«Τα κύματα» της Βιρτζίνια Γουλφ, είναι ένα βιβλίο που έχει ψηφιστεί σαν ένα από τα 20 καλύτερα μυθιστορήματα που γράφτηκαν στην αγγλική γλώσσα, ο μελετητής της λογοτεχνίας Frank N. Magill το κατέταξε ως ένα από τα 200 καλύτερα βιβλία όλων των εποχών στο βιβλίο αναφοράς, «Masterpieces of World Literature», ενώ στην εφημερίδα The Independent, η Βρετανίδα συγγραφέας Amy Sackville έγραψε ότι «ως αναγνώστρια, ως συγγραφέας, επιστρέφω συνεχώς στα «Κύματα», για τον λυρισμό του, τη μελαγχολία, την ανθρωπιά».
Γράφτηκε το 1931 και λίγα χρόνια αργότερα το μετέφρασε στα γαλλικά η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, που, όταν γνώρισε την Βιρτζίνια Γούλφ από κοντά, επιβεβαίωσε την άποψή της ότι ήταν ανάμεσα στους τέσσερις ή πέντε σπουδαίους βιρτουόζους της αγγλικής γλώσσας κι ότι το έργο της θα άντεχε στο πέρασμα του χρόνου.
Διαβάζοντάς το σήμερα, καταλαβαίνεις πολύ εύκολα τι σημαίνει μεγάλη λογοτεχνία και ποια η διαφορά της από την τρέχουσα λογοτεχνία. Η Βιρτζίνια Γουλφ υπήρξε μια από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές προσωπικότητες, πρωτοπόρος με καινοτόμες αφηγηματικές τεχνικές. Εμβληματική εκπρόσωπος του μοντερνισμού, υπήρξε μυθιστοριογράφος, κριτικός και δοκιμιογράφος.
Ως καινοτόμος του μοντερνισμού και της αφήγησης, έγραψε ένα μυθιστόρημα που δεν είναι εύκολο. Σε καλεί να το διαβάσεις, να μπεις στο κλίμα του και έως ένα σημείο, να αποφανθείς εσύ για το τι διαβάζεις. Στην δική μου ανάγνωση, «Τα κυματα» είναι η αφήγηση της ιστορίας μιας παρέας παιδιών που ξεκινάει από την ημέρα που τελειώνουν ο σχολείο και τελειώνει περιγράφοντας έναν από αυτούς τους εφήβους, γερασμένο πια, να εξιστορεί τι έγιναν όλοι οι άλλοι, αλλά και ο εαυτός του.
Θα μπορούσε κανείς να πει, με σημερινούς όρους, ότι πρόκειται για ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης.
Η Βιρτζίνια Γούλφ, όμως, επιχειρεί κάτι άλλο, πιο βαθύ και ουσιαστικό: παρακολουθεί τους έξι ήρωές της μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια που μεσολαβούν, μέσα από τις δικές τους αφηγήσεις, που μπλέκονται η μια με την άλλη, και άλλοτε μιλούν για τον εαυτό τους ενώ άλλοτε μιλούν για τους υπόλοιπους της παρέας. Είναι σαν ένα παιχνίδι με καθρέφτες. Κοιτάει κανείς μέσα στον καθρέφτη, και υπάρχουν φορές που βλέπεις τον εαυτό σου. Υπάρχουν και φορές όμως, που βλέπεις απέναντί σου τους άλλους, τους φίλους σου, τους ανθρώπους που σε έχουν επηρεάσει καθώς μεγαλώνεις, και, πιθανόν τους έχεις επηρεάσει κι εσύ. Κάπως έτσι προκύπτει το ερώτημα: Τι είμαστε; Μήπως, ανάμεσα στα άλλα, είμαστε και το αποτέλεσμα των επιρροών μας από τους άλλους; Ο Λούις, η Τζίνη, ο Μπέρναρντ, η Σούζαν, ο Νέβιλ και η Ρόντα είναι οι έξι κεντρικοί ήρωες. Γνωρίζονται στο σχολείο. Υπάρχει και ένας έβδομος πρωταγωνιστής, όμως. Που δε μιλάει, είναι σχετικά πιο απόμακρος από αυτούς τους έξι, αλλά τους επηρεάζει αφάνταστα, χωρίς να το θέλει, χωρίς καν να το επιδιώκει. Είναι ο Πέρσιβαλ, που στα μάτια των υπολοίπων, είναι ο πιο όμορφος, ο πιο ηγετικός, ο πιο χαρισματικός. Το σχολείο τελειώνει και ο κάθε ένας από αυτούς τους εφήβους ακολουθεί τον δρόμο του. Ο Πέρσιβαλ φεύγει για την Ινδία, όπου σκοτώνεται πέφτοντας από το άλογό του σε έναν αγώνα. Για πρώτη φορά η παρέα αυτή βρίσκεται μπροστά στο παράλογο του θανάτου ενός τόσο νέου και χαρισματικού ανθρώπου. Ένα γεγονός που τους επηρεάζει συναισθηματικά όλους, και το κουβαλάνε όπως αποδεικνύεται, μέχρι το τέλος και της δικής τους ζωής.
