Σαν σήμερα…
Στις 29 Μαρτίου 1926 γεννήθηκε στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας ο λαϊκός ποιητής και στιχουργός Κώστας Βίρβος.
«Είχε βάλει ενέχυρο και τον μπαγλαμά…»
Έχω αναφερθεί αρκετές φορές, με διαφορετικές αφορμές, σε μια από τις σημαντικότερες, κατά τη γνώμη μου, συνεργασίες του Κώστα Βίρβου. Αυτή με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, που ξεκίνησε το 1955 με το τραγούδι «Χαράματα θα φύγω» σε μουσική του Μπιθικώτση και στίχους του Βίρβου, που τραγούδησε η Ρένα Ντάλλια. Από τότε, δεν ήταν λίγες οι φορές που ο Μπιθικώτσης τραγούδησε στίχους του Βίρβου, πάνω στη μουσική διαφόρων συνθετών, όπως ο Απόστολος Καλδάρας, ο Θόδωρος Δερβενιώτης, ο Μπάμπης Μπακάλης, ο Κώστας Καπλάνης, ο Ανδρέας Χατζηαποστόλου και ο Μίκης Θεοδωράκης. Η κοινή διαδρομή τους στη δισκογραφία, που, εκτός από τα «σκόρπια» τραγούδια που τραγούδησε ο Μπιθικώτσης αλλά και άλλοι ερμηνευτές, άφησε οκτώ μεγάλους δίσκους, ολοκληρώθηκε το 1990 με δυο τραγούδια σε στίχους του Βίρβου και μουσική του Μπιθικώτση, που τραγούδησε ο λαϊκός βάρδος στον «Άγνωστο θεό», τον τελευταίο προσωπικό του δίσκο.
Εκτός από όλα αυτά Μπιθικώτσης και Βίρβος είχαν στενές φιλικές, αλλά και οικογενειακές σχέσεις. Ο στιχουργός είχε βαφτίσει τον μικρό Γρηγόρη, τον γιο του Μπιθικώτση.
Κάπου στα 1968, απόντος πλέον του Μίκη Θεοδωράκη, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης ξεκίνησε να τραγουδά συστηματικότερα, μια σειρά από δικές του συνθέσεις, που γνώρισαν ιδιαίτερη επιτυχία. Το 1970 συνεργάστηκε ξανά με τον Κώστα Βίρβο, που του έδωσε αρχικά τους στίχους δυο τραγουδιών, που «στιγμάτισαν» διαχρονικά την κοινή τους πορεία.
Ο Κώστας Βίρβος θυμάται σχετικά:
“Όταν έφυγα από την Columbia, συναντηθήκαμε μια μέρα στον δρόμο με τον Τάκη Β.Λαμπρόπουλο έξω από του «Ζόναρς». Είχα κάνει εγώ τα σουξέ τα μεγάλα στην Odeon. Μου λέει: «Κώστα, βλέπω πας καλά στη δουλειά σου». Εγώ: «Γιατί σε σένα δεν πήγαινα καλά; Εγώ πάντως την Columbia τη θυμάμαι καλοπροαίρετα». «Ναι!» μου λέει, «αλλά σου λέω ένα πράγμα, την πόρτα της Columbia δεν θα την ξαναδείς». «Ένας που θα χάσει θα είναι η Columbia», του απαντώ εγώ. Δεν πέρασαν δυο χρόνια και συναντηθήκαμε στα στούντιο της Columbia. Καθώς κατεβαίνουμε κάτω στα ουρητήρια, γυρίζει και μου λέει: «Πώς θα γράψουμε για τον Γρηγόρη;» «Εγώ έχω συμβόλαιο» του απαντώ. «Καλά μωρέ… διορθώνονται αυτά. Άσε να το σκεφτώ…» Συναντάω μετά τον Γρηγόρη: «Σε βρήκε ο κύριος Τάκης;» «Ναι ρε, αλλά πώς θα γίνει; Εγώ έχω συμβόλαιο». Και ο Γρηγόρης: «Καλά, είναι ανάγκη να βάλεις το όνομά σου;» Άλλο που δεν ήθελε κι αυτός. Έτσι ξαναείδα την πόρτα της Columbia μετά φανών και λαμπάδων…”
Έτσι, τα τραγούδια «Στου Μπελαμή το ουζερί» και «Ο κυρ Θάνος» ηχογραφήθηκαν από τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, με τη Βούλα Γκίκα να σιγοντάρει στον «Κυρ Θάνο» και συμπεριλήφθηκαν στον προσωπικό δίσκο του ερμηνευτή «Μαζί με τον Γρηγόρη», με την περίφημη φωτογραφία του στο δισκάδικο του Λαμπρόπουλου στην Αιόλου.
