Ένα μυθιστόρημα- έκπληξη. Και είναι έκπληξη γιατί ο Φαμπιάνο Μάσσιμι είναι πρωτοεμφανιζόμενος συγγραφέας και καταπιάνεται σε αυτό, το πρώτο του μυθιστόρημα, με ένα δύσκολο είδος λογοτεχνίας. Εγραψε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα,με ιστορικό περιβάλλον και υπόβαθρο. Κατ’ αρχάς, βασίζεται σε ιστορικά γεγονότα. Μας γυρίζει στο 1931, στο Μόναχο, την εποχή που ο Χίτλερ και το ναζιστικό κόμμα του είναι λίγο πρίν από την κατάληψη της εξουσίας στη Γερμανία. Οπως σημειώνει ο συγγραφέας στο τέλος του βιβλίου, ΄΄Τρείς εβδομάδες μετά τον θάνατο της ανηψιάς του ο Αδόλφος Χίτλερ συνάντησε τον πρόεδρο Χίντενμπουργκ για να αρχίσουν τις διαπραγματεύσεις σχρτικά με την ανάληψη εκ μέρους του της καγκελαρίας. Οταν το κόμμα ανήλθε στην εξουσία, τα αρχεία του Μονάχου ήταν τα πρώτα που εκκαθαρίστηκαν από τις αποδείξεις των ναζιστικών εγκλημάτων που διαπράχθηκαν στη διάρκεια των ΄΄χρόνων της πάλης΄΄.
Εχουμε , λοιπόν, την δολοφονία της Γκέλι Ράουμπαλ, ανηψιάς του Χίτλερ, που όλοι θέλουν να παρουσιάσουν σαν αυτοκτονία. Για να μπούμε στο κλίμα του μυθιστορήματος, αντιγράφω από το οπισθόφυλλο:
΄΄Μόναχο, Σεπτέμβριος 1931. Ο αστυνόμος Ζίγκφριντ Ζάουερ καλείται επιγόντως σε ένα αριστοκρατικό διαμέρισμα, όπου βρέθηκε νεκρή η εικοσιδυάχρονη Ανγκελα Ράουμπαλ, η επονομαζόμενη Γκέλι. Δίπλα της υπάρχει ένα πιστόλι, όλα δείχνουν ότι πρόκειται για αυτοκτονία. Η Γκέλι όμως, δεν ήταν μιά τυχαία κοπέλα και το διαμέρισμα όπου ζούσε και πέθανε, όπως και το πιστόλι το οποίο έριξε τη μοιραία σφαίρα, δεν ανήκουν σε έναν τυχαίο άνδρα: νόμιμος κηδεμόνας της ήταν ο ΄΄θείος Αλφ΄΄, γνωστός στην υπόλοιπη Γερμανία ως Αδόλφος Χίτλερ.
Ο Ζάουερ αρχίζει αμέσως τις έρευνες στριμωγμένος ανάμεσα σε αυτούς που θέλουν να κλείσει την έρευνα μέσα σε λίγες ώρες και σε εκείνους που του ζητούν να εξετάσει την υπόθεση σε βάθος και να ανακαλύψει την αλήθεια, όποια κι αν είναι αυτή. Ο Χίτλερ, μόλις μαθαίνει τα νέα, επιστρέφει βιαστικά από τη Νυρεμβέργη και επιβεβαιώνει ότι έχει αδιάσειστο άλλοθι. Κι όμως, ο Ζάουερ αμφιβάλλει και δε σταματά να ερευνά. Οι αλήθειες που θα ανακαλύψει είναι τόσο σκοτεινές, που κλονίζουν κάθε επαγγελματική και προσωπική του βεβαιότητα, και θα τον ωθήσουν σε αποφάσεις από το αποτέλεσμα των οποίων θα μπορούσε να κριθεί ακόμη και το μέλλον της δημοκρατίας στη Γερμανία.
Με φόντο την ετοιμοθάνατη Δημοκρατία της Βαιμάρης, στην οποία γίνονται αισθητά όλα τα προμηνύματα της ναζιστικής τραγωδίας, ο ΄΄Αγγελος του Μονάχου΄΄είναι ένα θρίλερ που ισορροπεί θαυμαστά ανάμεσα στην αδιάσειστη ιστορική πραγματικότητα και στη συναρπαστική μυθοπλασία, ένα ταξίδι αναζήτησης ενός μικρού μέρους της αλήθειας που θα μπορέσει, ίσως, να αποκαταστήσει την αξιοπρέπεια του πρώτου, αληθινού θύματος της ναζιστικής προπαγάνδας: της νεαρής και αθώας Γκέλι Ράουμπαλ΄΄.
