«Το ένα από το άλλο», είναι το μυθιστόρημα του Φίλιπ Κερ που χρονολογικά ακολουθεί την περίφημη «Τριλογία του Βερολίνου».
Περιγράφει την κατάσταση στη Γερμανία αμέσως μετά την κατάρρευση του ναζιστικού καθεστώτος και τον χωρισμό της ηττημένης Γερμανίας σε ζώνες επιρροής των συμμαχικών δυνάμεων. Για άλλη μια φορά ο συγγραφέας καταφέρνει να ζωντανέψει μια εποχή, όχι μόνο περιγραφικά, κάτι το οποίο κάνει πάντα άψογα, αλλά κυρίως, εξηγώντας τις συνθήκες κάτω από τις οποίες συνέβησαν τα γεγονότα.
Είναι χαρακτηριστικό της γραφής του Κερ ότι με αφορμή την αστυνομική υπόθεση, ζωντανεύει με λογοτεχνικούς όρους την εποχή που κάθε φορά επιλέγει να περιγράψει. Η ιδιαιτερότητα του σαν συγγραφέα συνίσταται στο ότι μέσω του κεντρικού του ήρωα, του ντετέκτιβ Μπέρνι Γκουντερ, παίρνει θέση απέναντι στα ιστορικά γεγονότα της εποχής. Και στο συγκεκριμένο βιβλίο, αυτό που περιγράφει είναι οι δρόμοι διαφυγής των ναζί αξιωματούχων μετά την πτώση του καθεστώτος που υποστήριξαν και έγινε αφορμή για όλα τα φρικτά που έγιναν στη διάρκεια του πολέμου. Μια διαφυγή που βοηθήθηκε πολύ από το Βατικανό, καθώς και από την ανάγκη των Αμερικανών να πάρουν με το μέρος τους και να ενσωματώσουν κάποιους από τους Γερμανούς επιστήμονες, έτσι ώστε να τους χρησιμοποιήσουν για δικό τους όφελος.
Και για να μπούμε στο κλίμα του βιβλίου, αντιγράφω από το οπισθόφυλλο:«Μόναχο,1949. Στην πόλη επικρατεί χάος. Εγκληματίες πολέμου το σκάνε, βρώμικες συμφωνίες κλείνονται και μαχαιριές πέφτουν πισώπλατα. Η πόλη έχει πολύ ψωμί για έναν ιδιωτικό ντετέκτιβ: να καθαρίζει το ναζιστικό παρελθόν ευκατάστατων πολιτών, να διευκολύνει τη φυγή κάποιων στο εξωτερικό, να διευθετεί αξιώσεις για κλοπιμαία. Είναι δουλειές που αηδιάζουν τον Μπέρνι Γκούντερ, αλλά γεμίζουν το πορτοφόλι του.
Κάποια στιγμή μια γυναίκα ζητάει τη βοήθειά του. Ο άντρας της έχει εξαφανιστεί. Πρόκειται για τον σαδιστή πρώην διοικητή ενός από τα πιο φρικτά στρατόπεδα εργασίας στην Πολωνία. Δεν θέλει να τον βρει, θέλει απλώς να βεβαιωθεί ότι είναι νεκρός. Φαίνεται αρκετά απλή υπόθεση και ο Γκούντερ την αναλαμβάνει. Στην πορεία συνειδητοποιεί ότι έχει μπλέξει πολύ άσχημα και αντιμετωπίζει εχθρούς από κάθε πλευρά. Στην ηττημένη και διχασμένη Γερμανία, είναι πολύ δύσκολο να ξέρεις ποιόν μπορείς να εμπιστευτείς».
Αυτός είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο ο συγγραφέας απεικονίζει την κατάσταση στην διαλυμένη Γερμανία, στο κατεχόμενο Βερολίνο από τους συμμάχους, καθώς και στην Αυστρία, στη Βιέννη, όπου διαδραματίζεται ένα μέρος του βιβλίου.
