Αν ήταν ταινία, θα ήταν ντοκυμαντέρ, και μάλιστα ασπρόμαυρο. Η Ντελφίν Μινουί είναι δημοσιογράφος στην γαλλική εφημερίδα Le Figaro. Κάνει διεθνές ρεπορτάζ με ειδίκευση στη Μέση Ανατολή και έχει βραβευτεί με το βραβείο Albbert Londres 2006 για τις ανταποκρίσεις της απο το Ιράκ και το Ιράν. Τα τελευταία 20 χρόνια ταξιδεύει πολύ σε όλο τον αραβομουσουλμανικό κόσμο. Σήμερα ζεί στην Κωνσταντινούπολη απ΄όπου συνεχίζει να παρακολουθεί από κοντά την συριακή πραγματικότητα.
Ξεκίνησε να ερευνά το θέμα του βιβλίου, όπως γράφει η ίδια, όταν, τυχαία, ανακάλυψε στο facebook τη σελίδα ΄΄Ηumans of Syria΄΄ μιας ομάδας νέων Σύριων φωτογράφων. Όπως σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου της:
΄΄Η εικόνα είναι απίστευτη. Ενα παράξενο στιγμιότυπο χωρίς ίχνη από αίμα ή σφαίρες, έχει δρσαπετεύσει απ’ τη συριακή κόλαση. Δύο άντρες τραβηγμένοι προφίλ ανάμεσα σε τοίχους από βιβλία. Ο πρώτος σκύβει πάνω από κάποιο τόμο, ανοιχτό ακριβώς στη μέση. Ο δεύτερος περιεργάζεται με το βλέμμα ένα ράφι. Είναι νέοι, γύρω στα είκοσι, ο ένας μ’ ένα σπορ μπουφάν ριγμένο στους ώμους, ο άλλος μ’ ένα κασκέτο βαθιά χωμένο στο κεφάλι. Μέσα σ’ εκείνον τον θεόκλειστο χώρο όπου δεν υπάρχει παράθυρο, το τεχνητό φως που λούζει τα πρόσωπά τους τονίζει ακόμα περισσότερο την παραδοξότητα της σκηνής. Σαν μια ασθενική αναπνοή που γλυστράει μέσα από τις χαραμάδες του πολέμου.
Το στιγμιότυπο αγγίζει μια χορδή μέσα μου. Το ανακάλυψα τυχαία στο facebook , στη σελίδα ΄΄Ηumans of Syria΄΄,μιας ομάδας νέων Σύριων φωτογράφων. Διαβάζω τη λεζάντα:΄μιλάει για μια μυστική βιβλιοθήκη στην καρδιά της Νταράγια. Επαναλαμβάνω με δυνατή φωνή: μια μυστική βιβλιοθήκη στη Νταράγια. Οι τρείς συλλαβές αλληλοσυγκρούονται. Νταράγια η εξεγερμένη. Νταράγια η πολιορκημένη. Νταράγια η πεινασμένη. Εχω διαβάσει και γράψει επίσης, πάρα πολλά γι’ αυτό το ανυπότακτο προάστειο της Δαμασκού, ένα από τα λίκνα της ειρηνικής εξέγερσης του 2011, που από το 2012 το περικυκλώνουν και το βομβαρδίζουν οι δυνάμεις του Μπασάρ αλ- Ασαντ. Η σκέψη ότι αυτοί οι νεαροί βρίσκονται εκεί, να διαβάζουν κάτω από τις βόμβες, στα υπόγεια της αποκλεισμένης πολιτείας αναζωπυρώνει την περιέργειά μου΄΄.
Η δημοσιογράφος αρχίζει να ψάχνει και μέσω του διαδικτίου καταφέρνει να έρθει σε επαφή με τους πολιορκημένους στη Νταράγια, και ειδικά με αυτή την ομάδα των νεαρών που σκέφτηκαν να δημιουργήσουν αυτή την κρυφή υπόγεια βιβλιοθήκη μέσα στα ερείπια της πόλης.