Ο Φαμπιάνο Μάσσιμι έγραψε το μυθιστόρημά του βασιζόμενος σε ιστορικά ντοκουμέντα. Τα γεγονότα αυτά έγιναν, τα πρόσωπα που εμπλέκονται υπήρξαν. Στο τέλος του βιβλίου παραθέτει την σχετική βιβλιογραφία, τις πηγές απ’ όπου άντλησε τα στοιχεία . Οπως γράφει ο ίδιος : ΄΄Ο θάνατος της Γκέλι Ράουμπαλ είναι ένα ιστορικό γεγονός. Οι περιστάσις που οδήγησαν στις έρευνες του Ζάουερ και του Μούττι επιβεβαιωμένες. Μέρη, χρόνοι, εμπλεκώμενα πρόσωπα και προχωρημένες υποθέσεις έχουν αντληθεί από την επικαιρότητα της εποχής, όχι από τη φαντασία, όπως και όλες οι δηλώσεις των μαρτύρων, τα άρθρα των εφημερίδων και όλα τα έγγραφα που αναφέρονται. Π.χ. το γράμμα που περιέχεται στο κεφάλαιο 23 και τα σημειώματα του Χίμμλερ. Σύμφωνα με την τελική έκθεση του διευθυντή Τέννερ, η οποία κατατέθηκε στο αρχείο της Αστυνομίας του Μονάχου στις 28 Σεπτεμβρίου 1931, οι αστυνόμοι που επιφορτίστηκαν με την υπόθεση ονομάζονταν πράγματι Ζάουερ και Φόρστερ. Εφόσον γι’ αυτούς δεν γνωρίζουμε τίποτε άλλο, ούτε κάν τα βαπτιστικά τους ονόματα, πήρα την ελευθερία να τους χαρίσω επινοημένες σκέψεις και πράξεις- το ίδιο που έκανα με τους άλλους χαρακτήρες που έζησαν πραγματικά, κάθε φορά που ήταν απαραίτητο, αλλά πάντοτε σεβόμενος τις υπαρκτές πηγές και με μοναδική πρόθεση να αφηγηθώ όσο το δυνατόν καλύτερα αυτή την ιστορία, που είναι ουσιαστικά μια αληθινή ιστορία΄΄.
Ο συγγραφέας παραθέτει τις πηγές του και θεωρώ σκόπιμο να μην αναφέρω τα υπόλοιπα, για χάρη του αναγνώστη που θα θελήσει να το διαβάσει. Αυτό που μπορώ να προσθέσω είναι ότι ο Φαμπιάνο Μάσσιμι έχει μελετήσει τα υπαρκτά πρόσωπα για τα οποία γράφει, έτσι ώστε τα λόγια τους, ακόμα κι αν είναι επινοημένα, να ακούγονται αληθοφανή. Ο Αδόλφος Χίτλερ, ο Ρούντολφ Ες, ο Χέρμαν Γκαίρινγκ, ο Ερνστ Ράιμ, ο Χάινριχ Χίμμλερ, ο Ράιχαρντ Χάιντριχ, ο Γιόζεφ Γκαίμπελς, ο Μπάλντουρ φον Σίραχ, ο Γκρέγκορ Στράσσερ, ο Φράντς Ξάβερ Σβάρτς, ο Γιούλιους Σρεκ, ο Ράινερ Χάρτμαν,η Εύα Μπράουν ήταν πρόσωπα υπαρκτά και το κάθε ένα έπαιξε ενα μικρό ή μεγάλο ρόλο σε αυτή την υπόθεση.
