Με τον Καζαντζίδη συνυπάρχει και πάλι το δίδυμο του προηγούμενου δίσκου, «Συναπάντεμαν», ο Στάθης Νικολαΐδης και ο Χρήστος Χρυσανθόπουλος, καταβεβλημένος πλέον από τη επάρατη νόσο… Πριν αναφερθούμε εκτενέστερα στα τραγούδια του δίσκου, νομίζω πως αξίζει να διαβάσουμε όσα λέει ο γνωστός στιχουργός, στενός συνεργάτης του Καζαντζίδη και παραγωγός των ποντιακών, αλλά και των περισσότερων από τους τελευταίους δίσκους του στην MBI, Λευτέρης Χαψιάδης, που μας αποκάλυψε κάποιες από τις εμπειρίες του από τις ηχογραφήσεις, των ποντιακών δίσκων του Καζαντζίδη και τον ευχαριστούμε ιδιαιτέρως…
Ερ: Λευτέρη πώς γεννήθηκε η ιδέα για να σμίξουν τα δυο «Αηδόνια του Πόντου» ο Καζαντζίδης και ο Χρύσανθος το 1993;
Aπ: Για χρόνια, όποτε έβλεπα τον Χρύσανθο, μου έλεγε για τον Καζαντζίδη «O δικός μας όλα τα τραγούδησε, μόνο τη φυλή μας δεν τραγούδησε». Το είχε καημό ο Χρύσανθος. Μια φορά που πέρασα από το «Κορτσόπον», το ποντιακό κέντρο που τραγουδούσε ο Χρύσανθος στην Αθήνα, μου το επανέλαβε. Από την άλλη μέρα άρχισα μια συζήτηση με τον Καζαντζίδη. «Στέλιο να κάνουμε ένα δίσκο ποντιακό;» Moυ λέει «Ρε φίλε δεν ξέρω καλά την ποντιακή γλώσσα και ξέρεις οι δικοί μας, οι τεμέτεροι, είναι έτοιμοι να κάνουν κριτική... Μήπως κάνω κακό αντί για καλό;» «Όχι ρε τι είναι αυτά που λες; Ο κόσμος σε λατρεύει και θέλει να σ’ ακούσει…» Το συζητούσα επίσης συχνά με τον Αχιλλέα τον Ασλανίδη στο πατσατζίδικό του. Μια μέρα μου λέει ο Αχιλλέας «Ο δικός μας πρέπει να κάνει έναν ποντιακό δίσκο». Οπότε του λέω εγώ «Με τον Χρύσανθο!…» «Ναι, γουστάρω!…» λέει. Πάμε λοιπόν με τον Αχιλλέα στο σπίτι του Καζαντζίδη και του λέμε «Έχουμε μια ιδέα να γίνει ο δίσκος με τα ποντιακά με το Χρύσανθο». Του Στέλιου του άρεσε η ιδέα. «Έτσι θα έχω και μια σιγουριά γιατί ο Χρύσανθος το ξέρει καλά το ποντιακό τραγούδι και θα με καθοδηγήσει στα μονοπάτια του» είπε. Βρισκόμαστε λοιπόν όλοι μαζί, συζητάμε και αποφασίζουμε αμέσως να μπούμε στο στούντιο. Είπαμε να βάλουμε και κάποια τραγούδια της παράδοσης. Ο Καζαντζίδης ήθελε πολύ να πει το «Αητέντς επαραπέτανεν», γιατί το ήξερε…
Ερ: Τα παραδοσιακά ποντιακά τραγούδια τα ήξερε;
Απ: Η στενή επαφή του Καζαντζίδη με το ποντιακό στοιχείο ήτανε γύρω στα 12-14 χρόνια του, όταν ζούσε στα Πλατανάκια του νομού Σερρών, στα σύνορα Σερρών και Κιλκίς. Εκεί ήταν το σόι του πατέρα του και για να γλυτώσουν από την πείνα, από την Αθήνα πήγαν εκεί. Ο πατέρας του όμως κατηγορήθηκε σαν αριστερός, τον χτυπήσανε πολύ άσχημα, έπαθε αιμόπτυση και γυρίζοντας στην Αθήνα πέθανε. Και τα λίγα ποντιακά που ήξερε ο Στέλιος ήταν από εκείνη την εποχή. Αλλά ήταν περήφανος που ήταν πόντιος. Μόνο ο πατέρας του ήτανε πόντιος. Η μητέρα του ήταν από την Αττάλεια της Μικράς Ασίας. Διαλέξαμε λοιπόν τα τραγούδια και μπήκαμε στο στούντιο. Όταν γράφαμε ο Καζαντζίδης θεώρησε ότι οι ορχήστρες είναι πολύ φτωχές. Ο Χρύσανθος στα δικά του όμως δεν ήθελε καμία παρέμβαση. Όταν άκουσε ότι θέλαμε να βάλουμε ντραμς και αρμόνιο είπε «Ντραμς σε ποντιακά; Εγώ αποχωρώ!».
