Ήταν η μέρα που ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα.
Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου αναφέρεται σε σφαγές και εκτοπισμούς εναντίον Ελληνικών πληθυσμών στην περιοχή του Πόντου, που πραγματοποιήθηκαν από το κίνημα των Νεότουρκων κατά την περίοδο 1916-1923. Εκτιμάται ότι στοίχισε τη ζωή περίπου 353.000 Ελλήνων. Οι επιζώντες κατέφυγαν στον Άνω Πόντο (στην ΕΣΣΔ) και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, στην Ελλάδα. Τα γεγονότα αυτά αναγνωρίζονται επισήμως ως γενοκτονία από το Ελληνικό Κράτος και την Αυστραλία αλλά και από διεθνείς οργανισμούς όπως η Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών. Θεωρείται μια από τις πρώτες σύγχρονες γενοκτονίες. Ήταν ένα προμελετημένο έγκλημα, το οποίο η κυβέρνηση των Νεότουρκων έφερε σε πέρας με συστηματικότητα. Οι μέθοδοι που χρησιμοποίησε ήταν ο ξεριζωμός, η εξάντληση στις κακουχίες, τα βασανιστήρια, η πείνα και η δίψα, και τα στρατόπεδα θανάτου στην έρημο. (1 & 2)
Λίγους μήνες πριν την αναγνώριση της Ποντιακής Γενοκτονίας, στα τέλη του 1993, κυκλοφόρησε ένας δίσκος με τη συνάντηση δυο θρύλων του λαϊκού και ποντιακού τραγουδιού. Του Στέλιου Καζαντζίδη και του Χρύσανθου. Συνάντηση που υλοποιήθηκε μετά από μια ιδέα του γνωστού στιχουργού και μόνιμου συνεργάτη του Καζαντζίδη, εκείνη την εποχή, Λευτέρη Χαψιάδη. Ο δίσκος είχε τον τίτλο «Τ’ αηδόνια του Πόντου», κυκλοφόρησε από την MBI και ξεπέρασε τις 30.000 πωλήσεις.
1) Οι δυ’πα Στέλιο έζησαμ’ - Στέλιος Καζαντζίδης / Χρύσανθος
(Μουσική: παραδοσιακή-διασκευή Στ.Καζαντζίδης-Στίχοι: Χρύσανθος Θεοδωρίδης)
2) Τα καημούς τη ξενητείας - Στέλιος Καζαντζίδης
(Θανάσης Τσολερίδης-Νάκος Ευσταθιάδης)
3) Πεινώ και τρώγω αίματα – Χρύσανθος
(Χρύσανθος Θεοδωρίδης)
4) Έρθαν οι εμπορ – Στέλιος Καζαντζίδης
(Μουσική: παραδοσιακή-διασκευή:Στ.Καζαντζίδης-Στίχοι: παραδοσιακοί - διασκευή: Στ.Καζαντζίδης)
5) Ο πρόσωπο σ’μανουσιάκ’ – Χρύσανθος
(Χρύσανθος Θεοδωρίδης)
6) Όχι πόλεμοι – Στέλιος Καζαντζίδης
(Θανάσης Τσολερίδης-Νάκος Ευσταθιάδης)
7) Πού είσαι μεγ’Αλέξανδρε – Χρύσανθος
(Μάκης Ερημίτης)
8) Τσιάμπασιν – Στέλιος Καζαντζίδης
(Μουσική: παραδοσιακή-διασκευή: Στ.Καζαντζίδης-Στίχοι: παραδοσιακοί - διασκευή: Στ.Καζαντζίδης)
9) Αδά ‘ς σο καταλάι απάν – Χρύσανθος
(Χρύσανθος Θεοδωρίδης)
10) Ο αντάρτης – Χρύσανθος
(Θανάσης Τσολερίδης- Νάκος Ευσταθιάδης)
11) Αγρέλαφον – Χρύσανθος / Χρήστος Χρυσανθόπουλος
(Μουσική: παραδοσιακή-διασκευή: Χρ. Θεοδωρίδης-Στίχοι: παραδοσιακοί - διασκευή: Χρ.Θεοδωρίδης)
12) Αητέντς’ επαραπέτανεν – Στέλιος Καζαντζίδης
(Μουσική: παραδοσιακή-διασκευή: Στ. Καζαντζίδης-Στίχοι: παραδοσιακοί - διασκευή: Στ.Καζαντζίδης)
13) Έταιρον κι η λυγερή –Χρύσανθος / Χρήστος Χρυσανθόπουλος
(Μουσική: παραδοσιακή-διασκευή: Χρ. Θεοδωρίδης-Στίχοι: παραδοσιακοί - διασκευή: Χρ.Θεοδωρίδης)
14) Τ’ομάτια σ’ τα ολήμαυρα – Χρύσανθος
(Χρύσανθος Θεοδωρίδης)
15) Ποντιακό προσκλητήριο – Στέλιος Καζαντζίδης
(Μάκης Ερημίτης)
Στο δίσκο βινυλίου υπήρχαν τα 12 πρώτα κομμάτια, ενώ το cd είχε 15. Αυτά τα 3 παραπάνω τραγούδια ήταν η αφορμή για να αγοράσω το πρώτο μου cd-player στις αρχές του 1994.
