Για να είμαι ειλικρινής, πρίν διαβάσω το συγκεκριμένο βιβλίο λόγω του τίτλου του, σχημάτισα την εντύπωση ότι είναι ένα από αυτά τα νοσταλγικά-γλυκερά μυθιστορήματα που ασχολούνται με χαμένα μεγαλεία. Μια ματιά, όμως, στο βιογραφικό της συγγραφέως με έκανε να αλλάξω γνώμη και να ξεκινήσω να το διαβάζω. Τελικά αποδείχτηκε ότι τα ΄΄Πρωινά στα Πριγκηπόνησα΄΄ είναι ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα στα χνάρια της σύγχρονης τουρκικής λογοτεχνίας όπως τα καθόρισαν ο Λιβανελί και ο Παμούκ.
Η Ντεφνέ Σουμάν γεννήθηκε το 1974 στην Κωνσταντινούπολη και μεγάλωσε στην Πρίγκηπο, στο σπίτι του παππού της. Σπούδασε Κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου, στο οποίο έκανε και τις μεταπτυχιακές της σπουδές και εργάστηκε ως δασκάλα στην Ταυλάνδη και στο Λάος, όπου σπούδασε Φιλοσοφία της Απω Ανατολής. Αργότερα, συνέχισε τις σπουδές της στο Ορεγκον των Ηνωμένων Πολιτειών. Ασχολείται με τα δικαιώματα της γυναίκας και τις έννοιες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας, γράφοντας συχνά άρθρα γι΄αυτά. Ολα αυτά προφσνώς δεν της επιτρέπουν να μένει στην πατρίδα της, και, ίσως γι΄αυτό,σήμερα ζεί στην Αθήνα.
Το «Πρωινά στα Πριγκηπόνησα» είναι η ιστορία αποκάλυψης ενός οικογενειακού μυστικού, στο οποίο η Πρίγκηπος αναδύεται ως ένας ακόμα ήρωας του μυθιστορήματος, σύμβολο του παρελθόντος που χάθηκε, το τελευταίο κάστρο της αστικής ελίτ που επιμένει να κρατιέται από το όνειρο μιας κοσμοπολίτικης και ευρωπαϊκής Τουρκίας. Το τουρκικό κράτος έχει επιβάλει τη δική του εκδοχή της Ιστορίας και οι νεότερες γενιές αγνοούν πτυχές της Ιστορίας, όπως αυτήν του Πόντου, όμως το παρελθόν έχει τραυματίσει το υποσυνείδητό τους.
Η υπόθεση είναι απλή. Η οικογένεια της διάσημης ζωγράφου Σαρίν Σακά συγκεντρώνεται στο σπίτι της στην Πρίγκηπο για να γιορτάσει τα εκατοστά της γενέθλια. Φιλοξενούμενοι στο σπίτι είναι τα εγγόνια της, η δισέγγονή της κι ένας δημοσιογράφος ,αγαπημένος φίλος της εγγονής της, που θα της πάρει συνέντευξη. Μαζί τους είναι και ο Σαντίκ Ουστάς, ο έμπιστος φίλος και υπηρέτης της διάσημης ζωγράφου.
Ολα συγκλίνουν στην αποκάλυψη ενός μυστικού που κοινωνός του είναι η ηλικιωμένη ζωγράφος και ο έμπιστος φίλος και υπηρέτης της. Το μυστικό δεν είναι τίποτα άλλο παρά η αποκάλυψη πως οι ρίζες της οικογένειας δεν είναι τουρκικές αλλά ελληνικές. Οι προπαππούδες της οικογένειας ήταν Ελληνες από τον Πόντο που έγιναν μουσουλμάνοι για να γλυτώσουν από τη μεγάλη σφαγή των Ποντίων. Την παραμονή των γενεθλίων της , συμπληρώνοντας ένα αιώνα ζωής, η ηλικιωμένη ζωγράφος,εκεί που δεν το περιμένει κανείς, μέσα στη νύχτα, ζωγραφίζει μια τοιχογραφία που απεικονίζει την ιστορία της οικογένειάς της.