Ερ: Παρόλα αυτά τον πείσατε, γιατί και στα δικά του τα τραγούδια, έχει μεγάλη ορχήστρα, δεν έγραψε μόνο με 2-3 όργανα…
Απ: Ε, ναι στο τέλος πείσθηκε γιατί θα ήτανε πολύ παράταιρα με τα άλλα. Πείσθηκε αλλά με πολύ κόπο. Το έκανε με βαριά καρδιά.
Eρ: Στο δίσκο έχει και 3 τραγούδια που είχε πρωτοπεί το 1993 ο Στάθης Νικολαΐδης. Αυτά πώς έγινε και τα ξαναέγραψε ο Στέλιος, που γενικά δεν συνήθιζε τις επανεκτελέσεις;
Απ: Ο Καζαντζίδης δεν μπορούσε να πει όχι σε κανέναν. Μέσα στους μουσικούς που θα έπαιζαν ήταν και ο Θανάσης Τσολερίδης, του οποίου η αδερφή είχε παντρευτεί το Στάθη Νικολαΐδη. Κι έτσι του τα πρότεινε και μπήκαν αυτά τα τραγούδια.
Ερ: Λευτέρη πώς γεννήθηκε η ιδέα για να σμίξουν τα δυο «Αηδόνια του Πόντου» ο Καζαντζίδης και ο Χρύσανθος το 1993;
Aπ: Για χρόνια, όποτε έβλεπα τον Χρύσανθο, μου έλεγε για τον Καζαντζίδη «O δικός μας όλα τα τραγούδησε, μόνο τη φυλή μας δεν τραγούδησε». Το είχε καημό ο Χρύσανθος. Μια φορά που πέρασα από το «Κορτσόπον», το ποντιακό κέντρο που τραγουδούσε ο Χρύσανθος στην Αθήνα, μου το επανέλαβε. Από την άλλη μέρα άρχισα μια συζήτηση με τον Καζαντζίδη. «Στέλιο να κάνουμε ένα δίσκο ποντιακό;» Moυ λέει «Ρε φίλε δεν ξέρω καλά την ποντιακή γλώσσα και ξέρεις οι δικοί μας, οι τεμέτεροι, είναι έτοιμοι να κάνουν κριτική... Μήπως κάνω κακό αντί για καλό;» «Όχι ρε τι είναι αυτά που λες; Ο κόσμος σε λατρεύει και θέλει να σ’ ακούσει…» Το συζητούσα επίσης συχνά με τον Αχιλλέα τον Ασλανίδη στο πατσατζίδικό του. Μια μέρα μου λέει ο Αχιλλέας «Ο δικός μας πρέπει να κάνει έναν ποντιακό δίσκο». Οπότε του λέω εγώ «Με τον Χρύσανθο!…» «Ναι, γουστάρω!