Η ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας έγινε από το Χρήστο Νικολόπουλο, που έπαιξε ούτι και λαούτο. Στα 2,5 και 10 ενορχήστρωσε ο Θανάσης Τσολερίδης. Έπαιξαν λύρα οι Θόδωρος Βεροιώτης, Χαράλαμπος Κεμανατζίδης, Δημήτρης Κουγιουμτζίδης, Χρήστος Χρυσανθόπουλος. Η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο Ν από τον Βαγγέλη Καλάρα. Η επιμέλεια παραγωγής ήταν του Λευτέρη Χαψιάδη, ο οποίος στο εσώφυλλο του δίσκου σημειώνει:
«Πρώτη φορά χωρίς υπερβολή ένιωσα τέτοια συγκίνηση ακούγοντας τ’ αηδόνια του Πόντου, τον Στέλιο και τον Χρύσανθο να τραγουδούν μερικά από τα άγια των αγίων του ποντιακού τραγουδιού. Κοντά τους πολύτιμος βοηθός, ο πολυτάλαντος Χρήστος Χρυσανθόπουλος, άξιος λυράρης, τραγουδιστής, μα και φωτογράφος… Οι λυράρηδες Δημήτρης Κουγιουμτζίδης, Θόδωρος Βεροιώτης, Χαράλαμπος Κεμανατζίδης και μία σειρά αξιόλογων μουσικών δώσανε την ψυχή τους για τον δίσκο αυτό.
Τη δική μου μικρή προσφορά την αφιερώνω στη μνήμη του πατέρα μου Αλέξανδρου Χαψιάδη που έφυγε με το παράπονο που δεν μπόρεσε να ξαναδεί την αγαπημένη του Τραπεζούντα».
Λευτέρης Χαψιάδης
Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου αναφέρεται σε σφαγές και εκτοπισμούς εναντίον Ελληνικών πληθυσμών στην περιοχή του Πόντου, που πραγματοποιήθηκαν από το κίνημα των Νεότουρκων κατά την περίοδο 1916-1923. Εκτιμάται ότι στοίχισε τη ζωή περίπου 353.000 Ελλήνων. Οι επιζώντες κατέφυγαν στον Άνω Πόντο (στην ΕΣΣΔ) και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, στην Ελλάδα. Τα γεγονότα αυτά αναγνωρίζονται επισήμως ως γενοκτονία από το Ελληνικό Κράτος και την Αυστραλία αλλά και από διεθνείς οργανισμούς όπως η Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών. Θεωρείται μια από τις πρώτες σύγχρονες γενοκτονίες. Ήταν ένα προμελετημένο έγκλημα, το οποίο η κυβέρνηση των Νεότουρκων έφερε σε πέρας με συστηματικότητα. Οι μέθοδοι που χρησιμοποίησε ήταν ο ξεριζωμός, η εξάντληση στις κακουχίες, τα βασανιστήρια, η πείνα και η δίψα, και τα στρατόπεδα θανάτου στην έρημο. (1 & 2)
Λίγους μήνες πριν την αναγνώριση της Ποντιακής Γενοκτονίας, στα τέλη του 1993, κυκλοφόρησε ένας δίσκος με τη συνάντηση δυο θρύλων του λαϊκού και ποντιακού τραγουδιού. Του Στέλιου Καζαντζίδη και του Χρύσανθου. Συνάντηση που υλοποιήθηκε μετά από μια ιδέα του γνωστού στιχουργού και μόνιμου συνεργάτη του Καζαντζίδη, εκείνη την εποχή, Λευτέρη Χαψιάδη. Ο δίσκος είχε τον τίτλο «Τ’ αηδόνια του Πόντου», κυκλοφόρησε από την MBI και ξεπέρασε τις 30.000 πωλήσεις.
