Γεννημένη το 1926, η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ , σε ηλικία 97 ετών, κατέχει μια σπάνια σοφία. Σοφία όχι μόνο στο αντικείμενο που αγάπησε και την ανέδειξε σαν μια κορυφαία μορφή του 20ου αιώνα, την Ιστορία, αλλά σε όλα τα επίπεδα. Εχοντας διασχίσει έναν μεγάλο και πλατύ δρόμο, γνώρισε σημαντικούς ανθρώπους της εποχής της, συναναστράφηκε την αφρόκρεμα διανοητών και πολιτικών του 20ου αιώνα, έγινε φίλη με σημαντικές προσωπικότητες της Τέχνης, του Πολιτισμού και της πολιτικής, και σήμερα, μέσα από αυτό το μικρό βιβλιαράκι που περιέχει συνομιλίες της με τον Μάκη Προβατά και την Εφη Βασιλοπούλου, μας προσφέρει σαν δώρο, το απόσταμα των εμπειριών της, της γνώσης της, της σοφίας της.
Μια Ελληνίδα, με καταγωγή από την Μικρά Ασία, που αξιώθηκε να κατακτήσει δύσκολες κορυφές, μέσα από το αντικείμενο που διαλεξε να υπηρετήσει: την Ιστορία και ειδικώτερα την Βυζαντινή Ιστορία. Εχει νόημα να ξαναθυμίσουμε το βιογραφικό της; Σπούδασε Ιστορία-Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Συνέχισε τις σπουδές της στην Ecole des Hautes Etudes στη Γαλλία, όπου αναγορεύτηκε διδάκτωρ της Ιστορίας και Docteur des Lettres. Eρευνήτρια του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας και διευθύντρια ερευνών από το 1964, εξελέγη Καθηγήτρια της Βυζαντινής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης το 1967.
Εχει διατελέσει Διευθύντρια του Τμήματος Ιστορίας και Πρόεδρος της Επιτροπής Ερευνας ης Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Σορβόννης. Επισκέπτρια Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Harvard, Αντιπρόεδρος και Πρόεδρος του Πανεπιστημίου Paris 1, Πρύτανης της Ακαδημίας και Καγκελάριος των Πανεπιστημίων των Παρισίων, Αντιπρόεδρος και εν συνεχεία Πρόεδρος του Ιδρύματος George Pompidou,Προεδρος του Αμερικανικού Μουσείου Τέχνης στ Γαλλία, Αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Danielle Mitterand, Εμπειρογνώμων για κοινωνικές και ανθεωπιστικές Επιστήμες στην Unesco, Πρόεδρος και εν συνεχεία Επίτιμη Πρόεδρος του Πανεπιστημίου της Ευρώπης, Επίτιμη Πρόεδρος της Διεθνούς Ενώσεως Βυζαντινών Σπουδών, Γενική Γραμματέας της Διεθνούς Ενώσεως Ιστορικών Επιστημών, Πρόεδρος και εν συνεχεία Επιτιμη Πρόεδρος της Παγκόσμιας Κίνησης Επιστημονικής Ευθύνης, Πρόεδρος του Εθνικού Θεάτρου, Πρόεδρος του Ευρωπαικού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών και του Διεθνούς Ιδρύματος Ντιμίτρι Σοστακόβιτς, Αντεπιστέλλον Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της Βρετανικής Ακαδημίας, της Βασιλικής Ακαδημίας του Βελγίου, της Ακαδημίας Επιστημών του Βερολίνου και της Βουλγαρίας. Επιτιμη διδάκτωρ πλειάδας πανεπιστημίων.
Δύσκολα μπορεί να αποτυπωθεί σε τίτλους η πορεία μιας ζωής, το γεγονός όμως είναι ότι η ζωή της Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ, όπως αποτυπωνεται είναι κάτι παραπάνω από εντυπωσιακή. Και το πιο εντυπωσιακό είναι ότι μιλώντας για θέματα εύκολα ή δύσκολα, εκφράζεται με τον πιο απλό και κατανοητό τρόπο. Ο Μάκης Προβατάς της θέτει μια σειρά από ερωτήσεις στις οποίες εκείνη απαντά με σαφήνεια και απλότητα.
