Ο Αρης Αλεξάνδρου είναι μία από τις μυθικές μορφές των ελληνικών γραμμάτων. Οχι μόνο για το εμβληματικό ΄΄Κιβώτιο΄΄ του, που κατά τη γνώμη πολλών, είναι ένα από τα πιό σημαντικά μυθιστορήματα που γράφτηκαν στην ελληνική γλώσσα, αλλά και για τα άρθρά του, την ποίηση , τα δοκίμιά του και κυρίως για τις μεταφράσεις του.
Ολα τα μυθιστορήματα του Τολστόι, του Ντοστογιέφσκι, του Τσέχωφ, της Αχμάτοβα , του Ηλία Ερενμπουργκ αλλά και του Ευγένιου Ο’ Νήλ, του Στέφαν Τσβάιχ, του Τζακ Λόντον και τόσων άλλων που έχουμε διαβάσει στα ελληνικά και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Γκοβόστη-και θεωρούνται κλασικές- είναι δικές του. Ενας αριστερός διανοούμενος –με την ουσιαστική έννοια του όρου- που όμως, λόγω του ότι δεν υπηρέτησε την ΄΄άποψη΄΄ κάποιου συγκεκριμμένου κόμματος, βρέθηκε στο περιθώριο , επιβεβαιώνοντας την άποψη που λέει ότι η αριστερά τρώει τα παιδιά της.
Και όπως έγραψε στην ΄΄Καθημερινή΄΄ ο Θανάσης Τριαρίδης:
΄΄Εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες ο Αρης Αλεξάνδρου (1922-1978) είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένας μείζων δημιουργός της νεοελληνικής λογοτεχνίας: είναι ένας ιδιότυπος θρύλος της ελληνικής πνευματικής ζωής. Ενα εξακολουθητικό σημείο αναφοράς για την αγωνία της ουμανιστικής αντίστασης σε κάθε ολοκληρωτισμό και κάθε δογματισμό.
Το εκπληκτικό, όσο και σπαρακτικό, «Κιβώτιο» λογαριάζεται σχεδόν από όλους (κατά την εκτίμησή μου δικαίως) ως το σημαντικότερο νεοελληνικό μυθιστόρημα. Τα αιμορραγικά ποιήματά του (που στις πρώτες τους εκδόσεις εκδίδονταν εκτός εμπορίου από ανύπαρκτους εκδοτικούς οίκους, καθώς δεν υπηρετούσαν καμία κομματική ή αισθητική γραμμή) κατακτούν όλο και περισσότερους παθιασμένους αναγνώστες στις φυγόκεντρες γωνίες του Διαδικτύου. Οι θεμελιακές μεταφράσεις του, ιδίως στον Ντοστογιέφσκι και στους Ρώσους κλασικούς (με τις οποίες ο ίδιος τόσο βασανιστικά και επώδυνα βιοπορίστηκε), έχουν μεγαλώσει τουλάχιστον τέσσερις γενιές αναγνωστών και συνεχίζουν ακάθεκτες.
Ο δε πολιτικός στοχασμός του Αρη Αλεξάνδρου, που εκφράζεται τόσο με το λογοτεχνικό έργο του όσο και με τα δοκιμιακά του κείμενα, από περιθωριακή έκφραση ενός παντοειδώς αποκλεισμένου αυτοεξόριστου βρίσκεται πλέον όλο και περισσότερο στο κέντρο της πολιτικής (ή, σωστότερα, της βιοπολιτικής) συζήτησης των καιρών μας.΄΄
Ποιος ήταν όμως ο Αρης Αλεξάνδρου;
Το πραγματικό του όνομα ήταν Αριστοτέλης Βασιλειάδης και γεννήθηκε το 1922 στο Λένινγκραντ. Από πατέρα Ελληνα και μητέρα Ρωσίδα εσθονικής καταγωγής. Το 1928 η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα, αρχικά στη Θεσσαλονίκη, όπου ο Αλεξάνδρου πρωτοδιδάχτηκε την ελληνική γλώσσα, και από το 1930 στην Αθήνα. Το 1940 αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Γυμνάσιο, όπου μαζί με τον Ανδρέα Φραγκιά, τον Γεράσιμο Σταύρου και άλλους είχαν συγκροτήσει μιά ομάδα μαρξιστικού προσανατολισμού. Εδωσε εξετάσεις στο Πολυτεχνείο και στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών χωρίς επιτυχία, πέτυχε όμως στις εξετάσεις της ΑΣΟΕΕ. Μαθήματα της οποίας παρακολούθησε για δύο χρόνια, έως το 1942, οπότε άρχισε να εργάζεται ως μεταφραστής, υιοθετώντας το όνομα Αρης Αλεξάνδρου.
