O Iσραηλινός λογοτέχνης Νταβίντ Γκρόσμαν έγραψε έναν σπαρακτικό υπαρξιακό μονόλογο που, σε κάποια σημεία, σπάει τα στερεότυπα και την φόρμα είτε του θεατρικού μονολόγου είτε της κλασικής νουβέλας. Ισως η πιό σωστή έκφραση είναι ότι παίρνει στοιχεία και από τα δύο είδη, με την θεατρικότητα να υπερισχύει.
Ο συγγραφέας αποφασίζει να ΄΄ξεγυμνώσει΄΄ τον ήρωά του μπροστά στο κοινό. Να τον φέρει ενώπιως ενωπίω με τον εαυτό του, την παιδική και εφηβική ηλικία του, όταν ήταν ένα παιδί διαφορετικό από τα άλλα, να τον φέρει πρόσωπο με πρόσωπο με κάποια πρόσωπα που τον γνώρισαν σαν παιδί, και τον έχασαν στη συνέχεια.
Μιά ζωή είναι ένα σύνολο επιτυχιών, αποτυχιών, θετικών και αρνητικών πραγμάτων , άλλων αντικειμενικών, άλλων υποκειμενικών. Και ο ήρωας της ιστορίας μας έχει φτάσει στο τέλος. Είναι ένας μεσήλικας κωμικός σταντ απ, και επιστρέφει στο μέρος που γεννήθηκε και έζησε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια για να δώσει μιά τελευταία παράσταση. Είναι, θα λέγαμε, απελπισμένος, γιατί τα πράγματα στη ζωή του δεν πήγαν όπως θα τα ήθελε. Πρίν την τελική του κατάρρευση επί σκηνής, όμως, θέλει και έναν μάρτυρα σε αυτή την τελική του πράξη. Ο μάρτυρας είναι ο παλιός του συμμαθητής Αβισάι Λαζάρ, που είναι πιά ένας αξιοσέβαστος δικαστής, που μόλις έχει βγεί στη σύνταξη και όλοι τον σέβονται για αυτό που είναι. Ενας ακέραιος και έντιμος άνθρωπος. Του τηλεφωνεί και τον καλεί στην παράστασή του, κάμπτοντας τις αντιρρήσεις του. Χρειάζεται οπωσδήποτε έναν μάρτυρα στην τελευταία του παράσταση.
Σε μια συνέντευξή του στο Guardian ο Νταβίντ Γκροσμάν ανάμεσα σε άλλα είπε και τα εξής:
΄΄Υπάρχει χαρά και ζωή και οι εγγονές μας και οι φίλοι και η συγγραφή βιβλίων. Υπάρχουν πολλά πράγματα. Για να κάνεις, όμως, το οτιδήποτε, πρέπει να απαλλαγείς από το βάρος του πόνου. Είναι μεγάλος, σε τραβάει κάτω και σε παρασύρει και πρέπει να κάνεις προσπάθεια για να τον ξεπεράσεις. Πρέπει να αποφασίσεις ότι δε θα πέσεις. ...Το να γράψω ήταν ο τρόπος μου να επιστρέψω στη ζωή μετά τον θάνατο του γιού μου. Ηθελα να γράψω γιατί η συγγραφή ήταν το μόνο σταθερό πράγμα στη ζωή μου....Ετσι είμαι εγώ. Καταλαβαίνω τη ζωή μου μέσα από το γράψιμο.΄΄
Σε αυτά του τα λόγια,προφανώς, κρύβεται και η ανάγκη του να γράψει το ΄΄Ενα άλογο μπαίνει σ’ ένα μπαρ΄΄. Ο ήρωας του πάνω στη σκηνή τα δίνει όλα. Παραπαίει, αντέχει την αποδοκιμασία των θεατών, φτάνει στα όρια της ανθρώπινης ύπαρξής του. Είναι όμως αποφασισμένος σε αυτή την τελευταία του παράσταση να πεί τι του συμβαίνει.. Να πεί την αλήθεια του μπροστά στο κοινό.
