Το Δεκέμβρη 1980 κυκλοφορούσε η δισκάρα «Τα Ρεμπέτικα της Κατοχής» με αυτό το «γεμάτο» και ξεχωριστό ένθετο δια χειρός Κώστα Χατζηδουλή.
Κυριολεκτικά, οι λάτρεις του λαϊκού και γενικότερα του καλού τραγουδιού «Σαλτάραμε» και με το υλικό, και τις ενορχηστρώσεις και τις ερμηνείες του Γιώργου Νταλάρα στα… καλύτερά του!
Ανάμεσα στα τραγούδια και το «Ένας λεβέντης έσβησε» σε μια περίοδο που στο κέντρο της Αθήνας και της χώρας το καινούργιο δέντρο πετούσε ολοένα και καινούριες φυλλωσιές
Αντιγράφω από το παραπάνω «υπογραμμισμένο» άρθρο του Πέτρου Πετράκη:
Το τραγούδι είναι γραμμένο για το θάνατο του Άρη Βελουχιώτη. Υπήρχε μια πρώτη έκδοση του τραγουδιού, ήδη από το 1945, σε σύνθεση του Μανώλη Χιώτη. Η εκδοχή αυτή δεν ηχογραφήθηκε όμως και έτσι η μελωδία με τα χρόνια ξεχάστηκε. Ο Μάθεσης εκμυστηρεύτηκε την ιστορία του τραγουδιού στον Χατζηδουλή, όταν είχε πεθάνει πια ο Χιώτης.
Ο Κώστας Χατζηδουλής, έσωσε τον διάλογο του με τον Μάθεση, στην δική του «Ρεμπέτικη ιστορία»:
«Λίγο μετά που σκοτώθηκε ο Άρης Βελουχιώτης το 'γραψα. Είχε 3 τετράστιχα και όχι 4. Ο Άρης, ήτανε φίνος άντρας, μάγκας κι αγωνιστής και Έλληνας. Κατάλαβες; Μιλάει ο Μάθεσης. Υπήρχανε κι άλλοι αγωνιστές δηλαδή που θέλανε να τους λένε έτσι αλλά αυτοί ήτανε αγωνιστές για την πάρτη τους. Δηλαδή αποφάγια. Άλλη ταρίφα αυτοί. Όταν έσβησε το καντήλι του παλικαριού, έκατσα και το 'γραψα γιατί έγινε θρήνος. Θρήνος και ύμνος. Το θέμα είναι παλιό, πολύ παλιά η ιδέα. Τα λόγια δικά μου και τιμής πρόσωπο ο Άρης. Μετά συναντήθηκα με το Χιώτη, που είχε έρθει με τον Παπαϊωάννου, το Στεφανάκη και το Γενίτσαρη, να παίξουνε σ' ένα χορό στο Χατζηκυριάκειο. Είπα του Χιώτη για το τραγούδι και δώσαμε ραντεβού και του 'δωσα τα λόγια. Έβαλε ένα τετράστιχο ακόμα ο Μανώλης, το τελευταίο, κι άλλαξε το "Νεκροπούλι" που είχα εγώ και το έκανε "Κλαψοπούλι". Δεν είπα τίποτα. Ο Μανώλης ήτανε φίλος μου, καλός άντρας και μάγκας από τους λίγους. Άμα θες να μάθεις ποιοι είναι μάγκες κοίτα το Χιώτη. Εξηγήσεις ζόρικες, ρεμπέτικες και ψυχή μόρτικια μεγάλη. Μιλάω εγώ ο Μάθεσης. Το 'παμε : προσφορά για το παιδί που χάθηκε, ήτανε το τραγούδι. Ζούλα γίνανε όλα, βλέπεις, εγώ και σ' αυτό το περιβόλι, είχα τσαμπουκάδες. Ένα απόγευμα που ήμουνα τότες στην Αθήνα, παρέα με το Γούναρη, είδα στο δρόμο τυχαία, σε μια στοά, τον αρχηγό τότες του κόμματος. Αυτόνε που δεν ήτανε όνομα και πράμα δεν ήτανε, λέμε, γλυκός στις εξηγήσεις του. Του τα 'χα μαζεμένα από τότε. Αυτός ήτανε όλα του τα χρόνια, μολύβι με σπασμένη μύτη. Κατάλαβες; Μετά άκουσα τη μουσική που έβαλε ο Χιώτης. Χασαποσέρβικο ήτανε, πολύ ζόρικο τραγούδι. Δίσκος δεν έγινε όμως, γιατί όλοι αυτοί εδώ οι λάγιοι, δεν αφήνανε. Γι' αυτό τους έχω μαζέψει πολλά...»