…» λέει. Πάμε λοιπόν με τον Αχιλλέα στο σπίτι του Καζαντζίδη και του λέμε «Έχουμε μια ιδέα να γίνει ο δίσκος με τα ποντιακά με το Χρύσανθο». Του Στέλιου του άρεσε η ιδέα. «Έτσι θα έχω και μια σιγουριά γιατί ο Χρύσανθος το ξέρει καλά το ποντιακό τραγούδι και θα με καθοδηγήσει στα μονοπάτια του» είπε. Βρισκόμαστε λοιπόν όλοι μαζί, συζητάμε και αποφασίζουμε αμέσως να μπούμε στο στούντιο. Είπαμε να βάλουμε και κάποια τραγούδια της παράδοσης. Ο Καζαντζίδης ήθελε πολύ να πει το «Αητέντς επαραπέτανεν», γιατί το ήξερε…
Ερ: Τα παραδοσιακά ποντιακά τραγούδια τα ήξερε;
Απ: Η στενή επαφή του Καζαντζίδη με το ποντιακό στοιχείο ήτανε γύρω στα 12-14 χρόνια του, όταν ζούσε στα Πλατανάκια του νομού Σερρών, στα σύνορα Σερρών και Κιλκίς. Εκεί ήταν το σόι του πατέρα του και για να γλυτώσουν από την πείνα, από την Αθήνα πήγαν εκεί. Ο πατέρας του όμως κατηγορήθηκε σαν αριστερός, τον χτυπήσανε πολύ άσχημα, έπαθε αιμόπτυση και γυρίζοντας στην Αθήνα πέθανε. Και τα λίγα ποντιακά που ήξερε ο Στέλιος ήταν από εκείνη την εποχή. Αλλά ήταν περήφανος που ήταν πόντιος. Μόνο ο πατέρας του ήτανε πόντιος. Η μητέρα του ήταν από την Αττάλεια της Μικράς Ασίας. Διαλέξαμε λοιπόν τα τραγούδια και μπήκαμε στο στούντιο. Όταν γράφαμε ο Καζαντζίδης θεώρησε ότι οι ορχήστρες είναι πολύ φτωχές. Ο Χρύσανθος στα δικά του όμως δεν ήθελε καμία παρέμβαση. Όταν άκουσε ότι θέλαμε να βάλουμε ντραμς και αρμόνιο είπε «Ντραμς σε ποντιακά; Εγώ αποχωρώ!».
Ερ: Παρόλα αυτά τον πείσατε, γιατί και στα δικά του τα τραγούδια, έχει μεγάλη ορχήστρα, δεν έγραψε μόνο με 2-3 όργανα…
Απ: Ε, ναι στο τέλος πείσθηκε γιατί θα ήτανε πολύ παράταιρα με τα άλλα. Πείσθηκε αλλά με πολύ κόπο. Το έκανε με βαριά καρδιά.
Eρ: Στο δίσκο έχει και 3 τραγούδια που είχε πρωτοπεί το 1993 ο Στάθης Νικολαΐδης. Αυτά πώς έγινε και τα ξαναέγραψε ο Στέλιος, που γενικά δεν συνήθιζε τις επανεκτελέσεις;
Απ: Ο Καζαντζίδης δεν μπορούσε να πει όχι σε κανέναν. Μέσα στους μουσικούς που θα έπαιζαν ήταν και ο Θανάσης Τσολερίδης, του οποίου η αδερφή είχε παντρευτεί το Στάθη Νικολαΐδη. Κι έτσι του τα πρότεινε και μπήκαν αυτά τα τραγούδια.
