Σαν σήμερα…
Στις 12 Νοεμβρίου 1979 έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία μόλις 49 ετών, ο σπουδαίος Πυθαγόρας. Είχε γεννηθεί στο Αγρίνιο στις 12 Απριλίου 1930…
«Εσύ Χριστό κι εγώ Αλλάχ, όμως κι οι δυο μας αχ και βαχ…»
Με αυτή την αφορμή επέλεξα να ακούσουμε σήμερα ένα από τα σημαντικότερα τραγούδια με στίχους του Πυθαγόρα. Ένα τραγούδι που γεννήθηκε το 1972 μέσα από τη συνεργασία του με τον Απόστολο Καλδάρα, που ξεκίνησε το 1971, με μια σειρά τραγουδιών που δισκογραφήθηκαν από τους Γιώργο Νταλάρα, Γιάννη Πάριο, Γιάννη Καλατζή, Τόλη Βοσκόπουλο και Λίτσα Διαμάντη και ολοκληρώθηκε το 1976 με τα «Σήμαντρα», με ερμηνευτές τη Βίκυ Μοσχολιού και τον Νίκο Νομικό.
Την Τετάρτη 23 Αυγούστου 1972, πενήντα χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, πραγματοποιήθηκε η συνέντευξη τύπου για την παρουσίαση του εμβληματικού δίσκου «Μικρά Ασία» σε μουσική του Απόστολου Καλδάρα και στίχους του Πυθαγόρα, με βασικό ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα και τη συμμετοχή της Χαρούλας Αλεξίου σε τρία τραγούδια...
Συζητώντας τον Οκτώβρη του 2012 με τον Γιώργο Νταλάρα, στο πλαίσιο μιας μεγάλης συνέντευξης με θέμα τη συνεργασία του με τον Απόστολο Καλδάρα, ο ερμηνευτής μίλησε, όπως ήταν φυσικό, για τον Πυθαγόρα, ενώ έκανε ειδική αναφορά και στο εναρκτήριο τραγούδι του δίσκου, το «Μες στου Βοσπόρου τα στενά»:
- Από τον Πυθαγόρα τι θυμάσαι;
- Ο Πυθαγόρας ήταν ένας γλυκύτατος άνθρωπος, πολύ έξυπνος, με χιούμορ…
- Και λίγο παρεξηγημένος στον κύκλο των πιο «έντεχνων»…
- Δικαίως ίσως. Γιατί έγραψε και πάρα πολλά «ελαφρά» τραγούδια ταχείας λήξεως. Βραχείας διάρκειας. Το ήξερε όμως. Ξέρεις, αυτός ασχολήθηκε και με λίγο με το θέατρο, είχε μέσα του και τη νοοτροπία της επιθεώρησης. Ήταν όμως ταλαντούχος. Μπορούσε να γράψει και πολύ ωραία πράγματα. Πιστεύω πως όσο περνάει ο καιρός, εμπεδώνεται ότι η καταγωγή των ανθρώπων επηρεάζει πολύ το δικό τους γίγνεσθαι. Μην ξεχνάς ότι ο Πυθαγόρας ήταν ένας άνθρωπος Μικρασιάτης ο οποίος είχε ζήσει και τα γεγονότα της Πόλης το 1955 και γι’ αυτό μπορούσε και μίλαγε γι’ αυτά κι έγραψε αυτό το τραγούδι, που για μένα είναι ορόσημο. «Εσύ Χριστό εγώ Αλλάχ όμως οι δυο μας αχ και βαχ». Αυτό είναι για μένα ένα από τα πιο ταξικά, πολιτικά, διεθνιστικά τραγούδια, γραμμένο με πολύ λαϊκό τρόπο αλλά πολύ καθοριστικό. Δεν πετάς τίποτα! Πώς λέμε ορόσημο το λαϊκό τραγούδι «Η ζωή μου όλη είναι ένα τσιγάρο που δεν το γουστάρω κι όμως το φουμάρω» , δεν πετάς τίποτα! Έτσι και με αυτό! Εδώ δένει - κατά μία έννοια- και το «προλετάριοι όλου του κόσμου, ενωθείτε» με πέντε λαϊκές κουβέντες.