Η γενοκτονία των Αρμενίων και των Ελλήνων του Πόντου ήταν αυτό που θα λέγαμε σήμερα εθνοκάθαρση και την επέβαλε ο Κεμάλ στα πλαίσια της ΄΄ίδρυσης΄΄ τότε ενός εθνικού κράτους. Τα γεγονότα είναι γνωστά. Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι η τραυματική εμπειρία ενός ολόκληρου λαού, που ξαφνικά , για να επιβιώσει,έπρεπε να κρύψει τις ρίζες του. ΄΄Το τουρκικό κράτος έχει επιβάλει τη δική του εκδοχή της Ιστορίας και οι νεότερες γενιές . αγνοούν πτυχές της Ιστορίας, όπως αυτήν του Πόντου, όμως το παρελθόν έχει τραυματίσει το υποσυνείδητό τους΄΄, σημειώνει η συγγραφέας.
Η Ντεφνέ Σουμάν έγραψε ένα πολύ καλό σύγχρονο μυθιστόρημα όπου η Πρίγκηπος, τόπος όπου μεγάλωσε, γίνεται πρωταγωνίστρια ενός παρελθόντος πού χάθηκε, ΄΄το τελευταίο κάστρο της αστικής ελίτ που επιμένει να κρατιέται από το όνειρο μιας κοσμοπολίτικης και ευρωπαικής Τουρκίας΄΄. Το ίδιο και η γιαγιά της οικογένειας, η διάσημη ζωγράφος Σιρίν Σακά, που σπούδασε ζωγραφική στο Παρίσι, συναναστράφηκε την πνευματική ελίτ εκείνης της εποχής και στο σπίτι στην Πρίγκηπο είχε αίθουσα μουσικής για να παίζουν Αλμπινιόνι εκείνη και ο σύζυγός της.
Ολα αυτά, σε σχέση με αυτό που επικρατεί στην Τουρκία εδώ και αρκετά χρόνια, μοιάζουν με μακρινό όνειρο, που απομακρύνεται συνεχώς όσο περνάει ο καιρός. Η συγγραφέας επινόησε ένα μικρό τρικ, για να κυλάει πιό εύκολα η ανάγνωση. Δεν υπάρχει ένας κεντρικός αφηγητής. Κάθε κεφάλαιο έχει κι άλλον από τους πρωταγωνιστές του βιβλίου. Το αποτέλεσμα είναι να αποτυπώνονται διαφορετικές ματιές, ανάλογα με την ηλικία και την ιδιότητα του εκάστοτε αφηγητή.
΄΄Μην ανησυχείτε, κύριε Μπουράκ΄΄, λέει κάποια στιγμή ο πιστός ηλικιωμένος υπηρέτης.΄΄Αφού μαζέψουμε το τραπέζι του πρωινού, καθόμαστε και χαζεύουμε τον πίνακα που ζωγράφισε η κυρία Σιρίν στον τοίχο. Λοιπόν, είναι πολύ ωραίο πράγμα να σκέφτεσαι το παρελθόν. Αλλά είναι ακόμα ωραιότερο να το ξαναζείς χάρη σε μιά εικόνα απέναντί σου. Περάσαμε πιά την ηλικία που μπορούσαμε να διαβάζουμε, τα μάτια μας δεν ξεχωρίζουν τα γράμματα. Αλλά εσείς, κύριε Μπουράκ, συνεχίστε να γράφετε. Γράψτε για να μπορούν οι άνθρωποι να γυρίζουν στην αρχή, να τη διαβάζουν, να την ξαναδιαβάζουν. Στη ζωή δεν μπορούμε να ξαναέρθουμε, αλλά μπορούμε να την ξαναζήσουμε διαβάζοντας΄΄.
Τα ΄΄Πρωινά στα Πριγκηπόνησα΄΄ είναι ένα καλογραμμένο βιβλίο που γράφτηκε για να θυμίσει ότι η Ιστορία δεν είναι απαραίτητα αυτά που μαθαίνουμε στο σχολείο.
Οπως έγραψε ο Ντεριά Μπειατλί στην εφημερίδα Γενί Ντουζέν :΄΄ Κι αν η αλήθεια που πιστεύουμε ότι ξέρουμε είναι ψέμμα; Αν ο αθώος είναι ένοχος; Αν ο εγωιστής είναι ο λιγότερο εγωιστής απ΄όλους; Η Σουμάν αφουγκράζεται κα κατανοεί μιά τραυματισμένη γεωγραφία. Προκαλεί τις κοινές πεποιθήσεις, αφηγείται όμορφα΄΄.