Ερ: Αν δεν απατώμαι είχατε τότε και περιπέτειες με τη λογοκρισία…
Aπ: Εγώ ήμουν υπεύθυνος παραγωγής αυτού του δίσκου και εκείνη την εποχή στέλνανε τους στίχους και τις παρτιτούρες στην εν ναρκώσει επιτροπή λογοκρισίας του Υπουργείου τύπου, η οποία ούτε καν λειτουργούσε, έτσι τυπικά τα στέλνανε. Πέσαμε όμως σε έναν περίεργο υπάλληλο, ο οποίος μας απάντησε ότι για να πάρουμε άδεια να τα κυκλοφορήσουμε, θέλουμε μετάφραση των ποντιακών. Το ‘πιασα εγώ αυτό και είπα «Αν είναι δυνατόν να ζητάνε μετάφραση της αρχαίας ελληνικής». Και βγάζω μια ανακοίνωση και λέω «Πρωτοφανές κρούσμα λογοκρισίας. Σταμάτησαν τον ποντιακό δίσκο του Καζαντζίδη, ζητώντας μετάφραση των ποντιακών στίχων». Το πήραν τα κανάλια κλπ, και βοήθησε πολύ αυτό, έγινε θόρυβος. Φυσικά πήραμε άδεια την πρώτη μέρα. Και μάλιστα το χρησιμοποίησα και στο εξώφυλλο του δίσκου αυτό. Τα πρώτα εξώφυλλα του βινυλίου γράφανε «Επιτέλους κυκλοφορεί ελεύθερος χωρίς λογοκρισία». Έκανε ένα πρωτοφανές αριθμό πωλήσεων. Οι ποντιακοί δίσκοι δεν πουλούσανε πάνω από 5.000 δίσκους, άντε 10.000 το πολύ. Εμείς ξεπεράσαμε τους 30.000 δίσκους.
Eρ: Οπότε ένα χρόνο μετά προχωρήσατε και στο δεύτερο δίσκο το «Συναπάντεμαν» αυτή τη φορά με το Στάθη Νικολαΐδη και το Χρήστο Χρυσανθόπουλο.
Απ: Αυτός ήταν πολύ προσεγμένος δίσκος. Είχε πολλούς στίχους του Χρήστου Αντωνιάδη.
Eρ: Ήταν πιο προσεγμένος από τα «Αηδόνια του Πόντου», γιατί το λες αυτό;
Aπ: Πολύ. Είχε σύγχρονα τραγούδια. Εκεί ανακαλύψαμε ένα σύγχρονο στιχουργό τον Χρήστο Αντωνιάδη, ο οποίος διαπρέπει και σαν νευροχειρουργός στη Θεσσαλονίκη. Ο Αντωνιάδης μας κατέπληξε με τον καταπληκτικό στίχο που έγραφε και γοήτευσε επίσης και τον Καζαντζίδη.
Eρ: Η αλήθεια είναι πως ήταν δύσκολος με το στίχο ο Καζαντζίδης, δεν έβαζε ότι να ’ναι στο στόμα του.
Aπ: Ναι έτσι είναι. Ο Καζαντζίδης εντυπωσιάστηκε πολύ με τους στίχους του Αντωνιάδη και μάλιστα με ένα τραγούδι που δεν το είπε αυτός, το είπε ο Νικολαΐδης, την «Ορθοδοξία». Οι στίχοι αυτοί γράφτηκαν πολύ πριν γίνει ο πόλεμος στην Γιουγκοσλαβία, τότε που υπήρχαν τα σύννεφα του πολέμου. Έλεγαν ότι όλη αυτή η ιστορία είναι των καθολικών και πως αυτοί κάνανε τον πόλεμο, υποστηρίζοντας τους Κροάτες που ήταν καθολικοί. Γι’ αυτό λέει για τους ορθόδοξους «ανθρώπ π’εφτάν ορθά σταυρόν, ορθά ζουν κι αποθάνεν» ενώ για τους καθολικούς λέει «κι ανθρώπ’ π’εφτάν ζεβρά σταυρόν και ξέρνε που κες πάνεν» οι καθολικοί δηλαδή που κάνουν το σταυρό τους με το αριστερό χέρι, δεν ξέρουν πού πηγαίνουν. Εν τω μεταξύ είχε πεθάνει η μάνα του Καζαντζίδη και ζήτησε έναν ποντιακό στίχο για να κλάψει τη μάνα του. Και έγραψε αυτό τον υπέροχο στίχο ο Αντωνιάδης «τ’ομάτια πρώτα ανοίγουνταν, το φως αποθολούται, με τη μάνα στο πρόσωπον καρδιά και ψη γομούται» και εξηγούσε στον Καζαντζίδη την εικόνα. Όταν πρωτανοίγει τα μάτια του ο άνθρωπος το πρώτο πρόσωπο που βλέπει είναι η μάνα του και αμέσως λέει «το φως αποθολούται», δηλαδή ξεδιαλύνει το φως, αναγνωρίζει τη μάνα και γεμίζει η ψυχή και η καρδιά του… Έκλαψε ο Καζαντζίδης μ’ αυτό το τραγούδι και μάλιστα στο στούντιο σταματήσαμε πολλές φορές την ηχογράφηση, γιατί έκλαιγε. Το αποκορύφωμα όμως της συνεργασίας Καζαντζίδη και Αντωνιάδη, ήταν στον επόμενο δίσκο που υπήρχε αυτό το περίφημο τραγούδι το «Πατρίδα ‘μ αραεύω σε»….