1) Οι δυ’πα Στέλιο έζησαμ’ - Στέλιος Καζαντζίδης / Χρύσανθος
(Μουσική: παραδοσιακή-διασκευή Στ.Καζαντζίδης-Στίχοι: Χρύσανθος Θεοδωρίδης)
2) Τα καημούς τη ξενητείας - Στέλιος Καζαντζίδης
(Θανάσης Τσολερίδης-Νάκος Ευσταθιάδης)
3) Πεινώ και τρώγω αίματα – Χρύσανθος
(Χρύσανθος Θεοδωρίδης)
4) Έρθαν οι εμπορ – Στέλιος Καζαντζίδης
(Μουσική: παραδοσιακή-διασκευή:Στ.Καζαντζίδης-Στίχοι: παραδοσιακοί - διασκευή: Στ.Καζαντζίδης)
5) Ο πρόσωπο σ’μανουσιάκ’ – Χρύσανθος
(Χρύσανθος Θεοδωρίδης)
6) Όχι πόλεμοι – Στέλιος Καζαντζίδης
(Θανάσης Τσολερίδης-Νάκος Ευσταθιάδης)
7) Πού είσαι μεγ’Αλέξανδρε – Χρύσανθος
(Μάκης Ερημίτης)
8) Τσιάμπασιν – Στέλιος Καζαντζίδης
(Μουσική: παραδοσιακή-διασκευή: Στ.Καζαντζίδης-Στίχοι: παραδοσιακοί - διασκευή: Στ.Καζαντζίδης)
9) Αδά ‘ς σο καταλάι απάν – Χρύσανθος
(Χρύσανθος Θεοδωρίδης)
10) Ο αντάρτης – Χρύσανθος
(Θανάσης Τσολερίδης- Νάκος Ευσταθιάδης)
11) Αγρέλαφον – Χρύσανθος / Χρήστος Χρυσανθόπουλος
(Μουσική: παραδοσιακή-διασκευή: Χρ. Θεοδωρίδης-Στίχοι: παραδοσιακοί - διασκευή: Χρ.Θεοδωρίδης)
12) Αητέντς’ επαραπέτανεν – Στέλιος Καζαντζίδης
(Μουσική: παραδοσιακή-διασκευή: Στ. Καζαντζίδης-Στίχοι: παραδοσιακοί - διασκευή: Στ.Καζαντζίδης)
13) Έταιρον κι η λυγερή –Χρύσανθος / Χρήστος Χρυσανθόπουλος
(Μουσική: παραδοσιακή-διασκευή: Χρ. Θεοδωρίδης-Στίχοι: παραδοσιακοί - διασκευή: Χρ.Θεοδωρίδης)
14) Τ’ομάτια σ’ τα ολήμαυρα – Χρύσανθος
(Χρύσανθος Θεοδωρίδης)
15) Ποντιακό προσκλητήριο – Στέλιος Καζαντζίδης
(Μάκης Ερημίτης)
Στο δίσκο βινυλίου υπήρχαν τα 12 πρώτα κομμάτια, ενώ το cd είχε 15. Αυτά τα 3 παραπάνω τραγούδια ήταν η αφορμή για να αγοράσω το πρώτο μου cd-player στις αρχές του 1994.
Η ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας έγινε από το Χρήστο Νικολόπουλο, που έπαιξε ούτι και λαούτο. Στα 2,5 και 10 ενορχήστρωσε ο Θανάσης Τσολερίδης. Έπαιξαν λύρα οι Θόδωρος Βεροιώτης, Χαράλαμπος Κεμανατζίδης, Δημήτρης Κουγιουμτζίδης, Χρήστος Χρυσανθόπουλος. Η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο Ν από τον Βαγγέλη Καλάρα. Η επιμέλεια παραγωγής ήταν του Λευτέρη Χαψιάδη, ο οποίος στο εσώφυλλο του δίσκου σημειώνει:
«Πρώτη φορά χωρίς υπερβολή ένιωσα τέτοια συγκίνηση ακούγοντας τ’ αηδόνια του Πόντου, τον Στέλιο και τον Χρύσανθο να τραγουδούν μερικά από τα άγια των αγίων του ποντιακού τραγουδιού. Κοντά τους πολύτιμος βοηθός, ο πολυτάλαντος Χρήστος Χρυσανθόπουλος, άξιος λυράρης, τραγουδιστής, μα και φωτογράφος… Οι λυράρηδες Δημήτρης Κουγιουμτζίδης, Θόδωρος Βεροιώτης, Χαράλαμπος Κεμανατζίδης και μία σειρά αξιόλογων μουσικών δώσανε την ψυχή τους για τον δίσκο αυτό.
Τη δική μου μικρή προσφορά την αφιερώνω στη μνήμη του πατέρα μου Αλέξανδρου Χαψιάδη που έφυγε με το παράπονο που δεν μπόρεσε να ξαναδεί την αγαπημένη του Τραπεζούντα».