΄΄Μέσα από τα βρόχια μιας κακής σύνδεσης στο διαδίκτιο, μοναδικό φεγγίτη προς τον έξω κόσμο, μου περιγράφει τη ρημαγμένη πόλη του, τα γκρεμισμένα σπίτια, τη φωτιά και τη σκόνη, και μέσα σ’ εκείνον τον χαλασμό τα χιλιάδες βιβλία που έσωσαν απ’ τα ερείπια και συγκέντρωσαν σ’ αυτό το καταφύγιο από χαρτί, στο οποίο έχουν πρόσβαση όλοι οι κάτοικοι. Για ώρες ολόκληρες μου διηγείται με λεπτομέρειες το σχέδιο διάσωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς, που το εκπόνησαν πάνω στις στάχτες μιας ανυπότακτης πόλης. Υστερα μου μιλάει για τους αδιάκοπους βομβαρδισμούς. Για κοιλιές που αδειάζουν. Για σούπες με φύλλα από τα δέντρα για να ξεγελάνε την πείνα τους. Και για τις μανιώδεις αναγνώσεις για να τρέφουν το πνεύμα τους. Απέναντι στις βόμβες, η βιβλιοθήκη είναι το κρυφό οχυρό τους. Τα βιβλία, τα όπλα τους για μαζική μόρφωση. Η αφήγησή του είναι καθηλωτική. Πάλλεται απ’ τον ύμνο στην ειρήνη που ο ηγέτης της Δαμασκού επιμένει να στραγγαλίζει. Είναι η υπόγεια παρτιτούρα που θέλουν να εξαλείψουν οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους. Είναι η Τρίτη φωνή που γεννήθηκε απ’ τα μεγάφωνα των ειρηνικών διαδηλώσεων στις αρχές της αντικαθεστωτικής εξέγερσης και που η σημερινή σύγκρουση απειλεί να εξαφανίσει για πάντα. Ενα ημερολόγιο της επανάστασής τους που μου ψιθυρίζει να γεμίσω τις σελίδες του΄΄.
Ντρέπομαι που το γράφω, αλλά θέλω να είμαι ειλικρινής. Πρίν διαβάσω αυτό το βιβλίο δεν είχα πολυκαταλάβει τις αιτίες του πολέμου στη Συρία. Διαβάζοντας το κατάλαβα πολυ περισσότερα απ’ όσα θα μάθαινα αν παρακολουθούσα όλα τα δελτία ειδήσεων από τότε που ξεκίνησε αυτός ο πόλεμος. Η Ντελφίν Μινουί κάνει ένα οδοιπορικό σε μιά κατεστραμένη χώρα, στην απόγνωση των ανθρώπων που επέζησαν βλέποντας τους δικούς τους να σκοτώνονται, στα ερείπια της Νταράγια που οι άνθρωποι είχαν τη δύναμη να αντισταθούν σε ένα τυραννικό καθεστώς, όχι με τα όπλα, αλλά δημιουργώντας μια βιβλιοθήκη συγκεντρώνοντας εκεί τα βιβλία που μάζευαν μέσα από τα κατεστραμένα σπίτια.
΄΄Από το 2012 έως το 2016 η εξεγερμένη Νταράγια, προάστιο της Δαμασκού, υπέστη μια ανελέητη πολιορκία, από τις δυνάμεις του Μπασάρ αλ-Ασάντ. Τέσσερα χρόνια καθόδου στην κόλαση, σημαδεμένα από βομβαρδισμούς, επιθέσεις με χημικά αέρια, στερήσεις και πείνα. Μπροστά στη βία του καθεστώτος Ασάντ, σαράντα περίπου νεαροί επαναστάτες αποφασίζουν να ελευθερώσουν χιλιάδες βιβλία θαμμένα κάτω από τα ερείπια και να τα συγκεντρώσουν σε μια βιβλιοθήκη κρυμμένη σε ένα υπόγειο. Η αντίστασή τους μέσω των βιβλίων είναι αλληγορική: ενσαρκώνει την Τρίτη φωνή, μεταξύ καθεστώτος Ασαντ και Ισλαμικού Κράτους-ISIS. Φωνή που ο πόλεμος απειλεί να πνίξει΄΄.