Σε μιά πρόσφατη συνέντευξή του στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη, στην διαπίστωση ότι το μυθιστόρημά του ισορροπεί ανάμεσα στην ιστορική πραγματικότητα και στη μυθοπλασία, ο Φαμπιάνο Μάσσιμι απάντησε:
΄΄Αυτός ήταν ο σκοπός μου και μακάρι να τον πέτυχα! Οι τόποι, οι χρόνοι, οι άνθρωποι που αναπαρίστανται στην ιστορία μου είναι τόσο ενδιαφέροντες από μόνοι τους –κάποια στιγμή ο Ζάουερ συναντά τον Γκέρινγκ, τον Γκέμπελς, κι άλλους πολλούς– ώστε με την προσθήκη μιας επικάλυψης μυστηρίου ήταν σχετικά εύκολο να κάνω τον αναγνώστη να γυρίζει γρήγορα τις σελίδες. Έγραψα την αρχή με τέτοιον τρόπο ώστε να διαβάζεται πιο αργά κι ο ρυθμός ν’ ανεβαίνει σταδιακά, οδηγώντας σε μια χιονοστιβάδα γεγονότων και σε τρεις μεγάλες ανατροπές στο τέλος, ανάμεσα στις οποίες είναι η λύση του μυστηρίου για το πώς τελικά έχασε τη ζωή της η Γκέλι Ράουμπαλ, κι όλα αυτά βασισμένα σε αυθεντικά ντοκουμέντα.΄΄
Η ιστορική αναπαράσταση της εποχής είναι εξαιρετική. Το Μόναχο του 1931 ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας, όπως και, πιό περιορισμένα, η Βιέννη εκείνης της εποχής. Καί, όσο αφορά την μυθοπλασία, ο συγγραφέας έγραψε ένα εξαιρετικό θρίλλερ εποχής, που πολλοί πιό γνωστοί συγγραφείς θα ζήλευαν. Κυρίως δημιούργησε τον χαρακτήρα του Ζίγκφριντ Ζάουερ, πού, έχω την εντύπωση ότι δεν τελειώνει εδώ η δράση του. Μάλλον σε κάποιο καιρό θα διαβάσουμε την επόμενη περιπέτειά του. Ενας χαρακτήρας κλασικός, αυτός του έντιμου αστυνομικού, που και αυτός κουβαλά τα προσωπικά του θέματα, αλλά είναι αποφασισμένος να φτάσει την υπόθεση μέχρι το τέλος: στην αποκάλυψη της αλήθειας.
Αποκαλυπτικά τα λόγια του Φριτς Γκέρλιχ-εκδότη της εφημερίδας που αντιπολιτευόταν τους ναζί. Ιστορικά, τον συνέλαβαν στην οικία του μετά τον διορισμό του Χίτλερ στην καγκελαρία. Κλεισμένος στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, στις πύλες του Μονάχου, πέθανε στη διάρκεια της εσωτερικής εκκαθάρισης που έμεινε γνωστή ως ΄΄η Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών΄΄. Το άρθρο που δούλευε πριν από τη σύλληψή του αφορούσε την αλήθεια σχετικά με την υπόθεση Ράουμπαλ.
Λέει , λοιπόν, στον αστυνόμο Ζάουερ σε κάποιο σημείο του βιβλίου:
΄΄Λυπάμαι για τα τεχνάσματα, αλλά ήταν ο μοναδικός τρόπος. Η Γερμανία κινδυνεύει. Το υπουργείο προστατεύει τους ναζί. Η αστυνομία είναι γεμάτη μυστικούς. Και στις επόμενες εκλογές το κόμμα θα θριαμβεύσει. Ολοι προσποιούνται ότι δε βλέπουν, ανέχονται όλο και πιο ανεξέλεγκτα πράγματα και λένε στους εαυτούς τους ότι είναι απλώς ένα αστείο που αργά ή γρήγορα θα τελειώσει, κι έτσι δεν αντιλαμβάνονται αυτό που συμβαίνει πραγματικά. Είναι όπως η ιστορία με τον βάτραχο. Αν τον ρίξεις σε μιά κατσαρόλα με καυτό νερό, θα πεταχτεί έξω στη στιγμή. Αλλά, αν τον βάλεις στο κρύο νερό και ανάψεις τη φωτιά, η θερμοκρασία θα ανεβεί αργά και ο βάτραχος θα καταλήξει βραστός χωρίς καν να το υποπτευθεί΄΄.
Το πού κατέληξαν όλα αυτά, η ανθρωπότητα το βίωσε με τραγικό τρόπο τα χρόνια που ακολούθησαν.
Ο Φαμπιάνο Μάσσιμι γεννήθηκε στη Μόντενα το 1977. Σπούδασε φιλοσοφία στα πανεπιστήμια της Μπολόνια και του Μάντσεστερ, εργάστηκε ως σύμβουλος μεγάλων εκδοτικών οίκων για σειρά ετών και σήμερα εργάζεται ως βιβλιοθηκονόμος στη Βιβλιοθήκη Delfini της Μόντενα. Ο Άγγελος του Μονάχου είναι το πρώτο του βιβλίο, πρωτοεκδόθηκε στα ιταλικά το 2020 και μεταφράζεται σε πολλές γλώσσες, ενώ απέσπασε το βραβείο Asti D’Appello.