Όπως αναφέρει στη βιογραφία του η κόρη του στιχουργού Μαρία Βίρβου, στο τραγούδι «Στου Μπελαμή το ουζερί», ο Βίρβος χρησιμοποίησε ένα όνομα της φαντασίας του, που εμπνεύσθηκε από ένα παλιό γαλλικό τραγούδι, το «Bel ami», από μια ταινία του 1939. Στο άλλο τραγούδι, όπου ο Βίρβος σκάρωσε και τον σκελετό της μουσικής, ο στιχουργός εμπνεύσθηκε το όνομα «Ο κυρ Θάνος», από τον καφετζή που έπαιρνε τους καφέδες του στην κύρια εργασία του στο Υπουργείο Οικονομικών, ενώ οι υπόλοιποι στίχοι ήταν φανταστικοί. (2)
Εδώ, ίσως χρειάζεται να παραθέσω, για τους μη «μυημένους», μια παράγραφο από το βιβλίο μου «Το πάθος και το λάθος»:
“Την εποχή των ηχογραφήσεων για τους δίσκους 45 στροφών, ο συνθέτης ή ο τραγουδιστής προβάριζαν ένα τραγούδι και το ηχογραφούσαν με την ίδια ορχήστρα, την ίδια μέρα ίσως, για παραπάνω από μία φορές. Συχνά κυκλοφορούσε στην αγορά με δυο μορφές. Με τον ίδιο κωδικό δίσκου όμως. Άλλες φορές, έβγαινε η μια ηχογράφηση και η άλλη έμενε στα αρχεία της εταιρείας και έμπαινε σε δίσκο ή cd πολλά χρόνια μετά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα στους καταλόγους δισκογραφιών που έχουν κατά καιρούς δημοσιευθεί, το τραγούδι να υπάρχει καταγεγραμμένο μόνο μια φορά”. (3)
Την ίδια χρονιά λοιπόν, ο «Μπελαμής» και ο «Κυρ Θάνος» κυκλοφόρησαν, σε διαφορετικές ηχογραφήσεις, σε δίσκους 45 στροφών His master’s voice (7PG-3903) και Odeon (7PG-3903), για την αγορά του εξωτερικού. Οι ηχογραφήσεις αυτές ακούστηκαν ευρύτερα από το 1994 και μετά, όταν βρήκαν θέση στη συλλογή «Μαζί με τον Γρηγόρη» και αργότερα σε άλλες συλλογές του Μπιθικώτση. Η εκτέλεση του «Κυρ Θάνου» δεν έχει ιδιαίτερες διαφορές, πέρα από κάποια «γυρίσματα» της φωνής του Μπιθικώτση, σε αντίθεση με του «Μπελαμή το ουζερί», που είναι εντελώς διαφορετική. (Λεπτομέρεια: Στην ετικέτα του μικρού δίσκου του «Μπελαμή» αναγράφεται ο χρόνος 3:25, που είναι η διάρκεια της άλλης εκτέλεσης που βρίσκεται στο lp, αφού η διάρκεια της εκτέλεσης του 45αριού είναι 3:10).
Όπως διαβάσατε παραπάνω στη μαρτυρία του Βίρβου, τόσο στο lp όσο και στα 45άρια τα δυο τραγούδια μπήκαν εξ ολοκλήρου στο όνομα του Μπιθικώτση, λόγω του συμβολαίου αποκλειστικότητας που είχε εκείνη την εποχή ο Βίρβος με τη Minos, ενώ στις συλλογές που ακολούθησαν τα κατοπινά χρόνια, το όνομα του Βίρβου βρήκε τη θέση του.