Ισως δεν είναι καθόλου τυχαίος και ο τίτλος του βιβλίου: «Από μένα αυτά…». Λέει πολλά και ενδιαφέροντα σε αυτό το μικρό βιβλίο. Βέβαια, το πιο εντυπωσιακό είναι η θέση που διατυπώνει ότι στους τάφους της Βεργίνας που ανακάλυψε ο Μανώλης Ανδρόνικος είναι θαμμένος ο Αλέξανδρος. «Ως παρακαταθήκη θα ήθελα να θυμούνται ότι ήμουν πεπεισμένη πως στη Βεργίνα είναι θαμμένος ο Μέγας Αλέξανδρος και όχι ο πατέρας του, Φίλιππος Β’» λέει, και εξηγεί τους λόγους.
«Η σιωπή τη σωστή στιγμή είναι πράγματι αρετή. Για μένα, η μέγιστη αρετή είναι η ανθρωπιά. Το να σκέφτεσαι, να συμμερίζεσαι δηλαδή, ότι και ο διπλανός σου έχει τις ίδιες ή παρόμοιες αγωνίες, τα ίδια ή παρόμοια προβλήματα μ’ εσένα. Το ζητούμενο όμως είναι το ανθρώπινο, όχι η ανθρωποτητα. Οσοι μιλάνε για «ανθρωπότητα», γενικα και αόριστα, παραπλανούν ή πλανώνται, γιατί είναι άλλο ο Γάλλος, άλλος ο Αγγλος ή ο Ελληνας και ούτω καθεξής. Όμως το ανθρώπινο, δηλαδή αυτό που σε κάνει να είσαι άνθρωπος, αυτό που λέμε ψυχή, ισχύει για όλους. Προσωπικά θεωρώ ότι η ανθρωπιά δεν είναι μόνο θεικό δώρο, αλλά πάνω απ’ όλα κατόρθωμα ανθρώπινο. Ο άνθρωπος είναι το μόνο ον που προσπαθεί να γίνει κάτι άλλο από αυτό που τον έκανε η φύση, γι’ αυτό έγινε δημιουργός. Ετσι έγινε άλλος καλλιτέχνης, άλλος επιστήμονας, άλλος εργάτης της πέτρας, του σίδηρου, του ξύλου, του αγρού. Η ανθρωπιά είναι το μόνο «δημιούργημα» του ανθρώπου που οδηγεί προς την αρετή, η οποία ασκείται χωρίς θεατές και ακροατές».
Η Ελένη Γλύκατζη- Αρβελέρ μιλά, μεταξύ άλλων, για τα παιδικά και εφηβικά της χρόνια, για τους γονείς της, την Κατοχή και την Αντίσταση,για τη ζωή της στη Γαλλια,για τη μητρότητα και τον ρόλο της ως γιαγιάς. Συζητά για την «ελληνικη συνέχεια», την αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο, για τη νεότερη ελληνική ιστορία που «πελοποννησιάζε», αλλά και για «τις ανιστόρητες ανοησίες» του Ταγίπ Ερντογάν, για την πανδημία και τον πόλεμο στη Ουκρανία. Καταθέτει τις απόψεις της για το κατά πόσον βελτιωνει η εκπαίδευση τον άνθρωπο, για τους νέους την εποχή του διαδικτύου και τον σχολικό εκφοβισμό, το τι είναι όντως αυτονόητο στη ζωή. Για την έννοια της μνήμης, της λήθης και της αλήθειας. Για τον έρωτα και τον ευτυχισμένο γάμο, την προδοσία και την απώλεια. Για το εφικτό ή όχι της αυτογνωσίας και τον γρίφο που λέγεται «ψυχή». Για τη ανθρωπιά ως μέγιστη αρετή και την τέχνη ως ζωντανό οργανισμό, για τους ποιητές που θαυμάζει.