Σήμερα, που η Νταράγια δεν υφίσταται πλέον, έχει ισοπεδωθεί από τις βόμβες του καθεστώτος, τα μηνύματα που θέλει να δώσει αυτό τα βιβλίο είναι πολλαπλά. Για τέσσερα χρόνια, η συγγραφέας , μέσω skype, παρακολουθούσε, σχεδόν καθημερινά, την πολιορκία της πόλης από τις δυνάμεις του καθεστώτος, τις ανθρώπινες καθημερινές απώλειες, τη θέληση για ζωή, την πεποίθηση των νεαρών ότι τα βιβλία που έσωσαν από τα ερείπια,μπορούν να σώσουν και τις δικές τους ζωές. ΄Η τουλάχιστον μια ζωή που αξίζει τον κόπο να λέγεται ζωή.
΄΄Σκέφτομαι το ΄΄Φαρενάιτ 451΄΄. Τους παρανοικούς πυροσβέστες που καίνε τα βιβλία. Το μυθιστόρημα του Ρέι Μπράντμπερι που κυκλοφόρησε το 1952. Τα απαγορευμένα βιβλία. Την ειδική ταξιαρχία που οργώνει τους δρόμους για να να τιμωρεί τους παραβάτες. Σκέφτομαι αυτά τα λόγια που λέει στο βιβλίο ο λοχαγός Μπέτι:
΄΄Ενα βιβλίο είναι ένα οπλισμένο τουφέκι μέσα στο διπλανό σπίτι. Να το κάψουμε. Να αφοπλίσουμε το όπλο. Να τσακίσουμε το ανθρώπινο μυαλό . Ποιός ξέρει ποιός θα μπορούσε να είναι ο στόχος του μορφωμένου ανθρώπου;΄΄
Τα βιβλία, αυτά τα όπλα μαζικής μόρφωσης που κάνουν τους τυράννους να τρέμουν΄΄.
Η Ντελφίν Μινουί έγραψε ένα βιβλίο για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Για το δικαίωμά του να επιλέγει. Για τη δύναμη της μόρφωσης, που μπορεί να μεταμορφώσει τους ανθρώπους. Για το δικαίωμα του ανθρώπου στην εξέγερση όταν καταπατούνται τα δικαιώματά του. Για την δύναμη που ένα βιβλίο μπορεί να μεταδώσει τον αναγνώστη του. ΄΄Ο πόλεμός τους με όπλο το χαρτί με συγκινεί ακόμα περισσότερο. Παθιασμένη με τα βιβλία, θυμάμαι το ρίγος που ένιωσα στην πρώτη μου επίσκεψη στη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας., καμένη και κατεστραμένη αμέτρητες φορές. Οι βιβλιοθήκες έχουν κάτι ανατρεπτικό και καταπραυντικό συνάμα΄΄.