΄΄Αισθάνεται ασφαλώς πως όλη η παράσταση αρχίζει να γέρνει. Υπάρχει ένα κλαδί που βάρυνε περισσότερο από ολόκληρο το δέντρο. Και το κοινό το αισθάνεται. Ανθρωποι κοιτάζονται μεταξύ τους και κουνιούνται ανήσυχοι. Ολο και λιγότεροι κατανοούν τι είναι αυτό το πράγμα στο οποίο μετέχουν εδώ ακούσια. Δεν έχω αμφιβολία πως θα είχαν σηκωθεί να φύγουν εδώ και ώρα, ή θα τον έδιωχναν τουλάχιστον από τη σκηνή με σφυρίγματα και φωνές, αν δεν υπήρχε αυτός ο πειρασμός που είναι δύσκολο να του αντισταθείς- ο πειρασμός να κρυφοκοιτάζεις την κόλαση του άλλου΄΄.
Αντιγράφω από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:
΄΄Σε ένα καταγώγιο σε μιά μικρή πόλη του Ισραήλ , διοργανώνεται μια βραδιά σταντ απ κωμωδίας, με τον Ντάβαλε Γκρινστάιν. Έναν μεσήλικο κωμικό. Ανάμεσα στους θεατές βρίσκεται ο δικαστής Αβισάι Λαζάρ, πρώην συμμαθητής του, καθώς και κάποιοι άλλοι που θυμούνται τον Ντοβ ως ένα περίεργο, λιπόσαρκο παιδί που περπατούσε με τα χέρια, προκαλώντας σύγχιση και αποφεύγογοντας έτσι τους νταήδες της γειτονιάς.
Σταδιακά, καθώς κινείται μεταξύ ιλαρότητας και υστερίας, ο μονόλογος του Ντοβ παίρνει τη μορφή απομνημονευμάτων και μας μεταφέρει πίσω σε ό,τι τον τρομοκρατούσε στην παιδική του ηλικία. Συναντούμε την όμορφη μητέρα του, που επέζησε του Ολοκαυτώματος και χρειάζεται συνεχή επιτήρηση, και τον τιμωρητικό πατέρα του, έναν άνθρωπο του μόχθου, που αδυνατεί να καταλάβει τον δημιουργικό γιό του. Ο Ντοβ ανακαλεί στη μνήμη του την εβδομάδα που πέρασε σε μιά στρατιωτική κατασκήνωση για νέους, όπου ο δικαστής Λαζάρ ήταν μάρτυρας ενός γεγονότος που σημάδεψε τον κωμικό για πάντα. Και ενώ ο Ντοβ διηγείται το ανεκδιήγητο, ο Λάζαρ έρχεται αντιμέτωπος με τον δικό του ρόλο σε αυτή την ιστορία απώλειας και επιβίωσης.΄΄
Ο Νταβίντ Γκροσμάν έγραψε, ουσιαστικά, έναν θεατρικό μονόλογο από αυτούς που κάθε μεγάλος ηθοποιός θα ήθελε να παίξει τουλάχιστον μιά φορά στην καριέρα του. Ισορροπεί ανάμεσα στην κωμωδία και στο δράμα, αφήνοντας πολλές φορές την ζυγαριά να γέρνει προς την μεριά του δράματος. Ο πρωταγωνιστής ανεβαίνει στη σκηνή, μπροστά στο κοινό της μικρής πόλης που γεννήθηκε, αποφασισμένος σε αυτή την τελευταία του παράσταση να πεί την αλήθεια του, να πεί τι του συνέβη στη ζωή του. Το κοινό, βέβαια, έχει έρθει προετοιμασμένο να δεί μιά σταντ απ κωμωδία. Ο Ντόβ, χρησιμοποιεί τα μέσα ενός έμπειρου κωμικού που αυτοσχεδιάζει, αλλά η τραγικότητα είναι αυτή που του βγαίνει. Στο τέλος της παράστασης έχουν απομείνει ελάχιστοι θεατές, αλλά όσοι έχουν απομείνει είναι λυτρωμένοι γιατί έχουν κατανοήσει ότι έγιναν συμμέτοχοι σε μιά πράξη αλήθειας. Και οι τελευταίες λέξεις του πρωταγωνιστή, από σκηνής, λένε το εξής:
΄΄Αυτά είχα να σας δώσω. Δε θα μοιράσουμε άλλο Ντόβαλε απόψε, αλλά ούτε και αύριο. Τέρμα τα δίφραγκα. Παρακαλώ να διαλυθείτε προσεκτικά. Ακολουθείτε τις οδηγίες των ταξιθετών και των υπευθύνων ασφαλείας. Μαθαίνω πως υπάρχει τρομερή κίνηση στην έξοδο. Καληνύχτα.΄΄