Και στην ερώτηση , που ουσιαστικά κλείνει το βιβλίο, και λέει: «Αν βάζατε σε ένα μπουκάλι ένα σημείωμα που το ρίχνατε στη θάλασσα για να το βρούν στο μέλλον,τι θα γράφατε σε αυτό;»
Η απάντησή της είναι σχεδόν ποιητική: «Κυνήγα αδιάκοπα το όνειρό σου».
Μια Ελληνίδα, με καταγωγή από την Μικρά Ασία, που αξιώθηκε να κατακτήσει δύσκολες κορυφές, μέσα από το αντικείμενο που διαλεξε να υπηρετήσει: την Ιστορία και ειδικώτερα την Βυζαντινή Ιστορία. Εχει νόημα να ξαναθυμίσουμε το βιογραφικό της; Σπούδασε Ιστορία-Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Συνέχισε τις σπουδές της στην Ecole des Hautes Etudes στη Γαλλία, όπου αναγορεύτηκε διδάκτωρ της Ιστορίας και Docteur des Lettres. Eρευνήτρια του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας και διευθύντρια ερευνών από το 1964, εξελέγη Καθηγήτρια της Βυζαντινής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης το 1967.
Εχει διατελέσει Διευθύντρια του Τμήματος Ιστορίας και Πρόεδρος της Επιτροπής Ερευνας ης Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Σορβόννης. Επισκέπτρια Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Harvard, Αντιπρόεδρος και Πρόεδρος του Πανεπιστημίου Paris 1, Πρύτανης της Ακαδημίας και Καγκελάριος των Πανεπιστημίων των Παρισίων, Αντιπρόεδρος και εν συνεχεία Πρόεδρος του Ιδρύματος George Pompidou,Προεδρος του Αμερικανικού Μουσείου Τέχνης στ Γαλλία, Αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Danielle Mitterand, Εμπειρογνώμων για κοινωνικές και ανθεωπιστικές Επιστήμες στην Unesco, Πρόεδρος και εν συνεχεία Επίτιμη Πρόεδρος του Πανεπιστημίου της Ευρώπης, Επίτιμη Πρόεδρος της Διεθνούς Ενώσεως Βυζαντινών Σπουδών, Γενική Γραμματέας της Διεθνούς Ενώσεως Ιστορικών Επιστημών, Πρόεδρος και εν συνεχεία Επιτιμη Πρόεδρος της Παγκόσμιας Κίνησης Επιστημονικής Ευθύνης, Πρόεδρος του Εθνικού Θεάτρου, Πρόεδρος του Ευρωπαικού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών και του Διεθνούς Ιδρύματος Ντιμίτρι Σοστακόβιτς, Αντεπιστέλλον Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της Βρετανικής Ακαδημίας, της Βασιλικής Ακαδημίας του Βελγίου, της Ακαδημίας Επιστημών του Βερολίνου και της Βουλγαρίας. Επιτιμη διδάκτωρ πλειάδας πανεπιστημίων.
Δύσκολα μπορεί να αποτυπωθεί σε τίτλους η πορεία μιας ζωής, το γεγονός όμως είναι ότι η ζωή της Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ, όπως αποτυπωνεται είναι κάτι παραπάνω από εντυπωσιακή. Και το πιο εντυπωσιακό είναι ότι μιλώντας για θέματα εύκολα ή δύσκολα, εκφράζεται με τον πιο απλό και κατανοητό τρόπο. Ο Μάκης Προβατάς της θέτει μια σειρά από ερωτήσεις στις οποίες εκείνη απαντά με σαφήνεια και απλότητα.