Ο Καζαντζίδης λοιπόν γλυκάθηκε κι έλεγε «Θα κάνω δύο δίσκους κάθε χρόνο, έναν ποντιακό κι έναν λαϊκό». Είχαμε όμως ένα τραγικό συμβάν στον τρίτο δίσκο, το «Πατρίδα μ’αραεύω σε». Έχει χτυπήσει ο καρκίνος τον Χρυσανθόπουλο και μάλιστα άμα τον δεις στο εξώφυλλο είναι μ’ ένα κεφαλομάντηλο που έχει τα σήματα της ειρήνης επάνω… Εκεί ο Καζαντζίδης πιέστηκε συναισθηματικά ακόμα πιο πολύ, γιατί τον αγαπούσε πολύ και ήθελε να τα δώσει όλα για να ευχαριστηθεί ο Χρυσανθόπουλος. Ήτανε πολύ φορτισμένος δίσκος.
Ερ: Στον τελευταίο δίσκο την «Ποντιακή ραψωδία» που βγήκε λίγο πριν τα Χριστούγεννα του ‘97 ήσουνα κοντά του;
Απ: Όχι εκεί είχα πια απομακρυνθεί, γιατί για κάποιους λόγους είχα κουραστεί. Δεν μαλώσαμε, απλώς απομακρύνθηκα. Μετά είχε πεθάνει και ο Καϊάφας, γιατί εγώ βοηθούσα και τον Καϊάφα, όσο ήτανε στην εταιρεία. Κάποια στιγμή μαζί με τον Χρυσανθόπουλο αρρώστησε και ο Καϊάφας. Έχω ακούσει τραγικές συνομιλίες των δυο τους στο τηλέφωνο, να δίνει ο ένας κουράγιο στον άλλον…
Ερ: Μετά τα «Αηδόνια του Πόντου» οι άλλοι δυο δίσκοι είχαν αποδοχή από τον κόσμο;
Απ: Βεβαίως. Αν δεν είχαν δεν θα τους κάναμε. Κοίταξε στα «Αηδόνια του Πόντου» ήταν και η περιέργεια του κόσμου…
Eρ: Ήταν και το πρώτο, οπότε υπήρχε και η έκπληξη μέσα.