(Κώστα Χατζηδουλή, Ρεμπέτικη ιστορία Νο 1, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα, σελ. 260-261).
Λόγω της απώλειας της πρωτότυπης μελωδίας, ανατίθεται στον Μιχάλη Γενίτσαρη να γράψει μια νέα μελωδία. Ο Γενίτσαρης αναγεννά το τραγούδι, αυτή τη φορά όμως σε ρυθμό 9/8 (ζεϊμπέκικο).
Αντιλαλούνε τα βουνά κλαίνε τα κλαψοπούλια
ο Βελουχιώτης χάθηκε ψηλά σε μια ραχούλα
Τι έχεις κλαψοπούλι μου και χαμηλά κοιτάζεις
για πες μου τι σε πλήγωσε και βαριαναστενάζεις
Μαράθηκαν τα λούλουδα χάθηκε το φεγγάρι
ένας λεβέντης έσβησε που τονε λέγαν Άρη
Κείνος δε θέλει κλάματα δε θέλει μοιρολόγια
θέλει αγώνες και χαρές αρματωσιές και βόλια
Ο συγγραφέας Διονύσης Χαριτόπουλος στο ξακουστό πλέον βιβλίο του «Άρης ο Αρχηγός των Ατάκτων» περιγράφει:
«Οι διώκτες του Άρη Βελουχιώτη άρχισαν να χτενίζουν τη χαράδρα της Μεσούντας. Πρώτα ανακάλυψαν τον μόνο νεκρό από τα πυρά τους, τον Θωμά Αρχιμανδρίτη· το προηγούμενο σούρουπο είχε επιχειρήσει απονενοημένη έξοδο πυροβολώντας, αλλά τον σκότωσαν αμέσως. Στο σημείο της τριπλής αυτοκτονίας έφτασαν πρώτοι οι παρακρατικοί Σταθαίοι και Χασιωτες, αλλά δεν γνώρισαν τους νεκρούς· είδαν μόνο δύο με στολή και έναν με καραγκούνικα ρούχα, μα το μυαλό τους δεν πήγε στον Άρη… Πάλι ξέφυγε το σκυλί, λέγανε.
Πήραν να ληστεύουν τα υπάρχοντα των νεκρών. Τους έβγαλαν τις μπότες, μάζεψαν τους μαύρους σκούφους και τα όπλα τους, άρπαξαν το ρολόι με την αλυσίδα του Άρη και την ασημένια ταμπακιέρα του και ένας ξεκόλλησε με το μαχαίρι μία γέφυρα με χρυσά δόντια από το στόμα του αρχηγού. Σε λίγο φάνηκαν να κατεβαίνουν από πάνω και οι παρακρατικοί του Βόιδαρου, σέρνοντας μαζί τους τον Δράκο, αιχμάλωτο και κακοποιημένο· ένα κομμάτι από το αυτί του έλειπε. Ούτε εκείνοι γνώρισαν τον αρχηγό. Ο Δράκος τους άνοιξε τα μάτια. Ο Άρης, είπε, και ο Τζαβέλας και ο γέρος από τον Πρόδρομο. Βούιξε η χαράδρα από τις ιαχές θριάμβου.
Στα πόδια τους είχαν νεκρό τον τρομερό αρχηγό του ΕΛΑΣ. Με διαταγή του Βόιδαρου ο Δράκος αναγκάστηκε να κόψει τα κεφάλια του Άρη και του Τζαβέλα και τα φορτώθηκε να τα μεταφέρει. Η έκρηξη της χειροβομβίδας του Τζαβέλα δημιούργησε αρχικά κάποιες αμφιβολίες στους διώκτες του για τα αίτια θανάτου του αρχηγού. Η εξέταση της κεφαλής του Άρη, που έγινε ύστερα από μερικές μέρες στα Τρίκαλα, διαπίστωσε την ύπαρξη θανάσιμου τραύματος από σφαίρα στο δεξί αυτί»…
Και συνεχίζει… ο Χαριτόπουλος:
«Έλα κλειστό στρατιωτικό αυτοκίνητο περνάει μέσα από τα Τρίκαλα μεταφέροντας σιδηροδέσμιους άνδρες του ΕΛΑΣ. Ανάμεσά τους είναι οι καπετάνιοι Κόζακας και Μπουκουβάλας, σακατεμένοι από το ξύλο και τα βασανιστήρια. Στο δρόμο επικρατεί μία αναστάτωση· ακούγονται φωνές, φασαρία και νταούλια να χτυπάνε. Κάτι συμβαίνει και το μυαλό των δέσμιων Ελασιτών πάει με ελπίδα στον Άρη, που ξέρουν πώς γυρνάει σε εκείνα τα βουνά. Ο Κόζακας σκύβει λίγο και όπως είναι δεμένος χέρι - χέρι με τον Μπουκουβάλα του ψιθυρίζει: Λες να ΄ναι αυτός εδώ; Είναι εκεί.