Στην Κατοχή υπήρξε μέλος αντιστασιακής οργάνωσης που προσχώρησε στο ΕΑΜ νέων, από την οποία αποχώρησε έναν χρόνο αργότερα διαφωνώντας με τη συκοφάντηση συντρόφων του ως προδοτών. Κατά τα Δεκεμβριανά του 1944 τον συνέλαβαν οι αγγλικές στρατιωτικές αρχές και κρατήθηκε στο στρατόπεδο της Ελ Ντάμπα στη Λιβύη, από όπου επέστρεψε το 1945. Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου εξορίστηκε για τα πολιτικά του φρονήματα στη Λήμνο, στη Μακρόνησο και στον Αι-Στράτη.Τον Νοέμβριο του 1953 καταδικάστηκε ως ανυπότακτος-δικηγόρος του ήταν ο Ηλίας Ηλιού- και παρέμεινε στις φυλακές Αβέρωφ, Αίγινας και Γυάρου ως το 1958.
Το 1959 πσντρεύτηκε με την ποιήτρια και δημοσιογράφο Καίτη Δρόσου και, αμέσως ματά την επιβολή της δικτατορίας του 1967, εγκαταστάθηκε μαζί της στο Παρίσι, όπου έκανε ποικίλες χειρωνακτικές εργασίες. Από το 1975 ο Αρης Αλεξάνδρου συνεργάστηκε και πάλι ως μεταφραστής με ελληνικούς εκδοτικούς οίκους και περιοδικά. Πέθανε στο Παρίσι,στις 2 Ιουλίου του 1978, σε ηλικία 56 ετών. Το μυθιστόρημά του ΄΄Το Κιβώτιο΄΄-Αθήνα 1966-Παρίσι 1972-αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αξιομνημόνευτο είναι το ποιητικό του έργο, που διέγραψε την πορεία από την τον στρατευμένο λόγο υπέρ του κομμουνισμού, στην έκφραση της απογοήτευσης για τη ματαιότητα του αγώνα. Εργα του έχουν μεταφραστεί κυρίως στα γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, ιταλικά. Τιμήθηκε με το βραβείο της Ειρήνης στο Φεστιβάλ της Μόσχας το 1962.
Ποιές ήταν όμως οι απόψεις του Αρη Αλεξάνδρου που τον έκαναν αιρετικό στα μάτια οποιασδήποτε επίσημης και οργανωμένης ομάδας;
΄΄Δεν ανήκω σε κανένα κόμμα και σε καμιά πολιτική οργάνωση. Δεν είμαι μέλος καμιάς εκκλησίας. Δεν είμαι οπαδός καμιάς θρησκείας. Οπως το ‘ χω ξαναπεί, Δεσμώτης τηδε ίσταμαι τοις ένδον ρήμασι πειθόμενος. Εχοντας περάσει από τα ξερονήσια και τις φυλακές, νιώθω πως είμαι συγκρατούμενος όχι μόνο με όσους υποφέρουν στα φασιστικά στρατόπεδα, μα και με όσους βασανίζονται στο Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ. Νιώθω αλληλέγγυος και συνυπεύθυνος με όσους αγωνίστηκαν, αγωνίζονται, και θα αγωνιστούν εναντίον όλων των τυράννων, εστεμμένων και τραγιασκοφόρων, εναντίον όλων των δεσποτών, γαλονάδων και ρασοφόρων΄΄.
Αυτός είναι ο Αρης Αλεξάνδρου με δικά του λόγια. Ενας αδογμάτιστος διανοούμενος της αριστεράς, ένας βαθειά καλειεργημένος άνθρωπος που δεν έβγαλε ποτέ τα προσωπικά του πολιτικά πιστεύω πρός πώληση. Η διαφύλαξη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας έγινε η δική του αρχή και αυτήν υπερασπίστηκε μέσα από το έργο του. ΄΄Ανήκω στο ανύπαρκτο κόμμα των ποιητών΄΄, έλεγε συχνά ο ίδιος.
