Ένα πράγμα που παρατηρεί κανείς με την πρώτη διαβάζοντας το καινούργιο βιβλίο του Φερνάντο Αραμπούρου, μετά την εξαιρετική ΄΄Πατρίδα΄΄, είναι η τεχνική του να γράφει ένα ογκώδες μυθιστόρημα , περίπου 800 σελίδων, και να είναι μοιρασμένο σε μικρά κεφάλαια μίας ή δύο σελίδων, που κάνει τον αναγνώστη να μη μπορεί να το αφήσει από τα χέρια του, αφού δεν αναλώνεται σε μακρόσυρτες περιγραφές, αλλά περιγράφει αυτό που θέλει να πεί με όσο το δυνατόν πιο σύντομο και περιεκτικό τρόπο.
Η ιστορία που επέλεξε να περιγράψει είναι απλή. Στη θέση του κεντρικού ήρωα, ίσως θα μπορούσε να βρεθεί ο καθένας μας: Ενας μεσήλικας καθηγητής γυμνασίου, μη ικανοποιημένος από τη ζωή που έζησε, αποφασίζει να βάλει τέλος στη ζωή του. Σχολαστικός και ψύχραιμος, έχει επιλέξει την ημερομηνία από τη στιγμή που το αποφάσισε: σε έναν χρόνο θα βάλει τέρμα στη ζωή του. Μια ζωή που περιλαμβάνει έναν αποτυχημένα γάμο, με μια γυναίκα που δεν ξεπέρασε όμως ποτέ, έναν γιό, που δεν είναι ακριβώς όπως θα ήθελε, μια τοξική σχέση με τον μικρό του αδελφό, μια μέτρια καριέρα ως καθηγητή, με την παντελή απουσία αξιοσημείωτων γεγονότων.
Με ψυχραιμία, μεσα στον χρόνο που του απομένει μέχρι την ημέρα που αποφάσισε να αυτοκτονήσει, προσπαθεί να βάλει σε τάξη τα πρακτικά πράγματα που θα προκύψουν από τον θάνατό του: οικονομικές υποθέσεις, κληρονομικά και όλα τα γραφειοκρατικά που συνοδεύουν έναν θάνατο. Μέχρι να έρθει,λοιπόν, η προκαθορισμένη ημερομηνία, κάθε βράδυ γράφει το χρονικό της ζωής του, στο διαμέρισμα που μοιράζεται με την σκυλίτσα του την Πέπα. Πού, για την ακρίβεια, η Πέπα ήταν δώρο του ίδιου στον γιό του όταν ήταν μικρός, αλλά του την άφησε όταν τελείωσε το σχολείο και έφυγε από το σπίτι. Εχει μια μεγάλη βιβλιοθήκη, με τα βιβλία που αγάπησε στη ζωή του, την οποία αρχίζει να ξεφορτώνεται αφήνοντας καθημερινά κάποια από τα βιβλία της, πότε στο πάρκο,πότε έξω από ένα σχολείο, πότε στην είσοδο μιας πολυκατοικιας, σε μέρη που, εν πάσει περιπτώσει, μπορεί να τα βρούν άνθρωποι που τους ενδιαφέρουν. Κάθε βράδυ, λοιπόν, γράφει το προσωπικό του χρονικό, σκληρό και καυστικό,δοσμένο όμως με στωικότητα, πηγαίο χιούμορ και τρυφερότητα.
Γράφοντας, επιδιώκει να αιτιολογήσει την απόφασή του, να φανερώσει ακόμα και το τελευταίο μόριο της ιδιωτικής του ζωής, να αφηγηθεί το παρελθόν του και τις πολλές καθημερινές ιστοριες μιας Ισπανίας σε πολιτικό αναβρασμό. Αποφασισμένος να περιγράψει την αλήθεια αυτού που έζησε, με το νυστέρι του ανατέμνει σε κάθε σελίδα τους γονείς του, τον ανυπόφορο αδελφό του, την πρώην γυναίκα του, την Αμάλια,τον προβληματικό γιό του,τον Νικίτα, αλλά και τον σαρκαστικό φίλο του που, από μέσα του, αποκαλεί ΄΄κούτσαυλο΄΄, επειδή είναι κουτσός, ένα από τα θύματα της τρομοκρατικής επίθεσης που έγινε πριν από λίγα χρόνια στη Μαδρίτη.