Λευτέρης Χαψιάδης
Την ίδια εποχή είχε κυκλοφορήσει και ο διπλός ζωντανός δίσκος «Ένα γλέντι με το Στελάρα», στον οποίο ο Καζαντζίδης επανέφερε στην επικαιρότητα τραγούδια που είχε πρωτοπεί παλαιότερα ο ίδιος. Στα «Αηδόνια του Πόντου» ακούγονται τόσο παραδοσιακά όσο και νεώτερα τραγούδια, γραμμένα με ποντιακό λόγο και ήχο. Στο «Οι δυ’ πα Στέλιο έζησαμ’» διακρίνεται η μελωδία που είχε χρησιμοποιήσει ο Καζαντζίδης το 1964 στο κουπλέ του τραγουδιού «Η χήρα», της οποίας η ρίζα, έτσι κι αλλιώς αντλεί ζωογόνα στοιχεία από την ποντιακή μουσική παράδοση. Οι στίχοι βεβαίως γράφτηκαν από το Χρύσανθο, και αναφέρονται στη συνεργασία του με τον Καζαντζίδη.
Είναι γεγονός πως στην ενορχήστρωση του δίσκου χρησιμοποιήθηκαν πολλά στοιχεία από το σύγχρονο ελληνικό τραγούδι, που ίσως να μη συνάδουν με τον κλασικό παραδοσιακό ποντιακό ήχο. Αυτό, όπως μας πληροφόρησε ο Λευτέρης Χαψιάδης, έγινε μετά από επιθυμία του Καζαντζίδη. Ο Χρύσανθος αρχικά, διαφωνούσε κάθετα. Ήθελε να χρησιμοποιήσουν μόνο τα απαραίτητα όργανα των ποντιακών τραγουδιών. Τελικά όμως πείσθηκε…
Γράφει ο Στέλιος Καζαντζίδης στο δίσκο: «Χρόνια τώρα άλλοτε με τη φωνή μου κι άλλοτε με τη σιωπή μου τραγούδησα τον πόνο, τα μεράκια, τα ντέρτια, τις αγωνίες, τους καημούς, τις χαρές και τις πίκρες των ταπεινών, κατατρεγμένων και καταφρονεμένων τούτης εδώ της πατρίδας μου.
Ήρθε όμως η ώρα να ξεπληρώσω ένα μεγάλο χρέος απέναντι στην ιδιαίτερη Πατρίδα των γονιών μου, τον θρυλικό μα και ηρωικό και καταματωμένο ιστορικό Πόντο. Τον Πόντο τον ανάσπαλτον. Μια πατρίδα που δεν την έζησα ούτε καν τη γνώρισα, μα κατέθεσα όμως όλη τη λατρεία της ψυχής μου. Μια πατρίδα που χάθηκε σ’εκείνο το μεγάλο παζάρι ντροπής του αιώνα μας, όπου οι άνθρωποι χρησιμοποιήθηκαν σαν ανταλλάξιμο είδος. Θέλω ο δίσκος αυτός να είναι ένα μνημόσυνο στα θύματα εκείνης της θηριωδίας, αλλά και ένα μήνυμα στη σημερινή πολυτάραχη εποχή μας.
Όχι άλλες χαμένες πατρίδες. Όχι άλλα δάκρια. Τέλος θέλω με τον τρόπο αυτό να τιμήσω όλους εκείνους τους αθεράπευτα νοσταλγούς της ποντιακής γης που φύγανε χωρίς να μπορέσουν να δουν τη μαρτυρική τους Πατρίδα και τα λιγοστά γερόντια μας που ζουν ακόμα, για να θυμίζουν με την παρουσία τους τη μεγαλύτερη τραγωδία μα και θηριωδία του αιώνα μας.
Μακάρι να μπορούσα να κάνω κάτι περισσότερο. Θα ήταν μια λύτρωση.