Στην πλατεία Ρήγα Φεραίου των Τρικάλων, οι οπλισμένοι φρουροί κατεβαίνουν από το αυτοκίνητο και σε λίγο καλούν με φωνές τους αλυσοδεμένους Ελασίτες να αντικρίσουν το αποτρόπαιο θέαμα. Στο ίδιο σημείο που Εαμική ηγεσία, πριν από λίγους μήνες είχε αναγγείλει στο παγωμένο πλήθος τη συμφωνία της Βάρκιζας κρέμονται από ένα στυλό τα κεφάλια του Άρη και του Τζαβέλα! Την κτηνωδία χρεώνονται απευθείας η κυβέρνηση και κυρίως ο καθ’ ύλην αρμόδιος υπουργός Εσωτερικών Κωνσταντίνος Τσάτσος, οι οποίοι έδωσαν την άδεια γι’ αυτή την αποκρουστική έκθεση κεφαλών».
Και καταλήγει ο Διονύσης Χαριτόπουλος: «Οι μύθοι δημιουργούνται σαν τους κρυστάλλους ακολουθώντας τον δικό τους παλινδρομικό τύπο. Τους χρειάζεται όμως ο κατάλληλος πυρήνας. Οι μετριότητες και οι απατεώνες δεν έχουν μυθογεννητική ισχύ. Δημιουργούν μόδες που πολύ γρήγορα ξεπερνιούνται. Η ετυμηγορία των ανταρτών και των ανθρώπων που τον έζησαν είναι λιτή και αμετάκλητη, όπως του αρμόζει: Ούτε θα γεννήσει άλλη μάνα τέτοιο γιό».
Κυριολεκτικά, οι λάτρεις του λαϊκού και γενικότερα του καλού τραγουδιού «Σαλτάραμε» και με το υλικό, και τις ενορχηστρώσεις και τις ερμηνείες του Γιώργου Νταλάρα στα… καλύτερά του!
Ανάμεσα στα τραγούδια και το «Ένας λεβέντης έσβησε» σε μια περίοδο που στο κέντρο της Αθήνας και της χώρας το καινούργιο δέντρο πετούσε ολοένα και καινούριες φυλλωσιές
Αντιγράφω από το παραπάνω «υπογραμμισμένο» άρθρο του Πέτρου Πετράκη:
Το τραγούδι είναι γραμμένο για το θάνατο του Άρη Βελουχιώτη. Υπήρχε μια πρώτη έκδοση του τραγουδιού, ήδη από το 1945, σε σύνθεση του Μανώλη Χιώτη. Η εκδοχή αυτή δεν ηχογραφήθηκε όμως και έτσι η μελωδία με τα χρόνια ξεχάστηκε. Ο Μάθεσης εκμυστηρεύτηκε την ιστορία του τραγουδιού στον Χατζηδουλή, όταν είχε πεθάνει πια ο Χιώτης.