Η μετάφραση είναι της Μαρίας Οικονομίδου.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Ο Αγγελος του Μονάχου΄΄ βασίζεται στην ιστορική πραγματικότητα, την οποία ξεπερνάει, καθώς γίνεται ο αοιδός της, αυτός που θα την αφηγηθεί με ακρίβεια, ενθουσιασμό και φαντασία΄΄. Donato Carrisi-Corrtere della Sera.
΄΄Εχει όλα όσα χρειάζεται για να κατακτήσει τον κόσμο΄΄. Il Giornale.
Εχουμε , λοιπόν, την δολοφονία της Γκέλι Ράουμπαλ, ανηψιάς του Χίτλερ, που όλοι θέλουν να παρουσιάσουν σαν αυτοκτονία. Για να μπούμε στο κλίμα του μυθιστορήματος, αντιγράφω από το οπισθόφυλλο:
΄΄Μόναχο, Σεπτέμβριος 1931. Ο αστυνόμος Ζίγκφριντ Ζάουερ καλείται επιγόντως σε ένα αριστοκρατικό διαμέρισμα, όπου βρέθηκε νεκρή η εικοσιδυάχρονη Ανγκελα Ράουμπαλ, η επονομαζόμενη Γκέλι. Δίπλα της υπάρχει ένα πιστόλι, όλα δείχνουν ότι πρόκειται για αυτοκτονία. Η Γκέλι όμως, δεν ήταν μιά τυχαία κοπέλα και το διαμέρισμα όπου ζούσε και πέθανε, όπως και το πιστόλι το οποίο έριξε τη μοιραία σφαίρα, δεν ανήκουν σε έναν τυχαίο άνδρα: νόμιμος κηδεμόνας της ήταν ο ΄΄θείος Αλφ΄΄, γνωστός στην υπόλοιπη Γερμανία ως Αδόλφος Χίτλερ.
Ο Ζάουερ αρχίζει αμέσως τις έρευνες στριμωγμένος ανάμεσα σε αυτούς που θέλουν να κλείσει την έρευνα μέσα σε λίγες ώρες και σε εκείνους που του ζητούν να εξετάσει την υπόθεση σε βάθος και να ανακαλύψει την αλήθεια, όποια κι αν είναι αυτή. Ο Χίτλερ, μόλις μαθαίνει τα νέα, επιστρέφει βιαστικά από τη Νυρεμβέργη και επιβεβαιώνει ότι έχει αδιάσειστο άλλοθι. Κι όμως, ο Ζάουερ αμφιβάλλει και δε σταματά να ερευνά. Οι αλήθειες που θα ανακαλύψει είναι τόσο σκοτεινές, που κλονίζουν κάθε επαγγελματική και προσωπική του βεβαιότητα, και θα τον ωθήσουν σε αποφάσεις από το αποτέλεσμα των οποίων θα μπορούσε να κριθεί ακόμη και το μέλλον της δημοκρατίας στη Γερμανία.
Με φόντο την ετοιμοθάνατη Δημοκρατία της Βαιμάρης, στην οποία γίνονται αισθητά όλα τα προμηνύματα της ναζιστικής τραγωδίας, ο ΄΄Αγγελος του Μονάχου΄΄είναι ένα θρίλερ που ισορροπεί θαυμαστά ανάμεσα στην αδιάσειστη ιστορική πραγματικότητα και στη συναρπαστική μυθοπλασία, ένα ταξίδι αναζήτησης ενός μικρού μέρους της αλήθειας που θα μπορέσει, ίσως, να αποκαταστήσει την αξιοπρέπεια του πρώτου, αληθινού θύματος της ναζιστικής προπαγάνδας: της νεαρής και αθώας Γκέλι Ράουμπαλ΄΄.