Και η Γιαπράκ Τσετίνκαγια στο περιοδικό ΄΄Ποζιτίφ΄΄: ΄΄Στο ΄΄Πρωινά στα Πριγκηπόνησα΄΄ οι ήρωες ξαναβρίσκουν την ταυτότητά τους και απελευθερώνονται από τα οικογενειακά μυστικά που τους βαραίνουν και την ψευδαίσθηση ότι δεν έγιναν ποτέ λάθη σε αυτή τη γή΄΄.
Η μετάφραση είναι της Στέλλας Βρετού.
Η Ντεφνέ Σουμάν γεννήθηκε το 1974 στην Κωνσταντινούπολη και μεγάλωσε στην Πρίγκηπο, στο σπίτι του παππού της. Σπούδασε Κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου, στο οποίο έκανε και τις μεταπτυχιακές της σπουδές και εργάστηκε ως δασκάλα στην Ταυλάνδη και στο Λάος, όπου σπούδασε Φιλοσοφία της Απω Ανατολής. Αργότερα, συνέχισε τις σπουδές της στο Ορεγκον των Ηνωμένων Πολιτειών. Ασχολείται με τα δικαιώματα της γυναίκας και τις έννοιες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας, γράφοντας συχνά άρθρα γι΄αυτά. Ολα αυτά προφσνώς δεν της επιτρέπουν να μένει στην πατρίδα της, και, ίσως γι΄αυτό,σήμερα ζεί στην Αθήνα.
Το «Πρωινά στα Πριγκηπόνησα» είναι η ιστορία αποκάλυψης ενός οικογενειακού μυστικού, στο οποίο η Πρίγκηπος αναδύεται ως ένας ακόμα ήρωας του μυθιστορήματος, σύμβολο του παρελθόντος που χάθηκε, το τελευταίο κάστρο της αστικής ελίτ που επιμένει να κρατιέται από το όνειρο μιας κοσμοπολίτικης και ευρωπαϊκής Τουρκίας. Το τουρκικό κράτος έχει επιβάλει τη δική του εκδοχή της Ιστορίας και οι νεότερες γενιές αγνοούν πτυχές της Ιστορίας, όπως αυτήν του Πόντου, όμως το παρελθόν έχει τραυματίσει το υποσυνείδητό τους.
Η υπόθεση είναι απλή. Η οικογένεια της διάσημης ζωγράφου Σαρίν Σακά συγκεντρώνεται στο σπίτι της στην Πρίγκηπο για να γιορτάσει τα εκατοστά της γενέθλια. Φιλοξενούμενοι στο σπίτι είναι τα εγγόνια της, η δισέγγονή της κι ένας δημοσιογράφος ,αγαπημένος φίλος της εγγονής της, που θα της πάρει συνέντευξη. Μαζί τους είναι και ο Σαντίκ Ουστάς, ο έμπιστος φίλος και υπηρέτης της διάσημης ζωγράφου.
Ολα συγκλίνουν στην αποκάλυψη ενός μυστικού που κοινωνός του είναι η ηλικιωμένη ζωγράφος και ο έμπιστος φίλος και υπηρέτης της. Το μυστικό δεν είναι τίποτα άλλο παρά η αποκάλυψη πως οι ρίζες της οικογένειας δεν είναι τουρκικές αλλά ελληνικές. Οι προπαππούδες της οικογένειας ήταν Ελληνες από τον Πόντο που έγιναν μουσουλμάνοι για να γλυτώσουν από τη μεγάλη σφαγή των Ποντίων. Την παραμονή των γενεθλίων της , συμπληρώνοντας ένα αιώνα ζωής, η ηλικιωμένη ζωγράφος,εκεί που δεν το περιμένει κανείς, μέσα στη νύχτα, ζωγραφίζει μια τοιχογραφία που απεικονίζει την ιστορία της οικογένειάς της.
Η γενοκτονία των Αρμενίων και των Ελλήνων του Πόντου ήταν αυτό που θα λέγαμε σήμερα εθνοκάθαρση και την επέβαλε ο Κεμάλ στα πλαίσια της ΄΄ίδρυσης΄΄ τότε ενός εθνικού κράτους. Τα γεγονότα είναι γνωστά. Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι η τραυματική εμπειρία ενός ολόκληρου λαού, που ξαφνικά , για να επιβιώσει,έπρεπε να κρύψει τις ρίζες του. ΄΄Το τουρκικό κράτος έχει επιβάλει τη δική του εκδοχή της Ιστορίας και οι νεότερες γενιές . αγνοούν πτυχές της Ιστορίας, όπως αυτήν του Πόντου, όμως το παρελθόν έχει τραυματίσει το υποσυνείδητό τους΄΄, σημειώνει η συγγραφέας.