Όπως όλα τα μυθιστορήματα του Κερ, έτσι κι αυτό, έχει κινηματογραφική ροή, και είναι απορίας άξιο πως δεν έχει μεταφερθεί κάποιο από αυτά ακόμα στη μεγάλη οθόνη. Είναι εκπληκτικός ο τρόπος που ο συγγραφέας όχι μόνο ζωντανεύει την εποχή αυτή, αλλά και το πώς περιγράφει τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες κάτω από τις οποίες διαμορφώθηκε η μεταπολεμική Γερμανία.
«Στη Γερμανία υπάρχουν αρχεία σχεδόν για τα πάντα. Είμαστε λαός σχολαστικός, παρατηρητικός και γραφειοκρατικός και ενίοτε συμπεριφερόμαστε λες και τα μητρώα και τα υπομνήματα να είναι οι χαρακτηριστικότερες ενδείξεις ενός πραγματικού πολιτισμού. Ακόμη και όταν το θέμα ήταν η συστηματική δολοφονία μιας ολόκληρης φυλής ανθρώπων, υπήρχαν στατιστικά, πρακτικά, φωτογραφίες, εκθέσεις και μεταγραφές. Εκατοντάδες, μπορεί και χιλιάδες εγκληματίες πολέμου θα μπορούσαν να είχαν γλιτώσει την καταδίκη αν δεν υπήρχε η μεγάλη γερμανική εμμονή μας με αριθμούς, ονόματα και διευθύνσεις. Πολλά αρχεία καταστράφηκαν κατά τους βομβαρδισμούς των Συμμάχων όντως, αλλά ήμουν σίγουρος ότι κάπου θα έβρισκα το όνομα και τη διεύθυνση του Βόλφγκανγκ Στούμπφ΄΄.
Ο Μπερνι Γκούντερ έχει όλα τα χαρακτηριστικά που τον έχουν κάνει αγαπητό στους αναγνώστες. Κυνικός, κρυφά ευαίσθητος, δίκαιος, τολμηρός, αστυνομικός που, μεσούντος του ναζισμού, δεν διστάζει να πει δυνατά τις σκέψεις του. Και αυτό τον κάνει επικίνδυνο για το καθεστώς.
«Θέλετε να ξέρετε σε τι πιστεύουν; Οι ναζί; Άνθρωποι σαν τον Αιχμαν και τον Χάγκεν; Πιστεύουν ότι αξίζει τον κόπο να κλέβεις για τη Γερμανία. Αξίζει να λες ψέματα. Και είστε και οι δύο μεγάλοι βλάκες αν πιστεύετε κάτι διαφορετικό. Ακόμη και τώρα αυτά τα δύο γελοία ναζιστικά υποκείμενα ετοιμάζονται να συναντηθούν με τον φίλο σας τον Μεγάλο Μουφτή στο Κάιρο. Θα κλείσουν συμφωνία μαζί του. Και την επόμενη μέρα θα κλείσουν συμφωνία μαζί σας.
Και μετά θα γυρίσουν στη Γερμανία και θα περιμένουν να δουν ποιους θα διαλέξει ο Χίτλερ».
Δύσκολες εποχές για ελεύθερες κουβέντες, αλλά αυτός είναι ο Μπέρνι Γκούντερ. Δεικτικός, με χιούμορ, σχεδόν ανυπότακτος.
«Αν μου έχει διδάξει ένα πράγμα η Ιστορία να πιστεύω, είναι ότι είναι επικίνδυνο να πιστεύω πολύ σε οτιδήποτε. Ειδικά στη Γερμανία. Το πρόβλημα μ' εμάς είναι ότι παίρνουμε την πίστη υπερβολικά στα σοβαρά».
Το μυθιστόρημα του Φίλιπ Κερ έχει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που τον κατέστησαν διάσημο μέσα από την «Τριλογία του Βερολίνου». Γρήγορο, έξυπνο, με καταιγιστική δράση, πολιτική σε δεύτερο πλάνο, ουσιαστικά σχόλια για την εποχή και τις συνθήκες που την δημιούργησαν. Η αστυνομική πλοκή είναι πάντα σε πρώτο πλάνο, αλλά είναι εμφανές ότι ο συγγραφέας γράφει αστυνομική λογοτεχνία με όρους λογοτεχνίας. Και «Το ένα από το άλλο» είναι ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται εύκολα και γρήγορα, χωρίς να υποτιμά την νοημοσύνη του αναγνώστη του. Το αντίθετο συμβαίνει.