Εκτός από τραγούδι ορόσημο για τους δημιουργούς, τον ερμηνευτή αλλά και την ελληνική δισκογραφία γενικότερα, το «Μες στου Βοσπόρου τα στενά» ήταν και παραμένει, ένα από τα πλέον αγαπημένα τραγούδια του γράφοντα, από τα πολύ μικρά του χρόνια, μέχρι σήμερα. (Τόσο αγαπημένο, έτσι ώστε σε πολύ μικρή ηλικία, να του «κολλήσουν» το παρατσούκλι: «Ο μεμέτης»)…
Το τραγούδι κυκλοφόρησε παράλληλα σε δίσκο 45 στροφών, έχοντας στην άλλη πλευρά τον «Μαρμαρωμένο βασιλιά» με τη Χάρις Αλεξίου (Minos 5390), ενώ το 1973 επανακυκλοφόρησε μαζί με το «Ο χάρος βγήκε παγανιά» του Δήμου Μούτση και του Μάνου Ελευθερίου με τον Κώστα Σμοκοβίτη (Minos 5426). Εκδόθηκε επίσης σε 45άρι από την Peters International στην Αμερική, μαζί με το «Δυο παλικάρια απ’τ’Αϊβαλί» (P.I.146) και συμπεριλήφθηκε στη συλλογή της Minos «14 επιτυχίες για 9», που κυκλοφόρησε το 1973 με δεκατέσσερις επιτυχίες του 1972.
Οργανώνοντας πριν από μερικά χρόνια, μια καταγραφή με τα στοιχεία, τις μαρτυρίες και της λεπτομέρειες της δημιουργίας της «Μικράς Ασίας», ζήτησα τη βοήθεια του καλού φίλου μουσικού Πέτρου Πετράκη, μια μουσικολογική ανάλυση του μουσικού υλικού. Ο Πέτρος, εκτός των άλλων, έγραψε για το «Μες στου Βοσπόρου τα στενά»:
«Στο κουπλέ, ο Καλδάρας χρησιμοποιεί τον δρόμο ματζόρε, τον ευχάριστο δηλαδή σκοπό, παρασυρμένος από τους στίχους που υμνούν την απλή, κοινή καθημερινότητα των δυο λαών. Στο ρεφραίν όμως, γυρνά σε μινόρε: ο Πυθαγόρας κάνει αναφορά στο δίπολο “Τούρκος – Έλληνας”, γεγονός που ανασύρει μνήμες από την κακή προϊστορία των δυο λαών. Ο Καλδάρας δεν ξεχνά αυτό το συναίσθημα, ειδικά αν αναλογιστούμε την εποχή που γράφει τον δίσκο και κυρίως τα ερεθίσματα που τον ωθούν στην δημιουργία του: 50 χρόνια από την καταστροφή του '22 και μόλις 17 από τα Σεπτεμβριανά του '55. Αναγνωρίζει την “ένταση” αυτή και την υπογραμμίζει προχωρώντας σε αυτήν την μουσική ανατροπή. Είναι το μοναδικό σημείο του τραγουδιού, που το τραγούδι αλλάζει ύφος, “χάνοντας” ίσως κάτι από την φρεσκάδα του. Ο συνθέτης όμως, έχοντας το θάρρος της γνώμης του, τολμά αυτή την αλλαγή, δηλώνοντας εμμέσως πως “υπάρχουν θεμελιώδη προβλήματα”, λόγω της διαφορετικότητας στην κουλτούρα των δυο χωρών. Δυο στίχους μετά όμως, γυρνά ξανά σε ματζόρε: προτίθεται να προχωρήσει μπροστά, εστιάζοντας στις κοινές αγωνίες των δυο λαών και στα κοινά τους προβλήματα…»
Ο Ανδρέας Καρακότας στα «Τραγούδια του Αρτέμη»
Για το φινάλε επέλεξα μια πρόσφατη, ζωντανή ηχογράφηση του τραγουδιού, όπως ακούστηκε από τον Ανδρέα Καρακότα και τα σεκόντα της Λιζέτας Καλημέρη, στη δεύτερη μουσικοθεατρική παράσταση με «Τα τραγούδια του Αρτέμη / 1922», που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 22 Ιουνίου 2022, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Επταπυργίου 2022, που διοργανώνει το Κέντρο Πολιτισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στον χώρο εκδηλώσεων του Φρούριου του Επταπυργίου (Γεντί Κουλέ). Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Κώστας Ματσίγκος και τη σκηνοθεσία η Εύη Σαρμή…
Στις 12 Νοεμβρίου 1979 έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία μόλις 49 ετών, ο σπουδαίος Πυθαγόρας. Είχε γεννηθεί στο Αγρίνιο στις 12 Απριλίου 1930…
«Εσύ Χριστό κι εγώ Αλλάχ, όμως κι οι δυο μας αχ και βαχ…»
Με αυτή την αφορμή επέλεξα να ακούσουμε σήμερα ένα από τα σημαντικότερα τραγούδια με στίχους του Πυθαγόρα. Ένα τραγούδι που γεννήθηκε το 1972 μέσα από τη συνεργασία του με τον Απόστολο Καλδάρα, που ξεκίνησε το 1971, με μια σειρά τραγουδιών που δισκογραφήθηκαν από τους Γιώργο Νταλάρα, Γιάννη Πάριο, Γιάννη Καλατζή, Τόλη Βοσκόπουλο και Λίτσα Διαμάντη και ολοκληρώθηκε το 1976 με τα «Σήμαντρα», με ερμηνευτές τη Βίκυ Μοσχολιού και τον Νίκο Νομικό.