Ο Κώστας Χατζηδουλής, έσωσε τον διάλογο του με τον Μάθεση, στην δική του «Ρεμπέτικη ιστορία»:
«Λίγο μετά που σκοτώθηκε ο Άρης Βελουχιώτης το 'γραψα. Είχε 3 τετράστιχα και όχι 4. Ο Άρης, ήτανε φίνος άντρας, μάγκας κι αγωνιστής και Έλληνας. Κατάλαβες; Μιλάει ο Μάθεσης. Υπήρχανε κι άλλοι αγωνιστές δηλαδή που θέλανε να τους λένε έτσι αλλά αυτοί ήτανε αγωνιστές για την πάρτη τους. Δηλαδή αποφάγια. Άλλη ταρίφα αυτοί. Όταν έσβησε το καντήλι του παλικαριού, έκατσα και το 'γραψα γιατί έγινε θρήνος. Θρήνος και ύμνος. Το θέμα είναι παλιό, πολύ παλιά η ιδέα. Τα λόγια δικά μου και τιμής πρόσωπο ο Άρης. Μετά συναντήθηκα με το Χιώτη, που είχε έρθει με τον Παπαϊωάννου, το Στεφανάκη και το Γενίτσαρη, να παίξουνε σ' ένα χορό στο Χατζηκυριάκειο. Είπα του Χιώτη για το τραγούδι και δώσαμε ραντεβού και του 'δωσα τα λόγια. Έβαλε ένα τετράστιχο ακόμα ο Μανώλης, το τελευταίο, κι άλλαξε το "Νεκροπούλι" που είχα εγώ και το έκανε "Κλαψοπούλι". Δεν είπα τίποτα. Ο Μανώλης ήτανε φίλος μου, καλός άντρας και μάγκας από τους λίγους. Άμα θες να μάθεις ποιοι είναι μάγκες κοίτα το Χιώτη. Εξηγήσεις ζόρικες, ρεμπέτικες και ψυχή μόρτικια μεγάλη. Μιλάω εγώ ο Μάθεσης. Το 'παμε : προσφορά για το παιδί που χάθηκε, ήτανε το τραγούδι. Ζούλα γίνανε όλα, βλέπεις, εγώ και σ' αυτό το περιβόλι, είχα τσαμπουκάδες. Ένα απόγευμα που ήμουνα τότες στην Αθήνα, παρέα με το Γούναρη, είδα στο δρόμο τυχαία, σε μια στοά, τον αρχηγό τότες του κόμματος. Αυτόνε που δεν ήτανε όνομα και πράμα δεν ήτανε, λέμε, γλυκός στις εξηγήσεις του. Του τα 'χα μαζεμένα από τότε. Αυτός ήτανε όλα του τα χρόνια, μολύβι με σπασμένη μύτη. Κατάλαβες; Μετά άκουσα τη μουσική που έβαλε ο Χιώτης. Χασαποσέρβικο ήτανε, πολύ ζόρικο τραγούδι. Δίσκος δεν έγινε όμως, γιατί όλοι αυτοί εδώ οι λάγιοι, δεν αφήνανε. Γι' αυτό τους έχω μαζέψει πολλά...»
(Κώστα Χατζηδουλή, Ρεμπέτικη ιστορία Νο 1, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα, σελ. 260-261).
Λόγω της απώλειας της πρωτότυπης μελωδίας, ανατίθεται στον Μιχάλη Γενίτσαρη να γράψει μια νέα μελωδία. Ο Γενίτσαρης αναγεννά το τραγούδι, αυτή τη φορά όμως σε ρυθμό 9/8 (ζεϊμπέκικο).
Αντιλαλούνε τα βουνά κλαίνε τα κλαψοπούλια
ο Βελουχιώτης χάθηκε ψηλά σε μια ραχούλα
Τι έχεις κλαψοπούλι μου και χαμηλά κοιτάζεις
για πες μου τι σε πλήγωσε και βαριαναστενάζεις
Μαράθηκαν τα λούλουδα χάθηκε το φεγγάρι
ένας λεβέντης έσβησε που τονε λέγαν Άρη
Κείνος δε θέλει κλάματα δε θέλει μοιρολόγια
θέλει αγώνες και χαρές αρματωσιές και βόλια
Ο συγγραφέας Διονύσης Χαριτόπουλος στο ξακουστό πλέον βιβλίο του «Άρης ο Αρχηγός των Ατάκτων» περιγράφει:
«Οι διώκτες του Άρη Βελουχιώτη άρχισαν να χτενίζουν τη χαράδρα της Μεσούντας. Πρώτα ανακάλυψαν τον μόνο νεκρό από τα πυρά τους, τον Θωμά Αρχιμανδρίτη· το προηγούμενο σούρουπο είχε επιχειρήσει απονενοημένη έξοδο πυροβολώντας, αλλά τον σκότωσαν αμέσως. Στο σημείο της τριπλής αυτοκτονίας έφτασαν πρώτοι οι παρακρατικοί Σταθαίοι και Χασιωτες, αλλά δεν γνώρισαν τους νεκρούς· είδαν μόνο δύο με στολή και έναν με καραγκούνικα ρούχα, μα το μυαλό τους δεν πήγε στον Άρη… Πάλι ξέφυγε το σκυλί, λέγανε.