Ο Philip Kerr (1956-2018) γεννήθηκε στο Εδιμβούργο. Σπούδασε νομικά και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ. Μετά την αποφοίτησή του, εργάστηκε αρχικά ως κειμενογράφος στη διαφημιστική εταιρεία Saatchi and Saatchi.
Το 1989 άρχισε να συνεργάζεται ως αρθρογράφος με τις εφημερίδες «Sunday Time», «Evening Standard» και «New Statesman». Την ίδια χρονιά εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα με τον τίτλο «Οι βιολέτες του Μάρτη» όπου εισήγαγε ως ήρωα τον ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ, ο οποίος κινείται στις σκιές του Βερολίνου που βρίσκεται υπό την κυριαρχία των ναζί. Ακολούθησαν τα μυθιστορήματα «Ο χλομός εγκληματίας» και «Γερμανικό ρέκβιεμ» με ήρωα πάντα τον Μπέρνι Γκούντερ και με φόντο το μεσοπολεμικό και μεταπολεμικό Βερολίνο. Τα τρία αυτά μυθιστορήματα συγκεντρώθηκαν το 1993 σε έναν τόμο από την Penguin Press, με τον γενικό τίτλο «Berlin Noir» .
Πρόκειται για ένα από τα πιο δημοφιλή έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας, όχι μόνο της αστυνομικής, που οδήγησε στην συμπερίληψη του Kerr στον κατάλογο «Best Young British Novelists» του περιοδικού Granta, το 1993. Η «Τριλογία» έδωσε το έναυσμα στον συγγραφέα να επεκτείνει τις περιπέτειες του Μπέρνι Γκούντερ, οι οποίες διαδραματίζονται στα χρόνια του Β' Παγκοσμίου πολέμου ή λίγο μετά τη λήξη του.
Ο Philip Kerr ήταν ρέκτης της Ιστορίας και ερευνητής πεδίου. Στα έργα του κατόρθωσε να ανασυνθέσει την ανθρωπογεωγραφία της περιόδου του Β' Παγκοσμίου πολέμου με την ακρίβεια ιστορικού. Εκτός από τα μυθιστορήματα της σειράς με ήρωα τον Μπέρνι Γκούντερ, ο Philip Kerr έγραψε επίσης ανεξάρτητα μυθιστορήματα, έργα επιστημονικής φαντασίας, τρία ποδοσφαιρικά αστυνομικά μυθιστορήματα (με ήρωα τον προπονητή Σκοτ Μάνσον), καθώς και βιβλία παιδικής λογοτεχνίας.
Τιμήθηκε με τα βραβεία RBA International Prize for Crime Writing και British Crime . Writers' Association's Ellis Peters Historic Crime Award. Ήταν παντρεμένος με τη συγγραφέα Jane Thynne και πατέρας τριών παιδιών. Έφυγε από τη ζωή μετά από μάχη με τον καρκίνο την Παρασκευή 23 Μαρτίου 2018, σε ηλικία 62 ετών.
Για το βιβλίο έγραψαν:
«Ο Κερ ζωντανεύει με δεξιοτεχνία την τεταμένη ατμόσφαιρα της μεταπολεμικής περιόδου σε ένα από τα πιο συναρπαστικά και ολοκληρωμένα αστυνομικά μυθιστορήματα». SUNDAY TIMES.
«Πλούσιο σε δράση, μυστήριο, ανατροπές, βία, μυστικές ομάδες εκδίκησης, εγκληματίες πολέμου, αδίστακτες γυναίκες, διεφθαρμένοι άνθρωποι, παρανομίες, ψευδείς ηθικές επιταγές, αποτρόπαια εγκλήματα, ιατρικά πειράματα σε κρατούμενους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ένα συναρπαστικό και ολοκληρωμένο αστυνομικό μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στην τεταμένη ατμόσφαιρα της μεταπολεμικής Γερμανίας». Vivlio net-Κώστας Τραχανάς.