Νομίζω πως αξίζει να αναφέρω, ότι πριν από λίγες μέρες έπεσε στην αντίληψή μου μια έκδοση του 45αριού, όπου το όνομα του Βίρβου αναγράφεται κανονικά στην ετικέτα, ενώ στον αριθμό μήτρας ηχογράφησης «Στου Μπελαμή το ουζερί» υπάρχει ο κωδικός 7XGA 3197/2 σε σχέση με το 3197 του άλλου μικρού δίσκου. Που σημαίνει πως, κατά πάσα πιθανότητα, εδώ υπάρχει η εκτέλεση του τραγουδιού που βρίσκεται στο «Μαζί με τον Γρηγόρη». (Δυστυχώς δεν έχω το δισκάκι στην κατοχή μου για να έχω εμπεριστατωμένη άποψη). Το περίεργο είναι πως στην έκδοση του δίσκου «Μαζί με τον Γρηγόρη» σε cd, δεν συμπεριλήφθηκαν οι εκτελέσεις που υπήρχαν στο lp, αλλά οι άλλες.
Στα video που ακολουθούν μπορείτε να ακούσετε τα τραγούδια στις δυο εκτελέσεις τους.
Του «Μπελαμή το ουζερί» ήταν ένα από τα τραγούδια που ακούστηκαν τον Μάρτη του 1976 στη θρυλική «Μουσική βραδιά» του Γιώργου Παπαστεφάνου, η οποία ήταν αφιερωμένη στον Γρηγόρη Μπιθικώτση. Οι αφηγήσεις του Γιώργου Παπαστεφάνου, που συνοδεύουν την ανάρτηση του τραγουδιού στο κανάλι του στο Youtube, είναι χαρακτηριστικές:
“Εκείνη την περίοδο, κανείς μας - ούτε ο Γρηνόρης Μπιθικώτσης φυσικά - μπορούσε να τραγουδάει Μίκη Θεοδωράκη. Για τον Γρηγόρη ωστόσο, η εταιρία του η Κολούμπια είχε εξασφαλίσει Σταύρο Ξαρχάκο, Δήμο Μούτση, Ακη Πάνου, Σταύρο Κουγιουμτζή, Γιάννη Σπανό, ακόμη και Μάνο Χατζιδάκι, που παρά την απουσία του στην Αμερική θα επέστρεφε στην ελληνική δισκογραφία, με 11 καινούρια τραγούδια σε στίχους Νίκου Γκάτσου, συγκεντρωμένα σε ένα μεγάλο δίσκο του 1970 με τίτλο «Επιστροφή». Καινούρια, αλλά οι μελωδίες είχαν γραφτεί νωρίτερα, όταν ο Μάνος βρισκόταν ακόμα στην Ελλάδα, για τον θίασο Βασίλη Διαμαντόπουλου - Μαρίας Αλκαίου και για το κωμειδύλλιο του Δημητρίου Κορομηλά «Η τύχη της Μαρούλας». Παράλληλα τότε, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης με την ιδιότητα πια και του συνθέτη, άρχισε να ηχογραφεί και μια σειρά από δικά του τραγούδια, που βρήκαν μεγάλη ανταπόκριση. Ένα απ’αυτά «Του Μπελαμή το ουζερί» σε στίχους Κώστα Βίρβου. Όταν το 1976 με την Δάφνη Τζαφέρη αφιερώναμε στον Γρηγόρη Μπιθικώτση μια Μουσική βραδιά, το σκηνικό του Μπελαμή που φτιάξαμε στο στούντιο έδειχνε ένα σκέτο καφενέ, εντελώς διαφορετικό από το εντυπωσιακό παλιό στέκι του Πειραιά, που φέρει το ίδιο όνομα. Τότε ακόμη στην τηλεόραση, ο Γρηγόρης είχε την άδεια να ανάψει το τσιγάρο του”. (4)
Πηγές:
1) Κώστας Βίρβος «Μια ζωή τραγούδια – Αυτοβιογραφία» (Εκδόσεις «Ντέφι», 1985)
2) Μαρία Βίρβου «Κώστας Βίρβος – Εγώ δεν ζω γονατιστός» (Εκδόσεις «Παπαζήσης», 2019)
3) Θανάσης Γιώγλου «Το πάθος και το λάθος – Κρυφές ιστορίες της ελληνικής δισκογραφίας» (Εκδόσεις «Μετρονόμος», 2019)
4) Το κανάλι του Γιώργου Παπαστεφάνου στο Youtube
Στις 29 Μαρτίου 1926 γεννήθηκε στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας ο λαϊκός ποιητής και στιχουργός Κώστας Βίρβος.