Ο Φαμπιάνο Μάσσιμι έγραψε το μυθιστόρημά του βασιζόμενος σε ιστορικά ντοκουμέντα. Τα γεγονότα αυτά έγιναν, τα πρόσωπα που εμπλέκονται υπήρξαν. Στο τέλος του βιβλίου παραθέτει την σχετική βιβλιογραφία, τις πηγές απ’ όπου άντλησε τα στοιχεία . Οπως γράφει ο ίδιος : ΄΄Ο θάνατος της Γκέλι Ράουμπαλ είναι ένα ιστορικό γεγονός. Οι περιστάσις που οδήγησαν στις έρευνες του Ζάουερ και του Μούττι επιβεβαιωμένες. Μέρη, χρόνοι, εμπλεκώμενα πρόσωπα και προχωρημένες υποθέσεις έχουν αντληθεί από την επικαιρότητα της εποχής, όχι από τη φαντασία, όπως και όλες οι δηλώσεις των μαρτύρων, τα άρθρα των εφημερίδων και όλα τα έγγραφα που αναφέρονται. Π.χ. το γράμμα που περιέχεται στο κεφάλαιο 23 και τα σημειώματα του Χίμμλερ. Σύμφωνα με την τελική έκθεση του διευθυντή Τέννερ, η οποία κατατέθηκε στο αρχείο της Αστυνομίας του Μονάχου στις 28 Σεπτεμβρίου 1931, οι αστυνόμοι που επιφορτίστηκαν με την υπόθεση ονομάζονταν πράγματι Ζάουερ και Φόρστερ. Εφόσον γι’ αυτούς δεν γνωρίζουμε τίποτε άλλο, ούτε κάν τα βαπτιστικά τους ονόματα, πήρα την ελευθερία να τους χαρίσω επινοημένες σκέψεις και πράξεις- το ίδιο που έκανα με τους άλλους χαρακτήρες που έζησαν πραγματικά, κάθε φορά που ήταν απαραίτητο, αλλά πάντοτε σεβόμενος τις υπαρκτές πηγές και με μοναδική πρόθεση να αφηγηθώ όσο το δυνατόν καλύτερα αυτή την ιστορία, που είναι ουσιαστικά μια αληθινή ιστορία΄΄.
Ο συγγραφέας παραθέτει τις πηγές του και θεωρώ σκόπιμο να μην αναφέρω τα υπόλοιπα, για χάρη του αναγνώστη που θα θελήσει να το διαβάσει. Αυτό που μπορώ να προσθέσω είναι ότι ο Φαμπιάνο Μάσσιμι έχει μελετήσει τα υπαρκτά πρόσωπα για τα οποία γράφει, έτσι ώστε τα λόγια τους, ακόμα κι αν είναι επινοημένα, να ακούγονται αληθοφανή. Ο Αδόλφος Χίτλερ, ο Ρούντολφ Ες, ο Χέρμαν Γκαίρινγκ, ο Ερνστ Ράιμ, ο Χάινριχ Χίμμλερ, ο Ράιχαρντ Χάιντριχ, ο Γιόζεφ Γκαίμπελς, ο Μπάλντουρ φον Σίραχ, ο Γκρέγκορ Στράσσερ, ο Φράντς Ξάβερ Σβάρτς, ο Γιούλιους Σρεκ, ο Ράινερ Χάρτμαν,η Εύα Μπράουν ήταν πρόσωπα υπαρκτά και το κάθε ένα έπαιξε ενα μικρό ή μεγάλο ρόλο σε αυτή την υπόθεση.
Σε μιά πρόσφατη συνέντευξή του στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη, στην διαπίστωση ότι το μυθιστόρημά του ισορροπεί ανάμεσα στην ιστορική πραγματικότητα και στη μυθοπλασία, ο Φαμπιάνο Μάσσιμι απάντησε:
΄΄Αυτός ήταν ο σκοπός μου και μακάρι να τον πέτυχα! Οι τόποι, οι χρόνοι, οι άνθρωποι που αναπαρίστανται στην ιστορία μου είναι τόσο ενδιαφέροντες από μόνοι τους –κάποια στιγμή ο Ζάουερ συναντά τον Γκέρινγκ, τον Γκέμπελς, κι άλλους πολλούς– ώστε με την προσθήκη μιας επικάλυψης μυστηρίου ήταν σχετικά εύκολο να κάνω τον αναγνώστη να γυρίζει γρήγορα τις σελίδες. Έγραψα την αρχή με τέτοιον τρόπο ώστε να διαβάζεται πιο αργά κι ο ρυθμός ν’ ανεβαίνει σταδιακά, οδηγώντας σε μια χιονοστιβάδα γεγονότων και σε τρεις μεγάλες ανατροπές στο τέλος, ανάμεσα στις οποίες είναι η λύση του μυστηρίου για το πώς τελικά έχασε τη ζωή της η Γκέλι Ράουμπαλ, κι όλα αυτά βασισμένα σε αυθεντικά ντοκουμέντα.΄΄
Η ιστορική αναπαράσταση της εποχής είναι εξαιρετική. Το Μόναχο του 1931 ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας, όπως και, πιό περιορισμένα, η Βιέννη εκείνης της εποχής. Καί, όσο αφορά την μυθοπλασία, ο συγγραφέας έγραψε ένα εξαιρετικό θρίλλερ εποχής, που πολλοί πιό γνωστοί συγγραφείς θα ζήλευαν. Κυρίως δημιούργησε τον χαρακτήρα του Ζίγκφριντ Ζάουερ, πού, έχω την εντύπωση ότι δεν τελειώνει εδώ η δράση του. Μάλλον σε κάποιο καιρό θα διαβάσουμε την επόμενη περιπέτειά του. Ενας χαρακτήρας κλασικός, αυτός του έντιμου αστυνομικού, που και αυτός κουβαλά τα προσωπικά του θέματα, αλλά είναι αποφασισμένος να φτάσει την υπόθεση μέχρι το τέλος: στην αποκάλυψη της αλήθειας.