Ισως δεν είναι καθόλου τυχαίος και ο τίτλος του βιβλίου: «Από μένα αυτά…». Λέει πολλά και ενδιαφέροντα σε αυτό το μικρό βιβλίο. Βέβαια, το πιο εντυπωσιακό είναι η θέση που διατυπώνει ότι στους τάφους της Βεργίνας που ανακάλυψε ο Μανώλης Ανδρόνικος είναι θαμμένος ο Αλέξανδρος. «Ως παρακαταθήκη θα ήθελα να θυμούνται ότι ήμουν πεπεισμένη πως στη Βεργίνα είναι θαμμένος ο Μέγας Αλέξανδρος και όχι ο πατέρας του, Φίλιππος Β’» λέει, και εξηγεί τους λόγους.
«Η σιωπή τη σωστή στιγμή είναι πράγματι αρετή. Για μένα, η μέγιστη αρετή είναι η ανθρωπιά. Το να σκέφτεσαι, να συμμερίζεσαι δηλαδή, ότι και ο διπλανός σου έχει τις ίδιες ή παρόμοιες αγωνίες, τα ίδια ή παρόμοια προβλήματα μ’ εσένα. Το ζητούμενο όμως είναι το ανθρώπινο, όχι η ανθρωποτητα. Οσοι μιλάνε για «ανθρωπότητα», γενικα και αόριστα, παραπλανούν ή πλανώνται, γιατί είναι άλλο ο Γάλλος, άλλος ο Αγγλος ή ο Ελληνας και ούτω καθεξής. Όμως το ανθρώπινο, δηλαδή αυτό που σε κάνει να είσαι άνθρωπος, αυτό που λέμε ψυχή, ισχύει για όλους. Προσωπικά θεωρώ ότι η ανθρωπιά δεν είναι μόνο θεικό δώρο, αλλά πάνω απ’ όλα κατόρθωμα ανθρώπινο. Ο άνθρωπος είναι το μόνο ον που προσπαθεί να γίνει κάτι άλλο από αυτό που τον έκανε η φύση, γι’ αυτό έγινε δημιουργός. Ετσι έγινε άλλος καλλιτέχνης, άλλος επιστήμονας, άλλος εργάτης της πέτρας, του σίδηρου, του ξύλου, του αγρού. Η ανθρωπιά είναι το μόνο «δημιούργημα» του ανθρώπου που οδηγεί προς την αρετή, η οποία ασκείται χωρίς θεατές και ακροατές».
Η Ελένη Γλύκατζη- Αρβελέρ μιλά, μεταξύ άλλων, για τα παιδικά και εφηβικά της χρόνια, για τους γονείς της, την Κατοχή και την Αντίσταση,για τη ζωή της στη Γαλλια,για τη μητρότητα και τον ρόλο της ως γιαγιάς. Συζητά για την «ελληνικη συνέχεια», την αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο, για τη νεότερη ελληνική ιστορία που «πελοποννησιάζε», αλλά και για «τις ανιστόρητες ανοησίες» του Ταγίπ Ερντογάν, για την πανδημία και τον πόλεμο στη Ουκρανία. Καταθέτει τις απόψεις της για το κατά πόσον βελτιωνει η εκπαίδευση τον άνθρωπο, για τους νέους την εποχή του διαδικτύου και τον σχολικό εκφοβισμό, το τι είναι όντως αυτονόητο στη ζωή. Για την έννοια της μνήμης, της λήθης και της αλήθειας. Για τον έρωτα και τον ευτυχισμένο γάμο, την προδοσία και την απώλεια. Για το εφικτό ή όχι της αυτογνωσίας και τον γρίφο που λέγεται «ψυχή». Για τη ανθρωπιά ως μέγιστη αρετή και την τέχνη ως ζωντανό οργανισμό, για τους ποιητές που θαυμάζει.
Και στην ερώτηση , που ουσιαστικά κλείνει το βιβλίο, και λέει: «Αν βάζατε σε ένα μπουκάλι ένα σημείωμα που το ρίχνατε στη θάλασσα για να το βρούν στο μέλλον,τι θα γράφατε σε αυτό;»
Η απάντησή της είναι σχεδόν ποιητική: «Κυνήγα αδιάκοπα το όνειρό σου».