Απ: Ναι, υπήρχε και η έκπληξη. Μετά το περιμένανε ότι ο Καζαντζίδης θα συνεχίσει και αυτό θα έχει πια συνέχεια…
Ερ: Το ότι έβγαζε έναν ποντιακό κι έναν λαϊκό δίσκο μαζί, δεν επηρέαζε τις πωλήσεις;
Aπ: Kαθόλου…
Eρ: Εκείνη την εποχή η παλιά εταιρεία του Καζαντζίδη, η Minos, λίγο πριν βγάλει ο Καζαντζίδης έναν καινούργιο δίσκο, είχε σαν σύστημα να ρίχνει στην αγορά μια συλλογή με παλιά τραγούδια, χρησιμοποιώντας συνήθως τα ίδια και τα ίδια με άλλη σειρά. Αυτό δεν μείωνε καθόλου τις πωλήσεις των νέων δίσκων;
Απ: Καθόλου… Κι αυτό δεν μας έκανε ζημιά. Την πιο ωραία εξήγηση την έχει δώσει ο Αχιλλέας ο Ασλανίδης, ο οποίος είπε «Εμείς οι “Καζαντζιδικοί” είμαστε συλλεκτικοί. Δεν μας ενδιαφέρει τι τραγούδια έχει ο καινούργιος δίσκος του Καζαντζίδη. Μπαίνουμε στο δισκάδικο και λέμε “Δώς μας τον καινούργιο δίσκο του Καζαντζίδη”…». Δεν συμβαίνει με κανέναν τραγουδιστή αυτό...
Ο δίσκος «Πατρίδα ‘μ αραεύω σε», στον οποίο αναφέρθηκα στον πρόλογό μου, κυκλοφόρησε την Μεγάλη Δευτέρα του 1997 με 12 τραγούδια:
1) Πατρίδα ‘μ αραεύω σε (Χρήστος Χρυσανθόπουλος-Χρήστος Αντωνιάδης) Στέλιος Καζαντζίδης
2) Χούι, χούι (Χρήστος Χρυσανθόπουλος-Χρήστος Αντωνιάδης) Στάθης Νικολαΐδης-Χρήστος Χρυσανθόπουλος
3) Την πάχνιαν και τα σύννεφα (Στάθης Καζαντζίδης-Χρήστος Αντωνιάδης) Στέλιος Καζαντζίδης
4) Ο φέγγον (Στάθης Νικολαΐδης-Χρήστος Αντωνιάδης) Στάθης Νικολαΐδης-Χρήστος Χρυσανθόπουλος
5) Οσήμερον η παντρειά (Κώστας Σιώπης-Χρήστος Αντωνιάδης) Στάθης Νικολαΐδης-Σοφία Νικολαΐδου
6) Ο φίλο’μ (Θανάσης Τσολερίδης-Γιώργος Φωτιάδης) Στέλιος Καζαντζίδης
7) Ειρήνη ση Γην (Στάθης Καζαντζίδης- Νάκος Ευσταθιάδης) Στέλιος Καζαντζίδης
8) Το καρδόπο μ’αγράμπελον (Χρήστος Χρυσανθόπουλος-Χρήστος Αντωνιάδης) Στάθης Νικολαΐδης
9) Έναν ημέρα ο Θεόν (Κώστας Σιώπης-Κώστας Διαμαντίδης) Στάθης Νικολαΐδης
10) Ακ’σον υιέ μ’ντο λέω σε (Στάθης Νικολαΐδης-Χρήστος Αντωνιάδης) Στέλιος Καζαντζίδης
11) Τα τέρτια μ’δεκατρία (Νάκος Ευσταθιάδης-Χρήστος Αντωνιάδης) Στάθης Νικολαΐδης
12) Τα μαλλία μ’ντ’έσπριναν (Χρύσανθος Θεοδωρίδης) Στέλιος Καζαντζίδης
Η ενορχήστρωση του δίσκου έγινε από τον Γιάννη Παλαιολόγου στα 1,3,7,10,12, από τον Γιώργο Καρβουνίδη στο 6 και από τον Κώστα Σιώπη στα 2,4,5,8,9,11. Έπαιξαν λύρα οι Χρήστος Χρυσανθόπουλος, Θεόδωρος Βεροιώτης, Στάθης Νικολαΐδης και Γιώργος Ατματζίδης. Κλαρίνο έπαιξε ο Κώστας Σιώπης. Η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο Κυριαζή από το Γιώργο Ράγκο.