«Ωστόσο ακόμα μένω στη σοφίτα μου. Εκεί, ανοίγω το συνηθισμένο μικρό βιβλίο. Από εκεί, παρακολουθώ τη βροχή να λαμπυρίζει στα κεραμίδια, ωσότου να λάμπει σαν το αδιάβροχο ενός αστυνόμου. Από εκεί βλέπω τα σπασμένα παράθυρα στα σπίτια των φτωχών. Τις ισχνές γάτες. Κάποια πόρνη που φτιάχνει το πρόσωπό της σε έναν ραγισμένο καθρέφτη στη γωνία του δρόμου. Εκεί, έρχεται η Ρόντα μερικές φορές. Γιατί είμαστε εραστές.
Ο Πέρσιβαλ πέθανε στην Αίγυπτο, πέθανε στην Ελλάδα. Όλοι οι θάνατοι είναι ένας θάνατος. Η Σούζαν έχει παιδιά, ο Νέβιλ ανεβαίνει ταχύτατα σε ευδιάκριτα ύψη. Η ζωή περνάει. Τα σύννεφα αλλάζουν αδιάκοπα πάνω απ' τα σπίτια μας. Κάνω το ένα, τ' άλλο και πάλι το ένα, το άλλο. Συναντιόμαστε και χωρίζουμε, σχηματίζουμε διαφορετικές μορφές, κάνουμε άλλους σχηματισμούς. Όμως, αν δεν καρφιτσώσω αυτές τις εντυπώσεις στον πίνακα κι αν απ' τους πολλούς μέσα μου, δεν γίνω ένας άνθρωπος, αν δεν υπάρξω εδώ και τώρα, κι όχι κομμάτια και ίχνη, σαν το σκορπισμένο χιόνι που πέφτει στα μακρινά βουνά, αν δεν ρωτήσω την κυρία Τζόνσον, καθώς περνάω απ' το γραφείο της, σχετικά με το σινεμά και να πάρω το φλιτζάνι με το τσάι και να δεχτώ επίσης, τ' αγαπημένο μου μπισκότο, τότε, θα πέσω σαν το χιόνι και θα σκορπίσω».
Κάπως έτσι προχωράει η ζωή για όλους. Γεγονότα που συμβαίνουν και μπαίνουν σε μια σειρά, το ένα πίσω από το άλλο, σαν κύματα, που σκάνε στην ακρογιαλιά. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον, δεν ξέρουμε τι θα φέρει το επόμενο κύμα.
«Τα κύματα έσπασαν κι άπλωσαν τα νερά τους με ταχύτητα πάνω στην ακτή. Ένα μετά τα' άλλο μαζεύονταν κι έπεφταν. Και καθώς έπεφταν δυνατά, ο αφρός τους τιναζόταν πάλι πίσω. Τα κύματα είχαν βαθυγάλανο χρώμα, εκτός από την πλάτη τους, που είχε φως σε σχήμα διαμαντιού, το οποίο δίπλωνε όπως διπλώνουν οι μύες των μεγάλων αλόγων, καθώς κινούνται. Τα κύματα έπεσαν. Τραβήχτηκαν κι έπεσαν πάλι, όπως ο γδούπος ενός μεγάλου θηρίου που ποδοπατάει».
Είναι ο ποιητικός τρόπος της Βιρτζίνιας Γούλφ να περιγράψει τη ζωή; Είναι η ίδια η ζωή που παίρνει το σχήμα των κυμάτων, σαν γεγονότα που ακολουθούν το ένα το άλλο; Οι ήρωές μας θα φτάσουν στο τέλος, βιώνοντας τις απώλειες όπως τις βιώνουμε όλοι αναπόφευκτα. Και, διαβάζοντας τα «Κύματα», καταλαβαίνουμε την διαφορά στην γραφή ενός μεγάλου δημιουργού, από την τρέχουσα γραφή που συνηθίσαμε να αποκαλούμε λογοτεχνία.