Περιγράφει την κατάσταση στη Γερμανία αμέσως μετά την κατάρρευση του ναζιστικού καθεστώτος και τον χωρισμό της ηττημένης Γερμανίας σε ζώνες επιρροής των συμμαχικών δυνάμεων. Για άλλη μια φορά ο συγγραφέας καταφέρνει να ζωντανέψει μια εποχή, όχι μόνο περιγραφικά, κάτι το οποίο κάνει πάντα άψογα, αλλά κυρίως, εξηγώντας τις συνθήκες κάτω από τις οποίες συνέβησαν τα γεγονότα.
Είναι χαρακτηριστικό της γραφής του Κερ ότι με αφορμή την αστυνομική υπόθεση, ζωντανεύει με λογοτεχνικούς όρους την εποχή που κάθε φορά επιλέγει να περιγράψει. Η ιδιαιτερότητα του σαν συγγραφέα συνίσταται στο ότι μέσω του κεντρικού του ήρωα, του ντετέκτιβ Μπέρνι Γκουντερ, παίρνει θέση απέναντι στα ιστορικά γεγονότα της εποχής. Και στο συγκεκριμένο βιβλίο, αυτό που περιγράφει είναι οι δρόμοι διαφυγής των ναζί αξιωματούχων μετά την πτώση του καθεστώτος που υποστήριξαν και έγινε αφορμή για όλα τα φρικτά που έγιναν στη διάρκεια του πολέμου. Μια διαφυγή που βοηθήθηκε πολύ από το Βατικανό, καθώς και από την ανάγκη των Αμερικανών να πάρουν με το μέρος τους και να ενσωματώσουν κάποιους από τους Γερμανούς επιστήμονες, έτσι ώστε να τους χρησιμοποιήσουν για δικό τους όφελος.
Και για να μπούμε στο κλίμα του βιβλίου, αντιγράφω από το οπισθόφυλλο:«Μόναχο,1949. Στην πόλη επικρατεί χάος. Εγκληματίες πολέμου το σκάνε, βρώμικες συμφωνίες κλείνονται και μαχαιριές πέφτουν πισώπλατα. Η πόλη έχει πολύ ψωμί για έναν ιδιωτικό ντετέκτιβ: να καθαρίζει το ναζιστικό παρελθόν ευκατάστατων πολιτών, να διευκολύνει τη φυγή κάποιων στο εξωτερικό, να διευθετεί αξιώσεις για κλοπιμαία. Είναι δουλειές που αηδιάζουν τον Μπέρνι Γκούντερ, αλλά γεμίζουν το πορτοφόλι του.
Κάποια στιγμή μια γυναίκα ζητάει τη βοήθειά του. Ο άντρας της έχει εξαφανιστεί. Πρόκειται για τον σαδιστή πρώην διοικητή ενός από τα πιο φρικτά στρατόπεδα εργασίας στην Πολωνία. Δεν θέλει να τον βρει, θέλει απλώς να βεβαιωθεί ότι είναι νεκρός. Φαίνεται αρκετά απλή υπόθεση και ο Γκούντερ την αναλαμβάνει. Στην πορεία συνειδητοποιεί ότι έχει μπλέξει πολύ άσχημα και αντιμετωπίζει εχθρούς από κάθε πλευρά. Στην ηττημένη και διχασμένη Γερμανία, είναι πολύ δύσκολο να ξέρεις ποιόν μπορείς να εμπιστευτείς».
Αυτός είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο ο συγγραφέας απεικονίζει την κατάσταση στην διαλυμένη Γερμανία, στο κατεχόμενο Βερολίνο από τους συμμάχους, καθώς και στην Αυστρία, στη Βιέννη, όπου διαδραματίζεται ένα μέρος του βιβλίου.