Με αυτό το βιβλίο ο συγγραφέας τιμήθηκε το 2017 με το Man Boοker International Prize .O Νταβίντ Γκροσμάν γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ το 1954. Σπούδασε φιλοσοφία και δραματική τέχνη στο Εβραικό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ. Εχει συγγράψει πολλά βιβλία, λογοτεχνικά, παιδικά και γενικών γνώσεων που έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από σαράντα γλώσσες. Ο Γκρόσμαν έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία και διακρίσεις. Το 1998 ανακηρύχθηκε Ιππότης των Γραμμάτων και των Τεχνών του Γαλλικού Κράτους. Το 2010 του απονεμήθηκε το Βραβείο Ειρήνης της Ενωσης Γερμανών Βιβλιοπωλών, το οποίο απονέμεται σε ανθρώπους που με το έργο τους προάγουν την ειρήνη, ενώ το το 2018 του απονεμήθηκε το Βραβείο Ισραήλ, ένα από τα σημαντικότερα της χώρας για την προσφορά του στην εβραική λογοτεχνία.
Η μετάφραση είναι της Λουίζας Μιζάν.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄ Η ισορροπία ανάμεσα στο κωμικό και τραγικό που έχει επιτύχει ο Νταβίντ Γκρόσμαν είναι αξιοθαύμαστη. Μια λεπτή ισορροπία που δημιουργεί ασύλληπτη ένταση. Τίποτα στο κείμενο δεν μοιάζει ξένο, ούτε ένα σημείο στίξης, ούτε μια λέξη, ούτε μια σταγόνα από τον ιδρώτα του Ντόβαλε στη σκηνή, του ήρωα που έχει όλα τα φόντα να καταγραφεί στο πάνθεον των λογοτεχνικών ηρώων. Ακόμα και η απεικόνιση της κοινωνίας του Ισραήλ φαίνεται πλούσια και πλήρης.΄΄Δήμητρα Ρουμπούλα –oanagnostis.gr
΄΄ Η λέξη «αριστούργημα» είναι υπερβολική και χρησιμοποιείται πιο συχνά απ’ ότι θα έπρεπε για έργα που δεν έχουν ακόμη αποδείξει την αξία τους σε βάθος χρόνου. Όμως νομίζω ότι είναι δίκαιο να χαρακτηρίσει κανείς το μυθιστόρημα του Γκρόσμαν ως ένα μικρό θρίαμβο, θεματικά όσο και στιλιστικά. Δομικά είναι σφικτό και συνεκτικό. Η πλοκή του είναι συγκινησιακά φορτισμένη χωρίς να θυσιάζει την αίσθηση του χιούμορ αλλά και το ερώτημα του τι είναι τελικά το χιούμορ και πόσο πολυποίκιλη μπορεί να είναι η χρήση του στην ανθρώπινη ζωή. Μέσα από την ιστορία του κρύβεται και μια άτυπη ιστορία των ηθών, των ιδεολογιών και των απόψεων που έχουν διαμορφώσει το σύγχρονο Ισραήλ. Αυτά νομίζω αρκούν για να οριοθετήσουν την επιτυχία του.΄΄Κωστής Καλογρούλης-Elculture.gr
΄΄ Δεν υπάρχει τίποτα περιττό. Κάθε κεφάλαιο, κάθε λέξη, κάθε κόμμα, κάθε σταγόνα από τον ιδρώτα του ήρωα είναι μελετημένα. Το βιβλίο είναι ταυτόχρονα διασκεδαστικό, πικρόχολο και προκλητικό. Το «A horse walks into a bar» έδωσε στον Νταβίντ Γκρόσμαν το διεθνές Βραβείο Μπούκερ.΄΄ Protagon.gr
Ο συγγραφέας αποφασίζει να ΄΄ξεγυμνώσει΄΄ τον ήρωά του μπροστά στο κοινό. Να τον φέρει ενώπιως ενωπίω με τον εαυτό του, την παιδική και εφηβική ηλικία του, όταν ήταν ένα παιδί διαφορετικό από τα άλλα, να τον φέρει πρόσωπο με πρόσωπο με κάποια πρόσωπα που τον γνώρισαν σαν παιδί, και τον έχασαν στη συνέχεια.