«Είχε βάλει ενέχυρο και τον μπαγλαμά…»
Έχω αναφερθεί αρκετές φορές, με διαφορετικές αφορμές, σε μια από τις σημαντικότερες, κατά τη γνώμη μου, συνεργασίες του Κώστα Βίρβου. Αυτή με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, που ξεκίνησε το 1955 με το τραγούδι «Χαράματα θα φύγω» σε μουσική του Μπιθικώτση και στίχους του Βίρβου, που τραγούδησε η Ρένα Ντάλλια. Από τότε, δεν ήταν λίγες οι φορές που ο Μπιθικώτσης τραγούδησε στίχους του Βίρβου, πάνω στη μουσική διαφόρων συνθετών, όπως ο Απόστολος Καλδάρας, ο Θόδωρος Δερβενιώτης, ο Μπάμπης Μπακάλης, ο Κώστας Καπλάνης, ο Ανδρέας Χατζηαποστόλου και ο Μίκης Θεοδωράκης. Η κοινή διαδρομή τους στη δισκογραφία, που, εκτός από τα «σκόρπια» τραγούδια που τραγούδησε ο Μπιθικώτσης αλλά και άλλοι ερμηνευτές, άφησε οκτώ μεγάλους δίσκους, ολοκληρώθηκε το 1990 με δυο τραγούδια σε στίχους του Βίρβου και μουσική του Μπιθικώτση, που τραγούδησε ο λαϊκός βάρδος στον «Άγνωστο θεό», τον τελευταίο προσωπικό του δίσκο.
Εκτός από όλα αυτά Μπιθικώτσης και Βίρβος είχαν στενές φιλικές, αλλά και οικογενειακές σχέσεις. Ο στιχουργός είχε βαφτίσει τον μικρό Γρηγόρη, τον γιο του Μπιθικώτση.
Κάπου στα 1968, απόντος πλέον του Μίκη Θεοδωράκη, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης ξεκίνησε να τραγουδά συστηματικότερα, μια σειρά από δικές του συνθέσεις, που γνώρισαν ιδιαίτερη επιτυχία. Το 1970 συνεργάστηκε ξανά με τον Κώστα Βίρβο, που του έδωσε αρχικά τους στίχους δυο τραγουδιών, που «στιγμάτισαν» διαχρονικά την κοινή τους πορεία.
Ο Κώστας Βίρβος θυμάται σχετικά:
“Όταν έφυγα από την Columbia, συναντηθήκαμε μια μέρα στον δρόμο με τον Τάκη Β.Λαμπρόπουλο έξω από του «Ζόναρς». Είχα κάνει εγώ τα σουξέ τα μεγάλα στην Odeon. Μου λέει: «Κώστα, βλέπω πας καλά στη δουλειά σου». Εγώ: «Γιατί σε σένα δεν πήγαινα καλά; Εγώ πάντως την Columbia τη θυμάμαι καλοπροαίρετα». «Ναι!» μου λέει, «αλλά σου λέω ένα πράγμα, την πόρτα της Columbia δεν θα την ξαναδείς». «Ένας που θα χάσει θα είναι η Columbia», του απαντώ εγώ. Δεν πέρασαν δυο χρόνια και συναντηθήκαμε στα στούντιο της Columbia. Καθώς κατεβαίνουμε κάτω στα ουρητήρια, γυρίζει και μου λέει: «Πώς θα γράψουμε για τον Γρηγόρη;» «Εγώ έχω συμβόλαιο» του απαντώ. «Καλά μωρέ… διορθώνονται αυτά. Άσε να το σκεφτώ…» Συναντάω μετά τον Γρηγόρη: «Σε βρήκε ο κύριος Τάκης;» «Ναι ρε, αλλά πώς θα γίνει; Εγώ έχω συμβόλαιο». Και ο Γρηγόρης: «Καλά, είναι ανάγκη να βάλεις το όνομά σου;» Άλλο που δεν ήθελε κι αυτός. Έτσι ξαναείδα την πόρτα της Columbia μετά φανών και λαμπάδων…”
Έτσι, τα τραγούδια «Στου Μπελαμή το ουζερί» και «Ο κυρ Θάνος» ηχογραφήθηκαν από τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, με τη Βούλα Γκίκα να σιγοντάρει στον «Κυρ Θάνο» και συμπεριλήφθηκαν στον προσωπικό δίσκο του ερμηνευτή «Μαζί με τον Γρηγόρη», με την περίφημη φωτογραφία του στο δισκάδικο του Λαμπρόπουλου στην Αιόλου.