΄΄Αύριο, μεθαύριο, σε μισόν αιώνα, τι ανάμνηση θα έχει μείνει απ’ αυτή τη χάρτινη σπηλιά; Η ξεσηκωμένη πολιτεία, κάποτε ξακουστή για τα νόστιμα λευκα σταφύλια της, θα έχει μετατραπεί , όπως λένε οι φήμες, σε στρατιωτική βάση, μετά την πλήρη κατεδάφιση των κατεστραμμένων σπιτιών της. Μέσα σε τέσσερα χρόνια αναγκαστικού αποκλεισμού, ο Μπασάρ αλ-Ασαντ έκανε τα πάντα για να αλλοιώσει τη μορφή της πόλης. Να κάψει τα χωράφια της. Να κάνει το τοπίο της αγνώριστο. Ν’ αδειάσει τις φράσεις από τις τελευταίες συλλαβές τους. Λέω όμως στον εαυτό μου πως, ότι κι αν γίνει, αυτοί οι νεαροί Σύριοι ήρωες έχουν μιά αξέχαστη ιστορία να μοιράζονται. Μπροστά στις καταστροφές που προκάλεσαν οι βόμβες, δεν έσωσαν μόνο τα βιβλία. Εχτισαν λέξεις. Οικοδόμησαν συντακτικά. Μέρα και νύχτα, δεν έπαψαν στιγμή να πιστεύουν στην ανωτερότητα του λόγου. Στον αήττητο χαρακτήρα του. Εσπασαν τη σιωπή, έδωσαν νέα πνοή στην αφήγηση. Εχτισαν μια γλώσσα ειρήνης. Με τα κείμενά τους, τα συνθήματά τους, τα περιοδικά, τα γκράφιτι και τις λογοτεχνικές δημιουργίες τους, αντιστάθηκαν μέχρι το τέλος στη στρατιωτική μετρική, επινόησαν έναν ρυθμό άλλον απ’ τον ρυθμό των κανονιών. Ο λόγος πέρασε πάνω απ’ την ασχήμια του πολέμου. Ενα μνημείο λέξεων, χωρίς μόνιμη κατοικία, για την επόμενη γενιά’’.
H Nτελφίν Μινουί σκηνοθέτησε το 2018 το ντοκυμαντέρ ΄΄Νταράγια: η βιβλιοθήκη κάτω από τις βόμβες΄΄, το οποίο βασιστηκε στο βιβλίο της. Το ντοκυμαντέρ προβλήθηκε από το τηλεοπτικό κανάλι France 5 , ενώ το 2019 απέσπασε το Βραβείο Νεανικού Κοινού του Φεστιβάλ Κινηματογράφου FIGRA.
Η μετάφραση είναι της Εφης Κορομηλά.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Οι Συλλέκτες βιβλίων στη Νταράγια΄΄ εξυμνούν την πολιτική και θεραπευτική δύναμη του γραπτού λόγου. ..πάντα προκλητικός αλλά και αισιόδοξος΄΄ Financial Times.
΄΄Ενα απίστευτο χρονικό...Το βιβλίο αφηγείται μια ιδιαίτερη ιστορία που όμοιές της, θάβονται συνήθως κάτω από εικόνες βίας΄΄. Corinne Segal-Literary Hub
Ξεκίνησε να ερευνά το θέμα του βιβλίου, όπως γράφει η ίδια, όταν, τυχαία, ανακάλυψε στο facebook τη σελίδα ΄΄Ηumans of Syria΄΄ μιας ομάδας νέων Σύριων φωτογράφων. Όπως σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου της:
΄΄Η εικόνα είναι απίστευτη. Ενα παράξενο στιγμιότυπο χωρίς ίχνη από αίμα ή σφαίρες, έχει δρσαπετεύσει απ’ τη συριακή κόλαση. Δύο άντρες τραβηγμένοι προφίλ ανάμεσα σε τοίχους από βιβλία. Ο πρώτος σκύβει πάνω από κάποιο τόμο, ανοιχτό ακριβώς στη μέση. Ο δεύτερος περιεργάζεται με το βλέμμα ένα ράφι. Είναι νέοι, γύρω στα είκοσι, ο ένας μ’ ένα σπορ μπουφάν ριγμένο στους ώμους, ο άλλος μ’ ένα κασκέτο βαθιά χωμένο στο κεφάλι. Μέσα σ’ εκείνον τον θεόκλειστο χώρο όπου δεν υπάρχει παράθυρο, το τεχνητό φως που λούζει τα πρόσωπά τους τονίζει ακόμα περισσότερο την παραδοξότητα της σκηνής. Σαν μια ασθενική αναπνοή που γλυστράει μέσα από τις χαραμάδες του πολέμου.