΄΄Στη δική μου περίπτωση πιστεύω πως έχω ήδη απολαύσει αρκετά. Αυτό που θα μου έμενε να ζήσω από τώρα ως τα γεράματα θα ήταν μια περιττή προσθήκη. Θα έπρεπε να κουβαλάω ένα όλο και πιο βαρύ φορτίο ανίας, κατάπτωσης και δεινών. Δε θέλω να βρωμάω ούρα γέρου. Δε θέλω να μου κόβεται η ανάσα όταν θα έχω ανεβεί με δυσκολία μισή ντουζίνα σκαλοπάτια. Δε θέλω να πρέπει να μου κόψουν τα νύχια των ποδιών μου επειδή δεν τα φτάνω με τα δικά μου χέρια. Δε θέλω οι ισχνές ελπίδες μου να εξαρτώνται από τα φάρμακα. Δε θέλω να κυκλοφορώ στον κόσμο σαν ένα πλάσμα καμπουριασμένο, ξεχασιάρικο και ετοιμόρροπο, που δεν καταλαβαίνει τίποτα απ’ όσα γίνονται γύρω του. Από κάθε μέρος πρέπει να ξέρεις να φεύγεις την κατάλληλη στιγμή΄΄.
Αυτό είναι το σκεπτικό του κετρικού ήρωα, του Τόνι. Σκεπτικό πού τον κάνει να είναι όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστής όταν περιγράφει την συζυγική του σχέση με μια γυναίκα που, παρ’ όλα αυτά, αγάπησε: ΄΄Η τέχνη της παραπλάνησης μας πήγαινε θαύμα. Χωρίς να την έχουμε σπουδάσει, την κ;ατείχαμε τέλεια. Κάποια βράδια, γυρίζοντας στο σπίτι, ντρεπόμουν να κοιταχτώ στον καθρέφτη. Η παραπλάνηση, η υποκρισία, ο κυνικός συμβιβασμός, που εφαρμόζαμε και μεταξύ μας, μας γλύτωνε από μπελάδες ή τους άμβλυνε, και σε γενικές γραμμές μας εξασφάλιζε μια άνετη ζωή, έστω και με αντάλλαγμα να μην κάνουμε τίποτα σπουδαίο ή ηρωικό, επειδή τίποτα δε διακινδυνεύαμε, επειδή δεν υπήρχε μέσα μας ούτε γραμμάριο αλήθειας και επαιδή εκκρίναμε ανανδρία από κάθε πόρο του δέρματός μας. Θυμάμαι άπειρες συζυγικές σκηνές όπου η Αμάλια κι εγώ παριστάναμε με γελαστό κυνισμό και με αηδιαστικά απατηλά λόγια πως τρέφαμε ακόμα αγάπη ο ένας για τον άλλο. Σήμερα, και μόνο που το σκέφτομαι, με πιάνει αναγούλα΄΄.