ΑΦΙΕΡΩΝΩ
-Τον «Αντάρτη» στη μνήμη του πατέρα μου Χαράλαμπου Καζαντζίδη που κάποιοι φρόντισαν να φύγει από τη ζωή στα 44 του χρόνια
-Το «Έρθαν οι εμπόρ» στον φίλο μου Περικλή
-Το «Τα καημούς τη ξενιτείας» στους φίλους μου Ανδρέα Καϊάφα και Κώστα Χρυσανθόπουλο
-Το «Αητέντς επαραπέτανεν» στον Κώστα Διαμαντίδη λαμπρό επιστήμονα και ακούραστο ερευνητή της ποντιακής παράδοσης
-Το «Όχι πόλεμοι» σε όλα τα αδικοχαμένα παιδιά της Γιουγκοσλαβίας.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ
-Τον Χρήστο Νικολόπουλο που δούλεψε μαζί μου στο στούντιο με μεράκι
-Τον Νίκο Τζανιδάκη που για μια ακόμη φορά στάθηκε δίπλα μου
-Τον τραγουδιστή Στάθη Νικολαΐδη για την πολύτιμη προσφορά του
-Τον Λευτέρη Χαψιάδη που είχε την ιδέα να γίνει αυτός ο δίσκος
-Τέλος τον φίλο μου Ανδρέα Καϊάφα και την ΜΒΙ
Φίλε Ανδρέα ήδη πρέπει να νιώθεις σαν Πόντιος»
Στέλιος Καζαντζίδης
Οφείλω να ομολογήσω πως αν και Πόντιος κατά 50%, δεν υπήρξα μεγάλος λάτρης, ούτε ασχολήθηκα ιδιαίτερα με το είδος. Τουλάχιστον μέχρι τότε. Ο δίσκος αυτός έγινε η αφορμή, όχι για να εντρυφήσω, αλλά για να ασχοληθώ τουλάχιστον λίγο παραπάνω με τα τραγούδια της «ρίζας» μου… Και νομίζω πως αυτό δεν συνέβη μόνο με μένα. Έχω ακούσει κι άλλες περιπτώσεις ανθρώπων που λειτούργησαν ανάλογα. Υπήρξε βέβαια και μια άλλη μερίδα του κοινού, μάλλον μικρή, που δεν ενθουσιάστηκε ιδιαίτερα με τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίσθηκαν τα τραγούδια αυτά, κυρίως ενορχηστρωτικά. Ένας από τους ανθρώπους όμως που σίγουρα δεν ενοχλήθηκε ήταν ο Λευτέρης Παπαδόπουλος που σημείωνε τότε:
«Είναι σημαντικό αυτό το σμίξιμο. Συγκινητικό για την Ελλάδα. Και συγχαρητήρια σ’ εκείνους, που είχαν την έμπνευση να το βάλουν σε ένα δρόμο και να το φέρουν ως εδώ. Ο τόπος, ο λαός θα τους ευγνωμονεί. Γιατί δεν συμβαίνει συχνά – το αντίθετο, συμβαίνει σπάνια- να συναντώνται δυο μεγάλοι στην ίδια παράσταση, στο ίδιο έργο, στο ίδιο τραγούδι.
Ο Στέλιος Καζαντζίδης είναι ο πιο σπουδαίος λαϊκός τραγουδιστής της Μεσογείου. Πόνος και μεράκι και άρμη της θάλασσας και κακουχίες και σεβντάδες και άνεμοι της ανατολής και μετοικισίες και ζωές και θάνατοι και της αγάπης φωτιές μέσα στη- μοναδική- φωνή του. Ο Χρύσανθος είναι ο μεγάλος του Ποντιακού τραγουδιού. Όταν τον πρωτάκουσα τα έχασα! Και έγραψα, τότε, πως είχα την αίσθηση, καθώς τραγουδούσε, ότι μέσα στο λαρύγγι του φωλιάζουν αηδόνια!
Ο Στέλιος Καζαντζίδης και ο Χρύσανθος, είναι από την ίδια ράτσα. Πόντιοι. Κι εγώ, Πόντιος από μάνα, πούχω κλάψει χίλιες φορές, τραγουδώντας το «Η κόρη επήεν σο παρχάρ», ξέρω πολύ καλά τι σημαίνει, να βάζουν αυτά τα δυο θεριά τη φωνή τους και την ψυχή τους για ένα δίσκο Ποντιακό! Δίσκο, που θα μπει σε όλα τα σπίτια, τα Ποντιακά, στην Ελλάδα, αλλά και πρωτίστως, θα κάνει θραύση, στη Γερμανία, στην Αυστραλία, στον Καναδά, στην Αμερική όπου οι Πόντιοι είναι μιλλιούνια.
Έχω ένα φίλο στη Γερμανία, Πόντιο, από μάνα και κύρη. Το Λευτέρη Τσιρίδη. Είναι μηχανολόγος και έχει δικό του εργοστάσιο, για ασανσέρ, στη Φραγκφούρτη. Ο Λευτέρης, στο -καταπληκτικό- αυτοκίνητό του, έχει κασέτες μόνο με Ποντιακά τραγούδια. Και στο εργοστάσιό του επίσης. Μου έλεγε, λοιπόν, όλος παράπονο: “Πότε θα ακούσω τον Καζαντζίδη, να τραγουδάει δικά μας τραγούδια: θα το κάνει ποτέ; Αν το κάνει θα γεμίσει εκατοντάδες ανθρώπους με ευτυχία”.