Το στιγμιότυπο αγγίζει μια χορδή μέσα μου. Το ανακάλυψα τυχαία στο facebook , στη σελίδα ΄΄Ηumans of Syria΄΄,μιας ομάδας νέων Σύριων φωτογράφων. Διαβάζω τη λεζάντα:΄μιλάει για μια μυστική βιβλιοθήκη στην καρδιά της Νταράγια. Επαναλαμβάνω με δυνατή φωνή: μια μυστική βιβλιοθήκη στη Νταράγια. Οι τρείς συλλαβές αλληλοσυγκρούονται. Νταράγια η εξεγερμένη. Νταράγια η πολιορκημένη. Νταράγια η πεινασμένη. Εχω διαβάσει και γράψει επίσης, πάρα πολλά γι’ αυτό το ανυπότακτο προάστειο της Δαμασκού, ένα από τα λίκνα της ειρηνικής εξέγερσης του 2011, που από το 2012 το περικυκλώνουν και το βομβαρδίζουν οι δυνάμεις του Μπασάρ αλ- Ασαντ. Η σκέψη ότι αυτοί οι νεαροί βρίσκονται εκεί, να διαβάζουν κάτω από τις βόμβες, στα υπόγεια της αποκλεισμένης πολιτείας αναζωπυρώνει την περιέργειά μου΄΄.
Η δημοσιογράφος αρχίζει να ψάχνει και μέσω του διαδικτίου καταφέρνει να έρθει σε επαφή με τους πολιορκημένους στη Νταράγια, και ειδικά με αυτή την ομάδα των νεαρών που σκέφτηκαν να δημιουργήσουν αυτή την κρυφή υπόγεια βιβλιοθήκη μέσα στα ερείπια της πόλης.
΄΄Μέσα από τα βρόχια μιας κακής σύνδεσης στο διαδίκτιο, μοναδικό φεγγίτη προς τον έξω κόσμο, μου περιγράφει τη ρημαγμένη πόλη του, τα γκρεμισμένα σπίτια, τη φωτιά και τη σκόνη, και μέσα σ’ εκείνον τον χαλασμό τα χιλιάδες βιβλία που έσωσαν απ’ τα ερείπια και συγκέντρωσαν σ’ αυτό το καταφύγιο από χαρτί, στο οποίο έχουν πρόσβαση όλοι οι κάτοικοι. Για ώρες ολόκληρες μου διηγείται με λεπτομέρειες το σχέδιο διάσωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς, που το εκπόνησαν πάνω στις στάχτες μιας ανυπότακτης πόλης. Υστερα μου μιλάει για τους αδιάκοπους βομβαρδισμούς. Για κοιλιές που αδειάζουν. Για σούπες με φύλλα από τα δέντρα για να ξεγελάνε την πείνα τους. Και για τις μανιώδεις αναγνώσεις για να τρέφουν το πνεύμα τους. Απέναντι στις βόμβες, η βιβλιοθήκη είναι το κρυφό οχυρό τους. Τα βιβλία, τα όπλα τους για μαζική μόρφωση. Η αφήγησή του είναι καθηλωτική. Πάλλεται απ’ τον ύμνο στην ειρήνη που ο ηγέτης της Δαμασκού επιμένει να στραγγαλίζει. Είναι η υπόγεια παρτιτούρα που θέλουν να εξαλείψουν οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους. Είναι η Τρίτη φωνή που γεννήθηκε απ’ τα μεγάφωνα των ειρηνικών διαδηλώσεων στις αρχές της αντικαθεστωτικής εξέγερσης και που η σημερινή σύγκρουση απειλεί να εξαφανίσει για πάντα. Ενα ημερολόγιο της επανάστασής τους που μου ψιθυρίζει να γεμίσω τις σελίδες του΄΄.