Την Τετάρτη 23 Αυγούστου 1972, πενήντα χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, πραγματοποιήθηκε η συνέντευξη τύπου για την παρουσίαση του εμβληματικού δίσκου «Μικρά Ασία» σε μουσική του Απόστολου Καλδάρα και στίχους του Πυθαγόρα, με βασικό ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα και τη συμμετοχή της Χαρούλας Αλεξίου σε τρία τραγούδια...
Συζητώντας τον Οκτώβρη του 2012 με τον Γιώργο Νταλάρα, στο πλαίσιο μιας μεγάλης συνέντευξης με θέμα τη συνεργασία του με τον Απόστολο Καλδάρα, ο ερμηνευτής μίλησε, όπως ήταν φυσικό, για τον Πυθαγόρα, ενώ έκανε ειδική αναφορά και στο εναρκτήριο τραγούδι του δίσκου, το «Μες στου Βοσπόρου τα στενά»:
- Από τον Πυθαγόρα τι θυμάσαι;
- Ο Πυθαγόρας ήταν ένας γλυκύτατος άνθρωπος, πολύ έξυπνος, με χιούμορ…
- Και λίγο παρεξηγημένος στον κύκλο των πιο «έντεχνων»…
- Δικαίως ίσως. Γιατί έγραψε και πάρα πολλά «ελαφρά» τραγούδια ταχείας λήξεως. Βραχείας διάρκειας. Το ήξερε όμως. Ξέρεις, αυτός ασχολήθηκε και με λίγο με το θέατρο, είχε μέσα του και τη νοοτροπία της επιθεώρησης. Ήταν όμως ταλαντούχος. Μπορούσε να γράψει και πολύ ωραία πράγματα. Πιστεύω πως όσο περνάει ο καιρός, εμπεδώνεται ότι η καταγωγή των ανθρώπων επηρεάζει πολύ το δικό τους γίγνεσθαι. Μην ξεχνάς ότι ο Πυθαγόρας ήταν ένας άνθρωπος Μικρασιάτης ο οποίος είχε ζήσει και τα γεγονότα της Πόλης το 1955 και γι’ αυτό μπορούσε και μίλαγε γι’ αυτά κι έγραψε αυτό το τραγούδι, που για μένα είναι ορόσημο. «Εσύ Χριστό εγώ Αλλάχ όμως οι δυο μας αχ και βαχ». Αυτό είναι για μένα ένα από τα πιο ταξικά, πολιτικά, διεθνιστικά τραγούδια, γραμμένο με πολύ λαϊκό τρόπο αλλά πολύ καθοριστικό. Δεν πετάς τίποτα! Πώς λέμε ορόσημο το λαϊκό τραγούδι «Η ζωή μου όλη είναι ένα τσιγάρο που δεν το γουστάρω κι όμως το φουμάρω» , δεν πετάς τίποτα! Έτσι και με αυτό! Εδώ δένει - κατά μία έννοια- και το «προλετάριοι όλου του κόσμου, ενωθείτε» με πέντε λαϊκές κουβέντες.