Λευτέρη, ο Καζαντζίδης μπήκε στο στούντιο και τραγούδησε Ποντιακά!
Για το τραγούδι, για τον ποντιακό πληθυσμό. Για όλους μας»
Αθήνα 22-10-1993
Λευτέρης Παπαδόπουλος»
Εκτός όμως από τα λόγια του «Προέδρου», έχουν σημασία και τα γραφόμενα του Βυζαντινολόγου Γ. Γεωργιάδη:
«Η θεία ειμαρμένη δικαιώθηκε. Τα ονείρατα, ο πόθος, ο πόνος, η ύστατη, απύθμενη χαρά της δημιουργίας, το χρέος, βγαλμένοι από τα έγκατα της ψυχής ενός πικραμένου λαού. Δεμένα στον ιστό, στο κατάρτι του καραβιού, που βασανισμένο, πυρπολημένο από τα μπουρλότα της λήθης και της βαρβαρότητας ναυσιπλοεί στρατολογώντας τους γενναίους των Αργοναυτών: τους Ίωνες.
Δύο θρύλοι. Δύο ταγοί της Ιστορίας και της Μυθικής Αρχαιοπρεπούς Λαλιάς. Ο Ακριτικός οίστρος έζησε. Μεταλαμπάδευσε ο Διγενής την ψυχή του, τον Χρύσανθο. Πρόσφερε το κλέος του, τον Στέλιο. Τώρα, όπως και τότε. Τίποτα δεν άλλαξε.
Οι Ακρίτες μας εφορμούν. Όπλα τους, η ψυχή τους, η ψυχή μας και το κλέος του Πόντου που από τις στάχτες του, βγάζει άνθη.
Η Ρωμανία είναι εδώ νυν και αεί».
Ο πρόεδρος της εταιρείας ΜΒΙ Ανδρέας Καϊάφας έγραφε στο δίσκο: «Η εταιρεία μας με ιδιαίτερη συγκίνηση κυκλοφορεί το δίσκο αυτό σαν ελάχιστο δείγμα εκτίμησης και σεβασμού στους αγώνες του χιλιοαδικημένου Ποντιακού λαού».
Με αφορμή την κυκλοφορία τόσο του ποντιακού όσο και του ζωντανού του δίσκου, ο Καζαντζίδης εμφανίσθηκε τότε αρκετά στην τηλεόραση. Η πρώτη από αυτές τις εμφανίσεις έγινε σε πρωινή εκπομπή που παρουσίαζε ο Γιάννης Δημαράς στο κανάλι Mega, το πρώτο μέρος της οποίας έχετε την ευκαιρία να παρακολουθήσετε στο video που συνοδεύει το κείμενο. Εκτός του Καζαντζίδη μιλούν ο Χρύσανθος αλλά και ο Χρήστος Νικολόπουλος. Και νομίζω πως έχοντας υπ’ όψη τα όσα θλιβερά συνέβησαν αργότερα μεταξύ Καζαντζίδη και Νικολόπουλου, αυτή η εκπομπή αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Όπως μεγάλη σημασία έχει και η βλακεία κάποιων κρατικοδίαιτων ανεγκέφαλων κάποιας επιτροπής λογοκρισίας του Υπουργείου τύπου, που προκειμένου να δώσουν άδεια για την έκδοση του δίσκου, ζήτησαν μετάφραση από τα ποντιακά στα ελληνικά!!! Ευτυχώς όμως μόλις δημοσιεύθηκε το θέμα από το Λευτέρη Χαψιάδη, έγινε σάλος και φυσικά ανακάλεσαν και ο δίσκος κυκλοφόρησε κανονικά.
Τρία από τα τραγούδια του δίσκου, τα «Αντάρτης», «Όχι πόλεμοι» και «Τα καημούς τη ξενητείας» είχαν ηχογραφηθεί το 1993 από το Στάθη Νικολαΐδη στο δίσκο του «Οδοιπορικό στον Πόντο». Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Καζαντζίδης ένιωθε τύψεις απέναντι στο Στάθη Νικολαΐδη, αφού όπως δήλωνε τότε, «πήρε τα τραγούδια του Νικολαΐδη από το στόμα του». Έτσι μετά τη μεγάλη επιτυχία που γνώρισαν «Τ’ αηδόνια του Πόντου», ένα χρόνο μετά προχώρησε στην έκδοση ενός δεύτερου δίσκου με τίτλο «Συναπάντεμαν» και συνοδοιπόρους το Στάθη Νικολαΐδη και το σπουδαίο Πόντιο λυράρη και τραγουδιστή Χρήστο Χρυσανθόπουλο.