Ντρέπομαι που το γράφω, αλλά θέλω να είμαι ειλικρινής. Πρίν διαβάσω αυτό το βιβλίο δεν είχα πολυκαταλάβει τις αιτίες του πολέμου στη Συρία. Διαβάζοντας το κατάλαβα πολυ περισσότερα απ’ όσα θα μάθαινα αν παρακολουθούσα όλα τα δελτία ειδήσεων από τότε που ξεκίνησε αυτός ο πόλεμος. Η Ντελφίν Μινουί κάνει ένα οδοιπορικό σε μιά κατεστραμένη χώρα, στην απόγνωση των ανθρώπων που επέζησαν βλέποντας τους δικούς τους να σκοτώνονται, στα ερείπια της Νταράγια που οι άνθρωποι είχαν τη δύναμη να αντισταθούν σε ένα τυραννικό καθεστώς, όχι με τα όπλα, αλλά δημιουργώντας μια βιβλιοθήκη συγκεντρώνοντας εκεί τα βιβλία που μάζευαν μέσα από τα κατεστραμένα σπίτια.
΄΄Από το 2012 έως το 2016 η εξεγερμένη Νταράγια, προάστιο της Δαμασκού, υπέστη μια ανελέητη πολιορκία, από τις δυνάμεις του Μπασάρ αλ-Ασάντ. Τέσσερα χρόνια καθόδου στην κόλαση, σημαδεμένα από βομβαρδισμούς, επιθέσεις με χημικά αέρια, στερήσεις και πείνα. Μπροστά στη βία του καθεστώτος Ασάντ, σαράντα περίπου νεαροί επαναστάτες αποφασίζουν να ελευθερώσουν χιλιάδες βιβλία θαμμένα κάτω από τα ερείπια και να τα συγκεντρώσουν σε μια βιβλιοθήκη κρυμμένη σε ένα υπόγειο. Η αντίστασή τους μέσω των βιβλίων είναι αλληγορική: ενσαρκώνει την Τρίτη φωνή, μεταξύ καθεστώτος Ασαντ και Ισλαμικού Κράτους-ISIS. Φωνή που ο πόλεμος απειλεί να πνίξει΄΄.
Σήμερα, που η Νταράγια δεν υφίσταται πλέον, έχει ισοπεδωθεί από τις βόμβες του καθεστώτος, τα μηνύματα που θέλει να δώσει αυτό τα βιβλίο είναι πολλαπλά. Για τέσσερα χρόνια, η συγγραφέας , μέσω skype, παρακολουθούσε, σχεδόν καθημερινά, την πολιορκία της πόλης από τις δυνάμεις του καθεστώτος, τις ανθρώπινες καθημερινές απώλειες, τη θέληση για ζωή, την πεποίθηση των νεαρών ότι τα βιβλία που έσωσαν από τα ερείπια,μπορούν να σώσουν και τις δικές τους ζωές. ΄Η τουλάχιστον μια ζωή που αξίζει τον κόπο να λέγεται ζωή.
΄΄Σκέφτομαι το ΄΄Φαρενάιτ 451΄΄. Τους παρανοικούς πυροσβέστες που καίνε τα βιβλία. Το μυθιστόρημα του Ρέι Μπράντμπερι που κυκλοφόρησε το 1952. Τα απαγορευμένα βιβλία. Την ειδική ταξιαρχία που οργώνει τους δρόμους για να να τιμωρεί τους παραβάτες. Σκέφτομαι αυτά τα λόγια που λέει στο βιβλίο ο λοχαγός Μπέτι:
΄΄Ενα βιβλίο είναι ένα οπλισμένο τουφέκι μέσα στο διπλανό σπίτι. Να το κάψουμε. Να αφοπλίσουμε το όπλο. Να τσακίσουμε το ανθρώπινο μυαλό . Ποιός ξέρει ποιός θα μπορούσε να είναι ο στόχος του μορφωμένου ανθρώπου;΄΄
Τα βιβλία, αυτά τα όπλα μαζικής μόρφωσης που κάνουν τους τυράννους να τρέμουν΄΄.