Βέβαια, δεν είναι μόνο ο Τόνι που έζησε κάτι τέτοιο στα πλαίσια ενός αποτυχημένου γάμου, αλλά, εν δυνάμει, ο καθένας μας. Ο Φερνάντο Αραμπούρου βρίσκει την ευκαιρία να κάνει μια τομή στη σημερινή ζωή των ανθρώπων, πίσω από τη βιτρίνα που όλοι έχουν επιλέξει να δείχνουν για ζωή τους. Ανατέμνει με θάρρος τις συνθήκες που μας εκαναν να ζούμε με αυτόν τον τρόπο, λέγοντας ψέμματα σωρηδόν, ακόμα και στον ίδιο μας τον εαυτό. Αποτυχημένες σχέσεις, αποτυχημένες πολιτικές, αποτυχημένος τρόπος ζωής μιας κοινωνίας, που για να επιβιώσεις μέσα της, πρέπει να μάθεις να συμπεριφέρεσαι με αυτόν τον τρόπο. Ο ήρωάς μας, έστω και ερήμην του, την τελευταία στιγμή αρπάζεται από ένα δυό πράγματα που μέχρι εκείνη την στιγμή δεν τους έδινε ιδιαίτερη σημασία, όπως η φιλία, μια ειλικρινής καθημερινότητα, η αγάπη που νοιώθει για την Πέπα, την σκυλίτσα που του άφησε ο γιός του φεύγοντας από το σπίτι. Ο συγγραφέας έγραψε ένα βαθιά ανθρώπινο μυθιστόρημα, βάζοντας πάνω στο τραπέζι όλες αυτές τις συνθήκες που μας έχουν κάνει να ζούμε σχεδόν απάνθρωπα τις τελευταίες δεκαετίες. Η μοναξιά και η εγκατάλειψη παραμονεύουν, για όλους, αλλά είναι θέμα δικό μας το πώς θα αποφασίσουμε να ζήσουμε.
Η μετάφραση είναι της Τιτίνας Σπερελάκη.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Ενας ύμνος στη ζωή, στη φιλία, στην αγάπη΄΄. Jose Maria Pozuelo Yvancos-Abc Cultural.
΄΄Eνα μυθιστόρημα εξαιρετικό. Μια λογοτεχνική πανδαισία, ένα σπουδαίο βιβλίο΄΄. Βenjamin Prado-La Ventana.
΄΄Η ιστορία ενός ανθρώπου που δεν καταλαβαίνει πιά τον κόσμο. Διαφορετικό, μεγαλόκαρδο, διασκεδαστικό, βαθιά συγκινητικό. Το πιο εντυπωσιακό βιβλίο που έχω διαβάσει εδώ και καιρό΄΄. Margrit Knapp- Rowohlt.
΄΄Ένα υπέροχο ουμανιστικό μυθιστόρημα για την αξιοπρέπεια και την ελπίδα΄΄ Domingo Rodenas- El Periodico.
Η ιστορία που επέλεξε να περιγράψει είναι απλή. Στη θέση του κεντρικού ήρωα, ίσως θα μπορούσε να βρεθεί ο καθένας μας: Ενας μεσήλικας καθηγητής γυμνασίου, μη ικανοποιημένος από τη ζωή που έζησε, αποφασίζει να βάλει τέλος στη ζωή του. Σχολαστικός και ψύχραιμος, έχει επιλέξει την ημερομηνία από τη στιγμή που το αποφάσισε: σε έναν χρόνο θα βάλει τέρμα στη ζωή του. Μια ζωή που περιλαμβάνει έναν αποτυχημένα γάμο, με μια γυναίκα που δεν ξεπέρασε όμως ποτέ, έναν γιό, που δεν είναι ακριβώς όπως θα ήθελε, μια τοξική σχέση με τον μικρό του αδελφό, μια μέτρια καριέρα ως καθηγητή, με την παντελή απουσία αξιοσημείωτων γεγονότων.