Στο ΄΄Εξω απ΄τα δόντια΄΄, υπάρχουν δεκατρία δοκίμια με σκέψεις και απόψεις, γραμμένα ανάμεσα στο 1937 και το 1975, ένα θεατρικό έργο και ένα σενάριο. Κείμενα που πρωτοδημοσιεύτηκαν στα περιοδικά ΄΄Νεοελληνικά Γράμματα΄΄,΄΄Καλλιτεχνικά Νέα΄΄, ΄΄Καινούργια Εποχή΄΄, Επιθεώρηση Τέχνης΄΄, ΄΄Εποχές΄΄ κ.α. Δείγματα γραφής και απόψεων ενός ασυμβίβαστου ανθρώπου που δεν μπήκε ποτέ σε κομματικά καλούπια.
΄΄Ο ποιητής είναι λίγο πολύ ένα άτομο μη φυσιολογικό, αν δεχτούμε βέβαια ότι ΄΄φυσιολογικοί΄΄ άνθρωποι είναι οι μπακάληδες και οι χωροφύλακες΄΄,γράφει σε ένα από αυτά τα άρθρα που περιέχονται στο βιβλίο και πρωτοδημοσιεύτηκε το 1959 στα πλαίσια μιάς συνέντευξής του στον Ρένο Αποστολίδη. ΄΄Ο κόσμος λέει συνήθως πως οι ποιητές είναι ΄΄ευαίσθητοι΄΄, ΄΄αλαφροίσκιωτοι΄΄, ο Σεφέρης λέει κάπου πως όλη η Ελλάδα τον ΄΄πληγώνει΄΄, νομίζω όμως πως ουσιαστικά όλος ο κόσμος τον ΄΄πληγώνει΄΄, γιατί ο ποιητής αισθάνεται υπεύθυνο τον εαυτό του για κάθε τι που συμβαίνει γύρω του. ΄΄Ο ποιητής΄΄ ,λέει ο Μαγιακόβσκι, ΄΄μένει πάντοτε χρεώστης απέναντι στον κόσμο. Πληρώνει πάντα τόκους και πρόστιμα για τον πόνο των ανθρώπων΄΄.
Ο ποιητής, απ’ τη φύση του, δεν μπορεί παρά να εκφράζει τις απόψεις του ατόμου. Αργά ή γρήγορα θα έρθει σε σύγκρουση με την κοινωνία ή την ομάδα και θα ακολουθήσει ,βασικά, έναν από τους εξής τρείς δρόμους: Ή θα ασκήσει κριτική στις κυβερνήσεις και στις ηγεσίες των κομμάτων, ή θα κλειστεί στον γυάλινο πύργο του, ή θα συμβιβαστεί και θα γίνει κομφορμιστής. .....Ο ποιητής είναι πάντοτε με το μέρος της Αντιγόνης και ποτέ με το μέρος του Κρέοντα, Είναι πάντοτε με το μέρος του Παστερνάκ και ποτέ με το μέρος της Ενώσεως Σοβιετκών συγγραφέων- άσχετα αν ο Παστερνάκ προτίμησε να υποκύψει στην πίεση της Σοβιετικής εξουσίας. Περιττό να προσθέσω ότι ο ποιητής είναι πάντοτε με το μέρος των διωκομένων από τη Γενική Ασφάλεια πνευματικών ανθρώπων, άσχετα από τις πολιτικές τους πεποιθήσεις κι άσχετα βέβαια απ΄την ποιότητα του έργου τους΄΄.
Αυτός είναι ο Αρης Αλεξάνδρου. Μιά σπάνια πνευματική μορφή των ελληνικών γραμμάτων που, ως νεώτεροι, οφείλουμε να ανακαλύψουμε από την αρχή.