Εκτός από τραγούδι ορόσημο για τους δημιουργούς, τον ερμηνευτή αλλά και την ελληνική δισκογραφία γενικότερα, το «Μες στου Βοσπόρου τα στενά» ήταν και παραμένει, ένα από τα πλέον αγαπημένα τραγούδια του γράφοντα, από τα πολύ μικρά του χρόνια, μέχρι σήμερα. (Τόσο αγαπημένο, έτσι ώστε σε πολύ μικρή ηλικία, να του «κολλήσουν» το παρατσούκλι: «Ο μεμέτης»)…
Το τραγούδι κυκλοφόρησε παράλληλα σε δίσκο 45 στροφών, έχοντας στην άλλη πλευρά τον «Μαρμαρωμένο βασιλιά» με τη Χάρις Αλεξίου (Minos 5390), ενώ το 1973 επανακυκλοφόρησε μαζί με το «Ο χάρος βγήκε παγανιά» του Δήμου Μούτση και του Μάνου Ελευθερίου με τον Κώστα Σμοκοβίτη (Minos 5426). Εκδόθηκε επίσης σε 45άρι από την Peters International στην Αμερική, μαζί με το «Δυο παλικάρια απ’τ’Αϊβαλί» (P.I.146) και συμπεριλήφθηκε στη συλλογή της Minos «14 επιτυχίες για 9», που κυκλοφόρησε το 1973 με δεκατέσσερις επιτυχίες του 1972.
Οργανώνοντας πριν από μερικά χρόνια, μια καταγραφή με τα στοιχεία, τις μαρτυρίες και της λεπτομέρειες της δημιουργίας της «Μικράς Ασίας», ζήτησα τη βοήθεια του καλού φίλου μουσικού Πέτρου Πετράκη, μια μουσικολογική ανάλυση του μουσικού υλικού. Ο Πέτρος, εκτός των άλλων, έγραψε για το «Μες στου Βοσπόρου τα στενά»:
«Στο κουπλέ, ο Καλδάρας χρησιμοποιεί τον δρόμο ματζόρε, τον ευχάριστο δηλαδή σκοπό, παρασυρμένος από τους στίχους που υμνούν την απλή, κοινή καθημερινότητα των δυο λαών. Στο ρεφραίν όμως, γυρνά σε μινόρε: ο Πυθαγόρας κάνει αναφορά στο δίπολο “Τούρκος – Έλληνας”, γεγονός που ανασύρει μνήμες από την κακή προϊστορία των δυο λαών. Ο Καλδάρας δεν ξεχνά αυτό το συναίσθημα, ειδικά αν αναλογιστούμε την εποχή που γράφει τον δίσκο και κυρίως τα ερεθίσματα που τον ωθούν στην δημιουργία του: 50 χρόνια από την καταστροφή του '22 και μόλις 17 από τα Σεπτεμβριανά του '55. Αναγνωρίζει την “ένταση” αυτή και την υπογραμμίζει προχωρώντας σε αυτήν την μουσική ανατροπή. Είναι το μοναδικό σημείο του τραγουδιού, που το τραγούδι αλλάζει ύφος, “χάνοντας” ίσως κάτι από την φρεσκάδα του. Ο συνθέτης όμως, έχοντας το θάρρος της γνώμης του, τολμά αυτή την αλλαγή, δηλώνοντας εμμέσως πως “υπάρχουν θεμελιώδη προβλήματα”, λόγω της διαφορετικότητας στην κουλτούρα των δυο χωρών. Δυο στίχους μετά όμως, γυρνά ξανά σε ματζόρε: προτίθεται να προχωρήσει μπροστά, εστιάζοντας στις κοινές αγωνίες των δυο λαών και στα κοινά τους προβλήματα…»
Ο Ανδρέας Καρακότας στα «Τραγούδια του Αρτέμη»
Για το φινάλε επέλεξα μια πρόσφατη, ζωντανή ηχογράφηση του τραγουδιού, όπως ακούστηκε από τον Ανδρέα Καρακότα και τα σεκόντα της Λιζέτας Καλημέρη, στη δεύτερη μουσικοθεατρική παράσταση με «Τα τραγούδια του Αρτέμη / 1922», που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 22 Ιουνίου 2022, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Επταπυργίου 2022, που διοργανώνει το Κέντρο Πολιτισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στον χώρο εκδηλώσεων του Φρούριου του Επταπυργίου (Γεντί Κουλέ). Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Κώστας Ματσίγκος και τη σκηνοθεσία η Εύη Σαρμή…