Με ψυχραιμία, μεσα στον χρόνο που του απομένει μέχρι την ημέρα που αποφάσισε να αυτοκτονήσει, προσπαθεί να βάλει σε τάξη τα πρακτικά πράγματα που θα προκύψουν από τον θάνατό του: οικονομικές υποθέσεις, κληρονομικά και όλα τα γραφειοκρατικά που συνοδεύουν έναν θάνατο. Μέχρι να έρθει,λοιπόν, η προκαθορισμένη ημερομηνία, κάθε βράδυ γράφει το χρονικό της ζωής του, στο διαμέρισμα που μοιράζεται με την σκυλίτσα του την Πέπα. Πού, για την ακρίβεια, η Πέπα ήταν δώρο του ίδιου στον γιό του όταν ήταν μικρός, αλλά του την άφησε όταν τελείωσε το σχολείο και έφυγε από το σπίτι. Εχει μια μεγάλη βιβλιοθήκη, με τα βιβλία που αγάπησε στη ζωή του, την οποία αρχίζει να ξεφορτώνεται αφήνοντας καθημερινά κάποια από τα βιβλία της, πότε στο πάρκο,πότε έξω από ένα σχολείο, πότε στην είσοδο μιας πολυκατοικιας, σε μέρη που, εν πάσει περιπτώσει, μπορεί να τα βρούν άνθρωποι που τους ενδιαφέρουν. Κάθε βράδυ, λοιπόν, γράφει το προσωπικό του χρονικό, σκληρό και καυστικό,δοσμένο όμως με στωικότητα, πηγαίο χιούμορ και τρυφερότητα.
Γράφοντας, επιδιώκει να αιτιολογήσει την απόφασή του, να φανερώσει ακόμα και το τελευταίο μόριο της ιδιωτικής του ζωής, να αφηγηθεί το παρελθόν του και τις πολλές καθημερινές ιστοριες μιας Ισπανίας σε πολιτικό αναβρασμό. Αποφασισμένος να περιγράψει την αλήθεια αυτού που έζησε, με το νυστέρι του ανατέμνει σε κάθε σελίδα τους γονείς του, τον ανυπόφορο αδελφό του, την πρώην γυναίκα του, την Αμάλια,τον προβληματικό γιό του,τον Νικίτα, αλλά και τον σαρκαστικό φίλο του που, από μέσα του, αποκαλεί ΄΄κούτσαυλο΄΄, επειδή είναι κουτσός, ένα από τα θύματα της τρομοκρατικής επίθεσης που έγινε πριν από λίγα χρόνια στη Μαδρίτη.
΄΄Στη δική μου περίπτωση πιστεύω πως έχω ήδη απολαύσει αρκετά. Αυτό που θα μου έμενε να ζήσω από τώρα ως τα γεράματα θα ήταν μια περιττή προσθήκη. Θα έπρεπε να κουβαλάω ένα όλο και πιο βαρύ φορτίο ανίας, κατάπτωσης και δεινών. Δε θέλω να βρωμάω ούρα γέρου. Δε θέλω να μου κόβεται η ανάσα όταν θα έχω ανεβεί με δυσκολία μισή ντουζίνα σκαλοπάτια. Δε θέλω να πρέπει να μου κόψουν τα νύχια των ποδιών μου επειδή δεν τα φτάνω με τα δικά μου χέρια. Δε θέλω οι ισχνές ελπίδες μου να εξαρτώνται από τα φάρμακα. Δε θέλω να κυκλοφορώ στον κόσμο σαν ένα πλάσμα καμπουριασμένο, ξεχασιάρικο και ετοιμόρροπο, που δεν καταλαβαίνει τίποτα απ’ όσα γίνονται γύρω του. Από κάθε μέρος πρέπει να ξέρεις να φεύγεις την κατάλληλη στιγμή΄΄.