Μιά ζωή είναι ένα σύνολο επιτυχιών, αποτυχιών, θετικών και αρνητικών πραγμάτων , άλλων αντικειμενικών, άλλων υποκειμενικών. Και ο ήρωας της ιστορίας μας έχει φτάσει στο τέλος. Είναι ένας μεσήλικας κωμικός σταντ απ, και επιστρέφει στο μέρος που γεννήθηκε και έζησε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια για να δώσει μιά τελευταία παράσταση. Είναι, θα λέγαμε, απελπισμένος, γιατί τα πράγματα στη ζωή του δεν πήγαν όπως θα τα ήθελε. Πρίν την τελική του κατάρρευση επί σκηνής, όμως, θέλει και έναν μάρτυρα σε αυτή την τελική του πράξη. Ο μάρτυρας είναι ο παλιός του συμμαθητής Αβισάι Λαζάρ, που είναι πιά ένας αξιοσέβαστος δικαστής, που μόλις έχει βγεί στη σύνταξη και όλοι τον σέβονται για αυτό που είναι. Ενας ακέραιος και έντιμος άνθρωπος. Του τηλεφωνεί και τον καλεί στην παράστασή του, κάμπτοντας τις αντιρρήσεις του. Χρειάζεται οπωσδήποτε έναν μάρτυρα στην τελευταία του παράσταση.
Σε μια συνέντευξή του στο Guardian ο Νταβίντ Γκροσμάν ανάμεσα σε άλλα είπε και τα εξής:
΄΄Υπάρχει χαρά και ζωή και οι εγγονές μας και οι φίλοι και η συγγραφή βιβλίων. Υπάρχουν πολλά πράγματα. Για να κάνεις, όμως, το οτιδήποτε, πρέπει να απαλλαγείς από το βάρος του πόνου. Είναι μεγάλος, σε τραβάει κάτω και σε παρασύρει και πρέπει να κάνεις προσπάθεια για να τον ξεπεράσεις. Πρέπει να αποφασίσεις ότι δε θα πέσεις. ...Το να γράψω ήταν ο τρόπος μου να επιστρέψω στη ζωή μετά τον θάνατο του γιού μου. Ηθελα να γράψω γιατί η συγγραφή ήταν το μόνο σταθερό πράγμα στη ζωή μου....Ετσι είμαι εγώ. Καταλαβαίνω τη ζωή μου μέσα από το γράψιμο.΄΄
Σε αυτά του τα λόγια,προφανώς, κρύβεται και η ανάγκη του να γράψει το ΄΄Ενα άλογο μπαίνει σ’ ένα μπαρ΄΄. Ο ήρωας του πάνω στη σκηνή τα δίνει όλα. Παραπαίει, αντέχει την αποδοκιμασία των θεατών, φτάνει στα όρια της ανθρώπινης ύπαρξής του. Είναι όμως αποφασισμένος σε αυτή την τελευταία του παράσταση να πεί τι του συμβαίνει.. Να πεί την αλήθεια του μπροστά στο κοινό.