Το ομώνυμο κομμάτι του δίσκου ίσως ήταν και αυτό που ακούστηκε περισσότερο από όλη τη σειρά με τα ποντιακά του Καζαντζίδη. Εκτός από την περίφημη μουσική του, σίγουρα συνέβαλλε στην επιτυχία του και το πλέον επίκαιρο θέμα του. Στο δίσκο αυτό ακούγεται και μια ποντιακή μπαλάντα, με ήχο που διαφέρει από τα υπόλοιπα τραγούδια, με τίτλο «Ο φίλο ’μ». Είναι επίσης χαρακτηριστικό πως στο βαλς «Ειρήνη σην Γην» συμβαίνει το εξής στιχουργικό παράδοξο. Αν και ο δίσκος κυκλοφόρησε Μεγάλη Δευτέρα, ο στίχος λέει «Έρθαν τα Χριστούγεννα, ειρήνη σην Γην» κλπ…
Στο σημείωμά του ο Στέλιος Καζαντζίδης γράφει:
«Φίλοι μου
Τα τραγούδια στο δίσκο αυτό, τα είπα με πολύ σωματικό και ψυχικό πόνο. Τα είπα σε μια περίοδο που βίωνα από πολύ κοντά τη μάχη που έδινε με τη ζωή, ο αγαπημένος μου φίλος, ο Ανδρέας Καϊάφας. Ο άνθρωπος που αγκάλιασε με στοργή το ποντιακό τραγούδι, παρά το ότι δεν είναι πόντιος. Δυστυχώς τον χάσαμε πολύ γρήγορα. Εγώ έχασα έναν αναντικατάστατο φίλο και η δισκογραφία έναν έντιμο εργάτη. Θα ήθελα όλα τα τραγούδια στο δίσκο αυτό, να τα αφιερώσω στην ιερή μνήμη του σαν ένα ύστατο χαίρε, μέσα απ’ αυτό που τόσο παθιασμένα αγαπούσε. Τέλος απ’ τη θέση αυτή, θέλω στον άλλο φίλο μου τον Χρήστο Χρυσανθόπουλο, που έδωσε με ποντιακό πάθος και πείσμα τη δική του μάχη με τη ζωή και την κέρδισε, να του ευχηθώ να είναι πάντα γερός για να μπορεί να χαρίζει τις μελωδίες της λύρας του στους πόντιους, που τόση μεγάλη ανάγκη τις έχουν. Τον θαυμάζω για το κουράγιο του και για τα τεράστια αποθέματα της ψυχής του.
Στέλιος Καζαντζίδης»
Ο Χρήστος Χρυσανθόπουλος είχε κερδίσει τη μάχη, αλλά προσωρινά, αφού τον Ιούλιο του 1998 έφυγε τελικά από τη ζωή. Στο σημείωμά του στο δίσκο ευχαριστούσε όλο το νοσηλευτικό προσωπικό του Γενικού Νοσοκομείου Γ. Παπανικολάου Θεσσαλονίκης και ιδιαίτερα τον Διευθυντή της κλινικής κ. Αθανάσιο Φάσσα για το δύσκολο αγώνα που έδωσαν για την αποκατάσταση της υγείας του.
Το Δεκέμβρη του 1997 κυκλοφόρησε από την εταιρεία Vasipap η «Ποντιακή Ραψωδία» σε μουσική και στίχους του Μάκη Ερημίτη. Σ’αυτό το cd ο Καζαντζίδης συμμετείχε με τρία τραγούδια, ενώ μαζί του τραγουδούσαν οι Πόντιοι καλλιτέχνες Πίτσα Παπαδοπούλου, Λιζέτα Νικολάου, Χάρρυ Κλυνν, Τάκης Βαμβακίδης και ο Στάθης Νικολαΐδης. Τα δικαιώματα που θα παραχωρούσε η εταιρεία στους τραγουδιστές, προσφέρθηκαν στο σύλλογο των Ποντίων Παλλινοστούντων, ενώ ο Μάκης Ερημίτης προσέφερε το ποσό των 200.000 δρχ.