Τα «Κύματα» είναι ένα μυθιστόρημα που όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας πρέπει να διαβάσουμε για να αντιληφθούμε τι σημαίνει λογοτεχνία χωρίς ευκολίες και εκπτώσεις. Τι σημαίνει δημιουργός που έχει σκύψει άπειρες ώρες πάνω από το γραπτό του. Και, κυρίως, πως μπορεί να συμβεί ένα κείμενο να εισέρχεται μέσα σου, να σε ευαισθητοποιεί, να σε κάνει κομμάτια, ακόμα κι αν αδυνατείς να το περιγράψεις με δικά σου λόγια.
«Είμαστε καταδικασμένοι όλοι μας. Γυναίκες περνούν με σακούλες με ψώνια. Άνθρωποι συνεχίζουν να περνάνε. Όμως δε θα με καταστρέψεις. Γι' αυτήν τη στιγμή, αυτήν τη στιγμή μόνο, είμαστε μαζί. Σε πιέζω πάνω μου. Έλα πόνε, φάε με. Βύθισε τους κυνόδοντές σου στη σάρκα μου. Κάνε με κομμάτια».
Και όπως γράφει στην εισαγωγή του βιβλίου η Άννα Βλασιάδη που έκανε την μετάφραση και επιμελήθηκε την έκδοση:
«Τα Κύματα είναι το ποιητικό αριστούργημα της Βιρτζίνια Γουλφ, ένα ψυχαναλυτικό μυθιστόρημα, γεννημένο απ' την ανάγκη της να κατανοήσει τον εαυτό της και τους γύρω της. Η ανάγνωσή του θ' αφήσει τον ανθρώπινο νου εκστατικό απ' την ορμή και την ομορφιά των λέξεων, μα και γαληνεμένο απ' τη συνειδητοποίηση της νομοτέλειας του σύμπαντος».
Η Βιρτζίνια Γουλφ θεωρήθηκε πρωτοπόρος και νεωτερίστρια λογοτέχνης στον 20ό αιώνα και μια από τους μεγαλύτερους καινοτόμους στην αγγλική γλώσσα.
Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου υπήρξε σημαντική μορφή στη λογοτεχνική κοινωνία του Λονδίνου και μέλος της Ομάδας Μπλούμσμπερυ. Τα διασημότερα έργα της είναι τα μυθιστορήματα Η κυρία Ντάλογουεί (1925), Στο Φάρο (1927), το Ορλάντο: Μια Βιογραφία (1928) και το δοκίμιο Ένα Δωμάτιο Ολόδικό Σου (1929) με την παροιμιώδη φράση της: «Μια γυναίκα πρέπει να έχει τα χρήματα και ένα δωμάτιο κατάδικό της, εάν πρόκειται να γράψει μυθιστοριογραφία». Τα μυθιστορήματά της διακρίνονται για το ψυχολογικό τους βάθος και το εκφραστικό τους ύφος. Άλλα γνωστά έργα της είναι τα Νύχτα και Μέρα, Τα Κύματα, Τα Χρόνια, Τρεις Γκινέες, κ.ά.
Ο Έλληνας κριτικός λογοτεχνίας και μεταφραστής των έργων της Άρης Μπερλής έχει γράψει ότι: «Η Βιρτζίνια Γούλφ βρίσκεται μέσα στη μεγάλη παράδοση της δυτικής λογοτεχνίας και συναριθμείται με τον Προυστ και τον Τζόυς στην τριάδα των μεγάλων καινοτόμων πεζογράφων που άνοιξαν νέους δρόμους στο ευρωπαϊκό μυθιστόρημα τις τρεις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα.»
Για το βιβλίο έγραψαν:
«Ουσιαστικά, «Τα Κύματα» ως πνευματική και γλωσσική σύλληψη δεν είναι ποιητικό μυθιστόρημα, αλλά ποίημα, ένα είδος συμφωνικού ποιήματος με θεματική δομή σε πεζό λόγο. Όση σαφήνεια του λείπει, τόσο σε ευαισθησία υπερέχει»
Louis Kronenberger - The New York Times
«Είναι αδύνατον να περιγράψεις τον πλούτο, την ιδιαιτερότητα και την ποιητική διαύγεια αυτού του βιβλίου. Δεν αναλύονται οι χαρακτήρες, εισέρχεσαι μέσα τους, τους διαισθάνεσαι... Δανειζόμαστε για λίγο το χάρισμα της επιφοίτησης κι ίσως έτσι, μπορούμε να διαβάσουμε τα μυστικά του ιδιωτικού μας σύμπαντος».