΄΄Αισθάνεται ασφαλώς πως όλη η παράσταση αρχίζει να γέρνει. Υπάρχει ένα κλαδί που βάρυνε περισσότερο από ολόκληρο το δέντρο. Και το κοινό το αισθάνεται. Ανθρωποι κοιτάζονται μεταξύ τους και κουνιούνται ανήσυχοι. Ολο και λιγότεροι κατανοούν τι είναι αυτό το πράγμα στο οποίο μετέχουν εδώ ακούσια. Δεν έχω αμφιβολία πως θα είχαν σηκωθεί να φύγουν εδώ και ώρα, ή θα τον έδιωχναν τουλάχιστον από τη σκηνή με σφυρίγματα και φωνές, αν δεν υπήρχε αυτός ο πειρασμός που είναι δύσκολο να του αντισταθείς- ο πειρασμός να κρυφοκοιτάζεις την κόλαση του άλλου΄΄.
Αντιγράφω από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:
΄΄Σε ένα καταγώγιο σε μιά μικρή πόλη του Ισραήλ , διοργανώνεται μια βραδιά σταντ απ κωμωδίας, με τον Ντάβαλε Γκρινστάιν. Έναν μεσήλικο κωμικό. Ανάμεσα στους θεατές βρίσκεται ο δικαστής Αβισάι Λαζάρ, πρώην συμμαθητής του, καθώς και κάποιοι άλλοι που θυμούνται τον Ντοβ ως ένα περίεργο, λιπόσαρκο παιδί που περπατούσε με τα χέρια, προκαλώντας σύγχιση και αποφεύγογοντας έτσι τους νταήδες της γειτονιάς.
Σταδιακά, καθώς κινείται μεταξύ ιλαρότητας και υστερίας, ο μονόλογος του Ντοβ παίρνει τη μορφή απομνημονευμάτων και μας μεταφέρει πίσω σε ό,τι τον τρομοκρατούσε στην παιδική του ηλικία. Συναντούμε την όμορφη μητέρα του, που επέζησε του Ολοκαυτώματος και χρειάζεται συνεχή επιτήρηση, και τον τιμωρητικό πατέρα του, έναν άνθρωπο του μόχθου, που αδυνατεί να καταλάβει τον δημιουργικό γιό του. Ο Ντοβ ανακαλεί στη μνήμη του την εβδομάδα που πέρασε σε μιά στρατιωτική κατασκήνωση για νέους, όπου ο δικαστής Λαζάρ ήταν μάρτυρας ενός γεγονότος που σημάδεψε τον κωμικό για πάντα. Και ενώ ο Ντοβ διηγείται το ανεκδιήγητο, ο Λάζαρ έρχεται αντιμέτωπος με τον δικό του ρόλο σε αυτή την ιστορία απώλειας και επιβίωσης.΄΄
Ο Νταβίντ Γκροσμάν έγραψε, ουσιαστικά, έναν θεατρικό μονόλογο από αυτούς που κάθε μεγάλος ηθοποιός θα ήθελε να παίξει τουλάχιστον μιά φορά στην καριέρα του. Ισορροπεί ανάμεσα στην κωμωδία και στο δράμα, αφήνοντας πολλές φορές την ζυγαριά να γέρνει προς την μεριά του δράματος. Ο πρωταγωνιστής ανεβαίνει στη σκηνή, μπροστά στο κοινό της μικρής πόλης που γεννήθηκε, αποφασισμένος σε αυτή την τελευταία του παράσταση να πεί την αλήθεια του, να πεί τι του συνέβη στη ζωή του. Το κοινό, βέβαια, έχει έρθει προετοιμασμένο να δεί μιά σταντ απ κωμωδία. Ο Ντόβ, χρησιμοποιεί τα μέσα ενός έμπειρου κωμικού που αυτοσχεδιάζει, αλλά η τραγικότητα είναι αυτή που του βγαίνει. Στο τέλος της παράστασης έχουν απομείνει ελάχιστοι θεατές, αλλά όσοι έχουν απομείνει είναι λυτρωμένοι γιατί έχουν κατανοήσει ότι έγιναν συμμέτοχοι σε μιά πράξη αλήθειας. Και οι τελευταίες λέξεις του πρωταγωνιστή, από σκηνής, λένε το εξής:
΄΄Αυτά είχα να σας δώσω. Δε θα μοιράσουμε άλλο Ντόβαλε απόψε, αλλά ούτε και αύριο. Τέρμα τα δίφραγκα. Παρακαλώ να διαλυθείτε προσεκτικά. Ακολουθείτε τις οδηγίες των ταξιθετών και των υπευθύνων ασφαλείας. Μαθαίνω πως υπάρχει τρομερή κίνηση στην έξοδο. Καληνύχτα.΄΄
Με αυτό το βιβλίο ο συγγραφέας τιμήθηκε το 2017 με το Man Boοker International Prize .O Νταβίντ Γκροσμάν γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ το 1954. Σπούδασε φιλοσοφία και δραματική τέχνη στο Εβραικό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ. Εχει συγγράψει πολλά βιβλία, λογοτεχνικά, παιδικά και γενικών γνώσεων που έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από σαράντα γλώσσες. Ο Γκρόσμαν έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία και διακρίσεις. Το 1998 ανακηρύχθηκε Ιππότης των Γραμμάτων και των Τεχνών του Γαλλικού Κράτους. Το 2010 του απονεμήθηκε το Βραβείο Ειρήνης της Ενωσης Γερμανών Βιβλιοπωλών, το οποίο απονέμεται σε ανθρώπους που με το έργο τους προάγουν την ειρήνη, ενώ το το 2018 του απονεμήθηκε το Βραβείο Ισραήλ, ένα από τα σημαντικότερα της χώρας για την προσφορά του στην εβραική λογοτεχνία.
Η μετάφραση είναι της Λουίζας Μιζάν.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄ Η ισορροπία ανάμεσα στο κωμικό και τραγικό που έχει επιτύχει ο Νταβίντ Γκρόσμαν είναι αξιοθαύμαστη. Μια λεπτή ισορροπία που δημιουργεί ασύλληπτη ένταση. Τίποτα στο κείμενο δεν μοιάζει ξένο, ούτε ένα σημείο στίξης, ούτε μια λέξη, ούτε μια σταγόνα από τον ιδρώτα του Ντόβαλε στη σκηνή, του ήρωα που έχει όλα τα φόντα να καταγραφεί στο πάνθεον των λογοτεχνικών ηρώων. Ακόμα και η απεικόνιση της κοινωνίας του Ισραήλ φαίνεται πλούσια και πλήρης.΄΄Δήμητρα Ρουμπούλα –oanagnostis.gr
΄΄ Η λέξη «αριστούργημα» είναι υπερβολική και χρησιμοποιείται πιο συχνά απ’ ότι θα έπρεπε για έργα που δεν έχουν ακόμη αποδείξει την αξία τους σε βάθος χρόνου. Όμως νομίζω ότι είναι δίκαιο να χαρακτηρίσει κανείς το μυθιστόρημα του Γκρόσμαν ως ένα μικρό θρίαμβο, θεματικά όσο και στιλιστικά. Δομικά είναι σφικτό και συνεκτικό. Η πλοκή του είναι συγκινησιακά φορτισμένη χωρίς να θυσιάζει την αίσθηση του χιούμορ αλλά και το ερώτημα του τι είναι τελικά το χιούμορ και πόσο πολυποίκιλη μπορεί να είναι η χρήση του στην ανθρώπινη ζωή. Μέσα από την ιστορία του κρύβεται και μια άτυπη ιστορία των ηθών, των ιδεολογιών και των απόψεων που έχουν διαμορφώσει το σύγχρονο Ισραήλ. Αυτά νομίζω αρκούν για να οριοθετήσουν την επιτυχία του.΄΄Κωστής Καλογρούλης-Elculture.gr
΄΄ Δεν υπάρχει τίποτα περιττό. Κάθε κεφάλαιο, κάθε λέξη, κάθε κόμμα, κάθε σταγόνα από τον ιδρώτα του ήρωα είναι μελετημένα. Το βιβλίο είναι ταυτόχρονα διασκεδαστικό, πικρόχολο και προκλητικό. Το «A horse walks into a bar» έδωσε στον Νταβίντ Γκρόσμαν το διεθνές Βραβείο Μπούκερ.΄΄ Protagon.gr