1) Ο Πόντον μάνα έρουξεν – Στέλιος Καζαντζίδης
2) Κι ευρέθεν ένας Πόντιος – Στέλιος Καζαντζίδης
3) Ποντιοπούλα – Πίτσα Παπαδοπούλου
4) Κιλελέρ - Στάθης Νικολαΐδης
5) Παντού και πάντα η προσφυγιά – Λιζέτα Νικολάου
6) Μετρώ – Χάρρυ Κλυνν
7) Μέρεν μάνα ο αδελφόμ – Στέλιος Καζαντζίδης
8) Το νέφος θα φουρκίζμα σε – Λιζέτα Νικολάου
9) Άνεργος- Στάθης Νικολαΐδης
10) Τραπεζούντα – Πίτσα Παπαδοπούλου
11) Τρακόσχια κοπρομούμουλα – Χάρρυ Κλυνν
12) Λιτότητα – Τάκης Βαμβακίδης
Η ενορχήστρωση έγινε από τον Νάκη Πετρίδη. Λύρα έπαιξαν οι Γιώργος Ατματσίδης και Γιώργος Αμαραντίδης, ενώ ο Μανώλης Καραντίνης έπαιξε λαούτο και ούτι. Η ηχογράφηση έγινε από τον Αντώνη Πετρίδη στο στούντιο του.
Τα θέματα του δίσκου είναι εμπνευσμένα κυρίως από τα κοινωνικά προβλήματα της εποχής, ενώ παραμένουν ιδιαίτερα επίκαιρα και σήμερα. «Τρακόσχια κοπρομούμουλα» λέει ο Χάρρυ Κλυνν, αναφερόμενος φυσικά στους 300 βουλευτές, ενώ ο Καζαντζίδης αναρωτιέται πώς δεν βρέθηκε ακόμα ένας Πόντιος για να κυβερνήσει αυτό τον τόπο.**
Υπάρχει επίσης το περίφημο «Ο Πόντον μάνα έρουξεν» που αναφέρεται στην ποντιακή γενοκτονία, στο οποίο ο Καζαντζίδης, σε ηλικία 67 ετών, καταθέτει αναμφίβολα μια από τις σημαντικότερες ερμηνείες της καριέρας του, μάθημα για όλους τους νεώτερους τραγουδιστές και δείγμα του πόσα ακόμα είχε να προσφέρει ο κορυφαίος λαϊκός τραγουδιστής. (Το ακούτε στο ηχητικό που συνοδεύει το κείμενο).
Το 2000 κυκλοφόρησε από την ΜΒΙ ένα cd, με τίτλο «Τα ποντιακά», με τις 18 ηχογραφήσεις του Καζαντζίδη από τους δίσκους της ΜΒΙ, ενώ πρόσφατα επανεκδόθηκε με άλλο εξώφυλλο. Επίσης οι δίσκοι «Συναπάντεμαν» και «Πατρίδα ‘μ αραεύω σε» επανεκδόθηκαν αργότερα σε διπλό cd.
Με αφορμή την κυκλοφορία των ποντιακών δίσκων, την περίοδο 1993-1997, ο Καζαντζίδης εμφανίσθηκε κάποιες φορές στην τηλεόραση. Η πρώτη από αυτές τις εμφανίσεις έγινε σε πρωινή εκπομπή που παρουσίαζε ο Γιάννης Δημαράς στο κανάλι Mega, το δεύτερο μέρος της οποίας έχετε την ευκαιρία να παρακολουθήσετε στο video που συνοδεύει το κείμενο. (Το πρώτο μέρος βρίσκεται στο πρώτο μέρος του αφιερώματος)*. Στη συνέχεια έχετε την ευκαιρία να παρακολουθήσετε απόσπασμα από μια σπάνια συνέντευξη του Καζαντζίδη στο Κανάλι 5, την εποχή της κυκλοφορίας του δίσκου «Συναπάντεμαν» το 1994.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ο Καζαντζίδης και τα ποντιακά (Μέρος 1ο)
Φωτογραφίες
1: Καζαντζίδης και Χαψιάδης το 1987
3: Καζαντζίδης και Χαψιάδης το 1994