Για τον Αρη Αλεξάνδρου και τη γραφή του έγραψαν:
Δημήτρης Ραυτόπουλος –Κριτικός λογοτεχνίας:΄΄ Αυτό που πρέπει να υπογραμμιστεί είναι ότι ο Αλεξάνδρου, ανεξάρτητα από τις αγωνίες που είχε μέσα του, πίστευε στον κομμουνισμό τίμια και απόλυτα. Εγκαταλείπει, παρ' όλα αυτά, βαθμιαία την ένταξή του στο Κόμμα, καθώς και τις αριστερές του ιδέες. Έχει όμως σημασία να πούμε ότι, εγκαταλείποντας τις ιδέες, όχι μόνο δεν πάει στην αντίπαλη πλευρά αλλά δέχεται τους διωγμούς ως αριστερός! Η ηθική που είναι πίσω από τις ιδέες παραμένει. Πίσω από τον κομμουνισμό υπήρχε ο ανθρωπισμός, η ισότητα, η δικαιοσύνη και πιστεύαμε τότε ότι ο κομμουνισμός ήταν ελευθερία. Στην πορεία αποδείχθηκε σκλαβιά.΄΄
Περικλής Κοροβέσης: ΄΄ Γεγονός που μας κάνει να σκεφτούμε για το τέλος της μικρής μας λογοτεχνίας και την ελπίδα μιας νέας γραφής που να πηγαίνει κόντρα στην αναπαράσταση, δηλαδή στην εκφραστική μορφή της αστικής ιδεολογίας και λογοτεχνίας, μιας γραφής που να σπάει την αστική φόρμα, για μια γραφή χωρίς το αστικό ή ρεβιζιονιστικό νόημα, καταστρέφοντας τις συνθήκες που μπορεί αυτό να δημιουργηθεί, έτσι που να μη μπορεί να διαβαστεί, ν’ αλλάξει τον τρόπο διαβάσματος, αρχίζοντας με την έρευνα-αναζήτηση μιας απίθανης-αδύνατης γραφής.΄΄
Μάρω Δούκα:΄΄ Και όπως ο ανακριτής-επινόημα καραδοκεί μέσα από την απόλυτη τη σκοτεινή ελευθερία του απελπισμένου, έτσι και ο ιδιοφυής Αλεξάνδρου καραδοκεί αδέκαστος μέσα από τα χαλάσματα της εποχής που τον σημάδεψε. Είναι ο κομματικός μηχανισμός που ενθαρρύνει και καλλιεργεί παρόμοιες κακώσεις και εκτροπές ή μήπως αυτή και μόνη η συμμετοχή, αυτή και μόνη η εκτίναξη προς τα έξω αποτελεί δοκιμασία των αξιών που οροθετούν την ανθρώπινη ύπαρξη;΄΄
Ολα τα μυθιστορήματα του Τολστόι, του Ντοστογιέφσκι, του Τσέχωφ, της Αχμάτοβα , του Ηλία Ερενμπουργκ αλλά και του Ευγένιου Ο’ Νήλ, του Στέφαν Τσβάιχ, του Τζακ Λόντον και τόσων άλλων που έχουμε διαβάσει στα ελληνικά και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Γκοβόστη-και θεωρούνται κλασικές- είναι δικές του. Ενας αριστερός διανοούμενος –με την ουσιαστική έννοια του όρου- που όμως, λόγω του ότι δεν υπηρέτησε την ΄΄άποψη΄΄ κάποιου συγκεκριμμένου κόμματος, βρέθηκε στο περιθώριο , επιβεβαιώνοντας την άποψη που λέει ότι η αριστερά τρώει τα παιδιά της.
Και όπως έγραψε στην ΄΄Καθημερινή΄΄ ο Θανάσης Τριαρίδης:
΄΄Εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες ο Αρης Αλεξάνδρου (1922-1978) είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένας μείζων δημιουργός της νεοελληνικής λογοτεχνίας: είναι ένας ιδιότυπος θρύλος της ελληνικής πνευματικής ζωής. Ενα εξακολουθητικό σημείο αναφοράς για την αγωνία της ουμανιστικής αντίστασης σε κάθε ολοκληρωτισμό και κάθε δογματισμό.