Πρόλογος Στέλιου Καζαντζίδη
1) Χριστέ άλλα είπες σ’ ανθρώπς – Στέλιος Καζαντζίδης
(Θανάσης Τσολερίδης- Νάκος Ευσταθιάδης)
2) Πατέρα δώσμε την ευχής – Στέλιος Καζαντζίδης / Στάθης Νικολαΐδης
(Χρήστος Χρυσανθόπουλος-Νάκος Ευσταθιάδης)
3) Ο μαναχόν ο Γιάννες – Στάθης Νικολαΐδης
(Μουσική: παραδοσιακή-διασκευή: Νάκος Ευσταθιάδης -Στίχοι: παραδοσιακοί - διασκευή: Νάκος Ευσταθιάδης)
4) Ο Πόντιον με τ’άρματα – Στάθης Νικολαΐδης
(Στάθης Νικολαΐδης- Νάκος Ευσταθιάδης)
5) Ορθοδοξία - Στάθης Νικολαΐδης
(Μουσική: παραδοσιακή-διασκευή: Στάθης Καζαντζίδης –Στίχοι: Χρήστος Αντωνιάδης)
6) Ολίτσκα – Στέλιος Καζαντζίδης
(Θανάσης Τσολερίδης- Νάκος Ευσταθιάδης)
7) Θα σπίγγω, σπίγγω - Στάθης Νικολαΐδης / Χρήστος Χρυσανθόπουλος
(Χρήστος Χρυσανθόπουλος- Χρήστος Αντωνιάδης)
8) Πατέρα σα καιρούς σ’εμούν - Στάθης Νικολαΐδης / Χρήστος Χρυσανθόπουλος/ Σοφία Νικολαΐδου (Χρήστος Χρυσανθόπουλος-Χρήστος Αντωνιάδης)
9) Χαράντας σο χωρίον – Στάθης Νικολαΐδης
(Θανάσης Τσολερίδης- Νάκος Ευσταθιάδης)
10) Μανίτσαμ – Στέλιος Καζαντζίδης
(Χρήστος Χρυσανθόπουλος- Χρήστος Αντωνιάδης)
Η ενορχήστρωση ήταν του Δημήτρη Καπηλίδη στα κομμάτια που τραγούδησε ο Καζαντζίδης και του Θανάση Τσολερίδη στα υπόλοιπα. Λύρα έπαιξε ο Χρήστος Χρυσανθόπουλος, εκτός από το Νο 1 που έπαιξε ο Δημήτρης Καρασαββίδης. Κλαρίνο ο Κωστάκης Σιώπης. Η ηχογράφηση έγινε στο studio Κυριαζή από το Γιώργο Ράγκο.
Έγραφε τότε ο Στέλιος στο σημείωμά του:
«Από μικρό παιδί κατάλαβα ότι Ελλάδα και Έλληνες είναι δύο εχθρικές έννοιες. Το ένοιωσα όταν κάποιοι “εθνοσωτήρες” σκοτώσανε στο ξύλο τον πατέρα μου γιατί πολεμούσε για μια καλύτερη ζωή. Το ένοιωσα από τα χαστούκια του αστυφύλακα γιατί πουλούσα τσιγάρα στην Ομόνοια για να βοηθήσω την χαροκαμένη μάνα μου. Και ήθελα να φύγω, να φύγω, να φύγω…
Αλλά η μοίρα είχε άλλα σχέδια για μένα. Έμεινα εδώ για να τραγουδάω γι’ αυτούς που φύγανε. Έμεινα εδώ για να ακούω το λαϊκό τραγούδι να ξεφτιλίζεται και να γίνεται σεξ και πορνεία. Έμεινα εδώ για να δω ένα κοινωφελή οργανισμό ονόματι Ε.Υ.Δ.Α.Π., να ξηλώνει τα ρολόγια από το πατρικό μου σπίτι χωρίς προειδοποίηση και να συνεχίζει να μου στέλνει το λογαριασμό εδώ και χρόνια.
Αγαπημένα μου αδέρφια, Πόντιοι της ξενιτιάς, αν σας έμειναν λίγα δάκρια, σας παρακαλώ να μου τα στείλετε για να ποτίσω τα λουλούδια της μάνας μου.