Η Ντεφνέ Σουμάν έγραψε ένα πολύ καλό σύγχρονο μυθιστόρημα όπου η Πρίγκηπος, τόπος όπου μεγάλωσε, γίνεται πρωταγωνίστρια ενός παρελθόντος πού χάθηκε, ΄΄το τελευταίο κάστρο της αστικής ελίτ που επιμένει να κρατιέται από το όνειρο μιας κοσμοπολίτικης και ευρωπαικής Τουρκίας΄΄. Το ίδιο και η γιαγιά της οικογένειας, η διάσημη ζωγράφος Σιρίν Σακά, που σπούδασε ζωγραφική στο Παρίσι, συναναστράφηκε την πνευματική ελίτ εκείνης της εποχής και στο σπίτι στην Πρίγκηπο είχε αίθουσα μουσικής για να παίζουν Αλμπινιόνι εκείνη και ο σύζυγός της.
Ολα αυτά, σε σχέση με αυτό που επικρατεί στην Τουρκία εδώ και αρκετά χρόνια, μοιάζουν με μακρινό όνειρο, που απομακρύνεται συνεχώς όσο περνάει ο καιρός. Η συγγραφέας επινόησε ένα μικρό τρικ, για να κυλάει πιό εύκολα η ανάγνωση. Δεν υπάρχει ένας κεντρικός αφηγητής. Κάθε κεφάλαιο έχει κι άλλον από τους πρωταγωνιστές του βιβλίου. Το αποτέλεσμα είναι να αποτυπώνονται διαφορετικές ματιές, ανάλογα με την ηλικία και την ιδιότητα του εκάστοτε αφηγητή.
΄΄Μην ανησυχείτε, κύριε Μπουράκ΄΄, λέει κάποια στιγμή ο πιστός ηλικιωμένος υπηρέτης.΄΄Αφού μαζέψουμε το τραπέζι του πρωινού, καθόμαστε και χαζεύουμε τον πίνακα που ζωγράφισε η κυρία Σιρίν στον τοίχο. Λοιπόν, είναι πολύ ωραίο πράγμα να σκέφτεσαι το παρελθόν. Αλλά είναι ακόμα ωραιότερο να το ξαναζείς χάρη σε μιά εικόνα απέναντί σου. Περάσαμε πιά την ηλικία που μπορούσαμε να διαβάζουμε, τα μάτια μας δεν ξεχωρίζουν τα γράμματα. Αλλά εσείς, κύριε Μπουράκ, συνεχίστε να γράφετε. Γράψτε για να μπορούν οι άνθρωποι να γυρίζουν στην αρχή, να τη διαβάζουν, να την ξαναδιαβάζουν. Στη ζωή δεν μπορούμε να ξαναέρθουμε, αλλά μπορούμε να την ξαναζήσουμε διαβάζοντας΄΄.
Τα ΄΄Πρωινά στα Πριγκηπόνησα΄΄ είναι ένα καλογραμμένο βιβλίο που γράφτηκε για να θυμίσει ότι η Ιστορία δεν είναι απαραίτητα αυτά που μαθαίνουμε στο σχολείο.
Οπως έγραψε ο Ντεριά Μπειατλί στην εφημερίδα Γενί Ντουζέν :΄΄ Κι αν η αλήθεια που πιστεύουμε ότι ξέρουμε είναι ψέμμα; Αν ο αθώος είναι ένοχος; Αν ο εγωιστής είναι ο λιγότερο εγωιστής απ΄όλους; Η Σουμάν αφουγκράζεται κα κατανοεί μιά τραυματισμένη γεωγραφία. Προκαλεί τις κοινές πεποιθήσεις, αφηγείται όμορφα΄΄.
Και η Γιαπράκ Τσετίνκαγια στο περιοδικό ΄΄Ποζιτίφ΄΄: ΄΄Στο ΄΄Πρωινά στα Πριγκηπόνησα΄΄ οι ήρωες ξαναβρίσκουν την ταυτότητά τους και απελευθερώνονται από τα οικογενειακά μυστικά που τους βαραίνουν και την ψευδαίσθηση ότι δεν έγιναν ποτέ λάθη σε αυτή τη γή΄΄.
Η μετάφραση είναι της Στέλλας Βρετού.