Αποκαλυπτικά τα λόγια του Φριτς Γκέρλιχ-εκδότη της εφημερίδας που αντιπολιτευόταν τους ναζί. Ιστορικά, τον συνέλαβαν στην οικία του μετά τον διορισμό του Χίτλερ στην καγκελαρία. Κλεισμένος στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, στις πύλες του Μονάχου, πέθανε στη διάρκεια της εσωτερικής εκκαθάρισης που έμεινε γνωστή ως ΄΄η Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών΄΄. Το άρθρο που δούλευε πριν από τη σύλληψή του αφορούσε την αλήθεια σχετικά με την υπόθεση Ράουμπαλ.
Λέει , λοιπόν, στον αστυνόμο Ζάουερ σε κάποιο σημείο του βιβλίου:
΄΄Λυπάμαι για τα τεχνάσματα, αλλά ήταν ο μοναδικός τρόπος. Η Γερμανία κινδυνεύει. Το υπουργείο προστατεύει τους ναζί. Η αστυνομία είναι γεμάτη μυστικούς. Και στις επόμενες εκλογές το κόμμα θα θριαμβεύσει. Ολοι προσποιούνται ότι δε βλέπουν, ανέχονται όλο και πιο ανεξέλεγκτα πράγματα και λένε στους εαυτούς τους ότι είναι απλώς ένα αστείο που αργά ή γρήγορα θα τελειώσει, κι έτσι δεν αντιλαμβάνονται αυτό που συμβαίνει πραγματικά. Είναι όπως η ιστορία με τον βάτραχο. Αν τον ρίξεις σε μιά κατσαρόλα με καυτό νερό, θα πεταχτεί έξω στη στιγμή. Αλλά, αν τον βάλεις στο κρύο νερό και ανάψεις τη φωτιά, η θερμοκρασία θα ανεβεί αργά και ο βάτραχος θα καταλήξει βραστός χωρίς καν να το υποπτευθεί΄΄.
Το πού κατέληξαν όλα αυτά, η ανθρωπότητα το βίωσε με τραγικό τρόπο τα χρόνια που ακολούθησαν.
Ο Φαμπιάνο Μάσσιμι γεννήθηκε στη Μόντενα το 1977. Σπούδασε φιλοσοφία στα πανεπιστήμια της Μπολόνια και του Μάντσεστερ, εργάστηκε ως σύμβουλος μεγάλων εκδοτικών οίκων για σειρά ετών και σήμερα εργάζεται ως βιβλιοθηκονόμος στη Βιβλιοθήκη Delfini της Μόντενα. Ο Άγγελος του Μονάχου είναι το πρώτο του βιβλίο, πρωτοεκδόθηκε στα ιταλικά το 2020 και μεταφράζεται σε πολλές γλώσσες, ενώ απέσπασε το βραβείο Asti D’Appello.
Η μετάφραση είναι της Μαρίας Οικονομίδου.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Ο Αγγελος του Μονάχου΄΄ βασίζεται στην ιστορική πραγματικότητα, την οποία ξεπερνάει, καθώς γίνεται ο αοιδός της, αυτός που θα την αφηγηθεί με ακρίβεια, ενθουσιασμό και φαντασία΄΄. Donato Carrisi-Corrtere della Sera.
΄΄Εχει όλα όσα χρειάζεται για να κατακτήσει τον κόσμο΄΄. Il Giornale.