Το εκπληκτικό, όσο και σπαρακτικό, «Κιβώτιο» λογαριάζεται σχεδόν από όλους (κατά την εκτίμησή μου δικαίως) ως το σημαντικότερο νεοελληνικό μυθιστόρημα. Τα αιμορραγικά ποιήματά του (που στις πρώτες τους εκδόσεις εκδίδονταν εκτός εμπορίου από ανύπαρκτους εκδοτικούς οίκους, καθώς δεν υπηρετούσαν καμία κομματική ή αισθητική γραμμή) κατακτούν όλο και περισσότερους παθιασμένους αναγνώστες στις φυγόκεντρες γωνίες του Διαδικτύου. Οι θεμελιακές μεταφράσεις του, ιδίως στον Ντοστογιέφσκι και στους Ρώσους κλασικούς (με τις οποίες ο ίδιος τόσο βασανιστικά και επώδυνα βιοπορίστηκε), έχουν μεγαλώσει τουλάχιστον τέσσερις γενιές αναγνωστών και συνεχίζουν ακάθεκτες.
Ο δε πολιτικός στοχασμός του Αρη Αλεξάνδρου, που εκφράζεται τόσο με το λογοτεχνικό έργο του όσο και με τα δοκιμιακά του κείμενα, από περιθωριακή έκφραση ενός παντοειδώς αποκλεισμένου αυτοεξόριστου βρίσκεται πλέον όλο και περισσότερο στο κέντρο της πολιτικής (ή, σωστότερα, της βιοπολιτικής) συζήτησης των καιρών μας.΄΄
Ποιος ήταν όμως ο Αρης Αλεξάνδρου;
Το πραγματικό του όνομα ήταν Αριστοτέλης Βασιλειάδης και γεννήθηκε το 1922 στο Λένινγκραντ. Από πατέρα Ελληνα και μητέρα Ρωσίδα εσθονικής καταγωγής. Το 1928 η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα, αρχικά στη Θεσσαλονίκη, όπου ο Αλεξάνδρου πρωτοδιδάχτηκε την ελληνική γλώσσα, και από το 1930 στην Αθήνα. Το 1940 αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Γυμνάσιο, όπου μαζί με τον Ανδρέα Φραγκιά, τον Γεράσιμο Σταύρου και άλλους είχαν συγκροτήσει μιά ομάδα μαρξιστικού προσανατολισμού. Εδωσε εξετάσεις στο Πολυτεχνείο και στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών χωρίς επιτυχία, πέτυχε όμως στις εξετάσεις της ΑΣΟΕΕ. Μαθήματα της οποίας παρακολούθησε για δύο χρόνια, έως το 1942, οπότε άρχισε να εργάζεται ως μεταφραστής, υιοθετώντας το όνομα Αρης Αλεξάνδρου.
Στην Κατοχή υπήρξε μέλος αντιστασιακής οργάνωσης που προσχώρησε στο ΕΑΜ νέων, από την οποία αποχώρησε έναν χρόνο αργότερα διαφωνώντας με τη συκοφάντηση συντρόφων του ως προδοτών. Κατά τα Δεκεμβριανά του 1944 τον συνέλαβαν οι αγγλικές στρατιωτικές αρχές και κρατήθηκε στο στρατόπεδο της Ελ Ντάμπα στη Λιβύη, από όπου επέστρεψε το 1945. Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου εξορίστηκε για τα πολιτικά του φρονήματα στη Λήμνο, στη Μακρόνησο και στον Αι-Στράτη.Τον Νοέμβριο του 1953 καταδικάστηκε ως ανυπότακτος-δικηγόρος του ήταν ο Ηλίας Ηλιού- και παρέμεινε στις φυλακές Αβέρωφ, Αίγινας και Γυάρου ως το 1958.
Το 1959 πσντρεύτηκε με την ποιήτρια και δημοσιογράφο Καίτη Δρόσου και, αμέσως ματά την επιβολή της δικτατορίας του 1967, εγκαταστάθηκε μαζί της στο Παρίσι, όπου έκανε ποικίλες χειρωνακτικές εργασίες. Από το 1975 ο Αρης Αλεξάνδρου συνεργάστηκε και πάλι ως μεταφραστής με ελληνικούς εκδοτικούς οίκους και περιοδικά. Πέθανε στο Παρίσι,στις 2 Ιουλίου του 1978, σε ηλικία 56 ετών. Το μυθιστόρημά του ΄΄Το Κιβώτιο΄΄-Αθήνα 1966-Παρίσι 1972-αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αξιομνημόνευτο είναι το ποιητικό του έργο, που διέγραψε την πορεία από την τον στρατευμένο λόγο υπέρ του κομμουνισμού, στην έκφραση της απογοήτευσης για τη ματαιότητα του αγώνα. Εργα του έχουν μεταφραστεί κυρίως στα γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, ιταλικά. Τιμήθηκε με το βραβείο της Ειρήνης στο Φεστιβάλ της Μόσχας το 1962.