Αυτό είναι το σκεπτικό του κετρικού ήρωα, του Τόνι. Σκεπτικό πού τον κάνει να είναι όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστής όταν περιγράφει την συζυγική του σχέση με μια γυναίκα που, παρ’ όλα αυτά, αγάπησε: ΄΄Η τέχνη της παραπλάνησης μας πήγαινε θαύμα. Χωρίς να την έχουμε σπουδάσει, την κ;ατείχαμε τέλεια. Κάποια βράδια, γυρίζοντας στο σπίτι, ντρεπόμουν να κοιταχτώ στον καθρέφτη. Η παραπλάνηση, η υποκρισία, ο κυνικός συμβιβασμός, που εφαρμόζαμε και μεταξύ μας, μας γλύτωνε από μπελάδες ή τους άμβλυνε, και σε γενικές γραμμές μας εξασφάλιζε μια άνετη ζωή, έστω και με αντάλλαγμα να μην κάνουμε τίποτα σπουδαίο ή ηρωικό, επειδή τίποτα δε διακινδυνεύαμε, επειδή δεν υπήρχε μέσα μας ούτε γραμμάριο αλήθειας και επαιδή εκκρίναμε ανανδρία από κάθε πόρο του δέρματός μας. Θυμάμαι άπειρες συζυγικές σκηνές όπου η Αμάλια κι εγώ παριστάναμε με γελαστό κυνισμό και με αηδιαστικά απατηλά λόγια πως τρέφαμε ακόμα αγάπη ο ένας για τον άλλο. Σήμερα, και μόνο που το σκέφτομαι, με πιάνει αναγούλα΄΄.
Βέβαια, δεν είναι μόνο ο Τόνι που έζησε κάτι τέτοιο στα πλαίσια ενός αποτυχημένου γάμου, αλλά, εν δυνάμει, ο καθένας μας. Ο Φερνάντο Αραμπούρου βρίσκει την ευκαιρία να κάνει μια τομή στη σημερινή ζωή των ανθρώπων, πίσω από τη βιτρίνα που όλοι έχουν επιλέξει να δείχνουν για ζωή τους. Ανατέμνει με θάρρος τις συνθήκες που μας εκαναν να ζούμε με αυτόν τον τρόπο, λέγοντας ψέμματα σωρηδόν, ακόμα και στον ίδιο μας τον εαυτό. Αποτυχημένες σχέσεις, αποτυχημένες πολιτικές, αποτυχημένος τρόπος ζωής μιας κοινωνίας, που για να επιβιώσεις μέσα της, πρέπει να μάθεις να συμπεριφέρεσαι με αυτόν τον τρόπο. Ο ήρωάς μας, έστω και ερήμην του, την τελευταία στιγμή αρπάζεται από ένα δυό πράγματα που μέχρι εκείνη την στιγμή δεν τους έδινε ιδιαίτερη σημασία, όπως η φιλία, μια ειλικρινής καθημερινότητα, η αγάπη που νοιώθει για την Πέπα, την σκυλίτσα που του άφησε ο γιός του φεύγοντας από το σπίτι. Ο συγγραφέας έγραψε ένα βαθιά ανθρώπινο μυθιστόρημα, βάζοντας πάνω στο τραπέζι όλες αυτές τις συνθήκες που μας έχουν κάνει να ζούμε σχεδόν απάνθρωπα τις τελευταίες δεκαετίες. Η μοναξιά και η εγκατάλειψη παραμονεύουν, για όλους, αλλά είναι θέμα δικό μας το πώς θα αποφασίσουμε να ζήσουμε.
Η μετάφραση είναι της Τιτίνας Σπερελάκη.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Ενας ύμνος στη ζωή, στη φιλία, στην αγάπη΄΄. Jose Maria Pozuelo Yvancos-Abc Cultural.
΄΄Eνα μυθιστόρημα εξαιρετικό. Μια λογοτεχνική πανδαισία, ένα σπουδαίο βιβλίο΄΄. Βenjamin Prado-La Ventana.
΄΄Η ιστορία ενός ανθρώπου που δεν καταλαβαίνει πιά τον κόσμο. Διαφορετικό, μεγαλόκαρδο, διασκεδαστικό, βαθιά συγκινητικό. Το πιο εντυπωσιακό βιβλίο που έχω διαβάσει εδώ και καιρό΄΄. Margrit Knapp- Rowohlt.
΄΄Ένα υπέροχο ουμανιστικό μυθιστόρημα για την αξιοπρέπεια και την ελπίδα΄΄ Domingo Rodenas- El Periodico.
