ο Άγιος των γραμμάτων μας», ως νεαρός επαρχιώτης από την Μεσσήνη, ήρθε με ένα φορτηγό στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 1965 και «ρούφηξε» τη ζωή της πρωτεύουσας σε μια εποχή που ο πολιτισμός ήταν στην πρώτη γραμμή. «Πρωτοδιάβασα τον Μήτσο Παπανικολάου, τον Λαπαθιώτη και άλλους ποιητές στην πλατεία Αμερικής την εποχή που οι παλαιοπώλες πουλούσαν βιβλία στο καροτσάκι με μισή και μια δραχμούλα» ανέφερε χαρακτηριστικά, μεταξύ άλλων ανάγλυφων αναμνήσεων του, και έκλεισε λέγοντας: «Η ποίηση του Μήτσου Παπανικολάου είναι το πούλι που μας χτυπούσε το τζάμι και δεν του ανοίξαμε», όπως γράφει στο εισαγωγικό του σημείωμα, «Οι στίχοι του φιλιά κλεφτά που δεν δόθηκαν και αστραπές μιας βροχής που εν τέλει αλλού ήταν ταγμένη να πέσει».
Επίσης παρότρυνε τους παρευρισκόμενους όταν γυρίσουν στο σπίτι να διαβάσουν πρώτα τα δύο ποιήματα: Ο Δρόμος της Θάλασσας και Το Τοπίο για να μπουν στον ποιητικό κόσμο του Μήτσου Παπανικολάου και στο μεγαλείο του. Τέλος είπε: «Θυμάμαι την «Μαϊμού» του Διονύση Σαββόπουλου από το «Φορτηγό» εμπνευσμένο από την μετάφραση του Μήτσου Παπανικολάου πάνω σε ένα ποίημα του Μίλοου».
Να αναφέρουμε ότι ο Μήτσος Παπανικολάου υπήρξε παράλληλα οξυδερκής κριτικός και εξαιρετικός μεταφραστής, κάτι που υπογράμμισε ο ποιητής Κωνσταντίνος Νικολάου σημειώνοντας για τον ποιητή του Μεσοπολέμου: «Είναι ένας άνθρωπος που παραδόθηκε ολοκληρωτικά στα ολέθρια πάθη του και δείχνει να μην είχε κανένα μέτρο στην ιδιωτική ζωή του, σε ότι αφορά την ποίηση επέδειξε μια εντελώς διαφορετική συμπεριφορά. Δεν έπεσε ποτέ στην παγίδα των εύκολων συναισθηματισμών και με απόλυτη διαύγεια υπέταξε τις ματαιώσεις του στο μέτρο της ποιητικής του τέχνης. Συμπεράνει λοιπόν κανείς πως ο Μήτσος Παπανικολάου έθεσε την σημασία της τέχνης του πάνω και από αυτή, της ίδιας του της ζωής».
«Ανέντακτο μεταιχμιακό ποιητή» χαρακτήρισε στην ομιλία της η Ευσταθία Δήμου «όπως ο Ανδρέας Κάλβος και ο Γιάννης Σκαρίμπας. Στην τέχνη του κυριαρχεί η «νοθεία» ως πειραματισμός και νέος τρόπος γραφής. Η ομορφιά της βρίσκεται στην ποικιλία που συνδέεται με άλλες διαφορές» ανέφερε χαρακτηριστικά για το έργο του Μήτσου Παπανικολάου. Η Ε. Δήμου μάλιστα έχει εκπονήσει μια πολυσέλιδη μελέτη για τον Μήτσο Παπανικολάου η οποία θα κυκλοφορήσει σύντομα.
Ο Μήτσος Παπανικολάου υπήρξε ποιητής, μεταφραστής, κριτικός, δημοσιογράφος και μετέπειτα διευθυντής του περιοδικού «Μπουκέτο». Χωρίς αμφιβολία ένα ανήσυχο πνεύμα. Σκυμμένος ώρες ατελείωτες στο γραφείο του, καπνίζοντας, διόρθωνε χειρόγραφα κι έψαχνε Γάλλους συγγραφείς να μεταφράσει. Ήταν ο πρώτος που αναγνώρισε την σπουδαιότητα του Σεφέρη και του Ελύτη.
Ο εθισμός του σε ναρκωτικές ουσίες και παράνομες ομοφυλοφιλικές σχέσεις φανερώνουν έναν άνθρωπο που δεν υπολόγιζε τον κίνδυνο και δοκίμαζε συνεχώς τα όριά του καθώς και της κοινωνίας που τον περιέβαλλε. Πολλά έχουν γραφτεί για τη θυελλώδη σχέση του με τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη.