Ποιές ήταν όμως οι απόψεις του Αρη Αλεξάνδρου που τον έκαναν αιρετικό στα μάτια οποιασδήποτε επίσημης και οργανωμένης ομάδας;
΄΄Δεν ανήκω σε κανένα κόμμα και σε καμιά πολιτική οργάνωση. Δεν είμαι μέλος καμιάς εκκλησίας. Δεν είμαι οπαδός καμιάς θρησκείας. Οπως το ‘ χω ξαναπεί, Δεσμώτης τηδε ίσταμαι τοις ένδον ρήμασι πειθόμενος. Εχοντας περάσει από τα ξερονήσια και τις φυλακές, νιώθω πως είμαι συγκρατούμενος όχι μόνο με όσους υποφέρουν στα φασιστικά στρατόπεδα, μα και με όσους βασανίζονται στο Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ. Νιώθω αλληλέγγυος και συνυπεύθυνος με όσους αγωνίστηκαν, αγωνίζονται, και θα αγωνιστούν εναντίον όλων των τυράννων, εστεμμένων και τραγιασκοφόρων, εναντίον όλων των δεσποτών, γαλονάδων και ρασοφόρων΄΄.
Αυτός είναι ο Αρης Αλεξάνδρου με δικά του λόγια. Ενας αδογμάτιστος διανοούμενος της αριστεράς, ένας βαθειά καλειεργημένος άνθρωπος που δεν έβγαλε ποτέ τα προσωπικά του πολιτικά πιστεύω πρός πώληση. Η διαφύλαξη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας έγινε η δική του αρχή και αυτήν υπερασπίστηκε μέσα από το έργο του. ΄΄Ανήκω στο ανύπαρκτο κόμμα των ποιητών΄΄, έλεγε συχνά ο ίδιος.
Στο ΄΄Εξω απ΄τα δόντια΄΄, υπάρχουν δεκατρία δοκίμια με σκέψεις και απόψεις, γραμμένα ανάμεσα στο 1937 και το 1975, ένα θεατρικό έργο και ένα σενάριο. Κείμενα που πρωτοδημοσιεύτηκαν στα περιοδικά ΄΄Νεοελληνικά Γράμματα΄΄,΄΄Καλλιτεχνικά Νέα΄΄, ΄΄Καινούργια Εποχή΄΄, Επιθεώρηση Τέχνης΄΄, ΄΄Εποχές΄΄ κ.α. Δείγματα γραφής και απόψεων ενός ασυμβίβαστου ανθρώπου που δεν μπήκε ποτέ σε κομματικά καλούπια.
΄΄Ο ποιητής είναι λίγο πολύ ένα άτομο μη φυσιολογικό, αν δεχτούμε βέβαια ότι ΄΄φυσιολογικοί΄΄ άνθρωποι είναι οι μπακάληδες και οι χωροφύλακες΄΄,γράφει σε ένα από αυτά τα άρθρα που περιέχονται στο βιβλίο και πρωτοδημοσιεύτηκε το 1959 στα πλαίσια μιάς συνέντευξής του στον Ρένο Αποστολίδη. ΄΄Ο κόσμος λέει συνήθως πως οι ποιητές είναι ΄΄ευαίσθητοι΄΄, ΄΄αλαφροίσκιωτοι΄΄, ο Σεφέρης λέει κάπου πως όλη η Ελλάδα τον ΄΄πληγώνει΄΄, νομίζω όμως πως ουσιαστικά όλος ο κόσμος τον ΄΄πληγώνει΄΄, γιατί ο ποιητής αισθάνεται υπεύθυνο τον εαυτό του για κάθε τι που συμβαίνει γύρω του. ΄΄Ο ποιητής΄΄ ,λέει ο Μαγιακόβσκι, ΄΄μένει πάντοτε χρεώστης απέναντι στον κόσμο. Πληρώνει πάντα τόκους και πρόστιμα για τον πόνο των ανθρώπων΄΄.