Πήραν να ληστεύουν τα υπάρχοντα των νεκρών. Τους έβγαλαν τις μπότες, μάζεψαν τους μαύρους σκούφους και τα όπλα τους, άρπαξαν το ρολόι με την αλυσίδα του Άρη και την ασημένια ταμπακιέρα του και ένας ξεκόλλησε με το μαχαίρι μία γέφυρα με χρυσά δόντια από το στόμα του αρχηγού. Σε λίγο φάνηκαν να κατεβαίνουν από πάνω και οι παρακρατικοί του Βόιδαρου, σέρνοντας μαζί τους τον Δράκο, αιχμάλωτο και κακοποιημένο· ένα κομμάτι από το αυτί του έλειπε. Ούτε εκείνοι γνώρισαν τον αρχηγό. Ο Δράκος τους άνοιξε τα μάτια. Ο Άρης, είπε, και ο Τζαβέλας και ο γέρος από τον Πρόδρομο. Βούιξε η χαράδρα από τις ιαχές θριάμβου.
Στα πόδια τους είχαν νεκρό τον τρομερό αρχηγό του ΕΛΑΣ. Με διαταγή του Βόιδαρου ο Δράκος αναγκάστηκε να κόψει τα κεφάλια του Άρη και του Τζαβέλα και τα φορτώθηκε να τα μεταφέρει. Η έκρηξη της χειροβομβίδας του Τζαβέλα δημιούργησε αρχικά κάποιες αμφιβολίες στους διώκτες του για τα αίτια θανάτου του αρχηγού. Η εξέταση της κεφαλής του Άρη, που έγινε ύστερα από μερικές μέρες στα Τρίκαλα, διαπίστωσε την ύπαρξη θανάσιμου τραύματος από σφαίρα στο δεξί αυτί»…
Και συνεχίζει… ο Χαριτόπουλος:
«Έλα κλειστό στρατιωτικό αυτοκίνητο περνάει μέσα από τα Τρίκαλα μεταφέροντας σιδηροδέσμιους άνδρες του ΕΛΑΣ. Ανάμεσά τους είναι οι καπετάνιοι Κόζακας και Μπουκουβάλας, σακατεμένοι από το ξύλο και τα βασανιστήρια. Στο δρόμο επικρατεί μία αναστάτωση· ακούγονται φωνές, φασαρία και νταούλια να χτυπάνε. Κάτι συμβαίνει και το μυαλό των δέσμιων Ελασιτών πάει με ελπίδα στον Άρη, που ξέρουν πώς γυρνάει σε εκείνα τα βουνά. Ο Κόζακας σκύβει λίγο και όπως είναι δεμένος χέρι - χέρι με τον Μπουκουβάλα του ψιθυρίζει: Λες να ΄ναι αυτός εδώ; Είναι εκεί.
Στην πλατεία Ρήγα Φεραίου των Τρικάλων, οι οπλισμένοι φρουροί κατεβαίνουν από το αυτοκίνητο και σε λίγο καλούν με φωνές τους αλυσοδεμένους Ελασίτες να αντικρίσουν το αποτρόπαιο θέαμα. Στο ίδιο σημείο που Εαμική ηγεσία, πριν από λίγους μήνες είχε αναγγείλει στο παγωμένο πλήθος τη συμφωνία της Βάρκιζας κρέμονται από ένα στυλό τα κεφάλια του Άρη και του Τζαβέλα! Την κτηνωδία χρεώνονται απευθείας η κυβέρνηση και κυρίως ο καθ’ ύλην αρμόδιος υπουργός Εσωτερικών Κωνσταντίνος Τσάτσος, οι οποίοι έδωσαν την άδεια γι’ αυτή την αποκρουστική έκθεση κεφαλών».
Και καταλήγει ο Διονύσης Χαριτόπουλος: «Οι μύθοι δημιουργούνται σαν τους κρυστάλλους ακολουθώντας τον δικό τους παλινδρομικό τύπο. Τους χρειάζεται όμως ο κατάλληλος πυρήνας. Οι μετριότητες και οι απατεώνες δεν έχουν μυθογεννητική ισχύ. Δημιουργούν μόδες που πολύ γρήγορα ξεπερνιούνται. Η ετυμηγορία των ανταρτών και των ανθρώπων που τον έζησαν είναι λιτή και αμετάκλητη, όπως του αρμόζει: Ούτε θα γεννήσει άλλη μάνα τέτοιο γιό».