Όπως αναφέρει στη βιογραφία του η κόρη του στιχουργού Μαρία Βίρβου, στο τραγούδι «Στου Μπελαμή το ουζερί», ο Βίρβος χρησιμοποίησε ένα όνομα της φαντασίας του, που εμπνεύσθηκε από ένα παλιό γαλλικό τραγούδι, το «Bel ami», από μια ταινία του 1939. Στο άλλο τραγούδι, όπου ο Βίρβος σκάρωσε και τον σκελετό της μουσικής, ο στιχουργός εμπνεύσθηκε το όνομα «Ο κυρ Θάνος», από τον καφετζή που έπαιρνε τους καφέδες του στην κύρια εργασία του στο Υπουργείο Οικονομικών, ενώ οι υπόλοιποι στίχοι ήταν φανταστικοί. (2)
Εδώ, ίσως χρειάζεται να παραθέσω, για τους μη «μυημένους», μια παράγραφο από το βιβλίο μου «Το πάθος και το λάθος»:
“Την εποχή των ηχογραφήσεων για τους δίσκους 45 στροφών, ο συνθέτης ή ο τραγουδιστής προβάριζαν ένα τραγούδι και το ηχογραφούσαν με την ίδια ορχήστρα, την ίδια μέρα ίσως, για παραπάνω από μία φορές. Συχνά κυκλοφορούσε στην αγορά με δυο μορφές. Με τον ίδιο κωδικό δίσκου όμως. Άλλες φορές, έβγαινε η μια ηχογράφηση και η άλλη έμενε στα αρχεία της εταιρείας και έμπαινε σε δίσκο ή cd πολλά χρόνια μετά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα στους καταλόγους δισκογραφιών που έχουν κατά καιρούς δημοσιευθεί, το τραγούδι να υπάρχει καταγεγραμμένο μόνο μια φορά”. (3)
Την ίδια χρονιά λοιπόν, ο «Μπελαμής» και ο «Κυρ Θάνος» κυκλοφόρησαν, σε διαφορετικές ηχογραφήσεις, σε δίσκους 45 στροφών His master’s voice (7PG-3903) και Odeon (7PG-3903), για την αγορά του εξωτερικού. Οι ηχογραφήσεις αυτές ακούστηκαν ευρύτερα από το 1994 και μετά, όταν βρήκαν θέση στη συλλογή «Μαζί με τον Γρηγόρη» και αργότερα σε άλλες συλλογές του Μπιθικώτση. Η εκτέλεση του «Κυρ Θάνου» δεν έχει ιδιαίτερες διαφορές, πέρα από κάποια «γυρίσματα» της φωνής του Μπιθικώτση, σε αντίθεση με του «Μπελαμή το ουζερί», που είναι εντελώς διαφορετική. (Λεπτομέρεια: Στην ετικέτα του μικρού δίσκου του «Μπελαμή» αναγράφεται ο χρόνος 3:25, που είναι η διάρκεια της άλλης εκτέλεσης που βρίσκεται στο lp, αφού η διάρκεια της εκτέλεσης του 45αριού είναι 3:10).
Όπως διαβάσατε παραπάνω στη μαρτυρία του Βίρβου, τόσο στο lp όσο και στα 45άρια τα δυο τραγούδια μπήκαν εξ ολοκλήρου στο όνομα του Μπιθικώτση, λόγω του συμβολαίου αποκλειστικότητας που είχε εκείνη την εποχή ο Βίρβος με τη Minos, ενώ στις συλλογές που ακολούθησαν τα κατοπινά χρόνια, το όνομα του Βίρβου βρήκε τη θέση του.