Όπως όλα τα μυθιστορήματα του Κερ, έτσι κι αυτό, έχει κινηματογραφική ροή, και είναι απορίας άξιο πως δεν έχει μεταφερθεί κάποιο από αυτά ακόμα στη μεγάλη οθόνη. Είναι εκπληκτικός ο τρόπος που ο συγγραφέας όχι μόνο ζωντανεύει την εποχή αυτή, αλλά και το πώς περιγράφει τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες κάτω από τις οποίες διαμορφώθηκε η μεταπολεμική Γερμανία.
«Στη Γερμανία υπάρχουν αρχεία σχεδόν για τα πάντα. Είμαστε λαός σχολαστικός, παρατηρητικός και γραφειοκρατικός και ενίοτε συμπεριφερόμαστε λες και τα μητρώα και τα υπομνήματα να είναι οι χαρακτηριστικότερες ενδείξεις ενός πραγματικού πολιτισμού. Ακόμη και όταν το θέμα ήταν η συστηματική δολοφονία μιας ολόκληρης φυλής ανθρώπων, υπήρχαν στατιστικά, πρακτικά, φωτογραφίες, εκθέσεις και μεταγραφές. Εκατοντάδες, μπορεί και χιλιάδες εγκληματίες πολέμου θα μπορούσαν να είχαν γλιτώσει την καταδίκη αν δεν υπήρχε η μεγάλη γερμανική εμμονή μας με αριθμούς, ονόματα και διευθύνσεις. Πολλά αρχεία καταστράφηκαν κατά τους βομβαρδισμούς των Συμμάχων όντως, αλλά ήμουν σίγουρος ότι κάπου θα έβρισκα το όνομα και τη διεύθυνση του Βόλφγκανγκ Στούμπφ΄΄.
Ο Μπερνι Γκούντερ έχει όλα τα χαρακτηριστικά που τον έχουν κάνει αγαπητό στους αναγνώστες. Κυνικός, κρυφά ευαίσθητος, δίκαιος, τολμηρός, αστυνομικός που, μεσούντος του ναζισμού, δεν διστάζει να πει δυνατά τις σκέψεις του. Και αυτό τον κάνει επικίνδυνο για το καθεστώς.
«Θέλετε να ξέρετε σε τι πιστεύουν; Οι ναζί; Άνθρωποι σαν τον Αιχμαν και τον Χάγκεν; Πιστεύουν ότι αξίζει τον κόπο να κλέβεις για τη Γερμανία. Αξίζει να λες ψέματα. Και είστε και οι δύο μεγάλοι βλάκες αν πιστεύετε κάτι διαφορετικό. Ακόμη και τώρα αυτά τα δύο γελοία ναζιστικά υποκείμενα ετοιμάζονται να συναντηθούν με τον φίλο σας τον Μεγάλο Μουφτή στο Κάιρο. Θα κλείσουν συμφωνία μαζί του. Και την επόμενη μέρα θα κλείσουν συμφωνία μαζί σας.
Και μετά θα γυρίσουν στη Γερμανία και θα περιμένουν να δουν ποιους θα διαλέξει ο Χίτλερ».
Δύσκολες εποχές για ελεύθερες κουβέντες, αλλά αυτός είναι ο Μπέρνι Γκούντερ. Δεικτικός, με χιούμορ, σχεδόν ανυπότακτος.
«Αν μου έχει διδάξει ένα πράγμα η Ιστορία να πιστεύω, είναι ότι είναι επικίνδυνο να πιστεύω πολύ σε οτιδήποτε. Ειδικά στη Γερμανία. Το πρόβλημα μ' εμάς είναι ότι παίρνουμε την πίστη υπερβολικά στα σοβαρά».
Το μυθιστόρημα του Φίλιπ Κερ έχει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που τον κατέστησαν διάσημο μέσα από την «Τριλογία του Βερολίνου». Γρήγορο, έξυπνο, με καταιγιστική δράση, πολιτική σε δεύτερο πλάνο, ουσιαστικά σχόλια για την εποχή και τις συνθήκες που την δημιούργησαν. Η αστυνομική πλοκή είναι πάντα σε πρώτο πλάνο, αλλά είναι εμφανές ότι ο συγγραφέας γράφει αστυνομική λογοτεχνία με όρους λογοτεχνίας. Και «Το ένα από το άλλο» είναι ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται εύκολα και γρήγορα, χωρίς να υποτιμά την νοημοσύνη του αναγνώστη του. Το αντίθετο συμβαίνει.