Ο ποιητής, απ’ τη φύση του, δεν μπορεί παρά να εκφράζει τις απόψεις του ατόμου. Αργά ή γρήγορα θα έρθει σε σύγκρουση με την κοινωνία ή την ομάδα και θα ακολουθήσει ,βασικά, έναν από τους εξής τρείς δρόμους: Ή θα ασκήσει κριτική στις κυβερνήσεις και στις ηγεσίες των κομμάτων, ή θα κλειστεί στον γυάλινο πύργο του, ή θα συμβιβαστεί και θα γίνει κομφορμιστής. .....Ο ποιητής είναι πάντοτε με το μέρος της Αντιγόνης και ποτέ με το μέρος του Κρέοντα, Είναι πάντοτε με το μέρος του Παστερνάκ και ποτέ με το μέρος της Ενώσεως Σοβιετκών συγγραφέων- άσχετα αν ο Παστερνάκ προτίμησε να υποκύψει στην πίεση της Σοβιετικής εξουσίας. Περιττό να προσθέσω ότι ο ποιητής είναι πάντοτε με το μέρος των διωκομένων από τη Γενική Ασφάλεια πνευματικών ανθρώπων, άσχετα από τις πολιτικές τους πεποιθήσεις κι άσχετα βέβαια απ΄την ποιότητα του έργου τους΄΄.
Αυτός είναι ο Αρης Αλεξάνδρου. Μιά σπάνια πνευματική μορφή των ελληνικών γραμμάτων που, ως νεώτεροι, οφείλουμε να ανακαλύψουμε από την αρχή.
Για τον Αρη Αλεξάνδρου και τη γραφή του έγραψαν:
Δημήτρης Ραυτόπουλος –Κριτικός λογοτεχνίας:΄΄ Αυτό που πρέπει να υπογραμμιστεί είναι ότι ο Αλεξάνδρου, ανεξάρτητα από τις αγωνίες που είχε μέσα του, πίστευε στον κομμουνισμό τίμια και απόλυτα. Εγκαταλείπει, παρ' όλα αυτά, βαθμιαία την ένταξή του στο Κόμμα, καθώς και τις αριστερές του ιδέες. Έχει όμως σημασία να πούμε ότι, εγκαταλείποντας τις ιδέες, όχι μόνο δεν πάει στην αντίπαλη πλευρά αλλά δέχεται τους διωγμούς ως αριστερός! Η ηθική που είναι πίσω από τις ιδέες παραμένει. Πίσω από τον κομμουνισμό υπήρχε ο ανθρωπισμός, η ισότητα, η δικαιοσύνη και πιστεύαμε τότε ότι ο κομμουνισμός ήταν ελευθερία. Στην πορεία αποδείχθηκε σκλαβιά.΄΄
Περικλής Κοροβέσης: ΄΄ Γεγονός που μας κάνει να σκεφτούμε για το τέλος της μικρής μας λογοτεχνίας και την ελπίδα μιας νέας γραφής που να πηγαίνει κόντρα στην αναπαράσταση, δηλαδή στην εκφραστική μορφή της αστικής ιδεολογίας και λογοτεχνίας, μιας γραφής που να σπάει την αστική φόρμα, για μια γραφή χωρίς το αστικό ή ρεβιζιονιστικό νόημα, καταστρέφοντας τις συνθήκες που μπορεί αυτό να δημιουργηθεί, έτσι που να μη μπορεί να διαβαστεί, ν’ αλλάξει τον τρόπο διαβάσματος, αρχίζοντας με την έρευνα-αναζήτηση μιας απίθανης-αδύνατης γραφής.΄΄
Μάρω Δούκα:΄΄ Και όπως ο ανακριτής-επινόημα καραδοκεί μέσα από την απόλυτη τη σκοτεινή ελευθερία του απελπισμένου, έτσι και ο ιδιοφυής Αλεξάνδρου καραδοκεί αδέκαστος μέσα από τα χαλάσματα της εποχής που τον σημάδεψε. Είναι ο κομματικός μηχανισμός που ενθαρρύνει και καλλιεργεί παρόμοιες κακώσεις και εκτροπές ή μήπως αυτή και μόνη η συμμετοχή, αυτή και μόνη η εκτίναξη προς τα έξω αποτελεί δοκιμασία των αξιών που οροθετούν την ανθρώπινη ύπαρξη;΄΄