Νομίζω πως αξίζει να αναφέρω, ότι πριν από λίγες μέρες έπεσε στην αντίληψή μου μια έκδοση του 45αριού, όπου το όνομα του Βίρβου αναγράφεται κανονικά στην ετικέτα, ενώ στον αριθμό μήτρας ηχογράφησης «Στου Μπελαμή το ουζερί» υπάρχει ο κωδικός 7XGA 3197/2 σε σχέση με το 3197 του άλλου μικρού δίσκου. Που σημαίνει πως, κατά πάσα πιθανότητα, εδώ υπάρχει η εκτέλεση του τραγουδιού που βρίσκεται στο «Μαζί με τον Γρηγόρη». (Δυστυχώς δεν έχω το δισκάκι στην κατοχή μου για να έχω εμπεριστατωμένη άποψη). Το περίεργο είναι πως στην έκδοση του δίσκου «Μαζί με τον Γρηγόρη» σε cd, δεν συμπεριλήφθηκαν οι εκτελέσεις που υπήρχαν στο lp, αλλά οι άλλες.
Στα video που ακολουθούν μπορείτε να ακούσετε τα τραγούδια στις δυο εκτελέσεις τους.
Του «Μπελαμή το ουζερί» ήταν ένα από τα τραγούδια που ακούστηκαν τον Μάρτη του 1976 στη θρυλική «Μουσική βραδιά» του Γιώργου Παπαστεφάνου, η οποία ήταν αφιερωμένη στον Γρηγόρη Μπιθικώτση. Οι αφηγήσεις του Γιώργου Παπαστεφάνου, που συνοδεύουν την ανάρτηση του τραγουδιού στο κανάλι του στο Youtube, είναι χαρακτηριστικές:
“Εκείνη την περίοδο, κανείς μας - ούτε ο Γρηνόρης Μπιθικώτσης φυσικά - μπορούσε να τραγουδάει Μίκη Θεοδωράκη. Για τον Γρηγόρη ωστόσο, η εταιρία του η Κολούμπια είχε εξασφαλίσει Σταύρο Ξαρχάκο, Δήμο Μούτση, Ακη Πάνου, Σταύρο Κουγιουμτζή, Γιάννη Σπανό, ακόμη και Μάνο Χατζιδάκι, που παρά την απουσία του στην Αμερική θα επέστρεφε στην ελληνική δισκογραφία, με 11 καινούρια τραγούδια σε στίχους Νίκου Γκάτσου, συγκεντρωμένα σε ένα μεγάλο δίσκο του 1970 με τίτλο «Επιστροφή». Καινούρια, αλλά οι μελωδίες είχαν γραφτεί νωρίτερα, όταν ο Μάνος βρισκόταν ακόμα στην Ελλάδα, για τον θίασο Βασίλη Διαμαντόπουλου - Μαρίας Αλκαίου και για το κωμειδύλλιο του Δημητρίου Κορομηλά «Η τύχη της Μαρούλας». Παράλληλα τότε, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης με την ιδιότητα πια και του συνθέτη, άρχισε να ηχογραφεί και μια σειρά από δικά του τραγούδια, που βρήκαν μεγάλη ανταπόκριση. Ένα απ’αυτά «Του Μπελαμή το ουζερί» σε στίχους Κώστα Βίρβου. Όταν το 1976 με την Δάφνη Τζαφέρη αφιερώναμε στον Γρηγόρη Μπιθικώτση μια Μουσική βραδιά, το σκηνικό του Μπελαμή που φτιάξαμε στο στούντιο έδειχνε ένα σκέτο καφενέ, εντελώς διαφορετικό από το εντυπωσιακό παλιό στέκι του Πειραιά, που φέρει το ίδιο όνομα. Τότε ακόμη στην τηλεόραση, ο Γρηγόρης είχε την άδεια να ανάψει το τσιγάρο του”. (4)
Πηγές:
1) Κώστας Βίρβος «Μια ζωή τραγούδια – Αυτοβιογραφία» (Εκδόσεις «Ντέφι», 1985)
2) Μαρία Βίρβου «Κώστας Βίρβος – Εγώ δεν ζω γονατιστός» (Εκδόσεις «Παπαζήσης», 2019)
3) Θανάσης Γιώγλου «Το πάθος και το λάθος – Κρυφές ιστορίες της ελληνικής δισκογραφίας» (Εκδόσεις «Μετρονόμος», 2019)
4) Το κανάλι του Γιώργου Παπαστεφάνου στο Youtube