Λίγο πριν το τέλος του, αφού πρώτα ξεπούλησε τη βιβλιοθήκη του, ό,τι πολυτιμότερο είχε, εγκαταστάθηκε σε άθλιες συνθήκες με τη μητέρα του σε μια χαμοκέλα της Κοκκινιάς. Έφθασε στην απόλυτη εξαθλίωση ζητιανεύοντας στην Ομόνοια με κουρέλια στα πόδια. Τελικά κατέληξε στο ψυχιατρείο, όπου και πέθανε από υπερβολική δόση ναρκωτικών, χωρίς ποτέ να δει τυπωμένα τα ποιήματά του.
«Τον σκότωσαν οι καταχρήσεις, οι νεανικές απερισκεψίες, αλλά και η απάνθρωπη κόλαση της σκλαβιάς, η έλλειψη οργανωμένης πρόνοιας για τους ανθρώπους των γραμμάτων», έγραψε ο ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας και κριτικός, Γιώργος Κοτζιούλας. Ελάχιστες φωτογραφίες του ποιητή διασώζονται, εντείνοντας το μυστήριο γύρω από τον πολυτάραχο βίο του.
Στην εκδήλωση της παρουσίασης του βιβλίου παραβρέθηκε ο ιδρυτής και πρόεδρος του Ogdoo Music Group, Νίκος Αναγνωστάκης και ο μουσικοσυνθέτης Χρήστος Νικολόπουλος. Επίσης από την ομάδα του Όγδοο ο Βαγγέλης Κορωνάκης, υπεύθυνος των εκδόσεων του ομίλου, ο Κώστας Μπαλαχούτης και ο Χρήστος Ασημακόπουλος.
Το βιβλίο του «Μήτσος Παπανικολάου - Ποιητικά έργα και Αθησαύριστα Πεζά - Άπαντα τα ευρεθέντα» θα διατίθεται σε όλη την διάρκεια του Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως από 1 έως 17 Σεπτεμβρίου στο Περίπτερο 52 των Εκδόσεων Όγδοο.
Συντονιστής στην παρουσίαση του βιβλίου ήταν ο ποιητής Κωνσταντίνος Νικολάου και ομιλητές ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος και η ποιήτρια, φιλόλογος και κριτικός λογοτεχνίας Ευσταθία Δήμου. Στη διάρκεια της εκδήλωσης η Αμαλία Κλημοπούλου ερμήνευσε και έπαιξε στο πιάνο μελοποιημένα ποιήματα του Μήτσου Παπανικολάου σε μουσική Δημήτρη Κογιάννη ενώ έγιναν και απαγγελίες ποιημάτων που περιλαμβάνονται στην έκδοση.
Ο πολυτάραχος βίος του «ιδιότροπα λυρικού, ρομαντικού και εμφανώς Καβαφίζοντα», όπως αναφέρει ο Θωμάς Κοροβίνης στον πρόλογό του, αρχίζει το 1900 στην Ύδρα, όπου γεννήθηκε, και τελειώνει στα 43 του χρόνια στο τμήμα τοξικομανών στο Δρομοκαϊτειο Θεραπευτήριο.
Ο κορυφαίος, ίσως, εν ζωή ποιητής, Γιώργος Μαρκόπουλος, «ο Άγιος των γραμμάτων μας», ως νεαρός επαρχιώτης από την Μεσσήνη, ήρθε με ένα φορτηγό στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 1965 και «ρούφηξε» τη ζωή της πρωτεύουσας σε μια εποχή που ο πολιτισμός ήταν στην πρώτη γραμμή. «Πρωτοδιάβασα τον Μήτσο Παπανικολάου, τον Λαπαθιώτη και άλλους ποιητές στην πλατεία Αμερικής την εποχή που οι παλαιοπώλες πουλούσαν βιβλία στο καροτσάκι με μισή και μια δραχμούλα» ανέφερε χαρακτηριστικά, μεταξύ άλλων ανάγλυφων αναμνήσεων του, και έκλεισε λέγοντας: «Η ποίηση του Μήτσου Παπανικολάου είναι το πούλι που μας χτυπούσε το τζάμι και δεν του ανοίξαμε», όπως γράφει στο εισαγωγικό του σημείωμα, «Οι στίχοι του φιλιά κλεφτά που δεν δόθηκαν και αστραπές μιας βροχής που εν τέλει αλλού ήταν ταγμένη να πέσει».
Επίσης παρότρυνε τους παρευρισκόμενους όταν γυρίσουν στο σπίτι να διαβάσουν πρώτα τα δύο ποιήματα: Ο Δρόμος της Θάλασσας και Το Τοπίο για να μπουν στον ποιητικό κόσμο του Μήτσου Παπανικολάου και στο μεγαλείο του. Τέλος είπε: «Θυμάμαι την «Μαϊμού» του Διονύση Σαββόπουλου από το «Φορτηγό» εμπνευσμένο από την μετάφραση του Μήτσου Παπανικολάου πάνω σε ένα ποίημα του Μίλοου».