Η Ντελφίν Μινουί έγραψε ένα βιβλίο για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Για το δικαίωμά του να επιλέγει. Για τη δύναμη της μόρφωσης, που μπορεί να μεταμορφώσει τους ανθρώπους. Για το δικαίωμα του ανθρώπου στην εξέγερση όταν καταπατούνται τα δικαιώματά του. Για την δύναμη που ένα βιβλίο μπορεί να μεταδώσει τον αναγνώστη του. ΄΄Ο πόλεμός τους με όπλο το χαρτί με συγκινεί ακόμα περισσότερο. Παθιασμένη με τα βιβλία, θυμάμαι το ρίγος που ένιωσα στην πρώτη μου επίσκεψη στη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας., καμένη και κατεστραμένη αμέτρητες φορές. Οι βιβλιοθήκες έχουν κάτι ανατρεπτικό και καταπραυντικό συνάμα΄΄.
΄΄Αύριο, μεθαύριο, σε μισόν αιώνα, τι ανάμνηση θα έχει μείνει απ’ αυτή τη χάρτινη σπηλιά; Η ξεσηκωμένη πολιτεία, κάποτε ξακουστή για τα νόστιμα λευκα σταφύλια της, θα έχει μετατραπεί , όπως λένε οι φήμες, σε στρατιωτική βάση, μετά την πλήρη κατεδάφιση των κατεστραμμένων σπιτιών της. Μέσα σε τέσσερα χρόνια αναγκαστικού αποκλεισμού, ο Μπασάρ αλ-Ασαντ έκανε τα πάντα για να αλλοιώσει τη μορφή της πόλης. Να κάψει τα χωράφια της. Να κάνει το τοπίο της αγνώριστο. Ν’ αδειάσει τις φράσεις από τις τελευταίες συλλαβές τους. Λέω όμως στον εαυτό μου πως, ότι κι αν γίνει, αυτοί οι νεαροί Σύριοι ήρωες έχουν μιά αξέχαστη ιστορία να μοιράζονται. Μπροστά στις καταστροφές που προκάλεσαν οι βόμβες, δεν έσωσαν μόνο τα βιβλία. Εχτισαν λέξεις. Οικοδόμησαν συντακτικά. Μέρα και νύχτα, δεν έπαψαν στιγμή να πιστεύουν στην ανωτερότητα του λόγου. Στον αήττητο χαρακτήρα του. Εσπασαν τη σιωπή, έδωσαν νέα πνοή στην αφήγηση. Εχτισαν μια γλώσσα ειρήνης. Με τα κείμενά τους, τα συνθήματά τους, τα περιοδικά, τα γκράφιτι και τις λογοτεχνικές δημιουργίες τους, αντιστάθηκαν μέχρι το τέλος στη στρατιωτική μετρική, επινόησαν έναν ρυθμό άλλον απ’ τον ρυθμό των κανονιών. Ο λόγος πέρασε πάνω απ’ την ασχήμια του πολέμου. Ενα μνημείο λέξεων, χωρίς μόνιμη κατοικία, για την επόμενη γενιά’’.
H Nτελφίν Μινουί σκηνοθέτησε το 2018 το ντοκυμαντέρ ΄΄Νταράγια: η βιβλιοθήκη κάτω από τις βόμβες΄΄, το οποίο βασιστηκε στο βιβλίο της. Το ντοκυμαντέρ προβλήθηκε από το τηλεοπτικό κανάλι France 5 , ενώ το 2019 απέσπασε το Βραβείο Νεανικού Κοινού του Φεστιβάλ Κινηματογράφου FIGRA.
Η μετάφραση είναι της Εφης Κορομηλά.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Οι Συλλέκτες βιβλίων στη Νταράγια΄΄ εξυμνούν την πολιτική και θεραπευτική δύναμη του γραπτού λόγου. ..πάντα προκλητικός αλλά και αισιόδοξος΄΄ Financial Times.
΄΄Ενα απίστευτο χρονικό...Το βιβλίο αφηγείται μια ιδιαίτερη ιστορία που όμοιές της, θάβονται συνήθως κάτω από εικόνες βίας΄΄. Corinne Segal-Literary Hub