Ο δίσκος αφιερώνεται στη μνήμη του αδικοχαμένου Γιαννάκη Κακαλέ, γιο του μετανάστη φίλου μου. Το τραγούδι «Μανίτσαμ» είναι αφιερωμένο στη Θεσσαλονικιά Πόντια φίλη μου Μαρούλα Χρηστίδου και σ’ όλες τις Πόντιες μάνες. Το τραγούδι «Ο μαναχόν ο Γιάννες» είναι αφιερωμένο στη μνήμη του φλογερού Πόντιου Γιάννη Παπαδόπουλου που έφυγε τόσο νέος»
Στέλιος Καζαντζίδης
Αυτός ο δίσκος κυκλοφόρησε τότε, συγχρόνως με το λαϊκό δίσκο του Στέλιου «Και πού Θεός» σε μουσική του Τάκη Σούκα. Σίγουρα το «Συναπάντεμαν» δεν έκανε το «μπαμ» που έκαναν «Τ’ αηδόνια». Αφενός δεν υπήρχε η έκπληξη της πρώτης φοράς, αφετέρου, όσον αφορά το υλικό, αν και είχε μέσα πολύ δυνατές στιγμές και ερμηνείες, όπως το τραγούδι για τη μάνα, με το οποίο κλείνει η δουλειά, δεν είχε τα δυνατά «χαρτιά» του προηγούμενου. Νομίζω πως ενώ στην πρώτη περίπτωση «Τ’ αηδόνια του Πόντου» κατάφεραν να συμπλεύσουν, εμπορικά τουλάχιστον, με το «Ένα γλέντι με το Στελάρα», που όπως αναφέραμε κυκλοφόρησαν συγχρόνως, στην περίπτωση του «Συναπάντεμαν» ακούστηκαν πολύ περισσότερο τα λαϊκά του Σούκα, όπως το «Έϊ καπετάνιε», «Και πού Θεός», «Ξέρω νεκρούς» και τα υπόλοιπα. Όλα αυτά βεβαίως αφορούν τον μέσο ακροατή, αφού ο «σκληρός πυρήνας» των φίλων του Καζαντζίδη, υποδέχθηκε τα πάντα με μεγάλη θέρμη και ενθουσιασμό.
Και σ’ αυτό το δίσκο ο Λευτέρης Χαψιάδης ανέλαβε την γενική επιμέλεια της παραγωγής. Γράφει στο σημείωμά του:
«ΣΥΝΑΠΑΝΤΕΜΑΝ καρδιάς είναι αυτός ο δίσκος.
Φίλοι αγαπημένοι που τους ενώνει η ποντιακή ρίζα βρεθήκανε και δουλέψανε με μεράκι για να γίνουν αυτά τα τραγούδια. Ο Στέλιος Καζαντζίδης, ο αρχάγγελος του τραγουδιού, ο Στελάρας μας, άνοιξε διάπλατα την καρδιά του και κάλεσε παλιούς και νέους συνεργάτες στο ΣΥΝΑΠΑΝΤΕΜΑΝ αυτό.
Καλεσμένοι του πολλοί.
Ο Στάθης Νικολαΐδης. Ένας τραγουδιστής με σπάνια υλικά και χρώματα στη φωνή του και με πολύ μεράκι στην ψυχή του.
Η Σοφία Νικολαΐδου. Σύζυγος του Στάθη άφησε για λίγο το νανούρισμα της μικρής Γεσθημανής και ήρθε στην παρέα μας.
Ο Χρήστος Χρυσανθόπουλος. Λυράρης, συνθέτης και τραγουδιστής που στην καρδιά του φωλιάζουν όλου του Πόντου οι πονεμένοι και στα δάχτυλά του συμπλέκονται αρμονικά η Παράδοση και το Σήμερα.
Ο Θανάσης Τσολερίδης. Συνθέτης απλών μελωδιών που ξέρει να στοχεύει κατευθείαν στην καρδιά του κόσμου.
Ο Νάκος Ευσταθιάδης. Ο οικοδόμος, στιχουργός, πρωτομάστορας στην οικοδομή και στο στίχο. Και τέλος η μεγάλη έκπληξη. Ο νευροχειρουργός Χρήστος Αντωνιάδης που σώζει ζωές με το νυστέρι του και θεραπεύει ψυχές με το στίχο του.
Καλή σας ακρόαση»
Λευτέρης Χαψιάδης- Πόντιος πατρός τε και μητρός τε (28-10-94)
Δείτε επίσης: Ο Καζαντζίδης και τα ποντιακά (Μέρος 2ο)
Πηγή:
1) Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου (Άρθρο στη Βικιπαίδεια)
2) Η Γενοκτονία του Πόντου (Κείμενο του καθηγητή πανεπιστημίου Κωνσταντίνου Φωτιάδη)