Gerald Bullett - The New Statement and State.
Γράφτηκε το 1931 και λίγα χρόνια αργότερα το μετέφρασε στα γαλλικά η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, που, όταν γνώρισε την Βιρτζίνια Γούλφ από κοντά, επιβεβαίωσε την άποψή της ότι ήταν ανάμεσα στους τέσσερις ή πέντε σπουδαίους βιρτουόζους της αγγλικής γλώσσας κι ότι το έργο της θα άντεχε στο πέρασμα του χρόνου.
Διαβάζοντάς το σήμερα, καταλαβαίνεις πολύ εύκολα τι σημαίνει μεγάλη λογοτεχνία και ποια η διαφορά της από την τρέχουσα λογοτεχνία. Η Βιρτζίνια Γουλφ υπήρξε μια από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές προσωπικότητες, πρωτοπόρος με καινοτόμες αφηγηματικές τεχνικές. Εμβληματική εκπρόσωπος του μοντερνισμού, υπήρξε μυθιστοριογράφος, κριτικός και δοκιμιογράφος.
Ως καινοτόμος του μοντερνισμού και της αφήγησης, έγραψε ένα μυθιστόρημα που δεν είναι εύκολο. Σε καλεί να το διαβάσεις, να μπεις στο κλίμα του και έως ένα σημείο, να αποφανθείς εσύ για το τι διαβάζεις. Στην δική μου ανάγνωση, «Τα κυματα» είναι η αφήγηση της ιστορίας μιας παρέας παιδιών που ξεκινάει από την ημέρα που τελειώνουν ο σχολείο και τελειώνει περιγράφοντας έναν από αυτούς τους εφήβους, γερασμένο πια, να εξιστορεί τι έγιναν όλοι οι άλλοι, αλλά και ο εαυτός του.
Θα μπορούσε κανείς να πει, με σημερινούς όρους, ότι πρόκειται για ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης.
Η Βιρτζίνια Γούλφ, όμως, επιχειρεί κάτι άλλο, πιο βαθύ και ουσιαστικό: παρακολουθεί τους έξι ήρωές της μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια που μεσολαβούν, μέσα από τις δικές τους αφηγήσεις, που μπλέκονται η μια με την άλλη, και άλλοτε μιλούν για τον εαυτό τους ενώ άλλοτε μιλούν για τους υπόλοιπους της παρέας. Είναι σαν ένα παιχνίδι με καθρέφτες. Κοιτάει κανείς μέσα στον καθρέφτη, και υπάρχουν φορές που βλέπεις τον εαυτό σου. Υπάρχουν και φορές όμως, που βλέπεις απέναντί σου τους άλλους, τους φίλους σου, τους ανθρώπους που σε έχουν επηρεάσει καθώς μεγαλώνεις, και, πιθανόν τους έχεις επηρεάσει κι εσύ. Κάπως έτσι προκύπτει το ερώτημα: Τι είμαστε; Μήπως, ανάμεσα στα άλλα, είμαστε και το αποτέλεσμα των επιρροών μας από τους άλλους; Ο Λούις, η Τζίνη, ο Μπέρναρντ, η Σούζαν, ο Νέβιλ και η Ρόντα είναι οι έξι κεντρικοί ήρωες. Γνωρίζονται στο σχολείο. Υπάρχει και ένας έβδομος πρωταγωνιστής, όμως. Που δε μιλάει, είναι σχετικά πιο απόμακρος από αυτούς τους έξι, αλλά τους επηρεάζει αφάνταστα, χωρίς να το θέλει, χωρίς καν να το επιδιώκει. Είναι ο Πέρσιβαλ, που στα μάτια των υπολοίπων, είναι ο πιο όμορφος, ο πιο ηγετικός, ο πιο χαρισματικός. Το σχολείο τελειώνει και ο κάθε ένας από αυτούς τους εφήβους ακολουθεί τον δρόμο του. Ο Πέρσιβαλ φεύγει για την Ινδία, όπου σκοτώνεται πέφτοντας από το άλογό του σε έναν αγώνα. Για πρώτη φορά η παρέα αυτή βρίσκεται μπροστά στο παράλογο του θανάτου ενός τόσο νέου και χαρισματικού ανθρώπου. Ένα γεγονός που τους επηρεάζει συναισθηματικά όλους, και το κουβαλάνε όπως αποδεικνύεται, μέχρι το τέλος και της δικής τους ζωής.