Ο Philip Kerr (1956-2018) γεννήθηκε στο Εδιμβούργο. Σπούδασε νομικά και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ. Μετά την αποφοίτησή του, εργάστηκε αρχικά ως κειμενογράφος στη διαφημιστική εταιρεία Saatchi and Saatchi.
Το 1989 άρχισε να συνεργάζεται ως αρθρογράφος με τις εφημερίδες «Sunday Time», «Evening Standard» και «New Statesman». Την ίδια χρονιά εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα με τον τίτλο «Οι βιολέτες του Μάρτη» όπου εισήγαγε ως ήρωα τον ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ, ο οποίος κινείται στις σκιές του Βερολίνου που βρίσκεται υπό την κυριαρχία των ναζί. Ακολούθησαν τα μυθιστορήματα «Ο χλομός εγκληματίας» και «Γερμανικό ρέκβιεμ» με ήρωα πάντα τον Μπέρνι Γκούντερ και με φόντο το μεσοπολεμικό και μεταπολεμικό Βερολίνο. Τα τρία αυτά μυθιστορήματα συγκεντρώθηκαν το 1993 σε έναν τόμο από την Penguin Press, με τον γενικό τίτλο «Berlin Noir» .
Πρόκειται για ένα από τα πιο δημοφιλή έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας, όχι μόνο της αστυνομικής, που οδήγησε στην συμπερίληψη του Kerr στον κατάλογο «Best Young British Novelists» του περιοδικού Granta, το 1993. Η «Τριλογία» έδωσε το έναυσμα στον συγγραφέα να επεκτείνει τις περιπέτειες του Μπέρνι Γκούντερ, οι οποίες διαδραματίζονται στα χρόνια του Β' Παγκοσμίου πολέμου ή λίγο μετά τη λήξη του.
Ο Philip Kerr ήταν ρέκτης της Ιστορίας και ερευνητής πεδίου. Στα έργα του κατόρθωσε να ανασυνθέσει την ανθρωπογεωγραφία της περιόδου του Β' Παγκοσμίου πολέμου με την ακρίβεια ιστορικού. Εκτός από τα μυθιστορήματα της σειράς με ήρωα τον Μπέρνι Γκούντερ, ο Philip Kerr έγραψε επίσης ανεξάρτητα μυθιστορήματα, έργα επιστημονικής φαντασίας, τρία ποδοσφαιρικά αστυνομικά μυθιστορήματα (με ήρωα τον προπονητή Σκοτ Μάνσον), καθώς και βιβλία παιδικής λογοτεχνίας.
Τιμήθηκε με τα βραβεία RBA International Prize for Crime Writing και British Crime . Writers' Association's Ellis Peters Historic Crime Award. Ήταν παντρεμένος με τη συγγραφέα Jane Thynne και πατέρας τριών παιδιών. Έφυγε από τη ζωή μετά από μάχη με τον καρκίνο την Παρασκευή 23 Μαρτίου 2018, σε ηλικία 62 ετών.
Για το βιβλίο έγραψαν:
«Ο Κερ ζωντανεύει με δεξιοτεχνία την τεταμένη ατμόσφαιρα της μεταπολεμικής περιόδου σε ένα από τα πιο συναρπαστικά και ολοκληρωμένα αστυνομικά μυθιστορήματα». SUNDAY TIMES.
«Πλούσιο σε δράση, μυστήριο, ανατροπές, βία, μυστικές ομάδες εκδίκησης, εγκληματίες πολέμου, αδίστακτες γυναίκες, διεφθαρμένοι άνθρωποι, παρανομίες, ψευδείς ηθικές επιταγές, αποτρόπαια εγκλήματα, ιατρικά πειράματα σε κρατούμενους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ένα συναρπαστικό και ολοκληρωμένο αστυνομικό μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στην τεταμένη ατμόσφαιρα της μεταπολεμικής Γερμανίας». Vivlio net-Κώστας Τραχανάς.