Να αναφέρουμε ότι ο Μήτσος Παπανικολάου υπήρξε παράλληλα οξυδερκής κριτικός και εξαιρετικός μεταφραστής, κάτι που υπογράμμισε ο ποιητής Κωνσταντίνος Νικολάου σημειώνοντας για τον ποιητή του Μεσοπολέμου: «Είναι ένας άνθρωπος που παραδόθηκε ολοκληρωτικά στα ολέθρια πάθη του και δείχνει να μην είχε κανένα μέτρο στην ιδιωτική ζωή του, σε ότι αφορά την ποίηση επέδειξε μια εντελώς διαφορετική συμπεριφορά. Δεν έπεσε ποτέ στην παγίδα των εύκολων συναισθηματισμών και με απόλυτη διαύγεια υπέταξε τις ματαιώσεις του στο μέτρο της ποιητικής του τέχνης. Συμπεράνει λοιπόν κανείς πως ο Μήτσος Παπανικολάου έθεσε την σημασία της τέχνης του πάνω και από αυτή, της ίδιας του της ζωής».
«Ανέντακτο μεταιχμιακό ποιητή» χαρακτήρισε στην ομιλία της η Ευσταθία Δήμου «όπως ο Ανδρέας Κάλβος και ο Γιάννης Σκαρίμπας. Στην τέχνη του κυριαρχεί η «νοθεία» ως πειραματισμός και νέος τρόπος γραφής. Η ομορφιά της βρίσκεται στην ποικιλία που συνδέεται με άλλες διαφορές» ανέφερε χαρακτηριστικά για το έργο του Μήτσου Παπανικολάου. Η Ε. Δήμου μάλιστα έχει εκπονήσει μια πολυσέλιδη μελέτη για τον Μήτσο Παπανικολάου η οποία θα κυκλοφορήσει σύντομα.
Ο Μήτσος Παπανικολάου υπήρξε ποιητής, μεταφραστής, κριτικός, δημοσιογράφος και μετέπειτα διευθυντής του περιοδικού «Μπουκέτο». Χωρίς αμφιβολία ένα ανήσυχο πνεύμα. Σκυμμένος ώρες ατελείωτες στο γραφείο του, καπνίζοντας, διόρθωνε χειρόγραφα κι έψαχνε Γάλλους συγγραφείς να μεταφράσει. Ήταν ο πρώτος που αναγνώρισε την σπουδαιότητα του Σεφέρη και του Ελύτη.
Ο εθισμός του σε ναρκωτικές ουσίες και παράνομες ομοφυλοφιλικές σχέσεις φανερώνουν έναν άνθρωπο που δεν υπολόγιζε τον κίνδυνο και δοκίμαζε συνεχώς τα όριά του καθώς και της κοινωνίας που τον περιέβαλλε. Πολλά έχουν γραφτεί για τη θυελλώδη σχέση του με τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη.
Λίγο πριν το τέλος του, αφού πρώτα ξεπούλησε τη βιβλιοθήκη του, ό,τι πολυτιμότερο είχε, εγκαταστάθηκε σε άθλιες συνθήκες με τη μητέρα του σε μια χαμοκέλα της Κοκκινιάς. Έφθασε στην απόλυτη εξαθλίωση ζητιανεύοντας στην Ομόνοια με κουρέλια στα πόδια. Τελικά κατέληξε στο ψυχιατρείο, όπου και πέθανε από υπερβολική δόση ναρκωτικών, χωρίς ποτέ να δει τυπωμένα τα ποιήματά του.
«Τον σκότωσαν οι καταχρήσεις, οι νεανικές απερισκεψίες, αλλά και η απάνθρωπη κόλαση της σκλαβιάς, η έλλειψη οργανωμένης πρόνοιας για τους ανθρώπους των γραμμάτων», έγραψε ο ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας και κριτικός, Γιώργος Κοτζιούλας. Ελάχιστες φωτογραφίες του ποιητή διασώζονται, εντείνοντας το μυστήριο γύρω από τον πολυτάραχο βίο του.
Στην εκδήλωση της παρουσίασης του βιβλίου παραβρέθηκε ο ιδρυτής και πρόεδρος του Ogdoo Music Group, Νίκος Αναγνωστάκης και ο μουσικοσυνθέτης Χρήστος Νικολόπουλος. Επίσης από την ομάδα του Όγδοο ο Βαγγέλης Κορωνάκης, υπεύθυνος των εκδόσεων του ομίλου, ο Κώστας Μπαλαχούτης και ο Χρήστος Ασημακόπουλος.
Το βιβλίο του «Μήτσος Παπανικολάου - Ποιητικά έργα και Αθησαύριστα Πεζά - Άπαντα τα ευρεθέντα» θα διατίθεται σε όλη την διάρκεια του Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως από 1 έως 17 Σεπτεμβρίου στο Περίπτερο 52 των Εκδόσεων Όγδοο.