«Ωστόσο ακόμα μένω στη σοφίτα μου. Εκεί, ανοίγω το συνηθισμένο μικρό βιβλίο. Από εκεί, παρακολουθώ τη βροχή να λαμπυρίζει στα κεραμίδια, ωσότου να λάμπει σαν το αδιάβροχο ενός αστυνόμου. Από εκεί βλέπω τα σπασμένα παράθυρα στα σπίτια των φτωχών. Τις ισχνές γάτες. Κάποια πόρνη που φτιάχνει το πρόσωπό της σε έναν ραγισμένο καθρέφτη στη γωνία του δρόμου. Εκεί, έρχεται η Ρόντα μερικές φορές. Γιατί είμαστε εραστές.
Ο Πέρσιβαλ πέθανε στην Αίγυπτο, πέθανε στην Ελλάδα. Όλοι οι θάνατοι είναι ένας θάνατος. Η Σούζαν έχει παιδιά, ο Νέβιλ ανεβαίνει ταχύτατα σε ευδιάκριτα ύψη. Η ζωή περνάει. Τα σύννεφα αλλάζουν αδιάκοπα πάνω απ' τα σπίτια μας. Κάνω το ένα, τ' άλλο και πάλι το ένα, το άλλο. Συναντιόμαστε και χωρίζουμε, σχηματίζουμε διαφορετικές μορφές, κάνουμε άλλους σχηματισμούς. Όμως, αν δεν καρφιτσώσω αυτές τις εντυπώσεις στον πίνακα κι αν απ' τους πολλούς μέσα μου, δεν γίνω ένας άνθρωπος, αν δεν υπάρξω εδώ και τώρα, κι όχι κομμάτια και ίχνη, σαν το σκορπισμένο χιόνι που πέφτει στα μακρινά βουνά, αν δεν ρωτήσω την κυρία Τζόνσον, καθώς περνάω απ' το γραφείο της, σχετικά με το σινεμά και να πάρω το φλιτζάνι με το τσάι και να δεχτώ επίσης, τ' αγαπημένο μου μπισκότο, τότε, θα πέσω σαν το χιόνι και θα σκορπίσω».
Κάπως έτσι προχωράει η ζωή για όλους. Γεγονότα που συμβαίνουν και μπαίνουν σε μια σειρά, το ένα πίσω από το άλλο, σαν κύματα, που σκάνε στην ακρογιαλιά. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον, δεν ξέρουμε τι θα φέρει το επόμενο κύμα.
«Τα κύματα έσπασαν κι άπλωσαν τα νερά τους με ταχύτητα πάνω στην ακτή. Ένα μετά τα' άλλο μαζεύονταν κι έπεφταν. Και καθώς έπεφταν δυνατά, ο αφρός τους τιναζόταν πάλι πίσω. Τα κύματα είχαν βαθυγάλανο χρώμα, εκτός από την πλάτη τους, που είχε φως σε σχήμα διαμαντιού, το οποίο δίπλωνε όπως διπλώνουν οι μύες των μεγάλων αλόγων, καθώς κινούνται. Τα κύματα έπεσαν. Τραβήχτηκαν κι έπεσαν πάλι, όπως ο γδούπος ενός μεγάλου θηρίου που ποδοπατάει».
Είναι ο ποιητικός τρόπος της Βιρτζίνιας Γούλφ να περιγράψει τη ζωή; Είναι η ίδια η ζωή που παίρνει το σχήμα των κυμάτων, σαν γεγονότα που ακολουθούν το ένα το άλλο; Οι ήρωές μας θα φτάσουν στο τέλος, βιώνοντας τις απώλειες όπως τις βιώνουμε όλοι αναπόφευκτα. Και, διαβάζοντας τα «Κύματα», καταλαβαίνουμε την διαφορά στην γραφή ενός μεγάλου δημιουργού, από την τρέχουσα γραφή που συνηθίσαμε να αποκαλούμε λογοτεχνία.
Τα «Κύματα» είναι ένα μυθιστόρημα που όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας πρέπει να διαβάσουμε για να αντιληφθούμε τι σημαίνει λογοτεχνία χωρίς ευκολίες και εκπτώσεις. Τι σημαίνει δημιουργός που έχει σκύψει άπειρες ώρες πάνω από το γραπτό του. Και, κυρίως, πως μπορεί να συμβεί ένα κείμενο να εισέρχεται μέσα σου, να σε ευαισθητοποιεί, να σε κάνει κομμάτια, ακόμα κι αν αδυνατείς να το περιγράψεις με δικά σου λόγια.
«Είμαστε καταδικασμένοι όλοι μας. Γυναίκες περνούν με σακούλες με ψώνια. Άνθρωποι συνεχίζουν να περνάνε. Όμως δε θα με καταστρέψεις. Γι' αυτήν τη στιγμή, αυτήν τη στιγμή μόνο, είμαστε μαζί. Σε πιέζω πάνω μου. Έλα πόνε, φάε με. Βύθισε τους κυνόδοντές σου στη σάρκα μου. Κάνε με κομμάτια».
Και όπως γράφει στην εισαγωγή του βιβλίου η Άννα Βλασιάδη που έκανε την μετάφραση και επιμελήθηκε την έκδοση:
«Τα Κύματα είναι το ποιητικό αριστούργημα της Βιρτζίνια Γουλφ, ένα ψυχαναλυτικό μυθιστόρημα, γεννημένο απ' την ανάγκη της να κατανοήσει τον εαυτό της και τους γύρω της. Η ανάγνωσή του θ' αφήσει τον ανθρώπινο νου εκστατικό απ' την ορμή και την ομορφιά των λέξεων, μα και γαληνεμένο απ' τη συνειδητοποίηση της νομοτέλειας του σύμπαντος».
Η Βιρτζίνια Γουλφ θεωρήθηκε πρωτοπόρος και νεωτερίστρια λογοτέχνης στον 20ό αιώνα και μια από τους μεγαλύτερους καινοτόμους στην αγγλική γλώσσα.
Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου υπήρξε σημαντική μορφή στη λογοτεχνική κοινωνία του Λονδίνου και μέλος της Ομάδας Μπλούμσμπερυ. Τα διασημότερα έργα της είναι τα μυθιστορήματα Η κυρία Ντάλογουεί (1925), Στο Φάρο (1927), το Ορλάντο: Μια Βιογραφία (1928) και το δοκίμιο Ένα Δωμάτιο Ολόδικό Σου (1929) με την παροιμιώδη φράση της: «Μια γυναίκα πρέπει να έχει τα χρήματα και ένα δωμάτιο κατάδικό της, εάν πρόκειται να γράψει μυθιστοριογραφία». Τα μυθιστορήματά της διακρίνονται για το ψυχολογικό τους βάθος και το εκφραστικό τους ύφος. Άλλα γνωστά έργα της είναι τα Νύχτα και Μέρα, Τα Κύματα, Τα Χρόνια, Τρεις Γκινέες, κ.ά.
Ο Έλληνας κριτικός λογοτεχνίας και μεταφραστής των έργων της Άρης Μπερλής έχει γράψει ότι: «Η Βιρτζίνια Γούλφ βρίσκεται μέσα στη μεγάλη παράδοση της δυτικής λογοτεχνίας και συναριθμείται με τον Προυστ και τον Τζόυς στην τριάδα των μεγάλων καινοτόμων πεζογράφων που άνοιξαν νέους δρόμους στο ευρωπαϊκό μυθιστόρημα τις τρεις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα.»
Για το βιβλίο έγραψαν:
«Ουσιαστικά, «Τα Κύματα» ως πνευματική και γλωσσική σύλληψη δεν είναι ποιητικό μυθιστόρημα, αλλά ποίημα, ένα είδος συμφωνικού ποιήματος με θεματική δομή σε πεζό λόγο. Όση σαφήνεια του λείπει, τόσο σε ευαισθησία υπερέχει»
Louis Kronenberger - The New York Times
«Είναι αδύνατον να περιγράψεις τον πλούτο, την ιδιαιτερότητα και την ποιητική διαύγεια αυτού του βιβλίου. Δεν αναλύονται οι χαρακτήρες, εισέρχεσαι μέσα τους, τους διαισθάνεσαι... Δανειζόμαστε για λίγο το χάρισμα της επιφοίτησης κι ίσως έτσι, μπορούμε να διαβάσουμε τα μυστικά του ιδιωτικού μας σύμπαντος».
Gerald Bullett - The New Statement and State.
